อรรถกถาเล่มที่ ๓๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๑ เอกนิปาต(๑)

                     ๖ มหิฬามุขชาตกํ
     โปราณโจราน วโจ นิสมฺมาติ อิทํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต
เทวทตฺตํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     เทวทตฺโต อชาตสตฺตุกุมารํ ปสาเทตฺวา ลาภสกฺการํ อุปฺปาเทสิ ฯ
อชาตสตฺตุกุมาโร เทวทตฺตสฺส คยาสีเส วิหารํ การาเปตฺวา
นานคฺครเสหิ ติวสฺสิกคนฺธสาลิโภชนสฺส ทิวเส ทิวเส ปญฺจ
ถาลิกสตานิ อภิหริ ฯ ลาภสกฺการํ นิสฺสาย เทวทตฺตสฺส ปริวาโร
มหนฺโต ชาโต ฯ เทวทตฺโต ปริวาเรน สทฺธึ วิหาเรเยว โหติ ฯ
เตน สมเยน ราชคหวาสิกา เทฺว สหายา ฯ เตสุ เอโก สตฺถุ
สนฺติเก ปพฺพชิโต เอโก เทวทตฺตสฺส สนฺติเก ปพฺพชิโต ฯ เต
อญฺญมญฺญํ ตสฺมึ ตสฺมึ ฐาเนปิ ปสฺสนฺติ วิหารํ คนฺตฺวาปิ ปสฺสนฺติเยว ฯ
อเถกทิวสํ เทวทตฺตสฺส นิสฺสิตโก อิตรํ อาห อาวุโส กึ ตฺวํ
เทวสิกํ เทวสิกํ เสเทหิ มุญฺจมาเนหิ ปิณฺฑาย จรสิ คยาสีเส
วิหาเร นิสีทิตฺวาว นานคฺครเสหิ สุโภชนํ ภุญฺช เอวรูโป
ปายาโส อิธ นตฺถิ กึ ตฺวํ ทุกฺขํ อนุโภสิ กินฺเต ปาโตว
คยาสีสํ อาคนฺตฺวา สอุตฺตริภงฺคํ ยาคุํ ปิวิตฺวา อฏฺฐารสวิธํ
ขชฺชกํ ขาทิตฺวา นานคฺครเสหิ สุโภชนํ ภุญฺชิตุํ น วฏฺฏตีติ ฯ โส
ปุนปฺปุนํ วุจฺจมาโน คนฺตุกาโม หุตฺวา ตโต ปฏฺฐาย คยาสีสํ
คนฺตฺวา ภุญฺชิตฺวา กาลสฺเสว เวฬุวนํ อาคจฺฉติ ฯ โส สพฺพกาเล
ปฏิจฺฉาเทตุํ นาสกฺขิ ฯ คยาสีสํ คนฺตฺวา เทวทตฺตสฺส อุปฏฺฐาปิตภตฺตํ
ภุญฺชตีติ นจิรสฺเสว ปากโฏ ชาโต ฯ อถ นํ สหายา
ปุจฺฉึสุ สจฺจํ กิร ตฺวํ อาวุโส เทวทตฺตสฺส อุปฏฺฐาปิตํ ภตฺตํ
ภุญฺชสีติ ฯ โก เอวมาหาติ ฯ อสุโก จ อสุโก จาติ ฯ สจฺจํ
อหํ อาวุโส คยาสีสํ คนฺตฺวา ภุญฺชามิ น ปน เม เทวทตฺโต
ภตฺตํ เทติ อญฺเญ มนุสฺสา เทนฺตีติ ฯ อาวุโส เทวทตฺโต
พุทฺธานํ ปฏิกณฺฐโก ทุสฺสีโล อชาตสตฺตุํ ปสาเทตฺวา อธมฺเมน
อตฺตโน ลาภสกฺการํ อุปฺปาเทสิ ตฺวํ เอวรูเป นิยฺยานิกสาสเน
ปพฺพชิตฺวา เทวทตฺตสฺส อธมฺเมเนว อุปฺปนฺนํ โภชนํ ภุญฺชสิ
เอหิ ตํ สตฺถุ สนฺติกํ เนสฺสามาติ ตํ ภิกฺขุํ อาทาย ธมฺมสภํ
อาคมึสุ ฯ สตฺถา ตํ ทิสฺวาว กึ ภิกฺขเว เอตํ ภิกฺขุํ
อนิจฺฉมานญฺเญว อาทาย อาคตตฺถาติ ฯ อาม ภนฺเต อยํ ภิกฺขุ
ตุมฺหากํ สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา เทวทตฺตสฺส อธมฺเมน อุปฺปนฺนํ โภชนํ
ภุญฺชตีติ ฯ สจฺจํ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ เทวทตฺตสฺส อธมฺเมน อุปฺปนฺนํ
โภชนํ ภุญฺชสีติ ฯ น ภนฺเต เทวทตฺโต มยฺหํ ภตฺตํ เทติ
อญฺเญ มนุสฺสา มยฺหํ เทนฺติ ตมหํ ภุญฺชามีติ ฯ สตฺถา มา
ภิกฺขุ เอตฺถ ปริหารํ กริ เทวทตฺโต อนาจาโร ทุสฺสีโล กถญฺหิ
นาม ตฺวํ อิธ ปพฺพชิตฺวา มม สาสนํ ภชนฺโตเยว เทวทตฺตสฺส
ภตฺตํ ภุญฺชสิ นิจฺจกาลมฺปิ ภชนสีโลว ตฺวํ ทิฏฺฐทิฏฺเฐเยว ภชสีติ
วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
ตสฺส อมจฺโจ อโหสิ ฯ ตทา รญฺโญ มหิฬามุโข นาม มงฺคลหตฺถี
อโหสิ สีลวา อาจารสมฺปนฺโน น กญฺจิ วิเหเฐติ ฯ อเถกทิวสํ
ตสฺส สาลสมีเป รตฺติภาคสมนนฺตเร โจรา อาคนฺตฺวา ตสฺส อวิทูเร
นิสินฺนา โจรมนฺตํ มนฺตยึสุ เอวํ อุมฺมงฺโค ภินฺทิตพฺโพ เอวํ
สนฺธิจฺเฉทนกมฺมํ กตฺตพฺพํ อุมฺมงฺคญฺจ สนฺธิจฺเฉทนญฺจ มคฺคสทิสํ
ติฏฺฐสทิสํ นิชฺชฏํ นิคฺคุมฺพํ กตฺวา ภณฺฑํ หริตุํ วฏฺฏติ หรนฺเตน
มาเรตฺวาว ปหริตฺวา จ หริตพฺพํ เอวํ อุฏฺฐาตุํ สมตฺโถ
นาม น ภวิสฺสติ โจเรน จ นาม สีลาจารยุตฺเตน น ภวิตพฺพํ
กกฺขเฬน ผรุเสเนว สาหสิเกน ภวิตพฺพนฺติ ฯ เอวํ มนฺเตตฺวา
อญฺญมญฺญํ อุคฺคณฺหาเปตฺวา อคมํสุ ฯ เอเตเนว นเยน ปุนทิวเสปิ
ปุนทิวเสปีติ พหุทิวเส ตตฺถ อาคนฺตฺวา มนฺตยึสุ ฯ โส เตสํ
วจนํ สุตฺวา มํ สิกฺขาเปนฺตีติ สญฺญาย อิทานิ มยา กกฺขเฬน
ผรุเสน สาหสิเกน ภวิตพฺพนฺติ ตถารูโป อโหสิ ปาโตว อาคตํ
หตฺถิโคปกํ โสณฺฑาย คเหตฺวา ภูมิยํ โปเถตฺวา มาเรสิ อปรมฺปิ
อปรมฺปีติ อาคตาคตํ มาเรติเยว ฯ มหิฬามุโข อุมฺมตฺตโก ชาโต
ทิฏฺฐทิฏฺเฐ มาเรตีติ รญฺโญ อาโรจยึสุ ฯ ราชา โพธิสตฺตํ ปหิณิ คจฺฉ
ปณฺฑิต ชานาหิ เกน การเณน โส ทุฏฺโฐ ชาโตติ ฯ โพธิสตฺโต
คนฺตฺวา ตสฺส สรีเร อโรคภาวํ ญตฺวา เกน นุ โข การเณน
เอส ทุฏฺโฐ ชาโตติ อุปธาเรนฺโต อทฺธา อวิทูเร เกสญฺจิ วจนํ
สุตฺวา มํ เอเต สิกฺขาเปนฺตีติ สญฺญาย ทุฏฺโฐ ชาโตติ สนฺนิฏฺฐานํ
กตฺวา หตฺถิโคปเก ปุจฺฉิ อตฺถิ นุ โข หตฺถิสาลสมีเป รตฺติภาเค
เกหิจิ กิญฺจิ กถิตปุพฺพนฺติ ฯ อาม สามิ โจรา อาคนฺตฺวา
กถยึสูติ ฯ โพธิสตฺโต คนฺตฺวา รญฺโญ อาโรเจสิ เทว รญฺโญ
หตฺถิสฺส สรีเร วิกาโร นตฺถิ โจรานํ กถํ สุตฺวา ทุฏฺโฐ ชาโตติ ฯ
อิทานิ กึ กาตุํ วฏฺฏตีติ ฯ สีลวนฺเต สมณพฺราหฺมเณ หตฺถิสาลายํ
นิสีทาเปตฺวา สีลาจารกถํ กเถตุํ วฏฺฏตีติ ฯ เอวํ กโรหิ ตาตาติ ฯ
โพธิสตฺโต สีลวนฺเต สมณพฺราหฺมเณ หตฺถิสาลายํ นิสีทาเปตฺวา
สีลกถํ กเถถ ภนฺเตติ อาห ฯ เต หตฺถิสฺส อวิทูเร นิสินฺนา
น โกจิ ปรามสิตพฺโพ น มาเรตพฺโพ สีลาจารสมฺปนฺเนน
ขนฺติเมตฺตานุทฺทยยุตฺเตน ภวิตุํ วฏฺฏตีติ สีลกถํ กถยึสุ ฯ โส ตํ สุตฺวา
มํ เอเต สิกฺขาเปนฺติ อิโตทานิ ปฏฺฐาย สีลวตา ภวิตพฺพนฺติ สีลวา
อโหสิ ฯ ราชา โพธิสตฺตํ ปุจฺฉิ กึ ตาต สีลวา ชาโตติ ฯ
โพธิสตฺโต อาม เทวาติ ฯ เอวรูโป นาม ทุฏฺฐหตฺถี ปณฺฑิเต
นิสฺสาย โปราณกธมฺเมเยว ปติฏฺฐิโตติ วตฺวา อิมํ คาถมาห
               โปราณโจราน วโจ นิสมฺม
               มหิฬามุโข โปถยมานุจาริ
               สุสญฺญตานํ หิ วโจ นิสมฺม
               คชุตฺตโม สพฺพคุเณสุ อฏฺฐาติ ฯ
     ตตฺถ โปราณโจรานนฺติ ปุราณโจรานํ ฯ นิสมฺมาติ สุตฺวา
ปฐมํ โจรานํ วจนํ สุตฺวาติ อตฺโถ ฯ มหิฬามุโขติ หตฺถินิมุเขน
สทิสมุโข ฯ อถวา ฯ ยถา มหิฬา ปุรโต โอโลกิยมานา โสภติ
น ปจฺฉโต ตถา โสปิ ปุรโต โอโลกิยมาโน โสภติ ตสฺมา
มหิฬามุโขติสฺส นามํ อกํสุ ฯ โปถยมานุจารีติ โปถยนฺโต มาเรนฺโต
อนฺวจาริ ฯ อยเมว วา ปาโฐ ฯ สุสญฺญตานนฺติ สุฏฺฐุ สญฺญตานํ
สีลวนฺตานํ ฯ คชุตฺตโมติ อุตฺตมคโช มงฺคลหตฺถี ฯ สพฺพคุเณสุ
อฏฺฐาติ สพฺเพสุ โปราณกคุเณสุ ปติฏฺฐิโตติ ฯ
     ราชา ติรจฺฉานคตสฺสาปิ อาสยํ ชานาตีติ โพธิสตฺตสฺส มหนฺตํ
ยสํ อทาสิ ฯ โส ยาวตายุกํ ฐตฺวา สทฺธึ โพธิสตฺเตน ยถากมฺมํ
คโต ฯ
     สตฺถา ปุพฺเพปิ ตฺวํ ภิกฺขุ ทิฏฺฐทิฏฺเฐเยว ภชิ โจรานํ
กถํ สุตฺวา โจเร ภชิ ธมฺมิกานํ วจนํ สุตฺวา ธมฺมิเก ภชีติ อิมํ
ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
มหิฬามุโข วิปกฺขเสวกภิกฺขุ อโหสิ ราชา อานนฺโท อมจฺโจ
ปน อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
                   มหิฬามุขชาตกํ ฉฏฺฐํ ฯ
                     ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๕ หน้า ๒๗๙-๒๘๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=35&A=5762&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=35&A=5762&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=26
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=172
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=170
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=170
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27