อรรถกถาเล่มที่ ๓๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๑ เอกนิปาต(๑)

                    ๖ ติปลฺลตฺถมิคชาตกํ
     มิคนฺติปลฺลตฺถนฺติ อิทํ สตฺถา โกสมฺพิยํ พทริการาเม วิหรนฺโต
สิกฺขากามํ ราหุลตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     เอกสฺมึ หิ กาเล สตฺถริ อาฬวีนครํ อุปนิสฺสาย อคฺคาฬเว
เจติเย วิหรนฺเต พหู อุปาสกา จ อุปาสิกา จ ภิกฺขู จ ภิกฺขุนิโย
จ วิหารํ ธมฺมสฺสวนตฺถาย คจฺฉนฺติ ฯ ทิวา ธมฺมสฺสวนํ โหติ ฯ
คจฺฉนฺเต จ ปน กาเล อุปาสิกา จ ภิกฺขุนิโย จ น คจฺฉึสุ ฯ ภิกฺขู
เจว อุปาสกา จ อเหสุํ ฯ ตโต ปฏฺฐาย รตฺตึ ธมฺมสฺสวนํ ชาตํ ฯ
ธมฺมสฺสวนปริโยสาเน เถรา ภิกฺขู อตฺตโน อตฺตโน วสนฏฺฐานานิ
คจฺฉนฺติ ทหรา อุปาสเกหิ สทฺธึ อุปฏฺฐานสาลายํ สยนฺติ ฯ
เตสุ นิทฺทํ อุปคเตสุ เอกจฺเจ ฆรุฆรุปสฺสาสา กากจฺฉมานา ทนฺเต
ขาทนฺตา นิปชฺชึสุ เอกจฺเจ มุหุตฺตํ นิทฺทายิตฺวา อุฏฺฐหึสุ ฯ เตสํ
วิปฺปการํ ทิสฺวา ภควโต อาโรเจสุํ ฯ
     ภควา โย ปน ภิกฺขุ อนุปสมฺปนฺเนน สห เสยฺยํ กปฺเปยฺย
ปาจิตฺติยนฺติ สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปตฺวา โกสมฺพึ อคมาสิ ฯ ตตฺถ
ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ ราหุลํ อาหํสุ อาวุโส ราหุล ภควตา สิกฺขาปทํ
ปญฺญตฺตํ อิทานิ ตฺวํ อตฺตโน วสนฏฺฐานํ ชานาหีติ ฯ ปุพฺเพ ปน
เต ภิกฺขู ภควติ จ คารวํ ตสฺส จายสฺมโต สิกฺขากามตํ ปฏิจฺจ
ตํ อตฺตโน วสนฏฺฐานํ อาคตํ อติวิย สงฺคณฺหนฺติ ขุทฺทกมญฺจกํ
ปญฺญาเปตฺวา อุสฺสีสกกรณตฺถาย จีวรํ เทนฺติ ตํ ทิวสมฺปน
สิกฺขาปทภเยน วสนฏฺฐานมฺปิ น อทํสุ ฯ ราหุโล ภโทฺรปิ
ปิตา เมติ ทสพลสฺส วา อุปชฺฌาโย เมติ ธมฺมเสนาปติโน วา
อาจริโย เมติ มหาโมคฺคลฺลานสฺส วา จูฬปิตา เมติ อานนฺทสฺส
วา สนฺติกํ อคนฺตฺวา ทสพลสฺส วลญฺชนวจฺจกุฏึ พฺรหฺมวิมานํ
ปวิสนฺโต วิย ปวิสิตฺวา วาสํ กปฺเปสิ ฯ พุทฺธานญฺหิ วลญฺชนกุฏิยา
ทวารํ สุปิทหิตํ โหติ คนฺธธูปปริภณฺฑกตา ภูมิ คนฺธทามมาลาทามานิ
โอสาริตาเนว โหนฺติ สพฺพรตฺตึ ทีโป ฌายติ ฯ ราหุลภโทฺร ปน
ตสฺสา กุฏิยา อิทํ สมฺปตฺตึ ปฏิจฺจ ตตฺถ วาสํ อุปคโต ภิกฺขูหิ ปน
วสนฏฺฐานํ ชานาหีติ วุตฺตตฺตา โอวาทคารเวน สิกฺขากามตาย
ตตฺถ วาสํ อุปคโต ฯ อนฺตรนฺตรา หิ ภิกฺขู ตํ อายสฺมนฺตํ
ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ตสฺส วีมํสนตฺถาย อนฺโต มุฏฺฐิสมฺมชฺชนึ
วา กจวรฉฑฺฑนิกํ วา พหิ ขิปิตฺวา ตสฺมึ อาคเต อาวุโส อิทํ
เกน ฉฑฺฑิตนฺติ วทนฺติ ฯ ตตฺถ เกหิจิ ราหุโล อิมินา มคฺเคน
คโตติ วุตฺเต โส จายสฺมา นาหํ ภนฺเต เอตํ ชานามีติ อวตฺวา
ตํ ปฏิสาเมตฺวา ขมถ เม ภนฺเตติ ขมาเปตฺวา คจฺฉติ ฯ เอวเมส
สิกฺขากาโม ฯ โส ตํ สิกฺขากามตํเยว ปฏิจฺจ ตตฺถ วาสํ อุปคโต ฯ
อถ สตฺถา ปุเรอรุณํเยว วจฺจกุฏิทฺวาเร ฐตฺวา อุกฺกาสิ ฯ โส
จายสฺมา อุกฺกาสิ ฯ โก เอโสติ ฯ อหํ ราหุโลติ นิกฺขมิตฺวา
วนฺทิ ฯ กสฺมา ตฺวํ ราหุล อิธ นิปนฺโนสีติ ฯ วสนฏฺฐานสฺส
อภาวโต ปุพฺเพ หิ ภนฺเต ภิกฺขู มม สงฺคหํ กโรนฺติ อิทานิ
อตฺตโน อาปตฺติภเยน วสนฏฺฐานํ น เทนฺติ สฺวาหํ อิทํ อญฺเญสํ
อสงฺฆฏฺฏนฏฺฐานนฺติ อิมินา การเณน อิธ นิปนฺโนติ ฯ อถ ภควโต
ราหุลํ ตาว ภิกฺขู เอวํ ปริจฺจชนฺติ อญฺเญ กุลทารเก ปพฺพาเชตฺวา
กึ กริสฺสนฺตีติ ธมฺมสํเวโค อุทปาทิ ฯ อถ ภควา ปาโตว ภิกฺขู
สนฺนิปาเตตฺวา ธมฺมเสนาปตึ ปุจฺฉิ ชานาสิ ปน ตฺวํ สารีปุตฺต
อชฺช กตฺถจิ ราหุลสฺส นิวุตฺถภาวนฺติ ฯ น ชานามิ ภนฺเตติ ฯ
สารีปุตฺต อชฺช ราหุโล วจฺจกุฏิยํ วสิ สารีปุตฺต ตุมฺเห ราหุลํ
เอวํ ปริจฺจชนฺตา อญฺเญ กุลทารเก ปพฺพาเชตฺวา กึ กริสฺสถ เอวํปิ
สนฺเต อิมสฺมึ สาสเน ปพฺพชิตา นิปฺปติฏฺฐา ภวิสฺสนฺติ อิโตทานิ
ปฏฺฐาย อนุปสมฺปนฺเน เอกํ เทฺว ทิวเส อตฺตโน สนฺติเก วสาเปตฺวา
ตติยทิวเส เตสํ วสนฏฺฐานํ ญตฺวา พหิ วาเสถาติ อิทํ อนุปญฺญตฺตึ
กตฺวา ปุน สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปสิ ฯ
     ตสฺมึ สมเย ธมฺมสภายํ สนฺนิสินฺนา ภิกฺขู ราหุลสฺส คุณกถํ
กเถนฺติ ปสฺสถาวุโส ยาว สิกฺขากาโม วตายํ ราหุโล ตว
วสนฏฺฐานํ ชานาหีติ วุตฺโต นาม อหํ ทสพลสฺส ปุตฺโต ตุมฺเห
เก ตุมฺเหเยว นิกฺขมถาติ เอกํ ภิกฺขุมฺปิ อปฺปฏิปฺผริตฺวา
วจฺจกุฏิยํ วาสํ กปฺเปสีติ ฯ เอวํ เตสุ กถยมาเนสุ สตฺถา ธมฺมสภํ
อุปคนฺตฺวา อลงฺกตาสเน นิสีทิตฺวา กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย
สนฺนิสินฺนาติ อาห ฯ ภนฺเต ราหุลสฺส สิกฺขากามกถาย น อญฺญาย
กถายาติ ฯ สตฺถา น ภิกฺขเว ราหุโล อิทาเนว สิกฺขากาโม ปุพฺเพปิ
ติรจฺฉานโยนิยํ นิพฺพตฺโตปิ สิกฺขากาโมเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต ราชคเห เอโก มคธราชา รชฺชํ กาเรสิ ฯ ตทา
โพธิสตฺโต มิคโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา มิคคณปริวุโต อรญฺเญ วสติ ฯ
อถสฺส ภคินี อตฺตโน ปุตฺตกํ อุปเนตฺวา ภาติก อิทํ เต ภาคิเนยฺยํ
มิคมายํ สิกฺขาเปหีติ อาห ฯ โพธิสตฺโต สาธูติ ปฏิสฺสุณิตฺวา
คจฺฉ ตาต อสุกเวลาย นาม อาคนฺตฺวา สิกฺเขยฺยาสีติ อาห ฯ
โส มาตุเลน วุตฺตเวลํ อนติกฺกมิตฺวา ตํ อุปสงฺกมิตฺวา มิคมายํ
สิกฺขิ ฯ โส เอกทิวสํ วเน วิจรนฺโต ปาเสน พนฺโธ พนฺธวิรวํ
วิรวิ ฯ มิคคโณ ปลายิตฺวา ปุตฺโต เต ปาเสน พนฺโธติ ตสฺส
มาตุยา อาโรเจสิ ฯ สา ภาตุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ภาติก ภาคิเนยฺโย
เต มิคมายํ สิกฺขาปิโตติ ปุจฺฉิ ฯ โพธิสตฺโต มา ตฺวํ ปุตฺตสฺส
กิญฺจิ ปาปกํ อาสงฺกิ สุคฺคหิตา เตน มิคมายา อิทานิ ตํ
ปหาย ปลายมาโน อาคจฺฉิสฺสตีติ วตฺวา อิทํ คาถมาห
                มิคนฺติปลฺลตฺถมเนกมายํ
                อฏฺฐขุรํ อฑฺฒรตฺตาปปายึ
                เอเกน โสเตน ฉมาสฺสสนฺโต
                ฉหิ กลาหติโภติ ภาคิเนยฺโยติ ฯ
     ตตฺถ มิคนฺติ ภาคิเนยฺยํ มิคํ ฯ ติปลฺลตฺถนฺติ ปลฺลตฺถํ วุจฺจติ
สยนํ อุโภหิ ปสฺเสหิ อุชุกเมว จ โคนิปนฺนากาเรนาติ ตีหากาเรหิ
ปลฺลตฺถํ อสฺส ตีณิ วา ปลฺลตฺถานิ อสฺสาติ ติปลฺลตฺโถ ฯ ตํ
ติปลฺลตฺถํ ฯ อเนกมายนฺติ พหุมายํ พหุวญฺจนํ ฯ อฏฺฐขุรนฺติ
เอเกกสฺมึ ปาเท ทฺวินฺนํ ทฺวินฺนํ ขุรานํ วเสน อฏฺฐหิ ขุเรหิ
สมนฺนาคตํ ฯ อฑฺฒรตฺตาปปายินฺติ ปุริมยามํ อติกฺกมิตฺวา
มชฺฌิมยาเม อรญฺญโต อาคมฺม ปานียสฺส ปิวนโต อฑฺฒรตฺเต อาปํ
ปิวตีติ อฑฺฒรตฺตาปปายิ ฯ ตํ ฯ อฑฺฒรตฺเต อาปํ อปายินฺติ
อตฺโถ ฯ มม ภาคิเนยฺยมิคํ อหํ สาธุกํ มิคมายํ อุคฺคณฺหาเปสึ ฯ
กถํ ฯ ยถา เอเกน โสเตน ฉมาสฺสสนฺโต ฉหิ กลาหติโภติ
ภาคิเนยฺโยติ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ อหมฺหิ ตว ปุตฺตํ ตถา
อุคฺคณฺหาเปสึ ยถา เอกสฺมึ อุปริมนาสิกโสเต วาตํ สนฺนิรุมฺหิตฺวา
ปฐวิยํ อลฺลีเนน เอเกน เหฏฺฐิมโสเตน ตตฺเถว ฉมายํ
อสฺสสนฺโต ฉหิ กลาหิ ลุทฺทกํ อติโภติ ฉหิ โกฏฺฐาเสหิ อชฺโฌตฺถรติ
วญฺเจตีติ อตฺโถ ฯ กตมาหิ ฉหิ ฯ จตฺตาโร ปาเท ปสาเรตฺวา
เอเกน ปสฺเสน เสยฺยาย ขุเรหิ ติณปํสุขณเนน ชิวฺหานินฺนามเนน
อุทรสฺส อุทฺธุมาตภาวกรเณน อุจฺจารปสฺสาววิสฺสชฺชเนน
วาตสนฺนิรุมฺหเนนาติ ฯ อปโร นโย ปํสุํ คเหตฺวา อภิมุขากฑฺฒเนน
ปฏิปฺปณามเนน อุโภสุ ปสฺเสสุ สญฺจรเณน อุทรํ อุทฺธํ อุกฺขิปเนน
อโธ ปกฺขิปเนนาติ อิมาหิ ฉหิ กลาหิ ยถา อติโภติ มโต อยนฺติ
สญฺญํ อุปฺปาเทตฺวา วญฺเจติ เอวํ ตํ มิคมายํ อุคฺคณฺหาเปสินฺติ
ทีเปติ ฯ อปโร นโย ตถา นํ อุคฺคณฺหาเปสึ ยถา เอเกน
โสเตน ฉมาสฺสสนฺโต ฉหิ กลาหติ ทฺวีสุปิ นเยสุ ทสฺสิเตหิ
ฉหิ การเณหิ กลาหติ กลายิสฺสติ ลุทฺทกํ วญฺเจสฺสตีติ
อตฺโถ ฯ โภตีติ ภคินึ อาลปติ ฯ ภาคิเนยฺโยติ เอวํ ฉหิ
การเณหิ วญฺจนกํ ภาคิเนยฺยํ นิทฺทิสติ ฯ
     เอวํ โพธิสตฺโต ภาคิเนยฺยสฺส มิคมายาย สาธุกํ อุคฺคหิตภาวํ
ทสฺเสนฺโต ภคินึ สมสฺสาเสติ ฯ โสปิ มิคโปตโก ปาเสน พนฺโธ
อวิปฺผนฺทิตฺวาเยว ภูมิยํ มหาผาสุกปสฺเสน ปาเท ปสาเรตฺวา นิปนฺโน
ปาทานํ อาสนฺนฏฺฐาเน ขุเรเหว ปหริตฺวา ปํสุญฺจ ติณานิ จ
อุปฺปาเฏตฺวา อุจฺจารปสฺสาวํ วิสฺสชฺเชตฺวา สีสํ ปาเตตฺวา ชิวฺหํ
นินฺนาเมตฺวา สรีรํ เขฬกิลินฺนํ กตฺวา วาตคฺคหเณน อุทฺธุมาตกํ
กตฺวา อกฺขีนิ ปริวตฺเตตฺวา เหฏฺฐา นาสิกโสเตน วาตํ
สญฺจราเปนฺโต อุปริมนาสิกโสเตน วาตํ สนฺนิรุมฺหิตฺวา สกลสรีรํ
ถทฺธภาวํ คาหาเปตฺวา มตกาการํ ทสฺเสสิ ฯ นีลมกฺขิกาปิ นํ
สมฺปริวาเรสุํ ฯ ตสฺมึ ตสฺมึ ฐาเน กากา นิลียึสุ ฯ ลุทฺโท อาคนฺตฺวา
อุทรํ หตฺเถน ปหริตฺวา อติปาโตว พนฺโธ ภวิสฺสติ ปูติโก ชาโตติ
ตสฺส พนฺธนรชฺชุกํ โมเจตฺวา เอตฺเถวทานิ นํ อุกฺกนฺติตฺวา มํสํ
อาทาย คมิสฺสามีติ นิราสงฺโก หุตฺวา สาขาปลาสํ คเหตุํ อารทฺโธ ฯ
มิคโปตโกปิ อุฏฺฐาย จตูหิ ปาเทหิ ฐตฺวา กายํ วิธุนิตฺวา คีวํ
ปสาเรตฺวา มหาวาเตน ฉินฺนพลาหโก วิย เวเคน มาตุ สนฺติกํ
อคมาสิ ฯ
     สตฺถาปิ น ภิกฺขเว ราหุโล อิทาเนว สิกฺขากาโม ปุพฺเพปิ
สิกฺขากาโมเยวาติ อิทํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา
ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา ภาคิเนยฺยมิคโปตโก ราหุโล อโหสิ
มาตาปิ อุปฺปลวณฺณา มาตุลมิโค ปน อหเมว อโหสีติ ฯ
                  ติปลฺลตฺถมิคชาตกํ ฉฏฺฐํ ฯ
                     ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๕ หน้า ๒๔๓-๒๔๙.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=35&A=5049&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=35&A=5049&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=16
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=103
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=104
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=104
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27