อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                      พฺรหาฉตฺตชาตกํ
     ติณํ ติณนฺติ ลปสีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต กุหกํ
ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ ปจฺจุปฺปนฺนวตฺถุ กถิตเมว ฯ
     อตีเต ปน พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
ตสฺส อตฺถธมฺมานุสาสโก อมจฺโจ อโหสิ ฯ พาราณสีราชา
มหติยา เสนาย โกสลราชานํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา สาวตฺถิยํ คนฺตฺวา
ยุทฺเธน นครํ ปวิสิตฺวา ราชานํ คณฺหิ ฯ โกสลรญฺโญ ปน ปุตฺโต
ฉตฺโต นาม กุมาโร อตฺถิ ฯ โส อญฺญาตกเวเสน นิกฺขมิตฺวา
ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา ตโย เวเท จ อฏฺฐารส สิปฺปานิ จ อุคฺคณฺหิตฺวา
ตกฺกสิลโต นิกฺขมฺม สพฺพสมยสิปฺปานิ สิกฺขนฺโต เอกํ ปจฺจนฺตคามํ
ปาปุณิ ฯ ตํ นิสฺสาย ปญฺจสตตาปสา อรญฺเญ ปณฺณสาลายํ
วสนฺติ ฯ กุมาโร เต อุปสงฺกมิตฺวา อิเมสมฺปิ สนฺติเก กิญฺจิ
สิกฺขิสฺสามีติ ปพฺพชิตฺวา ยนฺเต ชานนฺติ ตํ สพฺพํ อุคฺคณฺหิ ฯ
โส อปรภาเค คณสตฺถา ชาโต ฯ อเถกทิวสํ อิสิคณํ อามนฺเตตฺวา
มาริสา กสฺมา มชฺฌิมเทสํ น คจฺฉถาติ ปุจฺฉิ ฯ มาริส
มชฺฌิมเทเส มนุสฺสา นาม ปณฺฑิตา เต ปญฺหํ ปุจฺฉนฺติ อนุโมทนํ
การาเปนฺติ มงฺคลํ ภณาเปนฺติ อสกฺโกนฺเต ครหนฺติ มยํ
เตน ภเยน น คจฺฉามาติ ฯ มา ตุมฺเห ภายิตฺถ อหเมตํ
สพฺพํ กริสฺสามีติ ฯ เตนหิ คจฺฉามาติ ฯ สพฺเพ อตฺตโน
ขาริวิวิธมาทาย ๑- อนุปุพฺเพน พาราณสึ ปตฺตา ฯ พาราณสีราชาปิ
@เชิงอรรถ: ๑ ปริกฺขารํ วิวิธํ ฯ
โกสลรชฺชํ อตฺตโน หตฺถคตํ กตฺวา ตตฺถ ราชายุตฺตเก ฐเปตฺวา
สยํ ตตฺถ วิชฺชมานกธนํ คเหตฺวา พาราณสึ คนฺตฺวา อุยฺยาเน
โลหจาฏิโย ปูราเปตฺวา นิทหิตฺวา ตสฺมึ สมเย พาราณสิยเมว
วสิ ฯ อถ เต อิสโย ราชุยฺยาเน รตฺตึ วสิตฺวา ปุนทิวเส นครํ
ภิกฺขาย ปวิสิตฺวา ราชทฺวารํ อคมํสุ ฯ ราชา เตสํ อิริยาปเถ
ปสีทิตฺวา ปกฺโกสาเปตฺวา มหาตเล นิสีทาเปตฺวา ยาคุขชฺชกํ ทตฺวา
ยาว ภตฺตกาลา ตํ ตํ ปญฺหํ ปุจฺฉิ ฯ ฉตฺโต รญฺโญ จิตฺตํ
อาราเธนฺโต สพฺพํ ปญฺหํ วิสชฺเชตฺวา ภตฺตกิจฺจาวสาเน วิจิตฺรํ อนุโมทนํ
อกาสิ ฯ ราชา สุฏฺฐุตรํ ปสนฺโน ปฏิญฺญํ คเหตฺวา สพฺเพปิ เต
อุยฺยาเน วาเสสิ ฯ ฉตฺโต นิธิอุทฺธรณมนฺตํ ชานาติ ฯ โส ตตฺถ
วสนฺโต กหํ นุโข อิมินา มม ปิตุ สนฺตกํ ธนํ นิหิตนฺติ
มนฺตํ ปริวตฺเตตฺวา โอโลเกนฺโต ราชุยฺยาเน นิหิตภาวํ ญตฺวา
อิธ ธนํ คเหตฺวา มม รชฺชํ คณฺหิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา ตาปเส
อามนฺเตตฺวา มาริสา อหํ โกสลรญฺโญ ปุตฺโต พาราณสีรญฺญา
อมฺหากํ รชฺชํ คหิตํ อญฺญาตกเวเสน นิกฺขมิตฺวา เอตฺตกํ กาลํ
อตฺตโน ชีวิตํ อนุรกฺขึ อิทานิ กุลสนฺตกํ ธนํ ลทฺธํ อหํ
อาทาย คนฺตฺวา อตฺตโน รชฺชํ คณฺหิสฺสามิ ตุมฺเห กึ กริสฺสถาติ
อาห ฯ มยํ ตยาเอว สทฺธึ คมิสฺสามาติ ฯ โส สาธูติ มหนฺเต
จมฺมปสิพฺพเก การาเปตฺวา รตฺติภาเค ภูมิยํ ขณิตฺวา ธนจาฏิโย
อุทฺธริตฺวา ปสิพฺพเกสุ ธนํ ปกฺขิปิตฺวา จาฏิโย ติณสฺส ปูราเปตฺวา
ปญฺจ อิสิสตานิ อญฺเญ จ มนุสฺเส ธนํ คาหาเปตฺวา ปลายิตฺวา
สาวตฺถิยํ คนฺตฺวา ราชายุตฺตเก คาหาเปตฺวา รชฺชํ คเหตฺวา
ปาการฏฺฏาลกาทิปฏิสงฺขรณํ กาเรตฺวา ปุนปิ ตํ รญฺญา ๑- ยุทฺเธน
อคฺคเหตพฺพํ กตฺวา นครํ อชฺฌาวสติ ฯ พาราณสีรญฺโญปิ ตาปสา
อุยฺยานโต ธนํ คเหตฺวา ปลาตาติ อาโรเจสุํ ฯ โส อุยฺยานํ คนฺตฺวา
จาฏิโย วิวราเปตฺวา ติณเมว ปสฺสิ ฯ ตสฺส ธนํ นิสฺสาย มหนฺโต
โสโก อุปฺปชฺชิ ฯ โส นครํ คนฺตฺวา ติณํ ติณนฺติ วิลปนฺโต
จรติ ฯ น ตสฺส อญฺโญ โกจิ โสกํ นิพฺพาเปตุํ สกฺโกติ ฯ
โพธิสตฺโต จินฺเตสิ รญฺโญ มหนฺโต โสโก วิลปนฺโต จรติ
ฐเปตฺวา โข ปน มํ นาสฺส อญฺโญ โกจิ โสกํ วิโนเทตุํ สมตฺโถ
นิสฺโสกํ ตํ กริสฺสามีติ ฯ โส เอกทิวสํ เตน สทฺธึ สุขํ นิสินฺโน
วิลปนกาเล ปฐมํ คาถมาห
         ติณํ ติณนฺติ ลปสิ           โก นุ เต ติณมาหริ
         กินฺนุ เต ติณกิจฺจตฺถิ        ติณเมว ปภาสสีติ ฯ
     ตตฺถ กินฺนุ เต ติณกิจฺจตฺถีติ กึ นุ ตว ติเณน กิจฺจํ
กาตพฺพํ อตฺถิ ฯ ติณเมว ปภาสสีติ ตฺวํ หิ เกวลํ ติณํ
ติณนฺติ ติณเมว ภาสสิ อสุกติณํ นามาติ น กเถสิ นามํว
ตาวสฺส กเถหิ อสุกติณํ นามาติ มยํ เต อาหริสฺสาม อถ
ปน เต ติเณน โก อตฺโถ อตฺถิ ติณการณํ ๒- มา
วิลปสีติ ฯ
     ราชา ตํ สุตฺวา ทุติยํ คาถมาห
@เชิงอรรถ: ๑ สปตฺตรญฺญา ฯ           ๒ นิกฺการณํ ฯ
         อิธาคมา พฺรหฺมจารี        พฺรหาฉตฺโต พหุสฺสุโต
         โส เม สพฺพํ สมาทาย      ติณํ นิกฺขิปฺป คจฺฉตีติ ฯ
     ตตฺถ พฺรหาติ ทีโฆ ฯ ฉตฺโตติ ตสฺส นามํ ฯ สพฺพํ สมาทายาติ
สพฺพํ ธนํ คเหตฺวา ฯ นิกฺขิปฺป คจฺฉตีติ จาฏีสุ ติณํ นิกฺขิปิตฺวา
คโตติ ทสฺเสนฺโต เอวมาห ฯ
     ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต ตติยํ คาถมาห
         เอเวตํ โหติ กตฺตพฺพํ       อปฺเปน พหุมิจฺฉตา
         สพฺพํ สกสฺส อาทานํ        อนาทานํ ติณสฺส วา
         ติณสฺส จาฏีสุ คโต         ตตฺถ กา ปริเทวนาติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ อปฺเปน ติเณน พหุธนํ อิจฺฉตา เอวํ เอตํ
กตฺตพฺพํ โหติ ยทิทํ ปิตุ สนฺตกสฺส ธนสฺส สพฺพํ อาทานํ
อคยฺหุปกสฺส ติณสฺส จ อนาทานํ อิติ มหาราช โส
พฺรหาฉตฺโต คเหตพฺพยุตฺตกํ อตฺตโน ปิตุ สนฺตกํ ธนํ คเหตฺวา
อคฺคเหตพฺพยุตฺตกํ ติณํ จาฏีสุ ปกฺขิปิตฺวา คโต ตตฺถ กา ปริเทวนาติ ฯ
     ตํ สุตฺวา ราชา จตุตฺถํ คาถมาห
         สีลวนฺโต น กุพฺพนฺติ       พาโล สีลานิ กุพฺพติ
         อนิจฺจสีลํ ทุสฺสีลฺยํ         กึ ปณฺฑิจฺจํ กริสฺสตีติ ฯ
     ตตฺถ สีลวนฺโตติ เย สีลสมฺปนฺนา พฺรหฺมจาริโน เต
เอวรูปํ น กุพฺพนฺติ ฯ พาโล สีลานิ กุพฺพตีติ พาโล ปน ทุราจาโร
เอวรูปานิ อตฺตโน อนาจารสงฺขาตานิ สีลานิ กโรติ ฯ อนิจฺจสีลนฺติ
อทฺธุเวน ทีฆรตฺตํ อปฺปวตฺเตน สีเลน สมนฺนาคตํ ฯ
ทุสฺสีลฺยนฺติ ทุสฺสีลํ ฯ กึ ปณฺฑิจฺจํ กริสฺสตีติ เอวรูปํ ปุคฺคลํ
พาหุสจฺจปริภาวิตํ ปณฺฑิจฺจํ กึ กริสฺสติ กึ สมฺปาเทสฺสติ วิปตฺติเมวสฺส ๑-
กริสฺสตีติ ฯ
     ตํ ครหนฺโต วตฺวา โส ตาย โพธิสตฺตสฺส คาถาย นิสฺโสโก
หุตฺวา ธมฺเมน รชฺชํ กาเรสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ
ตทา พฺรหาฉตฺโต กุหกภิกฺขุ อโหสิ ปณฺฑิตามจฺโจ ปน
อหเมวาติ ฯ
                    พฺรหาฉตฺตชาตกํ ฉฏฺฐํ
                      -----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๓๗๑-๓๗๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=7703&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=7703&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=642
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=3112
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=3080
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=3080
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27