อรรถกถาเล่มที่ ๓๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถรี.อ. (ปรมตฺถที.)

                           ๖. ฉกฺกนิปาต
                  ๔๕๑. ๑. ปญฺจสตมตฺตาเถรีคาถาวณฺณนา
      ฉกฺกนิปาเต ยสฺส มคฺคํ น ชานาสีติอาทิกา ปญฺจสตมตฺตานํ เถรีนํ คาถา.
      อิมาปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ
อุปจินนฺติโย อนุกฺกเมน อุปจิตวิโมกฺขสมฺภารา หุตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ตตฺถ
ตตฺถ กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺตา มาตาปิตูหิ ปติกุลํ อานีตา ตตฺถ ตตฺถ
ปุตฺเต ลภิตฺวา ฆราวาสํ วสนฺติโย สมานชาติกสฺส ตาทิสสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา
สพฺพาว มตปุตฺตา หุตฺวา ปุตฺตโสเกน อภิภูตา ปฏาจาราย เถริยา สนฺติกํ
อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา นิสินฺนา อตฺตโน โสกการณํ อาโรเจสุํ. เถรี ตาสํ โสกํ
วิโนเทนฺตี:-
       [๑๒๗] "ยสฺส มคฺคํ น ชานาสิ        อาคตสฺส คตสฺส วา
              ตํ กุโต จาคตํ สตฺตํ         มม ปุตฺโตติ โรทสิ.
       [๑๒๘]  มคฺคญฺจ โขสฺส ชานาสิ       อาคตสฺส คตสฺส วา
              น นํ สมนุโสเจสิ           เอวํธมฺมา หิ ปาณิโน.
       [๑๒๙]  อยาจิโต ตตาคจฺฉิ          นานุญฺาโต อิโต คโต
              กุโตจิ นูน อาคนฺตฺวา        วสิตฺวา กติปาหกํ
              อิโตปิ อญฺเน คโต         ตโตปญฺเน คจฺฉติ.
       [๑๓๐]  เปโต มนุสฺสรูเปน          สํสรนฺโต คมิสฺสติ
              ยถาคโต ตถา คโต         กา ตตฺถ ปริเทวนา"ติ
อิมาหิ จตูหิ คาถาหิ ธมฺมํ เทเสสิ.
      ตา ตสฺสา ธมฺมํ สุตฺวา สญฺชาตสํเวคา เถริยา สนฺติเก ปพฺพชึสุ. ปพฺพชิตฺวา
วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺติโย วิมุตฺติปริปาจนียานํ ธมฺมานํ ปริปากํ คตตฺตา
นจิรสฺเสว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺเต ปติฏฺหึสุ. อถ ตา อธิคตารหตฺตา อตฺตโน
ปฏิปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตฺวา อุทานวเสน "ยสฺส มคฺคํ น ชานาสี"ติอาทิกาหิ
โอวาทคาถาหิ สทฺธึ:-
       [๑๓๑] "อพฺพหี ๑- วต เม สลฺลํ      ทุทฺทสํ หทยสฺสิตํ
              ยา เม โสกปเรตาย        ปุตฺตโสกํ พฺยปานุทิ.
       [๑๓๒]  สาชฺช อพฺพูฬฺหสลฺลาหํ        นิจฺฉาตา ปรินิพฺพุตา
              พุทฺธํ ธมฺมญฺจ สํฆญฺจ         อุเปมิ สรณํ มุนินฺ"ติ
อิมา คาถา วิสุํ วิสุํ อภาสึสุ.
      ตตฺถ ยสฺส มคฺคํ น ชานาสิ, อาคตสฺส คตสฺส วาติ ยสฺส สตฺตสฺส
อิธ อาคตสฺส อาคตมคฺคํ วา อิโต คตสฺส คตมคฺคํ วา ตฺวํ น ชานาสิ.
อนนฺตรา อตีตานาคตภวูปปตฺติโย ๒- สนฺธาย วทติ. ตํ กุโต จาคตํ สตฺตนฺติ ตํ
เอวํ อวิญฺาตาคตคตมคฺคํ กุโตจิ คติโต อาคตมคฺคํ อาคจฺฉนฺเตน ๓- อนฺตรามคฺเค
สพฺเพน สพฺพํ อกตปริจยสมาคตปุริสสทิสํ ๔- สตฺตํ เกวลํ มมตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา มม
ปุตฺโตติ กุโต เกน การเณน โรทสิ. อปฺปฏิการโต มม ปุตฺตสฺส จ อกาตพฺพโต
น เอตฺถ โรทนการณํ อตฺถีติ อธิปฺปาโย.
      มคฺคญฺจ โขสฺส ชานาสีติ อสฺส ตว ปุตฺตาภิมตสฺส สตฺตสฺส อาคตสฺส
อาคตมคฺคญฺจ คตสฺส คตมคฺคญฺจ อถ ชาเนยฺยาสิ. น นํ สมนุโสเจสีติ เอวมฺปิ
นํ น สมนุโสเจยฺยาสิ. กสฺมา? เอวํธมฺมา หิ ปาณิโน, ทิฏฺธมฺเมปิ หิ สตฺตานํ
สพฺเพหิ ปิเยหิ มนาเปหิ นานาภาวา วินาภาวา ตตฺถ วสวตฺติตาย อภาวโต,
ปเคว อภิสมฺปรายํ.
@เชิงอรรถ: ๑ อิ. อพฺพุหิ  ๒ ม.,อิ. อตีตานาคตา อิธูปปตฺติโย
@๓ สี. อาคตมตฺตํ อาคจฺฉนฺเต จ ปน  ๔ อิ. อาคตปริจยสมาคตปุริมสทิสํ
      อยาจิโต ตตาคจฺฉีติ ตโต ปรโลกโต เกนจิ อยาจิโต อิธ อาคจฺฉิ.
"อาคโต"ติปิ ปาฬิ, โส เอวตฺโถ. นานุญฺาโต อิโต คโตติ อิธ โลกโต เกนจิ
อนนุญฺาโต ปรโลกํ คโต. กุโตจีติ นิรยาทิโต ยโต กุโตจิ คติโต. นูนาติ
ปริสงฺกายํ. วสิตฺวา กติปาหกนฺติ กติปยทิวสมตฺตํ อิธ วสิตฺวา. อิโตปิ อญฺเน
คโตติ อิโตปิ ภวโต อญฺเน คโต, อิโต อญฺมฺปิ ภวํ ปฏิสนฺธิวเสน อุปคโต.
ตโตปญฺเน คจฺฉตีติ ตโตปิ ภวโต อญฺเน คมิสฺสติ, อญฺเมว ภวํ อุปคมิสฺสติ.
      เปโตติ อเปโต ตํ ตํ ภวํ อุปปชฺชิตฺวา ตโต อปคโต. มนุสฺสรูเปนาติ
นิทสฺสนมตฺตเมตํ, มนุสฺสภาเวน ติรจฺฉานาทิภาเวน จาติ อตฺโถ. สํสรนฺโตติ
อปราปรํ อุปปตฺติวเสน สํสรนฺโต. ยถาคโต ตถา คโตติ ยถา อวิญฺาตคติโต
จ อนามนฺเตตฺวา ๑- อาคโต ตถา อวิญฺาตคติโก อนนุญฺาโตว คโต. กา ตตฺถ
ปริเทวนาติ ตตฺถ ตาทิเส อวสวตฺตินี ยถากามาวจเร กา นาม ปริเทวนา, กึ
ปริเทวิเตน ปโยชนนฺติ อตฺโถ. เสสํ วุตฺตนยเมว.
      เอตฺถ จ อาทิโต จตสฺโส คาถา ปฏาจาราเถริยา เตสํ ปญฺจมตฺตานํ อิตฺถิ-
สตานํ โสกวิโนทนวเสน วิสุํ วิสุํ ภาสิตา. ตสฺสา โอวาเท ตฺวา ปพฺพชิตฺวา
อธิคตวิเสสาหิ ตาหิ ปญฺจสตมตฺตาหิ ภิกฺขุนีหิ ฉปิ คาถา ปจฺเจกํ ภาสิตาติ
ทฏฺพฺพา.
      ปญฺจสตา ปฏาจาราติ ปฏาจาราย เถริยา สนฺติเก ลทฺธโอวาทตาย
ปฏาจาราย วุตฺตํ อเวทิสุนฺติ กตฺวา "ปฏาจารา"ติ ลทฺธนามา อิมา ปญฺจสตา
ภิกฺขุนิโย.
                  ปญฺจสตมตฺตาเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อนามนฺติโต

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๔ หน้า ๑๕๕-๑๕๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=34&A=3332&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=3332&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=451
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=9278
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=9332
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=9332
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26