บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๔

หน้าที่ ๒๑๘.

๙. นวกนิปาต ๔๖๓. ๑. วฑฺฒมาตุเถรีคาถาวณฺณนา นวกนิปาเต มา สุ เต วฑฺฒ โลกมฺหีติอาทิกา วฑฺฒมาตาย เถริยา คาถา. อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินนฺตี อนุกฺกเมน สมฺภตวิโมกฺขสมฺภารา หุตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ภารุกจฺฉกนคเร กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺตา ปติกุลํ คตา เอกํ ปุตฺตํ วิชายิ, ตสฺส วฑฺโฒติ นามํ อโหสิ. ตโต ปฏฺฐาย สา วฑฺฒมาตาติ โวหรียิตฺถ. สา ภิกฺขุนีนํ ^๑- สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺธา ปุตฺตํ ญาตีนํ นิยฺยาเทตฺวา ภิกฺขุนุปสฺสยํ คนฺตฺวา ปพฺพชิ. อิโต ปรํ ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ วฑฺฒตฺเถรสฺส วตฺถุมฺหิ ^๒- อาคตเมว. วฑฺฒตฺเถรํ หิ อตฺตโน ปุตฺตํ สนฺตรุตฺตรํ เอกกํ ภิกฺขุนุปสฺสเย อตฺตโน ทสฺสนตฺถาย อุปคตํ อยํ เถรี "กสฺมา ตฺวํ เอกโก สนฺตรุตฺตโรว อิธาคโต"ติ โจเทตฺวา โอวทนฺตี:- [๒๐๔] "มา สุ เต วฑฺฒ โลกมฺหิ วนโถ อหุ กุทาจนํ มา ปุตฺตก ปุนปฺปุนํ อหุ ทุกฺขสฺส ภาคิมา. [๒๐๕] สุขํ หิ วฑฺฒ มุนโย อเนชา ฉินฺนสํสยา สีติภูตา ทมปฺปตฺตา วิหรนฺติ อนาสวา. [๒๐๖] เตหานุจิณฺณํ อิสีหิ มคฺคํ ทสฺสนปตฺติยา ทุกฺขสฺสนฺตกิริยาย ตฺวํ วฑฺฒ อนุพฺรูหยา"ติ อิมา ติสฺโส คาถา อภาสิ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ภิกฺขูนํ ^๒ เถร.อฏฺ. ๒/๓๓๙/๕๕

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๙.

ตตฺถ มา สุ เต วฑฺฒ โลกมฺหิ, วนโถ อหุ กุทาจนนฺติ สูติ นิปาตมตฺตํ. วฑฺฒ ปุตฺตก สพฺพสฺมิมฺปิ สตฺตโลเก สงฺขารโลเก จ กิเลสวนโถ ตุยฺหํ กทาจิปิ มา อหุ มา อโหสิ. ตตฺถ การณมาห "มา ปุตฺตก ปุนปฺปุนํ, อหุ ทุกฺขสฺส ภาคิมา"ติ วนถํ อนุจฺฉินฺทนฺโต ตํนิมิตฺตสฺส ^๑- ปุนปฺปุนํ อปราปรํ ชาติอาทิทุกฺขสฺส ภาคี มา อโหสิ. เอวํ วนถสฺส อสมุจฺเฉเท อาทีนวํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ สมุจฺเฉเท อานิสํสํ ทสฺเสนฺตี "สุขํ หิ วฑฺฒา"ติอาทิมาห. ตสฺสตฺโถ:- ปุตฺตก วฑฺฒ โมเนยฺย- ธมฺมสมนฺนาคเตน มุนโย เอชาสงฺขาตาย ตณฺหาย อภาเวน อเนชา ทสฺสนมคฺเคเนว ปหีนวิจิกิจฺฉตาย ฉินฺนสํสยา สพฺพกิเลสปริฬาหาภาเวน สีติภูตา อุตฺตมสฺส ทมถสฺส อธิคตตฺตา ทมปฺปตฺตา อนาสวา ขีณาสวา สุขํ วิหรนฺติ, น เตสํ เอตรหิ เจโต- ทุกฺขํ อตฺถิ, อายตึ ปน สพฺพมฺปิ ทุกฺขํ น ภวิสฺสเตว. ยสฺมา เจเตวํ, ^๒- ตสฺมา เตหานุจิณฺณํ อิสีหิ ฯเปฯ อนุพฺรูหยาติ เตหิ ขีณาสเวหิ อิสีหิ อนุจิณฺณํ ปฏิปนฺนํ สมถวิปสฺสนามคฺคํ ญาณทสฺสนสฺส อธิคมาย สกลสฺสาปิ วฏฺฏทุกฺขสฺส อนฺตกิริยาย วฑฺฒ ตฺวํ อนุพฺรูหย วฑฺเฒยฺยาสีติ. ตํ สุตฺวา วฑฺฒตฺเถโร "อทฺธา มม มาตา อรหตฺเต ปติฏฺฐิตา"ติ จินฺเตตฺวา ตมตฺถํ ปเวเทนฺโต:- [๒๐๗] "วิสารทาว ภณสิ เอตมตฺถํ ชเนตฺติ เม มญฺญามิ นูน มามิเก วนโถ เต น วิชฺชตี"ติ คาถมาห. ตตฺถ วิสารทาว ภณสิ, เอตมตฺถํ ชเนตฺติ เมติ "มา สุ เต วฑฺฒ โลกมฺหิ, วนโถ อหุ กุทาจนนฺ"ติ เอตมตฺถํ เอตํ โอวาทํ อมฺม วิคตสารชฺชา กตฺถจิ อลคฺคา @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อนุจินนฺโต จิตฺตสฺส ^๒ สี. ยสฺมา น ภเว, อิ. ยสฺมา เจ เต เทว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๐.

อนลฺลีนาว ^๑- หุตฺวา มยฺหํ วทสิ. ตสฺมา มญฺญามิ นูน มามิเก, วนโถ เต น วิชฺชตีติ, นูน มามิเก มยฺหํ อมฺม เคหสิตเปมมตฺโตปิ วนโถ ตุยฺหํ มยิ น วิชฺชตีติ มญฺญามิ, น มามิกาติ อตฺโถ. ตํ สุตฺวา เถรี "อณุมตฺโตปิ กิเลโส กตฺถจิปิ วิสเย มม น วิชฺชตี"ติ วตฺวา อตฺตโน กตกิจฺจตํ ปกาเสนฺตี:- [๒๐๘] "เย เกจิ วฑฺฒ สงฺขารา หีนา อุกฺกฏฺฐมชฺฌิมา อณูปิ อณุมตฺโตปิ วนโถ เม น วิชฺชติ. [๒๐๙] สพฺเพ เม อาสวา ขีณา อปฺปมตฺตสฺส ฌายโต ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ อิมํ คาถาทฺวยมาห. ตตฺถ เย เกจีติ อนิยมวจนํ. สงฺขาราติ สงฺขตธมฺมา. หีนาติ ลามกา ปติกุฏฺฐา. อุกฺกฏฺฐมชฺฌิมาติ ปณีตา เจว มชฺฌิมา จ. เตสุ ชรามรณสงฺขตา ^๒- หีนา ชาติสงฺขตา ^๓- อุกฺกฏฺฐา, อุภยวิมิสฺสิตา มชฺฌิมา. หีเนหิ วา ฉนฺทาทีหิ นิพฺพตฺติตา หีนา, มชฺฌิเมห มชฺฌิมา, ปณีเตหิ อุกฺกฏฺฐา. อกุสลธมฺมา วา หีนา, โลกุตฺตรธมฺมา อุกฺกฏฺฐา, อิตรา มชฺฌิมา. อณูปิ อณุมตฺโตปีติ น เกวลํ ตยิ เอว, อถโข เย เกจิ หีนาทิเภทภินฺนา สงฺขารา, เตสุ สพฺเพสุ อณูปิ อณุมตฺโตปิ อติปริตฺตโกปิ วนโถ มยฺหํ น วิชฺชติ. ตตฺถ การณมาห "สพฺเพ เม อาสวา ขีณา, อปฺปมตฺตสฺส ฌายโต"ติ. ตตฺถ อปฺปมตฺตสฺส ฌายโตติ อปฺปมตฺตาย ฌายนฺติยา, ลิงฺควิปลฺลาเสน เหตํ วุตฺตํ. เอตฺถ จ ยสฺมา ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, ตสฺมา กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ. ยสฺมา อปฺปมตฺตา ฌายินี, ตสฺมา สพฺเพ เม อาสวา ขีณา, อณูปิ อณุมตฺโตปิ วนโถ เม น วิชฺชตีติ โยชนา. @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อนาลิตฺตาว, อิ. อนาลีนาว ^๒ ฉ.ม. เตสุ วา อสงฺขตา ^๓ สี. ปริสงฺขตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๑.

เอวํ วุตฺตโอวาทํ องฺกุสํ กตฺวา สญฺชาตสํเวโค เถโร วิหารํ คนฺตฺวา ทิวาฏฺฐาเน นิสินฺโน วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตฺวา สญฺชาตโสมนสฺโส มาตุ สนฺติกํ คนฺตฺวา อญฺญํ พฺยากโรนฺโต:- [๒๑๐] "อุฬารํ วต เม มาตา ปโตทํ สมวสฺสริ ปรมตฺถสญฺหิตา คาถา ยถาปิ อนุกมฺปิกา. [๒๑๑] ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา อนุสิฏฺฐึ ชเนตฺติยา ธมฺมสํเวคมาปาทึ โยคกฺเขมสฺส ปตฺติยา. [๒๑๒] โสหํ ปธานปหิตตฺโต รตฺตินฺทิวมตนฺทิโต มาตรา โจทิโต สนฺโต อผุสึ สนฺติมุตฺตมนฺ"ติ อิมา ติสฺโส คาถา อภาสิ. อถ เถรี อตฺตโน วจนํ องฺกุสํ กตฺวา ปุตฺตสฺส อรหตฺตปฺปตฺติยา อาราธิตจิตฺตา เตน ภาสิตคาถา สยํ ปจฺจนุภาสิ. เอวํ ตาปิ เถรีคาถา นาม ชาตา. ตตฺถ อุฬารนฺติ วิปุลํ มหนฺตํ. ปโตทนฺติ โอวาทปโตทํ. สมวสฺสรีติ สมฺมา ปวตฺเตสิ วตาติ โยชนา. โก ปน โส ปโตโทติ อาห "ปรมตฺถสญฺหิตา คาถา"ติ. ตํ "มา สุ เต วฑฺฒ โลกมฺหี"ติอาทิคาถา สนฺธาย วทติ. ยถาปิ อนุกมฺปิกาติ ยถา อญฺญาปิ อนุคฺคาหิกา, เอวํ มยฺหํ มาตา ปวตฺตินิวตฺติวิภาวนคาถาสงฺขาตํ อุฬารํ ปโตทํ ปาชนทณฺฑกํ มม ญาณเวคสมุตฺเตชํ ปวตฺเตสีติ อตฺโถ. ธมฺมสํเวคมาปาทินฺติ ญาณภยาวหตฺตา ^๑- อติวิย มหนฺตํ ภึสนํ สํเวคํ อาปชฺชึ. ปธานปหิตตฺโตติ จตุพฺพิธสมฺมปฺปธานโยเคน นิพฺพานํ ปฏิเปสิตจิตฺโต. อผุสึ สนฺติมุตฺตมนฺติ อนุตฺตรํ สนฺตึ นิพฺพานํ ผุสึ อธิคจฺฉินฺติ อตฺโถ. วฑฺฒมาตุเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. นวกนิปาตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. @เชิงอรรถ: ^๑ สี.,อิ....วหนฺตํ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๔ หน้า ๒๑๘-๒๒๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=34&A=4678&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=4678&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=463 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=9478 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=9519 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=9519 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26