ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๖ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๒ เอกนิปาต(๒)

                     ๙ เอกปณฺณชาตกํ
     เอกปณฺโณ อยํ รุกฺโขติ อิทํ สตฺถา เวสาลึ อุปนิสฺสาย
มหาวเน กูฏาคารสาลายํ วิหรนฺโต เวสาลิกํ ทุฏฺฐลิจฺฉวิกุมารํ
อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตสฺมึ หิ กาเล เวสาลีนครํ คาวุตนฺตเร ตีหิ ปากาเรหิ
ปริกฺขิตฺตํ ตีสุ ฐาเนสุ โคปุรฏฺฏาลกยุตฺตํ ปรมโสภคฺคปฺปตฺตํ ฯ
ตตฺถ นิจฺจกาลํ รชฺชํ กาเรตฺวา วสนฺตานญฺเญว ราชูนํ
สตฺตสหสฺสานิ สตฺตสตานิ สตฺต จ ราชาโน โหนฺติ ตตฺตกาเยว
อุปราชาโน ตตฺตกา เสนาปติโน ตตฺตกา ภณฺฑาคาริกา ฯ
เตสํ ราชกุมารานํ อนฺตเร เอโก ทุฏฺฐลิจฺฉวิ ราชกุมาโร นาม
อโหสิ โกธโน จณฺโฑ ผรุโส ทณฺเฑน ฆฏิตาสีวิโส วิย นิจฺจํ
ปชฺชลิโต ฯ โกธวเสน ตสฺส ปุรโต เทฺว ตีณิ วจนานิ กเถตุํ
สมตฺโถ นาม นตฺถิ ฯ ตํ เนว มาตาปิตโร น ญาตโย น
มิตฺตสุหชฺชา สิกฺขาเปตุํ สกฺขึสุ ฯ
     อถสฺส มาตาปิตูนํ เอตทโหสิ อยํ กุมาโร อติผรุโส สาหสิโก
ฐเปตฺวา สมฺมาสมฺพุทฺธํ อญฺโญ อิมํ วิเนตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถิ
พุทฺธเวเนยฺเยน ภวิตพฺพนฺติ ฯ เต ตํ อาทาย สตฺถุ สนฺติกํ
คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา อาหํสุ ภนฺเต อยํ กุมาโร จณฺโฑ ผรุโส
โกเธน ชลติ อิมสฺส โอวาทํ เทถาติ ฯ สตฺถา กุมารํ โอวทิ
กุมาร อิเมสุ นาม สตฺเตสุ ตยา จณฺเฑน ผรุเสน สาหสิเกน
วิเหฐกชาติเกน น ภวิตพฺพํ ผรุสวาโจ นาม วิชาตมาตุยาปิ ปิตุโนปิ
ปุตฺตทารสฺสปิ ภาติกภคินีนมฺปิ มิตฺตพนฺธวานมฺปิ อปฺปิโย โหติ
อมนาโป ฑํสิตุํ อาคจฺฉนฺโต สปฺโป วิย อฏวิยํ อุฏฺฐิตโจโร วิย
ขาทิตุํ อาคจฺฉนฺโต ยกฺโข วิย จ อุพฺเพชนีโย หุตฺวา ทุติยกจิตฺตวาเร
นิรยาทีสุ นิพฺพตฺตติ ทิฏฺเฐเยว ธมฺเม โกธโน ปุคฺคโล
มณฺฑิตปฺปสาธิโตปิ ทุพฺพณฺโณว โหติ ปุณฺณจนฺทสสฺสิริกมฺปิสฺส มุขํ
ชาลาภิหตปฺปทุมํ วิย มลคฺคหิตํ กาญฺจนาทาสมณฺฑลํ วิย วิรูปํ
โหติ ทุทฺทสิกํ โกธํ นิสฺสาย หิ สตฺตา สตฺถํ อาทาย อตฺตนาว
อตฺตานํ ปหรนฺติ วิสํ ขาทนฺติ รชฺชุยา อุพฺพนฺธนฺติ ปปาตํ ปตนฺติ
เอวํ โกธวเสน กาลํ กตฺวา นิรยาทีสุ อุปฺปชฺชนฺติ วิเหฐกชาติยาปิ
ทิฏฺเฐเยว ธมฺเม ครหํ ปตฺวา กายสฺส เภทา นิรยาทีสุ อุปฺปชฺชนฺติ
ปุน มนุสฺสตฺตํ ลภิตฺวาปิ ชาตกาลโต ปฏฺฐาย โรคพหุลาว โหนฺติ
จกฺขุโรโค โสตโรโคติ อาทีสุ จ โรเคสุ เอกโต อุฏฺฐาย เอตสฺมึ
ปตนฺติ โรเคน อปริมุตฺตา หุตฺวา นิจฺจํ ทุกฺขิตาว โหนฺติ ตสฺมา
สพฺพสตฺเตสุ เมตฺตจิตฺเตน มุทุจิตฺเตน ภวิตพฺพํ เอวรูโป หิ
ปุคฺคโล นิรยาทิภเยน ปริมุจฺจตีติ ฯ โส กุมาโร สตฺถุ โอวาทํ
สุตฺวา เอโกวาเทเนว นิหตมาโน ทนฺโต นิพฺพิเสวโน เมตฺตจิตฺโต
มุทุโกว อโหสิ อญฺญํ อกฺโกสนฺตํปิ ปหรนฺตํปิ นิวตฺติตฺวา น
โอโลเกสิ อุทฺธฏทาโฐ วิย สปฺโป อฬจฺฉินฺโน วิย กกฺกฏโก
ฉินฺนวิสาโณ วิย จ อุสโภ อโหสิ ฯ
     ตสฺส ตํ ปวุตฺตึ ญตฺวา ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ
อาวุโส ทุฏฺฐลิจฺฉวิกุมารํ สุจิรํปิ โอวทิตฺวา เนว มาตาปิตโร
น ญาติมิตฺตาทโย ทเมตุํ สกฺขึสุ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ปน ตํ
เอโกวาเทเนว ทเมตฺวา นิพฺพิเสวนํ กตฺวา มตฺตวรวารณํ วิย
สมุคฺคหิตาณญฺฉการณํ อกาสิ ยาว สุภาสิตญฺจิทํ หตฺถิทมเกน ภิกฺขเว
หตฺถิทมฺโม สาริโต เอกํเยว ทิสํ ธาวติ ปุรตฺถิมํ วา ปจฺฉิมํ วา
อุตฺตรํ วา ทกฺขิณํ วา อสฺสทมเกน ฯเปฯ โคณทเมเกน ฯเปฯ
ทกฺขิณํ วา ตถาคเตน ภิกฺขเว อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ปุริสทมฺโม
สาริโต อฏฺฐ ทิสา วิธาวติ  รูปี รูปานิ ปสฺสติ อยเมว
ตาทิโส ฯเปฯ โส วุจฺจติ โยคฺคาจริยานํ อนุตฺตโร
ปุริสทมฺมสารถีติ น หิ อาวุโส สมฺมาสมฺพุทฺเธน สทิโส ปุริสทมฺมสารถิ
นาม อตฺถีติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ
กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว
อิทาเนเวส มยา เอโกวาเทน ทมิโต ปุพฺเพปาหํ อิมํ เอโกวาเทเนว
ทเมสินฺติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
      อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
อุทิจฺจพฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต ตกฺกสิลายํ ตโย เวเท
สพฺพสิปฺปานิ จ อุคฺคเหตฺวา กิญฺจิ กาลํ ฆราวาสํ วสิตฺวา
มาตาปิตูนํ อจฺจเยน อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา อภิญฺญา จ สมาปตฺติโย
จ นิพฺพตฺเตตฺวา หิมวนฺเต วาสํ กปฺเปสิ ฯ ตตฺถ จิรํ วสิตฺวา
โลณมฺพิลเสวนตฺถาย ชนปทํ คนฺตฺวา พาราณสึ ปตฺวา ราชุยฺยาเน
วสิตฺวา ปุนทิวเส สุนิวตฺโถ สุปารุโต ตาปสากปฺปสมฺปนฺโน ภิกฺขาย
นครํ ปวิสิตฺวา ราชงฺคณํ ปาปุณิ ฯ
     ราชา สีหปญฺชเรน โอโลเกนฺโต ตํ ทิสฺวา อิริยาปเถ  ปสีทิตฺวา
อยํ ตาปโส สนฺตินฺทุริโย สนฺตมานโส ยุคมตฺตทสฺโส ปทวาเร ปทวาเร
สหสฺสถวิกํ ฐเปนฺโต วิย สีหวิชมฺภิเตน อาคจฺฉติ สเจ สนฺตธมฺโม
นาเมโก อตฺถิ อิมสฺส เตน อพฺภนฺตเร ภวิตพฺพนฺติ จินฺเตตฺวา
เอกํ อมจฺจํ โอโลเกสิ ฯ โส กึ กโรมิ เทวาติ อาห ฯ เอตํ
ตาปสํ อาเนหีติ ฯ โส สาธุ เทวาติ โพธิสตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา
วนฺทิตฺวา หตฺถโต ภิกฺขาภาชนํ คเหตฺวา กึ มหาปุญฺญาติ วุตฺเต
ภนฺเต ราชา ตํ ปกฺโกสตีติ อาห ฯ โพธิสตฺโต น มยํ
ราชกุลุปกา หิมวนฺตกา นามมฺหาติ อาห ฯ อมจฺโจ คนฺตฺวา ตมตฺถํ
รญฺโญ อาโรเจสิ ฯ ราชา อญฺโญ อมฺหากํ กุลุปโก นตฺถิ
อาเนหิ นนฺติ อาห ฯ อมจฺโจ คนฺตฺวา โพธิสตฺตํ วนฺทิตฺวา
ยาจิตฺวา ราชนิเวสนํ ปเวเสสิ ฯ ราชา โพธิสตฺตํ วนฺทิตฺวา
สมุสฺสิตเสตจฺฉตฺเต กาญฺจนปลฺลงฺเก นิสีทาเปตฺวา อตฺตโน ปฏิยตฺตํ
นานคฺครสโภชนํ โภเชตฺวา กหํ ภนฺเต วสถาติ ปุจฺฉิ ฯ หิมวนฺตกา
มยํ มหาราชาติ ฯ อิทานิ กหํ คจฺฉถาติ ฯ วสฺสารตฺตานุรูปํ
เสนาสนํ อุปธาเรม มหาราชาติ ฯ เตนหิ ภนฺเต อมฺหากญฺเญว
อุยฺยาเน วสถาติ ปฏิญฺญํ คเหตฺวา สยมฺปิ ภุญฺชิตฺวา โพธิสตฺตํ
อาทาย อุยฺยานํ คนฺตฺวา ปณฺณสาลํ มาเปตฺวา รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานานิ
กาเรตฺวา ปพฺพชิตปริกฺขาเร ทตฺวา อุยฺยานปาลํ
ปฏิจฺฉาเปตฺวา นครํ ปาวิสิ ฯ
     ตโต ปฏฺฐาย โพธิสตฺโต อุยฺยาเน วสติ ฯ ราชาปิสฺส
ทิวเส ทิวเส ทฺวิตฺติกฺขตฺตุํ อุปฏฺฐานํ คจฺฉติ ฯ ตสฺส ปน รญฺโญ
ทุฏฺฐกุมาโร นาม ปุตฺโต อโหสิ จณฺโฑ ผรุโส ฯ เนว นํ ราชา
ทเมตุํ สกฺขิ น เสสญาตกา ฯ อมจฺจาปิ พฺราหฺมณคหปติกาปิ
เอกโต หุตฺวา สามิ มา เอวํ กริ เอวํ กาตุํ น ลพฺภาติ
กุชฺฌิตฺวา กเถนฺตาปิ กถํ คาหาเปตุํ น สกฺขึสุ ฯ ราชา จินฺเตสิ
ฐเปตฺวา มม อยฺยํ สีลวนฺตํ ตาปสํ อญฺโญ อิมํ กุมารํ ทเมตุํ
สมตฺโถ นาม นตฺถิ โสเยว นํ ทเมสฺสตีติ ฯ โส กุมารํ อาทาย
โพธิสตฺตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ภนฺเต อยํ กุมาโร จณฺโฑ ผรุโส
มยํ เอตํ ทเมตุํ น สกฺโกม ตุมฺเห นํ เอเกน อุปาเยน สิกฺขาเปถาติ
กุมารํ โพธิสตฺตสฺส นิยฺยาเทตฺวา ปกฺกามิ ฯ โพธิสตฺโต กุมารํ
คเหตฺวา อุยฺยาเน วิจรนฺโต เอกโต เอเกน เอกโต เอเกนาติ
ทฺวีหิเยว ปตฺเตหิ เอกํ นิมฺพโปตกํ ทิสฺวา กุมารํ อาห กุมาร
เอตสฺส นิมฺพรุกฺขโปตกสฺส ปณฺณํ ขาทิตฺวา รสํ ชานาหีติ ฯ โส
เอตสฺส เอกํ ปณฺณํ ขาทิตฺวา รสํ ญตฺวา ฉิฉีติ สห เขเฬน
ภูมิยํ นุฏฺฐุภิ กึ เอตํ กุมาราติ วุตฺเต ภนฺเต อิทาเนเวส รุกฺโข
หลาหลวิสูปโม วฑฺฒนฺโต ปน พหู มนุสฺเส มาเรสฺสตีติ ตํ
นิมฺพโปตกํ อุปฺปาเฏตฺวา หตฺเถหิ ปริมทฺทิตฺวา อิมํ คาถมาห
         เอกปณฺโณ อยํ รุกฺโข   น ภูมิยา จตุรงฺคุโล
         ผเลน วิสกปฺเปน      มหายํ กึ ภวิสฺสตีติ ฯ
     ตตฺถ เอกปณฺโณติ อุโภสุ ปสฺเสสุ เอเกกํ ปณฺณํ ฯ น
ภูมิยา จตุรงฺคุโลติ ภูมิโต จตุรงฺคุลมตฺตมฺปิ น วฑฺฒิโต ฯ
ผเลนาติ ผลรเสน ฯ วิสกปฺเปนาติ หลาหลวิสสทิเสน ฯ เอวํ
ขุทฺทโกปิ สมาโน เอวรูเปน ติตฺตกปณฺเณน สมนฺนาคโตติ อตฺโถ ฯ
มหายํ กึ ภวิสฺสตีติ ยทา จ ปนายํ วุฑฺฒิปฺปตฺโต มหา ภวิสฺสติ
ตทา กึ ภวิสฺสติ อทฺธา มนุสฺสมารณโก ภวิสฺสตีติ เอตํ
อุปฺปาเฏตฺวา มทฺทิตฺวา ฉฑฺเฑสินฺติ อาห ฯ
     อถ นํ โพธิสตฺโต เอตทโวจ กุมาร ตฺวํ อิมํ นิมฺพโปตกํ
อิทาเนว เอวํติตฺตโก มหลฺลกกาเล กึ ภวิสฺสติ กุโต อิมํ นิสฺสาย
วุฑฺฒีติ อุปฺปาเฏตฺวา มทฺทิตฺวา ฉฑฺเฑสิ ยถา ตฺวํ เอตสฺมึ
ปฏิปชฺชิ เอวเมว ตว รฏฺฐวาสิโนปิ อยํ กุมาโร ทหรกาเลเยว
เอวํ จณฺโฑ ผรุโส มหลฺลกกาเล รชฺชํ ปตฺวา กึ นาม กริสฺสติ
กุโต อมฺหากํ เอตํ นิสฺสาย วุฑฺฒีติ ตว กุลสนฺตกํ รชฺชํ อทตฺวา
นิมฺพโปตกํ วิย ตํ อุปฺปาเฏตฺวา รฏฺฐา ปพฺพาชนิยกมฺมํ กริสฺสนฺติ
ตสฺมา นิมฺพรุกฺขปฺปฏิภาคตํ ปชหิตฺวา อิโต ปฏฺฐาย
ขนฺติเมตฺตานุทฺทยสมฺปนฺโน โหหีติ ฯ โส ตโต ปฏฺฐาย นิหตมาโน
นิพฺพิเสวโน ขนฺติเมตฺตานุทฺทยสมฺปนฺโน หุตฺวา โพธิสตฺตสฺส โอวาเท
ฐตฺวา ปิตุ อจฺจเยน รชฺชํ ปตฺวา ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา
ยถากมฺมํ คโต ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนเวส
ทุฏฺฐลิจฺฉวิกุมาโร มยา ทมิโต ปุพฺเพปาหํ เอตํ ทเมสึเยวาติ
วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา ทุฏฺฐกุมาโร อยํ ลิจฺฉวิกุมาโร
อโหสิ ราชา อานนฺโท โอวาททายกตาปโส ปน อหเมวาติ ฯ
                    เอกปณฺณชาตกํ นวมํ ฯ
                        -------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๔๐๔-๔๑๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=36&A=8048&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=8048&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=149              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=981              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=971              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=971              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]