อรรถกถาเล่มที่ ๓๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๑ เอกนิปาต(๑)

                    ๑๐ ขทิรงฺคารชาตกํ
     กามํ ปตามิ นิรยนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อนาถปิณฺฑิกสฺส
ทานํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     อนาถปิณฺฑิโก หิ วิหารเมว อารพฺภ จตุปฺปญฺาสโกฏิธนํ พุทฺธสาสเน
วิกิริตฺวา ตีหิ รตเนหิ อญฺตฺถ รตนสญฺเมว อนุปฺปาเทตฺวา สตฺถริ
เชตวเน วิหรนฺเต เทวสิกํ ตีณิ มหาอุปฏฺานานิ คจฺฉติ ปาโตว
เอกวารํ คจฺฉติ กตปาตราโส เอกวารํ สายณฺเห เอกวารํ ฯ
อญฺานิปิ อนฺตรุปฏฺานานิ โหนฺติเยว ฯ คจฺฉนฺโต จ กินฺนุ
อาทาย อาคโตติ สามเณรา วา ทหรา วา หตฺถมฺปิ เม
โอโลเกยฺยุนฺติ ตุจฺฉหตฺโถ นาม น คตปุพฺโพ ปาโตว คจฺฉนฺโต
ยาคุํ คาหาเปตฺวา คจฺฉติ กตปาตราโส สปฺปินวนีตมธุผาณิตาทีนิ
สายณฺหสมเย คนฺธมาลาวตฺถหตฺโถ คจฺฉติ ฯ เอวํ ทิวเส ทิวเส
ปริจฺจชนฺตสฺส ปนสฺส ปริจฺจาเค ปมาณํ นตฺถิ ฯ พหู โวหารูปชีวิโนปิสฺส
หตฺถโต ปณฺเณ อาโรเปตฺวา อฏฺารสโกฏิสงฺขฺยํ ธนํ อิณํ คณฺหึสุ ฯ
เตสํ มหาเสฏฺี ธนํ อาหราเปติ ฯ อญฺา ปนสฺส กุลสนฺตกา
อฏฺารสโกฏิโย นทีตีเร นิทหิตฺวา ปิตา อจีรวโตทเกน
นทีกูเล ภินฺเน มหาสมุทฺทํ ปวิฏฺา ฯ ตา ยถาปิทหิตลญฺจิตาว
โลหจาฏิโย อณฺณวกุจฺฉิยํ ปวตฺตมานา วิจรนฺติ ฯ เคเห
ปนสฺส ปญฺจนฺนํ ภิกฺขุสตานํ นิจฺจภตฺตํ นิพทฺธเมว โหติ ฯ
เสฏฺิโน หิ เคหํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส จาตุมฺมหาปเถ
ขณิตโปกฺขรณีสทิสํ สพฺเพสํ ภิกฺขูนํ มาตาปิตุฏฺาเน ิตํ ฯ เตนสฺส
ฆรํ สมฺมาสมฺพุทฺโธปิ คจฺฉติ อสีติมหาเถราปิ คจฺฉนฺติเยว เสสภิกฺขูนํ
ปน อาคจฺฉนฺตานญฺจ คจฺฉนฺตานญฺจ ปมาณํ นตฺถิ ฯ
     ตมฺปน ฆรํ สตฺตภูมิกํ สตฺตทฺวารโกฏฺปฏิมณฺฑิตํ ฯ ตสฺส
จตุตฺเถ ทฺวารโกฏฺเก เอกา มิจฺฉาทิฏฺิกา เทวตา วสติ ฯ สา
สมฺมาสมฺพุทฺเธ เคหํ ปวิสนฺเต นิกฺขมนฺเต จ อตฺตโน วิมาเน
าตุํ น สกฺโกติ ทารเก คเหตฺวา โอตริตฺวา ภูมิยํ ปติฏฺติ
อสีติมหาเถเรสุปิ ปวิสนฺเตสุ จ นิกฺขมนฺเตสุ จ ตเถว กโรติ ฯ
สา จินฺเตสิ สมณโคตเม จ สาวเกสุ จสฺส อิมํ เคหํ ปวิสนฺเตสุ
มยฺหํ สุขนฺนาม นตฺถิ นิจฺจกาลํ โอตริตฺวา ภูมิยํ าตุํ น
สกฺขิสฺสามิ ยถา อิเม เอตํ ฆรํ น ปวิสนฺติ ตถา มยา
กาตุํ วฏฺฏตีติ ฯ อเถกทิวสํ สยนูปคตสฺเสว มหากมฺมนฺติกสฺส
สนฺติกํ คนฺตฺวา โอภาสํ ผริตฺวา อฏฺาสิ โก เอตฺถาติ จ
วุตฺเต อหํ จตุตฺถทฺวารโกฏฺเก นิพฺพตฺตเทวตาติ อาห ฯ กสฺมา
อาคตาสีติ ฯ ตุมฺเห เสฏฺิสฺส กิริยํ น ปสฺสถ อตฺตโน
ปจฺฉิมกาลํ อโนโลเกตฺวา ธนํ นีหริตฺวา สมณโคตมํเยว ปูเรติ
เนว วณิชฺชํ ปโยเชติ น กมฺมนฺเต ปฏฺเปติ ตุมฺเห เสฏฺึ
โอวทถ ยถา อตฺตโน กมฺมํ กโรติ ยถา จ สมโณ โคตโม
สสาวโก อิมํ ฆรํ น ปวิสติ ตถา กโรถาติ ฯ อถ นํ โส
อาห พาลเทวเต เสฏฺี ธนํ วิสฺสชฺเชนฺโต นิยฺยานิเก พุทฺธสาสเน
วิสฺสชฺเชติ โส สเจ มํ จุฬายํ คเหตฺวา วิกฺกิณิสฺสติ เนวาหํ
กิญฺจิ กเถสฺสามิ คจฺฉ ตฺวนฺติ ฯ สา ปุเนกทิวสํ เสฏฺิโน
เชฏฺปุตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ตเถว โอวทิ ฯ โสปิ ตํ ปุริมนเยเนว
ตชฺเชสิ ฯ เสฏฺินา ปน สทฺธึ กเถตุํเยว น สกฺโกติ ฯ เสฏฺิโนปิ
นิรนฺตรํ ทานํ เทนฺตสฺส โวหาเร อกโรนฺตสฺส สาปเตยฺเย มนฺทีภูเต
ธนํ ปริกฺขยํ อคมาสิ ฯ อถสฺส อนุกฺกเมน ทาฬิทฺทิยํ สมฺปตฺตสฺส
ปริโภคสาฏกสยนภาชนานิ ปุราณสทิสานิ น ภวึสุ ฯ เอวํภูโตปิ
ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทานํ เทติ ปณีตํ กตฺวา ปน ทาตุํ น สกฺโกติ ฯ อถ นํ
เอกทิวสํ วนฺทิตฺวา นิสินฺนํ สตฺถา ทิยฺยติ ปน เต คหปติ กุเล
ทานนฺติ ปุจฺฉิ ฯ โส ทิยฺยติ ภนฺเต ตญฺจ ลูขํ กาณาชิกํ พิลงฺคทุติยนฺติ
อาห ฯ อถ นํ สตฺถา คหปติ ลูขํ ทานํ เทมีติ มา จิตฺตํ สงฺโกปยิตฺถ
จิตฺตสฺมึ หิ ปณีเต พุทฺธปจฺเจกพุทฺธสาวกานํ ทินฺนํ ทานํ ลูขํ
นาม น โหติ กสฺมา วิปากมหนฺตตฺตาติ อาห ฯ จิตฺตํ หิ ปณีตํ
กาตุํ สกฺโกนฺตสฺส ทานํ ลูขํ นาม นตฺถีติ เจตํ เอวํ เวทิตพฺพํ
      นตฺถิ จิตฺเต ปสนฺนมฺหิ      อปฺปกา นาม ทกฺขิณา
      ตถาคเต วา สมฺพุทฺเธ     อถวา ตสฺส สาวเก
                  น กิรตฺถิ อโนมทสฺสิสุ
                  ปาริจริยา พุทฺเธสุ อปฺปิกา
                  ลูขาย อโลณิกาย จ
                  ปสฺส ผลํ กุมฺมาสปิณฺฑิยาติ ฯ
     อปรมฺปิ อาห คหปติ ตฺวํ ตาว ลูขํ ทานํ ททมาโน
อฏฺนฺนํ อริยปุคฺคลานํ เทสิ อหํ เวลามกาเล สกลชมฺพูทีปํ
อุนฺนงฺคลํ กตฺวา สตฺต รตนานิ ททมาโน ปญฺจ มหานทิโย
เอโกฆปุณฺณํ กตฺวา วิย จ มหาทานํ ปวตฺตยมาโน ติสรณคตํ
วา ปญฺจสีลรกฺขกํ วา กญฺจิ นาลตฺถํ ทกฺขิเณยฺยปุคฺคลา นาม
เอวํ ทุลฺลภา ตสฺมา ลูขํ เม ทานนฺติ มา จิตฺตํ สงฺโกปยิตฺถาติ
เอวญฺจ ปน วตฺวา เวลามสุตฺตํ กเถสิ ฯ
     อถ โข สา เทวตา อิสฺสรกาเล เสฏฺินา สทฺธึ กเถตุํ
อสกฺโกนฺตี อิทานายํ ทุคฺคตตฺตา มม วจนํ คณฺหิสฺสตีติ มญฺมานา
อฑฺฒรตฺติกสมเย สิริคพฺภํ ปวิสิตฺวา โอภาสํ ผริตฺวา อากาเส
อฏฺาสิ ฯ เสฏฺี ตํ ทิสฺวา โก เอโสติ อาห ฯ อหํ มหาเสฏฺิ
จตุตฺถทฺวารโกฏฺเก อธิวตฺถา เทวตาติ ฯ กิมตฺถํ อาคตาสีติ ฯ
ตุยฺหํ โอวาทํ กเถตุกามา หุตฺวา อาคตาติ ฯ เตนหิ กเถหีติ ฯ
มหาเสฏฺิ ตฺวํ ปจฺฉิมกาลํ น จินฺเตสิ ปุตฺตธีตโร น โอโลเกสิ
สมณสฺส โคตมสฺส สาสเน พหุธนํ วิปฺปกิณฺณํ โส ตฺวํ อติเวลํ
ธนวิสฺสชฺชเนน วา วณิชฺชกมฺมนฺตานํ อกรเณน วา สมณํ โคตมํ
นิสฺสาย ทุคฺคโต ชาโต เอวํภูโตปิ สมณํ โคตมํ น มุญฺจสิ
อชฺชาปิ เต สมณา ฆรํ ปวิสนฺติเยว เตหิ นีหฏํ น สกฺกา
ปจฺจาหราเปตุํ คหิตเมว โหติ อิโต ปฏฺาย ปน สยญฺจ
สมณสฺส โคตมสฺส สนฺติกํ มา คมิตฺถ สาวกานญฺจสฺส อิมํ
ฆรํ ปวิสิตุํ มา อทาสิ สมณํ โคตมํ นิวตฺติตฺวาปิ อโนโลเกนฺโต
อตฺตโน โวหาเร จ วณิชฺชญฺจ กตฺวา กุฏุมฺพํ สณฺเปหีติ ฯ
อถ นํ โส เอวมาห อยํ ตยา มยฺหํ ทาตพฺโพ โอวาโทติ ฯ
อาม อยนฺติ ฯ ตาทิสานํ เทวตานํ สเตนปิ สหสฺเสนปิ สตสหสฺเสนปิ
อกมฺปนีโย อหํ ทสพเลน กโต มม จ สทฺธา สิเนรุ วิย อจลา
สุปติฏฺิตา มยา นิยฺยานิเก รตนสาสเน ธนํ วิสฺสชฺชิตํ อยุตฺตํ เต
กถิตํ พุทฺธสาสเน ปหาโร ทินฺโน เอวรูปาย อนาจาราย ทุสฺสีลาย
กาลกณฺณิยา สทฺธึ ตยา มม เอกเคเห วสนกิจฺจํ นตฺถิ สีฆํ
มม เคหา นิกฺขมิตฺวา อญฺตฺถ คจฺฉาติ ฯ สา โสตาปนฺนสฺส
อริยสาวกสฺส วจนํ สุตฺวา าตุํ อสกฺโกนฺตี อตฺตโน วสนฏฺานํ
คนฺตฺวา ทารเก หตฺเถน คเหตฺวา นิกฺขมิ นิกฺขมิตฺวา จ ปน
อญฺตฺถ วสนฏฺานํ อลภมานา เสฏฺึ ขมาเปตฺวา ตตฺเถว
วสิสฺสามีติ นครปริคฺคาหกเทวปุตฺตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ตํ วนฺทิตฺวา
อฏฺาสิ เกนตฺเถน อาคตาสีติ จ วุตฺตา อหํ สามิ อนุปธาเรตฺวา
อนาถปิณฺฑิเกน สทฺธึ กเถสึ โส มํ กุชฺฌิตฺวา วสนฏฺานา
นิกฺกฑฺฒิ มํ เสฏฺิสฺส สนฺติกํ เนตฺวา ขมาเปตฺวา วสนฏฺานํ
เม เทถาติ ฯ กึ ปน ตยา เสฏฺี วุตฺโตติ ฯ สามิ อิโต
ปฏฺาย พุทฺธุปฏฺานํ สงฺฆุปฏฺานํ มา กริ สมณสฺส โคตมสฺส
ฆเร ปเวสนํ มา อทาสีติ เอวํ เม วุตฺโต สามีติ ฯ อยุตฺตํ
ตยา วุตฺตํ สาสเน ปหาโร ทินฺโน อหํ ตํ อาทาย เสฏฺิโน
สนฺติกํ คนฺตุํ น อุสฺสหามีติ ฯ สา ตสฺส สนฺติกา สงฺคหํ อลภิตฺวา
จตุนฺนํ มหาราชานํ สนฺติกํ อคมาสิ เตหิปิ ตเถว ปฏิกฺขิตฺตา
สกฺกํ เทวราชํ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ปวุตฺต อาจิกฺขิตฺวา อหํ เทวราช
วสนฏฺานํ อลภมานา ทารเก หตฺเถน คเหตฺวา อนาถา วิจรามิ
ตุมฺหากํ สิริยา มยฺหํ วสนฏฺานํ ทาเปถาติ สุฏฺุตรํ ยาจิ ฯ โสปิ
ตํ อาห ตยา อยุตฺตํ กตํ ชินสาสเน ปหาโร ทินฺโน อหมฺปิ ตํ นิสฺสาย
เสฏฺินา สทฺธึ กเถตุํ น สกฺโกมิ เอกมฺปน เต เสฏฺิสฺส ขมนุปายํ
กเถสฺสามีติ ฯ สาธุ เทว กเถหีติ ฯ มหาเสฏฺิสฺส หตฺถโต
มนุสฺเสหิ ปณฺณํ อาโรเปตฺวา อฏฺารสโกฏิสงฺขฺยํ ธนํ คหิตํ
อตฺถิ ตฺวํ ตสฺส อายุตฺตกเวสํ คเหตฺวา กญฺจิ อชานาเปตฺวา
ตานิ ปณฺณานิ อาทาย กติปเยหิ ยกฺขตรุเณหิ ปริวาริโต เอเกน
หตฺเถน ปณฺณํ เอเกน เลขํ คเหตฺวา เตสํ เคหํ คนฺตฺวา
เคหมชฺเฌ ิตา อตฺตโน ยกฺขานุภาเวน เต อุตฺตาเสตฺวา
อิมํ ตุมฺหากํ อิณปณฺณํ ปสฺสถ อมฺหากํ เสฏฺี อตฺตโน
อิสฺสรกาเล ตุมฺเห น กิญฺจิ อาห อิทานิ ทุคฺคโต ชาโต ตุมฺเหหิ
คหิตกหาปเณ เทถาติ วตฺวา อตฺตโน ยกฺขานุภาวํ ทสฺเสตฺวา
สพฺพาปิ อฏฺารส หิรญฺโกฏิโย โสเธตฺวา เสฏฺิสฺส ตุจฺฉโกฏฺเ
ปูเรตฺวา อญฺ อจิรวตีนทีตีเร นิทหิตธนํ นทีกูเล ภินฺเน สมุทฺทํ
ปวิฏฺกํ อตฺถิ ตมฺปิ อตฺตโน อานุภาเวน อาหริตฺวา โกฏฺเ
ปูเรตฺวา อญฺมฺปิ อสุกฏฺาเน นาม อสฺสามิกํ อฏฺารสโกฏิมตฺตํ
ธนํ อตฺถิ ตมฺปิ อาหริตฺวา ตุจฺฉโกฏฺเ ปูเรหิ อิมาหิ
จตุปฺปญฺาสโกฏีหิ อิมํ ตุจฺฉโกฏฺปูรณํ ทณฺฑกมฺมํ กตฺวา
มหาเสฏฺึ ขมาเปหีติ ฯ
     สา สาธุ เทวาติ ตสฺส วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา วุตฺตนเยเนว
สพฺพํ ธนํ อาหริตฺวา อฑฺฒรตฺติกสมเย เสฏฺิสฺส สิริคพฺภํ ปวิสิตฺวา
โอภาสํ ผริตฺวา อากาเส อฏฺาสิ โก เอโสติ วุตฺเต อหนฺเต
มหาเสฏฺิ จตุตฺถทฺวารโกฏฺเก อธิวตฺถา อนฺธพาลเทวตา
มยา มหาโมหมูฬฺหาย พุทฺธคุเณ อชานิตฺวา ปุริเมสุ ทิวเสสุ
ตุมฺเหหิ สทฺธึ กิญฺจิ กถิตํ อตฺถิ ตํ เม โทสํ ขมถ สกฺกสฺสาปิ
เม เทวราชสฺส วจเนน ตุมฺหากํ อิณํ โสเธตฺวา อฏฺารส
โกฏิโย ตสฺมึ ตสฺมึ าเน อสฺสามิกธนสฺส อฏฺารส โกฏิโยติ
จตุปฺปญฺาสโกฏิโย อาหริตฺวา ตุจฺฉโกฏฺปูรเณน ทณฺฑกมฺมํ กตํ
เชตวนวิหารํ อารพฺภ ปริกฺขยํ คตธนํ สพฺพํ สมฺปิณฺฑิตํ วสนฏฺานํ
อลภมานา กิลมามิ มยา อญฺาณตาย กถิตํ มนสิ อกตฺวา
ขมถ มหาเสฏฺีติ อาห ฯ อนาถปิณฺฑิโก ตสฺสา วจนํ สุตฺวา
จินฺเตสิ อยํ เทวตา ทณฺฑกมฺมญฺจ เม กตนฺติ วทติ อตฺตโน
จ โทสํ ปฏิชานาติ สตฺถา อิมํ วิเนตฺวา อตฺตโน คุเณ
ชานาเปสฺสติ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปน ทสฺเสสฺสามีติ ฯ อถ นํ อาห
สมฺม เทวเต สเจปิ มํ ขมาเปตุกามา สตฺถุ สนฺติเก ขมาเปหีติ ฯ
สา สาธุ เอวํ กริสฺสามิ สตฺถุ ปน มํ สนฺติกํ คเหตฺวา
คจฺฉาหีติ ฯ โส สาธูติ วตฺวา วิภาตาย รตฺติยา ปาโตว ตํ
คเหตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตาย กตํ กมฺมํ สพฺพํ ตถาคตสฺส
อาโรเจสิ ฯ สตฺถา ตสฺส วจนํ สุตฺวา อิธ คหปติ ปาปปุคฺคโลปิ
ยาว ปาปํ น ปจฺจติ ตาว ภทฺรานิ ปสฺสติ ยทา ปนสฺส
ปาปํ ปจฺจติ ตทา ปาปเมว ปสฺสติ ภทฺรปุคฺคโลปิ ยาว
ภทฺรํ น ปจฺจติ ตาว ปาปานิ ปสฺสติ ยทา ปนสฺส ภทฺรํ
ปจฺจติ ตทา ภทฺรเมว ปสฺสตีติ วตฺวา อิมา ธมฺมปเท เทฺว
คาถา อภาสิ
        ปาโปปิ ปสฺสตี ภทฺรํ    ยาว ปาปํ น ปจฺจติ
        ยทา จ ปจฺจตี ปาปํ    อถ ปาปานิ ปสฺสติ
        ภทฺโรปิ ปสฺสตี ปาปํ    ยาว ภทฺรํ น ปจฺจติ
        ยทา จ ปจฺจตี ภทฺรํ    อถ ภทฺรานิ ปสฺสตีติ ฯ
     อิมาสญฺจ ปน คาถานํ ปริโยสาเน สา เทวตา โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺาสิ ฯ สา จกฺกงฺกิเตสุ สตฺถุ ปาเทสุ นิปติตฺวา มยา
ภนฺเต ราครตฺตาย โทสทุฏฺาย โมหมูฬฺหาย อวิชฺชนฺธาย ตุมฺหากํ
คุเณ อชานนฺติยา ปาปกํ วจนํ วุตฺตํ ตํ เม ขมถาติ สตฺถารํ
ขมาเปตฺวา มหาเสฏฺึ ขมาเปสิ ฯ ตสฺมึ สมเย อนาถปิณฺฑิโก
สตฺถุ ปุรโต อตฺตโน คุณํ กเถสิ ภนฺเต อยํ เทวตา พุทฺธุปฏฺานาทีนิ
มา กโรหีติ วารยมานาปิ มํ วาเรตุํ นาสกฺขิ ทานํ น ทาตพฺพนฺติ
อิมาย วาริยมาโนปิ อหํ อทาสิเมว นนุ เอส ภนฺเต มยฺหํ
คุโณติ ฯ สตฺถา ตฺวํ โขสิ คหปติ โสตาปนฺโน อริยสาวโก
อจลสทฺโธ วิสุทฺธทสฺสโน ตุยฺหํ อิมาย อปฺเปสกฺขเทวตาย
วาเรนฺติยา อวาริตภาโว อนจฺฉริโย ยมฺปน ปุพฺเพ ปณฺฑิตา
อนุปฺปนฺเน พุทฺเธ อปริปกฺกญฺาเณ ิตา กามาวจริสฺสเรน มาเรน
อากาเส ตฺวา สเจ ทานํ ทสฺสสิ อิมสฺมึ นิรเย ปจิสฺสสีติ
อสีติหตฺถคมฺภีรํ องฺคารกาสุํ ทสฺเสตฺวา มา ทานํ อทาสีติ วาริตา
ปทุมกณฺณิกมชฺเฌ ตฺวา ทานํ อทํสุ อิทํ อจฺฉริยนฺติ วตฺวา
อนาถปิณฺฑิเกน ยาจิโต อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหมฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
พาราณสีเสฏฺิสฺส กุเล นิพฺพตฺติตฺวา นานปฺปกาเรหิ สพฺพูปกรเณหิ
เทวกุมาโร วิย สํวฑฺฒิยมาโน อนุกฺกเมน วิญฺุตํ ปตฺวา
โสฬสวสฺสิกกาเลเยว สพฺพสิปฺเปสุ นิปฺผตฺตึ ปตฺโต ฯ โส ปิตุ
อจฺจเยน เสฏฺิฏฺาเน ตฺวา จตูสุ นครทฺวาเรสุ จตสฺโส
ทานสาลาโย มชฺเฌ นครสฺส เอกํ อตฺตโน นิเวสนทฺวาเร เอกนฺติ
ฉ ทานสาลาโย กาเรตฺวา มหาทานํ เทติ สีลํ รกฺขติ อุโปสถกมฺมํ
กโรติ ฯ อเถกทิวสํ ปาตราสเวลาย โพธิสตฺตสฺส นานคฺครสมนุญฺโภชเน
อุปนียมาเน เอโก ปจฺเจกพุทฺโธ สตฺตาหจฺจเยน นิโรธา วุฏฺาย
ภิกฺขาจารเวลํ สลฺลกฺเขตฺวา อชฺช มยา พาราณสีเสฏฺิสฺส เคหทฺวารํ
คนฺตุํ วฏฺฏตีติ นาคลตาทนฺตกฏฺ ขาทิตฺวา อโนตตฺตทเห มุขํ
โธวิตฺวา มโนสิลาตเล ิโต นิวาเสตฺวา กายพนฺธนํ พนฺธิตฺวา
จีวรํ ปารุปิตฺวา อิทฺธิมยมตฺติกปตฺตํ อาทาย อากาเสนาคนฺตฺวา
โพธิสตฺตสฺส ภตฺเต อุปนีตมตฺเต เคหทฺวาเร อฏฺาสิ ฯ โพธิสตฺโต
ตํ ทิสฺวาว อาสนา วุฏฺาย นิปจฺจการํ ทสฺเสตฺวา ปุริสํ กมฺมการกํ
โอโลเกสิ ฯ กึ กโรมิ สามีติ วุตฺเต อยฺยสฺส ปตฺตํ อาหรถาติ
อาห ฯ ตํ ขณญฺเว มาโร ปาปิมา วิกมฺปมาโน อุฏฺาย อยํ
ปจฺเจกพุทฺโธ อิโต สตฺต ทิวเส อาหารํ น ลภิ อชฺช อลภมาโน
นสฺสิสฺสติ อิมญฺจ วินาเสสฺสามิ เสฏฺิโน จ ทานนฺตรายํ กริสฺสามีติ
ตํ ขณญฺเว อาคนฺตฺวา อนฺตรวตฺถุมฺหิ อสีติหตฺถมตฺตํ องฺคารกาสุํ
นิมฺมินิ ฯ สา ขทิรงฺคารปุณฺณา สมฺปชฺชลิตา สโชติภูตา อวีจิมหานิรโย
วิย ขายิตฺถ ฯ ตมฺปน มาเปตฺวา สยํ อากาเส อฏฺาสิ ฯ
ปตฺตาหรณตฺถาย คจฺฉมาโน ปุริโส ตํ ทิสฺวา มหาภยํ ปตฺโต
นิวตฺติ ฯ โพธิสตฺโต กึ ตาต นิวตฺโตสีติ ปุจฺฉิ ฯ อยํ สามิ
อนฺตรวตฺถุมฺหิ มหตี องฺคารกาสุ สมฺปชฺชลิตา อตฺถิ สโชติภูตาติ ฯ
อถญฺโ อถญฺโติ เอวํ อาคตาคตา สพฺเพปิ ภยปฺปตฺตา เวเคน
ปลายึสุ ฯ โพธิสตฺโต จินฺเตสิ อชฺช มยฺหํ ทานนฺตรายํ กาตุกาโม
วสวตฺติ มาโร อุยฺยุตฺโต ภวิสฺสติ น โข ปน ชานาติ มารสเตน
มารสหสฺเสน มารสตสหสฺเสนาปิ มยฺหํ อกมฺปิยภาวํ อชฺชทานิ มยฺหํ
วา มารสฺส วา พลมหนฺตตํ อานุภาวมหนฺตตํ ชานิสฺสามีติ ตํ
ยถาสชฺชิตเมว ภตฺตปาตึ สยํ อาทาย เคหา นิกฺขมิ องฺคารกาสุยา
ตเฏ ตฺวา อากาสํ โอโลเกนฺโต มารํ ทิสฺวา โกสิ ตฺวนฺติ อาห ฯ
อหํ มาโรติ ฯ อยํ องฺคารกาสุ ตยา นิมฺมิตาติ ฯ อาม มยาติ ฯ
กิมตฺถายาติ ฯ ตว ทานสฺส อนฺตรายกรณตฺถาย จ ปจฺเจกพุทฺธสฺส
จ ชีวิตวินาสนตฺถายาติ ฯ โพธิสตฺโต เนว เต อหํ อตฺตโน
ทานสฺส อนฺตรายํ น ปจฺเจกพุทฺธสฺส ชีวิตนฺตรายํ กาตุํ ทสฺสามิ
อชฺชทานิ มยฺหํ วา ตว วา พลมหนฺตตํ อานุภาวมหนฺตตํ ชานิสฺสามีติ
องฺคารกาสุยา ตเฏ ตฺวา ภนฺเต ปจฺเจกฺพุทฺธ อหํ อิมิสฺสาปิ
องฺคารกาสุยา อโธสีโส ปตมาโนปิ น นิวตฺติสฺสามิ เกวลํ ตุมฺเห
มยา ทินฺนํ โภชนํ ปฏิคฺคณฺหถาติ วตฺวา อิมํ คาถมาห
      กามํ ปตามิ นิรยํ       อุทฺธํปาโท อวํสิโร
      นานริยํ กริสฺสามิ       หนฺท ปิณฺฑํ ปฏิคฺคหาติ ฯ
     ตตฺรายํ ปิณฺฑตฺโถ ภนฺเต สจาหํ ตุมฺหากํ ปิณฺฑปาตํ
เทนฺโต เอกํเสเนว อิมํ นิรยํ อุทฺธํปาโท อวํสิโร หุตฺวา ปตามิ
ตถาปิ ยทิทํ อทานญฺจ อสีลญฺจ อริเยหิ อกตฺตพฺพตฺตา อนริเยหิ
จ กตฺตพฺพตฺตา อนริยนฺติ วุจฺจติ น ตํ อนริยํ กริสฺสามิ หนฺท
อิมํ มยา ทิยฺยมานํ ปิณฺฑํ ปฏิคฺคณฺหาหีติ ฯ เอตฺถ จ หนฺทาติ
อุปสคฺคตฺเถ นิปาโต ฯ
     เอวํ วตฺวา โพธิสตฺโต ทฬฺหสมาทาเนน ภตฺตปาตึ คเหตฺวา
องฺคารกาสุมตฺถเกน ปกฺขนฺโต ฯ ตาวเทว อสีติหตฺถคมฺภีราย
องฺคารกาสุยา ตลโต อุปรุปริ ชาตํ สตปุปฺผิตํ เอกํ มหาปทุมํ อุคฺคนฺตฺวา
โพธิสตฺตสฺส ปาเท สมฺปฏิจฺฉิ ฯ ตโต มหาตุมฺพมตฺตา เรณุ
อุคฺคนฺตฺวา มหาสตฺตสฺส มุทฺธนิ ตฺวา ปติตฺวา สกลสรีรํ
สุวณฺณจุณฺณสโมกิณฺณมิว อกาสิ ฯ โส ปทุมกณฺณิกาย ตฺวา
นานคฺครสโภชนํ ปจฺเจกพุทฺธสฺส ปตฺเต ปติฏฺาเปสิ ฯ โส ตํ
ปฏิคฺคเหตฺวา อนุโมทนํ กตฺวา ปตฺตํ อากาเส ขิปิตฺวา ปสฺสนฺตสฺเสว
มหาชนสฺส สยมฺปิ เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา นานปฺปการํ วลาหกปนฺตึ
มทฺทมาโน วิย หิมวนฺตเมว คโต ฯ มาโรปิ ปราชิโต โทมนสฺสํ
ปตฺวา อตฺตโน วสนฏฺานเมว คโต ฯ โพธิสตฺโต ปน ปทุมกณฺณิกาย
ิโต มหาชนสฺส ทานสีลสํวณฺณเนน ธมฺมํ เทเสตฺวา
มหาชเนน ปริวุโต อตฺตโน นิเวสนเมว ปวิสิตฺวา ยาวชีวํ ทานาทีนิ
ปุญฺานิ กริตฺวา ยถากมฺมํ คโต ฯ
     สตฺถา นยิทํ คหปติ อจฺฉริยํ ยํ ตฺวํ เอวํทสฺสนสมฺปนฺโน
เอตรหิ เทวตาย น กมฺปิโต ปุพฺเพปิ ปณฺฑิเตหิ กตเมว อจฺฉริยนฺติ
อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ
ตทา ปจฺเจกพุทฺโธ ตตฺเถว ปรินิพฺพายิ มารํ ปราชยิตฺวา
ปทุมกณฺณิกาย ตฺวา ปจฺเจกพุทฺธสฺส ปิณฺฑปาตทายโก พาราณสีเสฏฺี
ปน อหเมวาติ ฯ
                   ขทิรงฺคารชาตกํ ทสมํ ฯ
                   กุลาวกวคฺโค จตุตฺโถ ฯ
             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๕ หน้า ๓๓๘-๓๔๙.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=35&A=6958&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=35&A=6958&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=40
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=262
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=258
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=258
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27