อรรถกถาเล่มที่ ๓๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๒ เอกนิปาต(๒)

                    ๑๐ พนฺธนโมกฺขชาตกํ
     อพทฺธา ตตฺถ พชฺฌนฺตีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
จิญฺจมาณวิกํ อารพฺภ กเถสิ ฯ ตสฺสา วตฺถุ ทฺวาทสนิปาเต
มหาปทุมชาตเก อาวิภวิสฺสติ ฯ
     ตทา ปน สตฺถา น ภิกฺขเว จิญฺจมาณวิกา อิทาเนว มํ
อภูเตน อพฺภาจิกฺขติ ปุพฺเพปิ อพฺภาจิกฺขิเยวาติ  วตฺวา อตีตํ
อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
ปุโรหิตสฺส เคเห นิพฺพตฺโต วยปฺปตฺโต ปิตุ อจฺจเยน ตสฺส
ปุโรหิโต อโหสิ ฯ เตน อคฺคมเหสิยา วโร ทินฺโน โหติ ภทฺเท
ยํ อิจฺฉสิ ตํ วเทยฺยาสีติ ฯ สา เอวมาห มยฺหํ อญฺโญ วโร
นาม น ทุลฺลโภ อิโต ปฏฺฐาย อญฺญา อิตฺถี กิเลสวเสน น
โอโลเกตพฺพาติ ฯ โส ปฏิกฺขิปิตฺวาปิ ปุนปฺปุนํ ปีฬิยมาโน ตสฺสา
วจนํ อติกฺกมิตุํ อสกฺโกนฺโต สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ตโต ปฏฺฐาย โสฬสสุ
นาฏกิตฺถีสหสฺเสสุ กิเลสวเสน เอกํ อิตฺถิมฺปิ น โอโลเกสิ ฯ
     อถสฺส ปจฺจนฺโต กุปิโต ฯ ปจฺจนฺเต ฐิตา โยธา โจเรหิ สทฺธึ
เทฺว ตโย สงฺคาเม กตฺวา อิโต อุตฺตรึ มยํ น สกฺโกมาติ รญฺโญ
ปณฺณํ เปเสสุํ ฯ ราชา ตตฺถ คนฺตุกาโม พลกายํ สํหริตฺวา ตํ
ปกฺโกสิตฺวา ภทฺเท อหํ ปจฺจนฺตํ คจฺฉามิ ตตฺถ นานปฺปการานิ
ยุทฺธานิ โหนฺติ ชยปราชโยปิ อนิพทฺโธ ตาทิเสสุ ฐาเนสุ มาตุคาโม
ทุปฺปริหาโร  ตฺวํ อิเธว นิวตฺตาหีติ อาห ฯ สาปิ น สกฺกา
เทว มยา นิวตฺติตุนฺติ ปุนปฺปุนํ รญฺญา ปฏิกฺขิตฺตา อาห เตนหิ
เอเกกํ โยชนํ คนฺตฺวา มยฺหํ สุขทุกฺขํ ชานนตฺถํ เอเกกํ มนุสฺสํ
เปเสยฺยาถาติ ฯ ราชา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา โพธิสตฺตํ นคเร
ฐเปตฺวา มหนฺเตน พลกาเยน นิกฺขมิตฺวา คจฺฉนฺโต โยชเน โยชเน
เอเกกํ ปุริสํ อมฺหากํ อาโรคฺยํ อาโรเจตฺวา เทวิยา สุขทุกฺขํ
ชานิตฺวา อาคจฺฉาติ เปเสสิ ฯ สา อาคตาคตปุริสํ ราชา ตํ กิมตฺถํ
เปเสสีติ ปุจฺฉิตฺวา ตุมฺหากํ สุขทุกฺขํ ชานนตฺถายาติ วุตฺเต เตนหิ
เอหีติ เตน สทฺธึ อสทฺธมฺมํ ปฏิเสวติ ฯ ราชา ทฺวตฺตึสโยชนมคฺคํ
คจฺฉนฺโต ทฺวตฺตึส ชเน เปเสสิ ฯ สา สพฺเพหิ เตหิ สทฺธึ ตเถว
อกาสิ ฯ
     ราชา ปจฺจนฺตํ วูปสเมตฺวา ชนปทํ สมสฺสาเสตฺวา ปุน
อาคจฺฉนฺโต ตเถว ทฺวตฺตึส ชเน เปเสสิ ฯ สา เตหิปิ สทฺธึ
วิปฺปฏิปชฺชิเยว ฯ ราชา อาคนฺตฺวา ชยขนฺธาวารฏฺฐาเน ฐตฺวา
นครํ ปฏิชคฺคาเปตูติ โพธิสตฺตสฺส ปณฺณํ เปเสสิ ฯ โพธิสตฺโต สกลนครํ
ปฏิชคฺคาเปตฺวา ราชนิเวสนํ ปฏิชคฺคาเปนฺโต เทวิยา วสนฏฺฐานํ
อคมาสิ ฯ สา โพธิสตฺตสฺส รูปโสภคฺคปฺปตฺตํ กายํ ทิสฺวา สณฺฐาตุํ
อสกฺโกนฺตี เอหิ พฺราหฺมณ สยนํ อภิรุหาติ อาห ฯ โพธิสตฺโต
มา เอวํ อวจ ราชาปิ เม ครุ อกุสลาปิ ภายามิ น สกฺกา มยา
เอวํ กาตุนฺติ อาห ฯ จตุสฺสฏฺฐิยา ปาทมูลิกานํ เนว ราชา ครุ
น อกุสลา ภายนฺติ ตเวว ราชา ครุ ตฺวํเยว จ อกุสลา
ภายสีติ ฯ อาม สเจ เตสมฺปิ เอวํ ภเวยฺย น เอวรูปํ กเรยฺยํ
อหมฺปน ชานมาโน เอวรูปํ สาหสิกกมฺมํ น กริสฺสามีติ ฯ กึ
พหุํ วิปฺปลปสิ สเจ เม วจนํ น กโรสิ สีสนฺเต ฉินฺทาเปสฺสามีติ ฯ
ติฏฺฐตุ เอกสฺมึ อตฺตภาเว สีสํ อตฺตภาวสหสฺเสปิ สีเส
ฉินฺทนฺเตน น สกฺกา มยา เอวรูปํ กาตุนฺติ ฯ สา โหตุ
ชานิสฺสามีติ โพธิสตฺตํ ตชฺเชตฺวา อตฺตโน คพฺภํ ปวิสิตฺวา สรีเร
นขวลญฺชํ ทสฺเสตฺวา เตเลน คตฺตานิ อพฺภญฺชิตฺวา กิลิฏฺฐวตฺถํ
นิวาเสตฺวา คิลานาลยํ กตฺวา ทาสิโย อาณาเปสิ รญฺญา กหํ
เทวีติ วุตฺเต คิลานาติ กเถยฺยาถาติ ฯ
     โพธิสตฺโตปิ รญฺโญ ปฏิปถํ อคมาสิ ฯ ราชา นครํ ปทกฺขิณํ
กตฺวา ปาสาทํ อภิรุยฺห กหํ เทวีติ ปุจฺฉิ ฯ คิลานา เทวาติ ฯ
โส สิริคพฺภํ ปวิสิตฺวา ตสฺสา ปิฏฺฐึ ปริมชฺชนฺโต กินฺเต ภทฺเท
อผาสุกนฺติ ปุจฺฉิ ฯ สา ตุณฺหี อโหสิ ฯ ตติยวาเร ราชานํ
โอโลเกตฺวา ตฺวํปิ มหาราช ชีวสิ นาม มาทิสาปิ อิตฺถิโย
สสฺสามิกาเยวาติ อาห ฯ กึ ปน เอตํ ภทฺเทติ ฯ ตุมฺเหหิ
นครํ รกฺขนตฺถาย ฐปิตปุโรหิโต นิเวสนํ ปฏิชคฺคามีติ อิธาคนฺตฺวา
อตฺตโน วจนํ อกโรนฺตํ มํ ปหริตฺวา อตฺตโน มนํ ปูเรตฺวา คโตติ ฯ
ราชา อคฺคิมฺหิ ปกฺขิตฺตโลณสกฺขรา วิย โกเธน ตฏตฏายนฺโต
สิริคพฺภา นิกฺขมิตฺวา โทวาริกปาทมูลิกาทโย ปกฺโกสาเปตฺวา คจฺฉถ
ภเณ ปุโรหิตํ ปจฺฉาพาหุํ พนฺธิตฺวา วชฺเภาวปฺปตฺตํ กตฺวา
นครา นีหริตฺวา อาฆาตนํ เนตฺวา สีสมสฺส ฉินฺทถาติ อาห ฯ เต
เวเคน คนฺตฺวา ตํ ปจฺฉาพาหุํ พนฺธิตฺวา วชฺฌเภรึ จาราเปสุํ ฯ
โพธิสตฺโต จินฺเตสิ อทฺธา ตาย ทุฏฺฐเทวิยา ราชา ปุเรตรํ ปริภินฺโน
อชฺชทานาหํ อตฺตโน พเลเนว อตฺตานํ โมเจสฺสามีติ ฯ โส เต
ปุริเส อาห โภ ตุมฺเห มํ อมาเรนฺตา รญฺโญ ทสฺเสตฺวาว
มาเรถาติ ฯ กึการณาติ ฯ อหํ ราชกมฺมิโก พหุํ เม กมฺมํ กตํ
พหูนิ นิธิฏฺฐานานิ ชานามิ ราชกุฏุมฺพํ มยา วิจาริตํ สเจ มํ
รญฺโญ น ทสฺเสสฺสถ พหุํ ธนํ นสฺสิสฺสติ มยา รญฺโญ สาปเตยฺเย
อาจิกฺขิเต ปจฺฉา กาตพฺพํ กโรถาติ ฯ เต ตํ รญฺโญ ทสฺสยึสุ ฯ
     ราชา ตํ ทิสฺวาว กสฺมา โภ พฺราหฺมณ มยิ ลชฺชํ นากาสิ
กสฺมา เต เอวรูปํ ปาปกมฺมํ กตนฺติ อาห ฯ มหาราช โส
อหํ โสตฺถิยกุเล ชาโต มยา กุนฺถกิปิลฺลกมตฺโตปิ ปาณาติปาโต
น กตปุพฺโพ ติณสลากมตฺตมฺปิ อทินฺนํ นาทินฺนปุพฺพํ โลภวเสน
ปเรสํ อิตฺถี อกฺขีนิ อุมฺมิเลตฺวาปิ น โอโลกิตปุพฺพา หสนวเสนาปิ
มุสา น ภาสิตปุพฺพา กุสคฺเคนาปิ มชฺชํ น ปีวิตปุพฺพํ อหํ
ตุมฺเหสุ นิรปราโธ สา ปน พาลา โลภวเสน มํ หตฺเถ คเหตฺวา
มยา ปฏิกฺขิตฺตา มํ ตชฺเชตฺวา อตฺตนา กตปาปํ อุตฺตานํ กตฺวา
มม อาจิกฺขิตฺวา อนฺโตคพฺภํ ปวิฏฺฐา อหํ นิรปราโธ ปณฺณํ
คเหตฺวา ปน อาคตา จตุสฺสฏฺฐิชนา สาปราธา เต ปกฺโกสิตฺวา
ตสฺสา เตสํ วจนํ กตํ น กตนฺติ ปุจฺฉ เทวาติ ฯ ราชา เต
จตุสฺสฏฺฐิชเน พนฺธาเปตฺวา เทวึ ปกฺโกสาเปตฺวา ตยา เอเตหิ
สทฺธึ ปาปกมฺมํ กตํ น กตนฺติ ปุจฺฉิ กตํ เทวาติ วุตฺเต ตํ
ปจฺฉาพาหุํ พนฺธาเปตฺวา อิเมสํ จตุสฺสฏฺฐิชนานํ สีสานิ ฉินฺทถาติ
อาณาเปสิ ฯ อถ นํ โพธิสตฺโต อาห นตฺถิ มหาราช เอเตสํ
โทโส เทวี อตฺตโน รุจึ การาเปสิ นิรปราธา เอเต ตสฺมา
เนสํ ขมถ ตสฺสาปิ โทโส นตฺถิ อิตฺถิโย นาม เมถุนธมฺเมน
อติตฺตา ชาติสภาโว หิ เอส เอตาสํ ภวิตพฺพยุตฺตกเมว โหติ
ตสฺมา เอตสฺสาปิ ขมถาติ นานปฺปกาเรน ราชานํ สญฺญาเปตฺวา
เต จตุสฺสฏฺฐิชเน ตญฺจ พาลํ โมเจตฺวา สพฺเพสํ ยถาสกานิ ฐานานิ
ทาเปสิ ฯ เอวํ เต สพฺเพ โมจาเปตฺวา สกฏฺฐาเน ปติฏฺฐาเปตฺวา
โพธิสตฺโต ราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา มหาราช อนฺธพาลานํ นาม
อวตฺถุเกน วจเนน อพนฺธิตพฺพยุตฺตกา ปณฺฑิตา ปจฺฉาพาหุํ พนฺธา
ปณฺฑิตา การณยุตฺเตน วจเนน ปจฺฉาพาหุํ พนฺธาปิ มุตฺตา เอวํ
พาลา นาม อพนฺธิตพฺพยุตฺตเกปิ พนฺธาเปนฺติ ปณฺฑิตา พนฺเธหิ
โมเจนฺตีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห
         อพทฺธา ตตฺถ พชฺฌนฺติ     ยตฺถ พาลา ปภาสเร
         พทฺธาปิ ตตฺถ มุจฺจนฺติ     ยตฺถ ธีรา ปภาสเรติ ฯ
     ตตฺถ อพทฺธาติ อพนฺธิตพฺพยุตฺตกา ฯ ปภาสเรติ ปภาสนฺติ
วทนฺติ กเถนฺติ ฯ
     เอวํ โพธิสตฺโต อิมาย คาถาย รญฺโญ ธมฺมํ เทเสตฺวา
มยา อิทํ ทุกฺขํ อคาเร วสนภาเวน ลทฺธํ อิทานิ เม อคาเรน
กิจฺจํ นตฺถิ ปพฺพชฺชํ เม อนุชานาถ เทวาติ ปพฺพชฺชํ อนุชานาเปตฺวา
อสฺสุมุขํ ญาติชนํ มหนฺตญฺจ วิภวํ ปหาย อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา
หิมวนฺเต วสนฺโต อภิญฺญา จ สมาปตฺติโย จ นิพฺพตฺเตตฺวา
พฺรหฺมโลกปรายโน อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
ทุฏฺฐเทวี จิญฺจมาณวิกา อโหสิ ราชา อานนฺโท อโหสิ ปุโรหิโต
ปน อหเมวาติ ฯ
                  พนฺธนโมกฺขชาตกํ ทสมํ ฯ
                   หํสิวคฺโค ทฺวาทสโม ฯ
                     -------------
@เชิงอรรถ:
@*** หน้านี้ไม่มีข้อมูล ***

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๓๐๔-๓๑๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=36&A=6078&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=6078&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=120
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=787
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=784
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=784
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27