ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๖ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๒ เอกนิปาต(๒)

                   ๑๓ กุสนาฬิวคฺควณฺณนา
                       ---------
                      ๑ กุสนาฬิชาตกํ
     กเร สริกฺโขติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อนาถปิณฺฑิกสฺส
นิจฺฉยมิตฺตํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
      อนาถปิณฺฑิกสฺส หิ มิตฺตสุหชฺชญาติพนฺธวา เอกโต หุตฺวา
มหาเสฏฺฐิ อยํ ตยา ชาติโคตฺตธนธญฺญาทีหิ เนว สทิโส น
อุตฺตริตโร กสฺมา เอเตน สทฺธึ สนฺถวํ กโรสิ มา กโรหีติ
ปุนปฺปุนํ นิวาเรสุํ ฯ อนาถปิณฺฑิโก ปน มิตฺตสนฺถโว นาม
หีเนหิปิ สเมหิปิ อติเรเกหิปิ กตฺตพฺโพเยวาติ เตสํ วจนํ อคเหตฺวา
โภคคามํ คจฺฉนฺโต ตํ กุฏุมฺพรกฺขกํ กตฺวา อคมาสีติ สพฺพํ
กาฬกณฺณิวตฺถุสฺมึ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ ฯ อิธ ปน อนาถปิณฺฑิเกน
อตฺตโน ฆรปฺปวตฺติยา อาโรจิตาย สตฺถา คหปติ มิตฺโต นาม
ขุทฺทโก นตฺถิ มิตฺตธมฺมํ รกฺขิตุํ สมตฺถภาโว เจตฺถ ปมาณํ
มิตฺโต นาม อตฺตนา สโมปิ หีโนปิ วิสิฏฺโฐปิ คเหตพฺโพ สพฺเพปิ
หิ เต อตฺตโน ปตฺตภารํ นิตฺถรนฺติเยว อิทานิ ตาว ตฺวํ อตฺตโน
นิจฺฉยมิตฺตํ นิสฺสาย กุฏุมฺพสฺส สามิโก ชาโต โปราณา ปน
นิจฺฉยมิตฺตํ นิสฺสาย วิมานสามิกา ชาตาติ วตฺวา เตน ยาจิโต
อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
รญฺโญ อุยฺยาเน กุสนาฬิคจฺเฉ เทวตา หุตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ ตสฺมึเยว
ปน อุยฺยาเน มงฺคลสิลํ นิสฺสาย อุชุคตกฺขนฺโธ ปริมณฺฑลสาขาวิฏปสมฺปนฺโน
รญฺโญ สนฺติกา ลทฺธสมฺมาโน รุจมงฺคลรุกฺโข อตฺถิ ฯ
สมุขโกติปิ วุจฺจติ ฯ ตสฺมึ เอโก มเหสกฺโข เทวราชา นิพฺพตฺติ ฯ
โพธิสตฺตสฺส เตน สทฺธึ มิตฺตสนฺถโว อโหสิ ฯ ตทา ราชา
เอกตฺถมฺภเก ปาสาเท วสติ ฯ ตสฺส โส ถมฺโภ จลิ ฯ อถสฺส
จลิตภาวํ รญฺโญ อาโรเจสุํ ฯ ราชา วฑฺฒกี ปกฺโกสาเปตฺวา
ตาตา มม เอกตฺถมฺภกสฺส มงฺคลปฺปาสาทสฺส ถมฺโภ จลิโต เอกํ
สารตฺถมฺภํ อาหริตฺวา ตํ นิจฺจลํ กาเรถาติ อาห ฯ เต สาธุ
เทวาติ รญฺโญ วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ตทนุจฺฉวิกํ  รุกฺขํ ปริเยสมานา
อญฺญตฺถ อทิสฺวา อุยฺยานํ ปวิสิตฺวา ตํ สมุขกรุกฺขํ ทิสฺวา รญฺโญ
สนฺติกํ คนฺตฺวา กึ ตาตา ทิฏฺโฐ ตทนุจฺฉวิโก รุกฺโขติ วุตฺเต
ทิฏฺโฐ เทว อปิจ โข นํ ฉินฺทิตุํ น วิสหามาติ อาหํสุ ฯ
กึการณาติ ฯ มยํ อญฺญตฺร รุกฺขํ อปสฺสนฺตา อุยฺยานํ ปวิสิมฺหา
ตตฺราปิ ฐเปตฺวา มงฺคลรุกฺขํ อญฺญํ น ปสฺสาม อิติ นํ
มงฺคลรุกฺขตาย ฉินฺทิตุํ น วิสหามาติ ฯ คจฺฉถ ฉินฺทิตฺวา ปาสาทํ ถิรํ
กโรถ มยํ อญฺญํ มงฺคลรุกฺขํ กริสฺสามาติ ฯ เต สาธูติ พลิกมฺมํ
คเหตฺวา อุยฺยานํ คนฺตฺวา เสฺว ฉินฺทิสฺสามาติ รุกฺขสฺส พลิกมฺมํ
กตฺวา นิกฺขมึสุ ฯ รุกฺขเทวตา ตํ การณํ ญตฺวา เสฺว มยฺหํ
วิมานํ นาเสสฺสติ ทารเก คเหตฺวา กุหึ คมิสฺสามีติ คนฺตพฺพฏฺฐานํ
อปสฺสนฺตี ปุตฺตเก คีวายํ คเหตฺวา ปโรทิ ฯ ตสฺสา
สนฺทิฏฺฐสมฺภตฺตา รุกฺขเทวตา คนฺตฺวา กึ เอตนฺติ ปุจฺฉิตฺวา ตํ การณํ
สุตฺวา สยมฺปิ วฑฺฒกีนํ ปฏิกฺขิปนุปายํ อปสฺสนฺติโย ตํ ปริสฺสชฺชิตฺวา
โรทิตุํ อารภึสุ ฯ
     ตสฺมึ สมเย โพธิสตฺโต รุกฺขเทวตํ ปสฺสิสฺสามีติ ตตฺถ
คนฺตฺวา ตํ การณํ สุตฺวา โหตุ มา จินฺตยิตฺถ อหํ ตํ
รุกฺขํ ฉินฺทิตุํ น ทสฺสามิ เสฺว วฑฺฒกีนํ อาคตกาเล มม การณํ
ปสฺสถาติ ตา เทวตาโย สมสฺสาเสตฺวา ปุนทิวเส วฑฺฒกีนํ
อาคตเวลาย กกณฺฏกเวสํ คเหตฺวา วฑฺฒกีนํ ปุรโต คนฺตฺวา
มงฺคลรุกฺขสฺส มูลํ ปวิสิตฺวา ตํ รุกฺขํ สุสิรํ วิย กตฺวา รุกฺขมชฺเฌน
อภิรุหิตฺวา ขนฺธมตฺถเกน นิกฺขมิตฺวา สีสํ กมฺปยมาโน นิปชฺชิ ฯ
มหาวฑฺฒกี ตํ กกณฺฏกํ ทิสฺวา รุกฺขํ หตฺเถน ปหริตฺวา สุสิรรุกฺโข
เอโส นิสฺสาโร หิยฺโย อนุปธาเรตฺวาว พลิกมฺมํ กริมฺหาติ เอกฆนํ
มหารุกฺขํ ครหิตฺวา ปกฺกามิ ฯ รุกฺขเทวตา โพธิสตฺตํ นิสฺสาย
วิมานสฺส สามิกา ชาตา ฯ ตสฺสา ปฏิสณฺฐารตฺถาย สนฺทิฏฺฐสมฺภตฺตา
พหู เทวตา สนฺนิปตึสุ ฯ รุกฺขเทวตา วิมานํ เม ลทฺธนฺติ
ตุฏฺฐจิตฺตา ตาสํ เทวตานํ มชฺเฌ โพธิสตฺตสฺส คุณํ กถยมาโน
โภ เทวตา มยํ มเหสกฺขา เทวตา หุตฺวาปิ ทนฺธปญฺญตาย อิมํ
อุปายํ น ชานิมฺหา กุสนาฬิเทวตา ปน อตฺตโน ญาณสมฺปตฺติยา
อมฺเห วิมานสามิเก อกาสิ มิตฺโต นาม สทิโสปิ อธิโกปิ หีโนปิ
กตฺตพฺโพเยว สพฺโพปิ อตฺตโน ถาเมน สหายานํ อุปฺปนฺนํ ทุกฺขํ
นิตฺถริตฺวา สุเข ปติฏฺฐาเปนฺติเยวาติ มิตฺตธมฺมํ วณฺณยิตฺวา อิมํ
คาถมาห
                กเร สริกฺโข อถวาปิ เสฏฺโฐ
                นิหีนโก จาปิ กเรยฺย เอโก
                กเรยฺยุ เต พฺยสเน อุตฺตมตฺถํ
                ยถา อหํ กุสนาฬิ รุจายนฺติ
     ตตฺถ กเร สริกฺโขติ ชาติอาทีหิ สทิโสปิ มิตฺตธมฺมํ กเรยฺย ฯ
อถวาปิ เสฏฺโฐติ ชาติอาทีหิ เสฏฺโฐปิ อธิโกปิ กเรยฺย ฯ นิหีนโก
จาปิ กเรยฺย เอโกติ เอโก ชาติอาทีหิ หีโนปิ มิตฺตธมฺมํ กเรยฺย ฯ
ตสฺมา สพฺเพปิ เอเต มิตฺตา กาตพฺพาเยวาติ ทีเปติ ฯ กึการณา ฯ
กเรยฺยุ เต พฺยสเน อุตฺตมตฺถนฺติ สพฺเพ เจเต สหายสฺส พฺยสเน
อุปฺปนฺเน อตฺตโน ปตฺตภารํ วหมานา อุตฺตมตฺถํ กเรยฺยุํ
กายิกเจตสิกทุกฺขโต ตํ สหายกํ โมเจยฺยุเมวาติ อตฺโถ ฯ ตสฺมา หีโนปิ
มิตฺโต กาตพฺโพเยว ปเคว อิตเร ฯ ตตฺริทํ โอปมฺมํ ฯ ยถา
อหํ กุสนาฬิ รุจายนฺติ ยถา อหํ รุจายํ นิพฺพตฺตเทวตา อยญฺจ
กุสนาฬิเทวตา อปฺเปสกฺขา มิตฺตสนฺถวํ กริมฺหา ตตฺราปาหํ
มเหสกฺขาปิ สมานา อตฺตโน อุปฺปนฺนํ ทุกฺขํ พาลตาย อนุปายกุสลตาย
หริตุํ นาสกฺขึ อิมมฺปน อปฺเปสกฺขมฺปิ สมานํ ปณฺฑิตํ เทวตํ
นิสฺสาย ทุกฺขโต มุตฺโตมฺหีติ ฯ ตสฺมา อญฺเญหิปิ ทุกฺขา มุจฺจิตุกาเมหิ
สมวิสิฏฺฐภาวํ อโนโลเกตฺวา หีโนปิ ปณีโตปิ มิตฺโต กาตพฺโพ ฯ
     รุจาเทวตา อิมาย คาถาย เทวสงฺฆสฺส ธมฺมํ เทเสตฺวา
ยาวตายุกํ ฐตฺวา สทฺธึ กุสนาฬิเทวตาย ยถากมฺมํ คตา ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
รุจาเทวตา อานนฺโท อโหสิ กุสนาฬิเทวตา ปน อหเมวาติ ฯ
                    กุสนาฬิชาตกํ ปฐมํ ฯ
                      ----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๓๑๑-๓๑๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=36&A=6192&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=6192&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=121              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=801              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=796              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=796              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]