ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๕ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๑ เอกนิปาต(๑)

                      ๒ วณฺณุปถชาตกํ
     อกิลาสุโนติ อิทํ ธมฺมเทสนํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรนฺโต กเถสิ ฯ
กํ ปน อารพฺภาติ ฯ เอกํ โอสฺสฏฺฐวิริยํ ภิกฺขุํ ฯ
     ตถาคเต กิร สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต เอโก สาวตฺถิวาสิโก กุลปุตฺโต
เชตวนํ คนฺตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปสนฺนจิตฺโต
กาเมสุ อาทีนวํ เนกฺขมฺเม จ อานิสํสํ ทิสฺวา ปพฺพชิตฺวา อุปสมฺปทาย
ปญฺจวสฺโส หุตฺวา เทฺว มาติกา อุคฺคณฺหิตฺวา วิปสฺสนาจารํ
สิกฺขิตฺวา สตฺถุ สนฺติเก อตฺตโน จิตฺตรุจิยกมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา เอกํ
อรญฺญํ ปวิสิตฺวา วสฺสํ อุปวสิตฺวา เตมาสํ วายมนฺโต โอภาสมตฺตํ
วา นิมิตฺตมตฺตํ วา อุปฺปาเทตุํ นาสกฺขิ ฯ อถสฺส เอตทโหสิ สตฺถารา
จตฺตาโร ปุคฺคลา กถิตา เตสุ มยา ปทปรเมน ภวิตพฺพํ นตฺถิ มญฺเญ
มยฺหํ อิมสฺมึ อตฺตภาเว มคฺโค วา ผลํ วา อหํ กึ กริสฺสามิ
อรญฺญวาเสน สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา อติวิย รูปโสภคฺคปฺปตฺตํ พุทฺธรูปํ
โอโลเกนฺโต มธุรธมฺมเทสนํ สุณนฺโต วิหริสฺสามีติ ฯ ปุน
เชตวนเมว ปจฺจาคมาสิ ฯ อถ นํ สนฺทิฏฺฐสมฺภตฺตา ภิกฺขู
อาหํสุ อาวุโส ตฺวํ สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา
สมณธมฺมํ กริสฺสามีติ คโต อิทานิ ปน อาคนฺตฺวา สงฺคณิกาย
อภิรมมาโน จรสิ กึ นุ โข เต ปพฺพชิตกิจฺจํ มตฺถกํ ปตฺตํ
อปฺปฏิสนฺธิโก ชาโตสีติ ฯ อาวุโส อหํ มคฺคํ วา ผลํ
วา อลภิตฺวา อภพฺพปุคฺคเลน มยา ภวิตพฺพนฺติ วิริยํ
โอสฺสชฺชิตฺวา อาคโตมฺหีติ ฯ อการณนฺเต อาวุโส กตํ ทฬฺหวิริยสฺส
สตฺถุ สาสเน ปพฺพชิตฺวา วิริยํ โอสฺสชฺชนฺเตน เอหิ ตถาคตสฺส
ตํ ทสฺเสสฺสามาติ ฯ เต ตํ อาทาย สตฺถุ สนฺติกํ อคมํสุ ฯ
สตฺถา ตํ ทิสฺวาว เอวมาห ภิกฺขเว ตุมฺเห เอตํ ภิกฺขุํ อนิจฺฉมานํ
อาทาย อาคตตฺถ กึ กตํ อิมินาติ ฯ ภนฺเต อยํ ภิกฺขุ เอวรูเป
ปน นิยฺยานิกสาสเน ปพฺพชิตฺวา สมณธมฺมํ กาตุํ อสกฺโกนฺโต วิริยํ
โอสฺสชฺชิตฺวา อาคโตติ ฯ อถ นํ สตฺถา อาห สจฺจํ กิร ภิกฺขุ
วิริยนฺเต โอสฺสฏฺฐนฺติ ฯ สจฺจํ ภควาติ ฯ กึ ปน ตฺวํ ภิกฺขุ
เอวรูเป นิยฺยานิกสาสเน ปพฺพชิตฺวา อปฺปิจฺโฉติ วา สนฺตุฏฺโฐติ
วา ปวิวิตฺโตติ วา อสํสฏฺโฐติ วา อารทฺธวิริโยติ วา เอวํ อตฺตานํ
อชานาเปตฺวา โอสฺสฏฺฐวิริโย ภิกฺขูติ ชานาเปสิ นนุ ตฺวํ ปุพฺเพ
วิริยวา อโหสิ ตยา เอเกน กตํ วิริยํ นิสฺสาย มรุกนฺตาเร
ปญฺจสุ สกฏสเตสุ คจฺฉนฺเตสุ มนุสฺสา จ โคณา จ ปานียํ
ลภิตฺวา สุขิตา ชาตา อิทานิ กสฺมา วิริยํ โอสฺสชฺชสีติ ฯ โส
ภิกฺขุ เอตฺตเกน อุปตฺถมฺภิโต อโหสิ ฯ ตํ ปน กถํ สุตฺวา ภิกฺขู
ภควนฺตํ ยาจึสุ ภนฺเต อิทานิ อิมินา ภิกฺขุนา วิริยสฺส โอสฺสฏฺฐภาโว
อมฺหากญฺเจว ปากโฏ ปุพฺเพ ปน เอตสฺส ภิกฺขุสฺส กตวิริยํ นิสฺสาย
มรุกนฺตาเร โคณมนุสฺสานํ ปานียํ ลภิตฺวา สุขิตภาโว อมฺหากํ
ปฏิจฺฉนฺโน ตุมฺหากํ สพฺพญฺญุตญาณปฺปตฺตานํเยว ปากโฏ อมฺหากํเปตํ
การณํ กเถถาติ ฯ เตนหิ ภิกฺขเว สุณาถาติ ภควา เตสํ ภิกฺขูนํ
สตุปฺปาทํ ชเนตฺวา ภวนฺตเรน ปฏิจฺฉนฺนการณํ ปากฏํ อกาสิ ฯ
     อตีเต กาสิกรฏฺเฐ พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต
โพธิสตฺโต สตฺถวาหกุเล ปฏิสนฺธึ คณฺหิ ฯ โส วยปฺปตฺโต
ปญฺจหิ สกฏสเตหิ พณิชฺชํ กโรนฺโต วิจรติ ฯ โส เอกํ สฏฺฐิโยชนิกํ
มรุกนฺตารํ ปฏิปชฺชิ ฯ ตสฺมึ ปน กนฺตาเร สุขุมา พาลุกา มุฏฺฐินา
คหิตา หตฺเถ น ติฏฺฐนฺติ สุริยุคฺคมนโต ปฏฺฐาย องฺคารราสิ
วิย อุณฺหา โหนฺติ น สกฺกา อติกฺกมิตุํ ตสฺมา ตํ ปฏิปชฺชนฺโต
ทารุอุทกเตลตณฺฑุลาทีนิ สกเฏหิ อาทาย รตฺติเมว คนฺตฺวา
อรุณุคฺคมเน สกฏานิ ปริวตฺตกานิ กตฺวา มตฺถเก มณฺฑปํ กาเรตฺวา
กาลสฺเสว อาหารกิจฺจํ นิฏฺฐาเปตฺวา ฉายาย นิสินฺนา ทิวสํ เขเปตฺวา
อฏฺฐงฺคเต สุริเย สายมาสํ ภุญฺชิตฺวา ภูมิยา สีตลาย ชาตาย
สกฏานิ โยเชตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ สมุทฺทคมนสทิสเมว คมนํ ตตฺถ
โหติ ฯ ถลนิยามโก นาม ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ โส ตารกสญฺญาย
สตฺถคมนโยคํ กาเรติ ฯ โสปิ สตฺถวาโห ตสฺมึ กาเล อิมินา
นิยาเมเนว ตํ กนฺตารํ คจฺฉนฺโต เอกูนสฏฺฐิโยชนานิ คนฺตฺวา อิทานิ
เอกรตฺเตเนว มรุกนฺตารา นิกฺขมนํ ภวิสฺสตีติ สายมาสํ ภุญฺชิตฺวา
สพฺพํ ทารูทกํ เขเปตฺวา สกฏานิ โยเชตฺวา ปายาสิ ฯ นิยามโก
ปุริมสกเฏ อาสนํ สนฺถราเปตฺวา อากาเส ตารกํ โอโลเกนฺโต
อิโต ปาเชถ เอตฺโต ปาเชถาติ วทมาโน นิปชฺชิ ฯ โส ทีฆมทฺธานํ
อนิทฺทายนภาเวน กิลมนฺโต นิทฺทํ โอกฺกมิ โคเณ นิวตฺติตฺวา
อาคมนมคฺคเมว คณฺหนฺเต น อญฺญาสิ ฯ โคณา สพฺพรตฺตึ
อคมํสุ ฯ นิยามโก อรุณุคฺคมนเวลาย ปพุทฺโธ นกฺขตฺตํ โอโลเกตฺวา
สกฏานิ นิวตฺเตถ สกฏานิ นิวตฺเตถาติ อาห ฯ สกฏานิ นิวตฺเตตฺวา
ปฏิปาฏิยา กโรนฺตานญฺเญว จ อรุโณ อุคฺคโต ฯ มนุสฺสา หิยฺโย
อมฺหากํ นิวุตฺถขนฺธาวารฏฺฐานเมเวตํ ทารูทกํปิ โน ขีณํ อิทานิ
นฏฺฐมฺหาติ สกฏานิ โมเจตฺวา ปริวตฺตเกน ฐเปตฺวา มตฺถเก
มณฺฑปํ กตฺวา อตฺตโน สกฏสฺส เหฏฺฐา อนุโสจนฺตา นิปชฺชึสุ ฯ
โพธิสตฺโต มยิ วิริยํ โอสฺสชฺชนฺเต สพฺเพ เต วินสฺสนฺตีติ ปาโต
สีตลเวลายเมว อาหิณฺฑนฺโต เอกํ ทพฺพติณคจฺฉํ ทิสฺวา อิมานิ
ติณานิ เหฏฺฐา อุทกสีตเลน อุฏฺฐิตานิ ภวิสฺสนฺตีติ จินฺเตตฺวา
กุทฺทาลํ คาหาเปตฺวา ตํ ปเทสํ ขณาเปสิ ฯ เต สฏฺฐิหตฺถฏฺฐานํ
ขณึสุ ฯ เอตฺตกํ ฐานํ ขณิตฺวา ปหรนฺตานํ กุทฺทาโล เหฏฺฐา
ปาสาเณ ปฏิหญฺญิ ฯ ปหฏมตฺเต สพฺเพ วิริยํ โอสฺสชฺชึสุ ฯ
โพธิสตฺโตปิ อิมสฺส ปาสาณสฺส เหฏฺฐา อุทเกน ภวิตพฺพนฺติ
โอตริตฺวา ปาสาเณ ฐิโต โอนมิตฺวา โสตํ โอทหิตฺวา สทฺทํ
อาวชฺเชนฺโต เหฏฺฐา อุทกสฺส ปน สทฺทํ สุตฺวา อุตฺตริตฺวา จูฬุปฏฺฐากํ
อาห ตาต ตยา วิริเย โอสฺสฏฺเฐ วินสฺสิสฺสาม ตฺวํ วิริยํ
อโนสฺสชฺชิตฺวา อิมํ อยกูฏํ คเหตฺวา อาวาฏํ โอตริตฺวา เอตสฺมึ
ปาสาเณ ปหารํ เทหีติ ฯ โส ตสฺส วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สพฺเพสุ
วิริยํ โอสฺสชฺชิตฺวา ฐิเตสุปิ วิริยํ อโนสฺสชฺชนฺโต โอตริตฺวา
ปาสาเณ ปหารํ เทติ ฯ ปาสาโณ ทฺวิธา ภินฺทิตฺวา เหฏฺฐา
ปติตฺวา โสตํ สนฺนิรุมฺหิตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ ตาลขนฺธปฺปมาณา อุทกวฏฺฏิ
อุคฺคญฺฉิ ฯ สพฺเพ ปานียํ ปิวิตฺวา นฺหายึสุ ฯ อติเรกานิ อกฺขยุคาทีนิ
ผาเลตฺวา ยาคุภตฺตํ ปจิตฺวา ภุญฺชิตฺวา โคเณ จ โภเชตฺวา สุริเย จ
อฏฺฐงฺคเต อุทกาวาฏสมีเป ธชํ พนฺธิตฺวา อิจฺฉิติจฺฉิตฏฺฐานํ อคมํสุ ฯ
เต ตตฺถ ภณฺฑํ วิกฺกิณิตฺวา ทฺวิคุณติคุณํ ลาภํ ลภิตฺวา อตฺตโน
วสนฏฺฐานญฺเญว อคมํสุ ฯ เต ตตฺถ ยาวตายุกํ ฐตฺวา ยถากมฺมํ
คตา ฯ โพธิสตฺโตปิ ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา ยถากมฺมเมว คโต ฯ
     สมฺมาสมฺพุทฺโธ อิมํ ธมฺมเทสนํ กเถตฺวา อภิสมฺพุทฺโธว อิมํ
คาถํ กเถสิ
                อกิลาสุโน วณฺณุปเถ ขณนฺตา
                อุทงฺคเณ ตตฺถ ปปํ อวินฺทุํ
                เอวํ มุนิ วิริยพลูปปนฺโน
               อกิลาสุ วินฺเท หทยสฺส สนฺตินฺติ ฯ
     ตตฺถ อกิลาสุโนติ นิกฺโกสชฺชา อารทฺธวิริยา ฯ วณฺณุปเถติ
วณฺณํ วุจฺจติ พาลุกา พาลุกมคฺเคติ อตฺโถ ฯ ขณนฺตาติ ภูมึ
ขณมานา ฯ อุทงฺคเณติ เอตฺถ อุทาติ นิปาโต องฺคเณติ อตฺโถ ฯ
มนุสฺสานํ สญฺจรณฏฺฐาเน อนาวเฏ ภูมิภาเคติ อตฺโถ ฯ ตตฺถาติ
ตสฺมึ วณฺณปเถ ฯ ปปํ อวินฺทุนฺติ อุทกํ ลภึสุ ฯ อุทกญฺหิ
ปิวนภาเวน ปปาติ วุจฺจติ ปวิฏฺฐํ วา อาปํ ปปํ มโหทกนฺติ
อตฺโถ ฯ เอวนฺติ โอปมฺมปฏิปาทนํ ฯ มุนีติ โมนํ วุจฺจติ ญาณํ
กายโมเนยฺยาทีสุ วา อญฺญตรํ เตน สมนฺนาคตตฺตา ปุคฺคโล
มุนีติ วุจฺจติ ฯ โส ปเนส อาคาริยมุนิ อนาคาริยมุนิ เสขมุนิ
อเสขมุนิ ปจฺเจกมุนิ มุนิมุนีติ อเนกวิโธ ฯ ตตฺถ อาคาริยมุนีติ
คิหิ อาคตผโล วิญฺญาตสาสโน ฯ อนาคาริยมุนีติ ตถารูโปว
ปพฺพชิโต ฯ เสขมุนีติ สตฺตเสขา ฯ อเสขมุนีติ ขีณาสโว ฯ
ปจฺเจกมุนีติ ปจฺเจกพุทฺโธ ฯ มุนิมุนีติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ฯ อิมสฺมึ
ปนตฺเถ สพฺพสงฺคาหิกวเสน โมเนยฺยสงฺขาตาย ปญฺญาย สมนฺนาคโต
มุนีติ เวทิตพฺโพ ฯ วิริยพลูปปนฺโนติ วิริเยน เจว กายพลญาณพเลน
จ สมนฺนาคโต ฯ อกิลาสูติ นิกฺโกสชฺโช
         กามํ ตโจ นหารู จ     อฏฺฐิ จ อวสิสฺสตุ
         อุปสุสฺสตุ เม สรีเร     สพฺพนฺตํ มํสโลหิตนฺติ
เอวํ วุตฺเตน จตุรงฺคสมนฺนาคเตน วิริเยน สมนฺนาคตตฺตา อนลโส
อกิลาสุ ฯ วินฺเท หทยสฺส สนฺตินฺติ จิตฺตสฺสปิ หทยรูปสฺสปิ
สีตลภาวกรเณน สนฺตินฺติ สงฺขยํ คตํ ฌานวิปสฺสนาภิญฺญา-
อรหตฺตมคฺคญาณสงฺขาตํ อริยธมฺมํ วินฺทติ ปฏิลภตีติ อตฺโถ ฯ ภควตา
หิ ทุกฺขํ ภิกฺขเว กุสีโต วิหรติ โวกิณฺโณ ปาปเกหิ อกุสเลหิ
ธมฺเมหิ มหนฺตญฺจ สทตฺถํ ปริหาเปติ อารทฺธวิริโย จ โข ภิกฺขเว
สุขํ วิหรติ ปวิวิตฺโต ปาปเกหิ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ มหนฺตญฺจ
สทตฺถํ ปริปูเรติ น ภิกฺขเว หีเนน อตฺถสฺส ปตฺติ โหตีติ เอวํ
อเนเกหิ สุตฺเตหิ กุสิตสฺส ทุกฺขวิหาโร อารทฺธวิริยสฺส จ สุขวิหาโร
สํวณฺณิโต ฯ อิทานิ อารทฺธวิริยสฺส อกตาภินิเวสสฺส วิปสฺสกสฺส
วิริยพเลน อธิคนฺตพฺพํ ตเมว สุขวิหารํ ทสฺเสนฺโต เอวํ มุนิ
วิริยพลูปปนฺโน อกิลาสุ วินฺเท หทยสฺส สนฺตินฺติ อาห ฯ อิทํ
วุตฺตํ โหติ ยถา เต พาณิชา อกิลาสุโน วณฺณปเถ ขณนฺตา
อุทกํ ลภึสุ เอวํ อิมสฺมึ หิ สาสเน อกิลาสุ หุตฺวา วายมมาโน
ปณฺฑิโต ภิกฺขุ ปฐมชฺฌานาทิเภทํ หทยสฺส สนฺตึ ลภตีติ ฯ โส
ตฺวํ ภิกฺขุ ปุพฺเพ อุทกมคฺคสฺส อตฺถาย วิริยํ กตฺวา อิทานิ เอวรูเป
มคฺคผลตฺถาย นิยฺยานิเก สาสเน กสฺมา วิริยํ โอสฺสชฺชสีติ ฯ
     เอวํ อิมํ ธมฺมเทสนํ ทสฺเสตฺวา จตฺตาริ สจฺจานิ ปกาเสสิ ฯ
สจฺจปริโยสาเน โอสฺสฏฺฐวิริโย ภิกฺขุ อคฺคผเล อรหตฺเต ปติฏฺฐาสิ ฯ
สตฺถาปิ เทฺว วตฺถูนิ กเถตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ชาตกํ สโมธาเนตฺวา
ทสฺเสสิ ตสฺมึ สมเย วิริยํ อโนสฺสชฺชิตฺวา ปาสาณํ ภินฺทิตฺวา
มหาชนสฺส อุทกทายโก จูฬุปฏฺฐาโก อยํ โอสฺสฏฺฐวิริโย ภิกฺขุ
อโหสิ อวเสสา ปริสา อิทานิ พุทฺธปริสา ชาตา สตฺถวาหเชฏฺฐโก
ปน อหเมว อโหสีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ นิฏฺฐาเปสิ ฯ
                    วณฺณุปถชาตกํ ทุติยํ ฯ
                   ----------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๕ หน้า ๑๖๔-๑๗๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=35&A=3449&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=35&A=3449&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=13              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=11              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=11              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]