อรรถกถาเล่มที่ ๓๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๒ เอกนิปาต(๒)

                      ๓. ตกฺกชาตกํ
     โกธนา อกตญฺญู จาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุญฺเญว อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สตฺถา สจฺจํ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ อุกฺกณฺฐิโตสีติ ปุจฺฉิตฺวา สจฺจนฺติ
วุตฺเต อิตฺถิโย นาม อกตญฺญู มิตฺตทุพฺภา กสฺมา ตา นิสฺสาย
อุกฺกณฺฐิโตสีติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา คงฺคาย ตีเร อสฺสมํ มาเปตฺวา
สมาปตฺติโย จ อภิญฺญา จ นิพฺพตฺเตตฺวา ฌานรติสุเขน วิหาสิ ฯ
ตสฺมึ สมเย พาราณสีเสฏฺฐิธีตา ทุฏฺฐกุมารี นาม จณฺฑา อโหสิ
ผรุสา ทาสกมฺมกเร อกฺโกสติ ปหรติ ฯ อถ นํ เอกทิวสํ
ปริวารมนุสฺสา คเหตฺวา คงฺคาย กีฬิสฺสามาติ อคมํสุ ฯ เตสํ
กีฬนฺตานํเยว สุริยฏฺฐงฺคมนเวลา ชาตา  เมโฆ อุฏฺฐหิ ฯ มนุสฺสา
เมฆํ ทิสฺวา อิโต จิโต จ เวเคน ปลายึสุ ฯ เสฏฺฐิธีตาย
ทาสกมฺมกรา อชฺช อมฺเหหิ เอติสฺสา ปิฏฺฐึ ปสฺสิตุํ วฏฺฏตีติ ตํ
อนฺโตอุทกสฺมิญฺเญว ฉฑฺเฑตฺวา อุตฺตรึสุ ฯ เทโว ปาวสฺสิ ฯ
สุริโยปิ อฏฺฐงฺคโต ฯ อนฺธการํ ชาตํ ฯ เต ตาย วินาว เคหํ
คนฺตฺวา กหํ สาติ วุตฺเต คงฺคาโต ตาว อุตฺติณฺณา อก นํ
น ชานาม กหํ คตาติ ฯ ญาตกา วิจินิตฺวาปิ น ปสฺสึสุ ฯ สา
มหาวิรวํ วิรวนฺตี อุทเกน วุยฺหมานา อฑฺฒรตฺติกสมเย โพธิสตฺตสฺส
ปณฺณสาลาย สมีปํ ปาปุณิ ฯ โส ตสฺสา สทฺทํ สุตฺวา มาตุคามสฺส
สทฺโท เอส ปริตฺตาณมสฺสา กริสฺสามีติ ติณุกฺกํ อาทาย
นทีตีรํ คนฺตฺวา ตํ ทิสฺวา มา ภายิ มา ภายีติ อสฺสาเสตฺวา
นาคพโล ถามสมฺปนฺโน นทึ ตรมาโน คนฺตฺวา ตํ อุกฺขิปิตฺวา
อสฺสมปทํ อาเนตฺวา อคฺคึ กตฺวา อทาสิ สีเต วิคเต มธุรานิ
ผลาผลานิ อุปนาเมสิ ตานิ ขาทิตฺวา ฐิตํ กตฺถ วาสิกา
กถญฺจ คงฺคาย ปติตาสีติ ปุจฺฉิ ฯ สา ตํ ปวุตฺตึ อาโรเจสิ ฯ
อถ นํ ตฺวํ เอตฺเถว วสาติ ปณฺณสาลาย วสาเปนฺโต ทฺวีหตีหํ
สยํ อพฺโภกาเส วสิตฺวา อิทานิ คจฺฉาติ อาห ฯ สา อิมํ
ตาปสํ สีลเภทํ ปาเปตฺวา คเหตฺวา คมิสฺสามีติ น คจฺฉติ ฯ อถ
คจฺฉนฺเต กาเล อิตฺถีกุตฺตํ อิตฺถีลีฬฺหํ ทสฺเสตฺวา ตสฺส สีลเภทํ กตฺวา
ฌานํ อนฺตรธาเปสิ ฯ โส ตํ คเหตฺวา อรญฺเญเยว วสติ ฯ อถ
นํ สา อาห อยฺย กินฺโน อรญฺญวาเสน มนุสฺสปถํ คมิสฺสามาติ ฯ
โส ตํ อาทาย เอกํ ปจฺจนฺตคามํ คนฺตฺวา ตกฺกภติยา
ชีวิตํ กปฺเปตฺวา ตํ โปเสติ ฯ ตสฺส ตกฺกํ วิกฺกิณิตฺวา ชีวตีติ
ตกฺกปณฺฑิโตติ นามํ อกํสุ ฯ อถสฺส คามวาสิโน ปริพฺพยํ ทตฺวา
อมฺหากํ สุยุตฺตํ ทุยฺยุตฺตํ วา อาจิกฺขนฺโต เอตฺถ วสาติ คามทฺวาเร
กุฏิยํ วาเสสุํ ฯ
     เตน จ สมเยน โจรา ปพฺพตา โอรุยฺห ปจฺจนฺตํ ปหรนฺติ ฯ เต
เอกทิวสํ ตํ คามํ ปหริตฺวา คามวาสิเกหิเยว ภณฺฑานิ อุกฺขิปาเปตฺวา
คจฺฉนฺตา ตมฺปิ เสฏฺฐิธีตรํ คเหตฺวา อตฺตโน วสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา
เสสชนํ วิสฺสชฺเชสุํ ฯ โจรเชฏฺฐโก ปน ตสฺสา รูเป พชฺฌิตฺวา
ตํ อตฺตโน ภริยํ อกาสิ ฯ โพธิสตฺโต อิตฺถนฺนามา กหนฺติ
ปุจฺฉิตฺวา โจรเชฏฺฐเกน คเหตฺวา อตฺตโน ภริยา กตาติ สุตฺวาปิ
น สา ตตฺถ มยา วินา วสิสฺสติ ปลายิตฺวา อาคจฺฉิสฺสตีติ
ตสฺสา อาคมนํ โอโลเกนฺโต ตตฺเถว วสิ ฯ เสฏฺฐิธีตาปิ จินฺเตสิ
อหํ อิธ สุขํ วสามิ กทาจิ มํ ตกฺกปณฺฑิโต กิญฺจิเทว นิสฺสาย
อาคนฺตฺวา อิโต อาทาย คจฺเฉยฺย อถ เอตสฺมา สุขา ปริหายิสฺสามิ
ยนฺนูนาหํ สมฺปิยายมานา วิย ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ฆาตาเปยฺยนฺติ ฯ
สา เอกํ มนุสฺสํ ปกฺโกสิตฺวา อหํ อิธ ทุกฺขํ ชีวามิ
ตกฺกปณฺฑิโต อาคนฺตฺวา มํ อาทาย คจฺฉตูติ สาสนํ เปเสสิ ฯ โส
ตํ สาสนํ สุตฺวา สทฺทหิตฺวา ตตฺถ คนฺตฺวา คามทฺวาเร ฐตฺวา
สาสนํ เปเสสิ ฯ สา นิกฺขมิตฺวา ตํ ทิสฺวา อยฺย สเจ มยํ
อิทานิ คจฺฉิสฺสาม โจรเชฏฺฐโก อนุพนฺธิตฺวา อุโภปิ อมฺเห
ฆาเตสฺสติ รตฺติภาเค คมิสฺสามาติ ตํ อาเนตฺวา โภเชตฺวา โกฏฺฐเก
นิสีทาเปตฺวา สายํ โจรเชฏฺฐกสฺส อาคนฺตฺวา สุรํ ปิวิตฺวา มตฺตกาเล
สามิ สเจ อิมาย เวลาย ตว สตฺตุํ ปสฺเสยฺยาสิ กินฺติ นํ
กเรยฺยาสีติ อาห ฯ อิทญฺจิทญฺจ กริสฺสามีติ อาห ฯ กึ ปน โส
ทูเร นนุ โกฏฺฐเก นิสินฺโนติ ฯ โจรเชฏฺฐโก ขคฺคํ อาทาย
ตตฺถ คนฺตฺวา ตํ ทิสฺวา คเหตฺวา เคหมชฺเฌ ปาเตตฺวา
ทณฺฑกปฺปุราทีหิ ยถารุจึ โปเถสิ ฯ โส โปถิยมาโน อญฺญํ กิญฺจิ
อวตฺวา โกธนา อกตญฺญู จ ปิสุณา มิตฺตทุพฺภิกาติ เอตฺตกเมว
วทติ ฯ โจโรปิ ตํ โปเถตฺวา พนฺธิตฺวา นิปชฺชาเปตฺวา
สายมาสํ ภุญฺชิตฺวา สยิตฺวา ปพุทฺโธ ชิณฺณาย สุราย ปุน ตํ
โปเถตุํ อารภิ ฯ โสปิ ตาเนว จตฺตาริ ปทานิ วทติ ฯ โจโร
จินฺเตสิ อยํ เอวํ โปถิยมาโนปิ อญฺญํ กิญฺจิ อวตฺวา อิมาเนว
จตฺตาริ จ ปทานิ วทติ ปุจฺฉิสฺสามิ นนฺติ จินฺเตตฺวา ตํ ปุจฺฉิ
อมฺโภ ปุริส ตฺวํ เอวํ โปถิยมาโนปิ กสฺมา เอตาเนว ปทานิ
วทสีติ ฯ ตกฺกปณฺฑิโต เตนหิ สุณาหีติ ตํ การณํ อาทิโต
ปฏฺฐาย กเถสิ อหํ ปุพฺเพ อรญฺญวาสิโก เอโก ตาปโส ฌานลาภี
สฺวาหํ เอตํ คงฺคาย วุยฺหมานํ อุตฺตาเรตฺวา ปฏิชคฺคึ อถ มํ
เอสา ปโลเภตฺวา ฌานา ปริหาเปสิ สฺวาหํ อรญฺญํ ปหาย
เอตํ โปเสนฺโต ปจฺจนฺตคามเก วสามิ อเถสา โจเรหิ อิธ อานีตา
อหํ ทุกฺขํ วสามิ อาคนฺตฺวา มํ เนตูติ มยฺหํ สาสนํ เปเสตฺวา
อิทานิ ตว หตฺเถ ปาเปสิ อิมินา การเณนาหํ เอวํ กเถมีติ ฯ
     โจโร จินฺเตสิ ยา เอสา เอวรูเป คุณสมฺปนฺเน อุปการเก เอวํ
วิปฺปฏิปชฺชิ สา มยฺหํ กตรนฺนาม อุปทฺทวํ กเรยฺย มาเรตพฺพา
เอสาติ ฯ โส ตกฺกปณฺฑิตํ อสฺสาเสตฺวา ตํ ปโพเธตฺวา ขคฺคํ
อาทาย นิกฺขมิตฺวา เอตํ ปุริสํ คามทฺวาเร ฆาเตสฺสามาติ วตฺวา
ตาย สทฺธึ พหิคามํ คนฺตฺวา เอตํ หตฺเถ คณฺหาติ ตํ ตาย
หตฺเถ คาหาเปตฺวา ขคฺคํ อาทาย ตกฺกปณฺฑิตํ ปหรนฺโต วิย ตํ
ทฺวิธา ฉินฺทิตฺวา สีสํ นฺหาตฺวา ตกฺกปณฺฑิตํ กติปาหํ ปณีตโภชเนน
สนฺตปฺเปตฺวา อิทาเนว กหํ คมิสฺสสีติ อาห ฯ ตกฺกปณฺฑิโต
ฆราวาเสน เม กิจฺจํ นตฺถิ อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา ตตฺเถว อรญฺเญ
วสิสฺสามีติ อาห ฯ เตนหิ อหมฺปิ ปพฺพชิสฺสามีติ ฯ อุโภปิ ปพฺพชิตฺวา
ตํ อรญฺญายตนํ คนฺตฺวา ปญฺจาภิญฺญา อฏฺฐ สมาปตฺติโย จ
นิพฺพตฺเตตฺวา ชีวิตปริโยสาเน พฺรหฺมโลกปรายนา อเหสุํ ฯ
     สตฺถา อิมานิ เทฺว วตฺถูนิ กเถตฺวา อภิสมฺพุทฺโธ หุตฺวา
อิมํ คาถมาห
         โกธนา อกตญฺญู จ    ปิสุณา จ วิเภทิกา
         พฺรหฺมจริยํ จร ภิกฺขุ   โส สุขํ น วิหาหิสีติ ฯ
     ตตฺรายํ ปิณฺฑตฺโถ ภิกฺขุ อิตฺถิโย นาเมตา โกธนา
อุปฺปนฺนโกธํ นิวาเรตุํ น สกฺโกนฺติ อกตญฺญู จ อติมหนฺตมฺปิ อุปการํ
น ชานนฺติ ปิสุณา จ เปสุญฺญภาวกรณเมว กถํ กเถนฺติ วิเภทิกา
มิตฺเต ภินฺทนฺติ มิตฺตเภทนกถํ กถนสีลาเยว เอวรูเปหิ ปาปธมฺเมหิ
สมนฺนาคตา เอตา กินฺเต เอตาหิ พฺรหฺมจริยํ จร ภิกฺขุ อยํ
หิ เมถุนวิรติ ปริสุทฺธฏฺเฐน พฺรหฺมจริยํ นาม ตํ จร ฯ โส
สุขํ น วิหาหิสีติ โส ตฺวํ เอตํ พฺรหฺมจริยวาสํ วสนฺโต ฌานสุขํ
มคฺคสุขํ ผลสุขญฺจ น วิหาหิสิ เอตํ สุขํ น วิชหิสฺสสิ เอตสฺมา
สุขา น ปริหายิสฺสสีติ อตฺโถ ฯ น ปริหายสีติปิ ปาโฐ อยเมว
อตฺโถ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสสิ ฯ
สจฺจปริโยสาเน อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ ฯ สตฺถาปิ
ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา โจรเชฏฺฐโก อานนฺโท อโหสิ
ตกฺกปณฺฑิโต ปน อหเมวาติ ฯ
                     ตกฺกชาตกํ ตติยํ ฯ
                       ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๘๙-๙๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=36&A=1776&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=1776&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=63
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=417
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=409
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=409
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27