ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                       ติลมุฏฺฐิชาตกํ
     อชฺชาปิ เม ตํ มนสีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อญฺญตรํ
โกธนํ ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     อญฺญตโร กิร ภิกฺขุ โกธโน อโหสิ อุปายาสพหุโล อปฺปมฺปิ
วุตฺโต สมาโน กุปฺปิ อภิสชฺชิ โกปญฺจ โทสญฺจ อปจฺจยญฺจ
ปาตฺวากาสิ ฯ อเถกทิวสํ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ
อาวุโส อสุโก นาม ภิกฺขุ โกธโน อุปายาสพหุโล อุทฺธเน ปกฺขิตฺตโลโณ
วิย กฏกฏายนฺโต วิจรติ เอวรูเป นิกฺโกธเน สาสเน ปพฺพชิโต
สมาโน โกธนมตฺตมฺปิ นิคฺคณฺหิตุํ น สกฺโกตีติ ฯ สตฺถา เตสํ
กถํ สุตฺวา เอกํ ภิกฺขุํ เปเสตฺวา ตํ ภิกฺขุํ ปกฺโกสาเปตฺวา สจฺจํ กิร
ตฺวํ ภิกฺขุ โกธโนติ ปุจฺฉิตฺวา สจฺจํ ภนฺเตติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว
ปุพฺเพปายํ โกธโน อโหสีติ วตฺวา เตหิ ยาจิโต อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต ตสฺส ปุตฺโต
พฺรหฺมทตฺตกุมาโร นาม อโหสิ ฯ โปราณกราชาโน จ อตฺตโน
ปุตฺเต เอวเมว เต นีหฏมานทปฺปา สีตุณฺหกฺขมา โลกจาริตฺตญฺจ
ชานิสฺสนฺตีติ อตฺตโน นคเร ทิสาปาโมกฺเข อาจริเย วิชฺชมาเนปิ
สิปฺปุคฺคหณตฺถาย ทูเร ติโรรฏฺฐํ เปเสนฺติ ฯ ตสฺมา โสปิ ราชา
โสฬสวสฺสุทฺเทสิกํ ปุตฺตํ ปกฺโกสาเปตฺวา เอกตลิกอุปาหนา จ
ปณฺณจฺฉตฺตญฺจ กหาปณสหสฺสญฺจ ทตฺวา ตาต ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา
สิปฺปํ อุคฺคณฺหาหีติ เปเสสิ ฯ โส สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา
มาตาปิตโร วนฺทิตฺวา นิกฺขมิตฺวา อนุปุพฺเพน ตกฺกสิลํ ปตฺวา อาจริยสฺส
เคหํ ปุจฺฉิตฺวา อคมาสิ ฯ อาจริโย จ ตสฺมึ กาเล มาณวกานํ
สิปฺปํ วาเจตฺวา อุฏฺฐาย ฆรทฺวาเร เอกมนฺเต นิสีทิ ฯ โส ตตฺถ
คนฺตฺวา ตสฺมึ ฐาเน ฐิตํ อาจริยํ อทฺทส ทิสฺวาน ตตฺเถว
อุปาหนา โอมุญฺจิตฺวา ฉตฺตํ อปเนตฺวา อาจริยํ วนฺทิตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ
โส ตสฺส กิลนฺตภาวํ ญตฺวา อาคนฺตุกสงฺคหํ กาเรสิ ฯ กุมาโร
ภุตฺตโภชโน โถกํ วิสฺสมิตฺวา อาจริยํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา
อฏฺฐาสิ กุโต อาคโตสิ ตาตาติ วุตฺเต พาราณสิโตติ อาห ฯ
กสฺส ปุตฺโตสีติ ฯ พาราณสีรญฺโญติ ฯ เกนตฺเถนาคโตสีติ ฯ
สิปฺปุคฺคหณตฺถาย อาคตาจริยาติ ฯ กินฺเต อาจริยภาโค อาภโต
อุทาหุ ธมฺมนฺเตวาสิโก โหตุกาโมสีติ ฯ โส อาจริยภาโค เม
อาภโตติ วตฺวา อาจริยสฺส ปาทมูเล สหสฺสตฺถวิกํ ฐเปตฺวา
วนฺทิ ฯ ธมฺมนฺเตวาสิกา หิ ทิวา อาจริยสฺส กมฺมํ กตฺวา รตฺตึ
อุคฺคณฺหนฺติ ฯ อาจริยภาคทายกา เคเห เชฏฺฐปุตฺตา วิย หุตฺวา
สิปฺปเมว อุคฺคณฺหนฺติ ฯ ตสฺมา โสปิ อาจริโย สลฺลหุเกน
สุภนกฺขตฺเตน กุมารสฺส สิปฺปํ วิตฺถาเรน ปฏฺฐเปสิ ฯ กุมาโรปิ สิปฺปํ
อุคฺคณฺหนฺโต เอกทิวสํ อาจริเยน สทฺธึ นฺหายิตุํ อคมาสิ ฯ
อเถกา มหลฺลิกา อิตฺถี ติเล นิตฺถุเส กตฺวา ปตฺถริตฺวา รกฺขมานา
นิสีทิ ฯ กุมาโร เสทิตติเล ทิสฺวา ขาทิตุกาโม หุตฺวา เอกํ
ติลมุฏฺฐึ คเหตฺวา ขาทิ ฯ มหลฺลิกา ตณฺหาลุโก เอโสติ กิญฺจิ
อวตฺวา ตุณฺหี อโหสิ ฯ โส ปุนทิวเสปิ ตาย เวลาย ตเถว
อกาสิ ฯ สาปิ นํ น กิญฺจิ อาห ฯ อิตโร ตติยทิวเสปิ ตเถว
อกาสิ ฯ ตทา มหลฺลิกา ทิสฺวา ทิสาปาโมกฺโข อาจริโย
อตฺตโน อนฺเตวาสิเกหิ มํ วิลุมฺปาเปตีติ พาหา ปคฺคยฺห กนฺทนฺตี
วิลปติ ฯ อาจริโย นิวตฺติตฺวา กึ เอตํ อมฺมาติ ปุจฺฉิ ฯ สามิ
อนฺเตวาสิโก เต มยา กตานํ เสทิตติลานํ อชฺเชกํ มุฏฺฐึ ขาทิ
หิยฺโย เอกํ ปเร เอกํ นนุ เอวํ ขาทนฺโต มม สนฺตกํ สพฺพํ
นาเสสฺสตีติ ฯ อมฺม มา โรทิ มูลนฺเต ทาเปสฺสามีติ ฯ น
เม สามิ มูเลน อตฺโถ ยถา ปุเนส กุมาโร เอวํ น กโรติ
ตถา ตํ สิกฺขาเปหีติ ฯ อาจริโย เตนหิ ปสฺส อมฺมาติ ทฺวีหิ
มาณเวหิ ตํ กุมารํ ทฺวีสุ หตฺเถสุ คาหาเปตฺวา เวฬุเปสิกํ คเหตฺวา
ปุน เอวํ มา อกาสีติ ติกฺขตฺตุํ ปิฏฺฐิยํ ปหริ ฯ กุมาโร อาจริยสฺส
กุชฺฌิตฺวา รตฺตานิ อกฺขีนิ กตฺวา ปาทปิฏฺฐิโต ยาว เกสมตฺถกา
โอโลเกสิ ฯ โสปิสฺส กุชฺฌิตฺวา โอโลกิตภาวํ อญฺญาสิ ฯ
กุมาโร สิปฺปํ นิฏฺฐาเปตฺวา อนุโยคํ ทตฺวา มาราเปตพฺโพ เอส
มยาติ เตน กตโทสํ หทเยว ฐเปตฺวา คมนกาเล อาจริยํ วนฺทิตฺวา
ยทา อหํ อาจริย พาราณสิยํ รชฺชํ ปตฺวา ตุมฺหากํ สนฺติเก
เปสิสฺสามิ ตทา ตุมฺเห อาคจฺเฉยฺยาถาติ สุสิเนโห วิย ปฏิญฺญํ
คเหตฺวา ปกฺกามิ ฯ โส พาราณสึ คนฺตฺวา มาตาปิตโร วนฺทิตฺวา
สิปฺปํ ทสฺเสสิ ฯ ราชา ชีวมาเนน เม ปุตฺโต ทิฏฺโฐ ชีวมาโนวสฺส
รชฺชสิรึ ปสฺสิสฺสามีติ  ปุตฺตํ รชฺเช ปติฏฺฐเปสิ ฯ โส รชฺชสิรึ
อนุภวมาโน อาจริเยน กตโทสํ สริตฺวา อุปฺปนฺนโกโธ
มาราเปสฺสามิ นนฺติ ปกฺโกสนตฺถาย อาจริยสฺส ทูตํ ปาเหสิ ฯ
อาจริโย ตรุณกาเล นํ สญฺญาเปตุํ น สกฺขิสฺสามีติ อคนฺตฺวา
ตสฺส รญฺโญ มชฺฌิมวยกาเล อิทานิ นํ สญฺญาเปตุํ สกฺขิสฺสามีติ
คนฺตฺวา ราชทฺวาเร ฐตฺวา ตกฺกสิลอาจริโย อาคโตติ อาโรจาเปสิ ฯ
ราชา ตุฏฺฐหฏฺโฐ พฺราหฺมณํ ปกฺโกสาเปตฺวา ตํ อตฺตโน
สนฺติกํ อาคตํ ทิสฺวาว โกธํ อุปฺปาเทตฺวา รตฺตานิ อกฺขีนิ กตฺวา
อมจฺเจ อามนฺเตตฺวา โภ อชฺชาปิ เม อาจริเยน ปหฏฏฺฐานํ
รุชฺชติ อาจริโย นลาเฏน มจฺจุํ อาทาย มริสฺสามีติ อาคโต
อชฺชสฺส ชีวิตํ นตฺถีติ วตฺวา ปุริมา เทฺว คาถา อโวจ
       อชฺชาปิ เม ตํ มนสิ    ยํ มํ ตฺวํ ติลมุฏฺฐิยา
       พาหายํ มํ คเหตฺวาน   ลฏฺฐิยา อนุตาลยิ
       นนุ ชีวิเต น รมสิ     เยนาสิ พฺราหฺมณาคโต
       ยํ มํ พาหา คเหตฺวาน  ติกฺขตฺตุํ อนุตาลยีติ
     ตตฺถ ยํ มํ พาหายํ มนฺติ ทฺวีสุ ปเทสุ อุปโยควจนํ
อนุตาลนคฺคหณาเปกฺขํ ยํ มํ ตฺวํ ติลมุฏฺฐิยา การณา อนุตาลยิ
อนุตาเลนฺโต จ พาหายํ มํ คเหตฺวา อนุตาลยิ ตํ อนุตาลนํ
อชฺชาปิ มม มนสีติ อยเมตฺถ อตฺโถ ฯ นนุ ชีวิเต น รมสีติ
มญฺเญ ตฺวํ อตฺตโน ชีวิตมฺหิ นาภิรมสิ ฯ เยนาสิ พฺราหฺมณาคโตติ
ยสฺมา พฺราหฺมณ อิธ มม สนฺติกํ อาคโตสิ ฯ ยํ มํ พาหา
คเหตฺวานาติ ยํ มม พาหุํ คเหตฺวาน พาหายํ คเหตฺวาติปิ
อตฺโถ ฯ ติกฺขตฺตุํ อนุตาลยีติ ตโย วาเร เวฬุลฏฺฐิยา
ตาเลสิ ฯ อชฺชทานิ ตสฺส ผลํ วินฺทาหีติ อาจริยํ มรเณน
ตชฺเชนฺโต เอวมาห ฯ
     ตํ สุตฺวา อาจริโย ตติยํ คาถมาห
       อริโย อนริยํ กุพฺพํ    โย ทณฺเฑน นิเสธติ
       สาสนํ ตํ น ตํ เวรํ   อิติ นํ ปณฺฑิตา วิทูติ ฯ
     ตตฺถ อริโยติ สตฺถาธิวจนเมตํ ฯ โส ปเนส อริโย
จตุพฺพิโธ โหติ อาจารอริโย ทสฺสนอริโย ลิงฺคอริโย ปฏิเวธอริโยติ ฯ
ตตฺถ มนุสฺโส วา โหตุ ติรจฺฉาโน วา อริยาจาเร ฐิโต อาจารอริโย
นาม ฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ
       อริยํ วตฺตสี วงฺกํ     โย ปิณฺฑมปจายติ
       จชามิ เต ตํ ภตฺตารํ  คจฺฉถุโภ ยถาสุขนฺติ ฯ
     รูเปน ปน อิริยาปเถน จ ปาสาทิเกน ทสฺสนีเยน สมนฺนาคโต
ทสฺสนอริโย นาม ฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ
            อริยาวกาโสสิ ปสนฺนเนตฺโต
            กตมํ ภวํ ปพฺพชิโต กุลมฺหา
            กถนฺนุ จิตฺตานิ ปหาย โภเค
            ปพฺพชิ นิกฺขมฺม ฆรา สปญฺโญติ ฯ
     นิวาสนปารุปนลิงฺคคฺคหเณน จ สมณสทิโส หุตฺวา วิจรนฺโต
ทุสฺสีโลปิ ลิงฺคอริโย นาม ยํ สนฺธาย วุตฺตํ
            ฉทนํ กตฺวาน สุพฺพตานํ
            ปกฺขนฺที กุลทูสโก ปคพฺโภ
                มายาวี อสญฺญโต ปลาโป
                ปฏิรูเปน จรํ ส มคฺคทูสีติ ๑- ฯ
     พุทฺธาทโย ปน ปฏิเวธอริโย นาม ฯ เตน วุตฺตํ อริยา วุจฺจนฺติ
พุทฺธา จ ปจฺเจกพุทฺธา จ พุทฺธสาวกา จาติ ฯ เตสุ อิธ อาจารอริโย
อธิปฺเปโต ฯ อนริยนฺติ ทุสฺสีลํ ปาปธมฺมํ ฯ กุพฺพนฺติ ปาณาติปาตาทิกํ
ปญฺจวิธทุสฺสีลกมฺมํ กโรนฺตํ เอกเมว วา เอตํ อตฺถปทํ อนริยํ
หีนํ ลามกํ ปญฺจเวรภยกมฺมํ กโรนฺตํ ปุคฺคลํ ฯ โยติ โส
จ ขตฺติยาทีสุ โยโกจิ ฯ ทณฺเฑนาติ เยน เกนจิ ปหรณเกน ฯ
นิเสธตีติ มา ปุน เอวรูปํ กรีติ ปหรนฺโต วาเรติ ฯ สาสนํ ตํ
น ตํ เวรนฺติ มหาราช อกตฺตพฺพํ กโรนฺเต ปุตฺตธีตโร วา
อนฺเตวาสิเก วา เอวํ ปหริตฺวา นิเสธนนฺนาม อิมสฺมึ โลเก สาสนํ
อนุสิฏฺฐิ โอวาโท (โส) น เวรํ ฯ อิติ นํ ปณฺฑิตา วิทูติ เอวเมว
ตํ ปณฺฑิตา ชานนฺติ ฯ ตสฺมา มหาราช ตฺวมฺปิ เอวํ ชานาหิ เอวรูเป
ฐาเน เวรํ กาตุํ นารหสิ สเจปิ ตฺวํ มหาราช มยา เอวํ สิกฺขาปิโต
น ภวิสฺส คจฺฉนฺเต กาเล ปูวสกฺขลิกาทีนิ เจว ผลาทีนิ จ
หรนฺโต โจรกมฺเมสุ ปลุทฺโธ อนุปุพฺเพน สนฺธิจฺเฉทปนฺถฆาฏคาม-
ฆาฏกาทีนิ กตฺวา ราชาปราธิโก โจโรติ สโหฒํ คเหตฺวา รญฺโญ
ทสฺสิโต คจฺฉถสฺส โทสานุรูปํ ทณฺฑํ กโรถาติ ทณฺฑภยํ อปาปุณิสฺส
กุโต เต เอวรูปา สมฺปตฺติ อภวิสฺส นนุ มมฺปิ นิสฺสาย อิมํ
อิสฺสริยํ ตยา สุลทฺธนฺติ เอวํ อาจริโย ราชานํ สญฺญาเปสิ ฯ
@เชิงอรรถ:  ขุ. สุ. ๒๘๐ ฯ
     ปริวาเรตฺวา ฐิตา อมจฺจาปิ ตสฺส กถํ สุตฺวา สจฺจํ เทว
อิทํ อิสฺสริยํ ตุมฺหากํ อาจริยสฺส สนฺตกนฺติ อาหํสุ ฯ ตสฺมึ ขเณ
ราชา อาจริยสฺส คุณํ สลฺลกฺเขตฺวา สพฺพํ อิสฺสริยํ เต อาจริย
ทมฺมิ รชฺชํ สมฺปฏิจฺฉาติ อาห ฯ อาจริโย น เม มหาราช
รชฺเชนตฺโถติ ปฏิกฺขิปิ ฯ ราชา ตกฺกสิลํ เปเสตฺวา อาจริยสฺส
ปุตฺตทารํ อานาเปตฺวา มหนฺตํ อิสฺสริยํ ทตฺวา ตเมว ปุโรหิตํ
กตฺวา ปิตุฏฺฐาเน ฐเปตฺวา ตสฺส โอวาเท ฐิโต ทานาทีนิ ปุญฺญานิ
กตฺวา สคฺคปรายโน อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน โกธโน ภิกฺขุ อนาคามิผเล ปติฏฺฐหิ ฯ
อญฺเญ โสตาปนฺนา สกทาคามิโน จ อเหสุํ ฯ ตทา ราชา โกธโน
ภิกฺขุ อโหสิ ฯ อาจริโย ปน อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
                     ติลมุฏฺฐิชาตกํ ทุติยํ
                        -------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๘-๑๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=147&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=147&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=355              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=1999              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1985              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1985              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]