อรรถกถาเล่มที่ ๓๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถรี.อ. (ปรมตฺถที.)

                    ๔๓๗. ๘. โสมาเถรีคาถาวณฺณนา
      ยนฺตํ อิสีหิ ปตฺตพฺพนฺติอาทิกา โสมาย เถริยา คาถา.
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ
อุปจินนฺตี สิขิสฺส ภควโต กาเล ขตฺติยมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺวา
อรุณรญฺโญ ๓- อคฺคมเหสี อโหสีติ สพฺพํ อตีตวตฺถุ อภยตฺเถริยา วตฺถุสทิสํ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. นิสิตปีตสตฺติสูลา วิย  ๒ สี. อรติชาติกตฺตา  ๓ สี. อรุณวโต รญฺโญ
ปจฺจุปฺปนฺนวตฺถุ ปน อยํ เถรี ตตฺถ ตตฺถ เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺตี อิมสฺมึ
พุทฺธุปฺปาเท ราชคเห พิมฺพิสารสฺส รญฺโญ ปุโรหิตสฺส ธีตา หุตฺวา นิพฺพตฺติ, ตสฺสา
โสมาติ นามํ อโหสิ. สา วิญฺญุตํ ปตฺตา สตฺถุ ราชคหปเวสเน ปฏิลทฺธสทฺธา อุปาสิกา
หุตฺวา อปรภาเค สญฺชาตสํเวคา ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตฺวา กตปุพฺพกิจฺจา วิปสฺสนาย
กมฺมํ กโรนฺตี นจิรสฺเสว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ
อปทาเน ๑-:-
            "นคเร อรุณวติยา            อรุโณ นาม ขตฺติโย
             ตสฺส รญฺโญ อหํ ภริยา        นคุลํ ปาทยามหํ ๒-
             ยาวตา ฯเปฯ              กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      สพฺพํ อภยตฺเถริยา อปทานสทิสํ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา วิมุตฺติสุเขน สาวตฺถิยํ วิหรนฺตี เอกทิวสํ ทิวาวิหารตฺถาย
อนฺธวนํ ปวิสิตฺวา อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล นิสีทิ. อถ นํ มาโร วิเวกโต วิจฺเฉเทตุ-
กาโม ๓- อทิสฺสมานรูโป อุปคนฺตฺวา อากาเส ฐตฺวา:-
       [๖๐] "ยนฺตํ อิสีหิ ปตฺตพฺพํ           ฐานํ ทุรภิสมฺภวํ
             น ตํ ทฺวงฺคุลปญฺญาย          สกฺกา ปปฺโปตุมิตฺถิยา"ติ
อิมํ คาถมาห.
      ตสฺสตฺโถ:- สีลกฺขนฺธาทีนํ เอสนฏฺเฐน "อิสี"ติ ลทฺธนาเมหิ พุทฺธาทีหิ มหา-
ปญฺเญหิ ปตฺตพฺพํ, ตํ อญฺเญหิ ปน ทุรภิสมฺภวํ ทุนฺนิปฺผาทนียํ. ยํ ตํ อรหตฺต-
สงฺขาตํ ปรมสฺสาสฏฺฐานํ, น ตํ ทฺวงฺคุลปญฺญาย นิหีนปญฺญาย อิตฺถิยา ปาปุณิตุํ
สกฺกา. อิตฺถิโย หิ สตฺตฏฺฐวสฺสกาลโต ปฏฺฐาย สพฺพกาลํ โอทนํ ปจฺจนฺติโย
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.อป. ๓๓/๗๑/๒๙๑  ๒ สี. จาริกํ จารยามหํ, ฉ.ม. วาริตํ วารยามหํ, อิ. น มาลํ
@ปาทยามหํ  ๓ ม. วิจฺฉินฺทิตุกาโม
ปกฺกุฏฺฐิเต ๑- อุทเก ตณฺฑุเล ปกฺขิปิตฺวา "เอตฺตาวตา โอทนํ ปกฺกนฺ"ติ น ชานนฺติ,
ปกฺกุฏฺฐิยมาเน ปน ตณฺฑุเล ทพฺพิยา อุทฺธริตฺวา ทฺวีหิ องฺคุเลหิ ปีเฬตฺวา
ชานนฺติ, ตสฺมา ทฺวงฺคุลปญฺญายาติ วุตฺตา.
      ตํ สุตฺวา เถรี มารํ อปสาเทนฺตี:-
       [๖๑] "อิตฺถิภาโว โน กึ กยิรา ๒-    จิตฺตมฺหิ สุสมาหิเต
             ญาณมฺหิ วตฺตมานมฺหิ          สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโต.
       [๖๒]  สพฺพตฺถ วิหตา นนฺทิ          ตโมกฺขนฺโธ ปทาลิโต
             เอวํ ชานาหิ ปาปิม          นิหโต ตฺวมสิ อนฺตกา"ติ
อิตรา เทฺว คาถา อภาสิ.
      ตตฺถ อิตฺถิภาโว โน กึ กยิราติ มาตุคามภาโว อมฺหากํ กึ กเรยฺย,
อรหตฺตุปฺปตฺติยา กีทิสํ วิพนฺธํ อุปฺปาเทยฺย. จิตฺตมฺหิ สุสมาหิเตติ จิตฺเต
อคฺคมคฺคสมาธินา สุฏฺฐุ สมาหิเต. ญาณมฺหิ วตฺตมานมฺหีติ ตโต อรหตฺตมคฺคญาเณ
ปวตฺตมาเน. สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโตติ จตุสจฺจธมฺมํ ปริญฺญาทิวิธินา สมฺมเทว
ปสฺสโต. อยํ เหตฺถ สงฺเขโป:- ปาปิม อิตฺถี วา โหตุ ปุริโส วา, อคฺคมคฺเค
อธิคเต อรหตฺตํ หตฺถคตเมวาติ.
      อิทานิ ตสฺส อตฺตนา อธิคตภาวํ อุชุกเมว ทสฺเสนฺตี "สพฺพตฺถ วิหตา
นนฺที"ติ คาถมาห. สา วุตฺตตฺถาเยว.
                     โสมาเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       ติกนิปาตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปกฺกุถิเต  ๒ อิตฺถิภาโว กึ กยิรา สํ.ส. ๑๕/๑๖๓/๑๕๕

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๔ หน้า ๘๓-๘๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=34&A=1783&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=1783&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=437
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=9112
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=9160
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=9160
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26