อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                        สุตนชาตกํ
     ราชา เต ภตฺตนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต มาตุโปสก-
ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ วตฺถุํ สามชาตเก อาวีภวิสฺสติ ฯ อิธ ปน
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
ทุคฺคตคหปติกุเล นิพฺพตฺติ ฯ สุตโนติสฺส นามํ อกํสุ ฯ โส
วยปฺปตฺโต ภตึ กตฺวา มาตาปิตโร โปเสตฺวา ปิตริ กาลกเต
มาตรํ โปเสติ ฯ ตสฺมึ ปน กาเล พาราณสีราชา มิคจิตฺตโก
อโหสิ ฯ โส เอกทิวสํ มหนฺเตน ปริวาเรน โยชนมตฺตํ อรญฺญํ
ปวิสิตฺวา ยสฺส ฐิตฏฺฐาเนน มิโค ปลายติ โส อิมํ นาม
ชินฺโนติ สพฺเพสํ อาโรจาเปสิ ฯ อมจฺจา รญฺโญ ธุวมคฺคฏฺฐาเน
โกฏฺฐกํ ฉาเทตฺวา อทํสุ ฯ มนุสฺเสหิ มิคานํ วสนฏฺฐานานิ
ปริวาเรตฺวา ขณฺฑทณฺเฑหิ อุฏฺฐาปิเตสุ มิเคสุ เอโก เอณิมิโค รญฺโญ
ฐิตฏฺฐานํ ปฏิปชฺชิ ฯ ราชา ตํ วิชฺฌิสฺสามีติ สรํ ขิปิ ฯ
อุคฺคหิตมาโย ปน มิโค สรํ มหาผาสุกาภิมุขํ อาคจฺฉนฺตํ ญตฺวา
ปริวตฺเตตฺวา สเรน วิทฺโธ วิย หุตฺวา ปติ ฯ ราชา มิโค เม
วิทฺโธติ คหณตฺถาย ธาวิ ฯ มิโค อุฏฺฐาย วาตเวเคน ปลายิ ฯ
อมจฺจาทโย ราชานํ อวหสึสุ ฯ โส มิคํ อนุพนฺธิตฺวา กิลมิตกาเล
ขคฺเคน ทฺวิธา ฉินฺทิตฺวา เอกสฺมึ ทณฺฑเก ลคฺเคตฺวา กาชํ วทนฺโต
วิย อาคจฺฉนฺโต โถกํ วิสฺสมิสฺสามีติ มคฺคสมีเป ฐิตํ วฏฺฏรุกฺขํ
อปคนฺตฺวา นิปชฺชิตฺวา นิทฺทํ โอกฺกมิ ฯ ตสฺมึ ปน วฏฺฏรุกฺเข
นิพฺพตฺโต มคฺคเทโว นาม ยกฺโข ตตฺถ ปวิฏฺเฐ เวสฺสวณสฺส
สนฺติกา ขาทิตุํ ลภิ ฯ โส ราชานํ อุฏฺฐาย คจฺฉนฺตํ ติฏฺฐตุ
ติฏฺฐตุ ภกฺโขสิ เมติ หตฺเถ คณฺหิ ฯ ตฺวํ โก นามาติ ฯ อหํ
อิธ นิพฺพตฺตยกฺโข อิมํ ฐานํ ปวิฏฺเฐ ขาทิตุํ ลภามีติ ฯ ราชา
สตึ อุปฏฺฐเปตฺวา กึ อชฺเชว ขาทิสฺสสิ นิพทฺธํ ขาทิสฺสสีติ
ปุจฺฉิ ฯ ลภนฺโต นิพทฺธํ ขาทิสฺสามีติ ฯ อชฺช อิมํ มิคํ ขาทิตฺวา
มํ วิสฺสชฺเชหิ อหํ เต เสฺว ปฏฺฐาย เอกาย ภตฺตปาฏิยา สทฺธึ
เอกํ มนุสฺสํ เปสิสฺสามีติ ฯ เตนหิ อปฺปมตฺโต โหหิ อเปสิตทิวเส
ตเมว ขาทิสฺสามีติ ฯ อหํ พาราณสีราชา มยฺหํ อวิชฺชมานกนฺนาม
นตฺถีติ ฯ ยกฺโข ปฏิญฺญํ คเหตฺวา ตํ วิสฺสชฺเชสิ ฯ โส นครํ
ปวิสิตฺวา ตมตฺถํ เอกสฺส อตฺถจรกสฺส อมจฺจสฺส กเถตฺวา อิทานิ
กึ กาตพฺพนฺติ ปุจฺฉิ ฯ ทิวสปริจฺเฉโท กโต เทวาติ ฯ น กโตติ ฯ
อยุตฺตํ โว กตํ เอวํ สนฺเตปิ มา จินฺตยิตฺถ พหู พนฺธนาคาเรสุ
มนุสฺสาติ ฯ เตนหิ ตฺวํ เอตํ กมฺมํ กร มยฺหํ ชีวิตํ เทหีติ ฯ
อมจฺโจ สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา เทวสิกํ พนฺธนาคารโต มนุสฺสํ
นีหริตฺวา ภตฺตปาฏึ คาหาเปตฺวา กิญฺจิ อชานาเปตฺวาว ยกฺขสฺส
เปเสสิ ฯ ยกฺโข ภตฺตํ ภุญฺชิตฺวา มนุสฺสํ ขาทติ ฯ อปรภาเค
พนฺธนาคารานิ นิมฺมนุสฺสานิ ชาตานิ ฯ ราชา ภตฺตหารกํ อลภนฺโต
มรณภเยน กมฺปิ ฯ อถ นํ อมจฺโจ อสฺสาเสตฺวา เทว ชีวิตาสาโต
ธนาสา พลวตรา หตฺถิกฺขนฺเธ สหสฺสภณฺฑิกํ ฐเปตฺวา โก อิมํ
ธนํ คเหตฺวา ยกฺขสฺส ภตฺตํ อาทาย คมิสฺสตีติ เภริญฺจาราเปสฺสามาติ
วตฺวา ตถา กาเรสิ ฯ อถ ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต จินฺเตสิ อหํ
ภติยา มาสกฑฺฒมาสกํ สํหริตฺวา กิจฺเฉน มาตรํ โปเสสึ อิมํ
ธนํ คเหตฺวา มาตุยา ทตฺวา ยกฺขสฺส สนฺติกํ คมิสฺสามิ สเจ
ยกฺขสฺส ทเมตุํ สกฺขิสฺสามิ อิจฺเจตํ กุสลํ โน เจ สกฺขิสฺสามิ
มาตา เม สุขํ ชีวิสฺสตีติ ฯ โส สนฺนิฏฺฐานํ กตฺวา เอตมตฺถํ
มาตุ อาโรเจตฺวา อลํ ตาต น มมตฺโถ ธเนนาติ เทฺว วาเร
ปฏิกฺขึปิโต ตติยวาเร อนาปุจฺฉาว อาหรถ โภ สหสฺสํ อหํ
ภตฺตํ หริสฺสามีติ สหสฺสํ คเหตฺวา มาตุยา ทตฺวา อมฺม มา
จินฺตยิ อหํ ยกฺขํ ทเมตฺวา มหาชนสฺส โสตฺถึ กตฺวา อชฺเชว
ตว อสฺสุนา กิลินฺนมุขํ หสาเปนฺโต อาคมิสฺสามีติ มาตรํ วนฺทิตฺวา
อสฺสาเสตฺวา ราชปุริเสหิ สทฺธึ รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา
อฏฺฐาสิ ฯ ตโต รญฺญา ตาต ตฺวํ ภตฺตํ หริสฺสสีติ วุตฺเต
อาม เทวาติ อาห ฯ กึ เต ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ ฯ ตุมฺหากํ
สุวณฺณปาทุกา เทวาติ ฯ กึการณาติ ฯ เทว โส ยกฺโข อตฺตโน
รุกฺขมูเล ภูมิยํ ฐิตเก ขาทิตุํ ลภติ อหํ เอตสฺส สนฺตกาย
ภูมิยา อฐตฺวา ปาทุกาสุ ฐสฺสามีติ ฯ อญฺญํ กึ ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ ฯ
ฉตฺตํ เทวาติ ฯ อิทํ กิมตฺถายาติ ฯ เทว อยํ ยกฺโข อตฺตโน
รุกฺขจฺฉายาย ฐิเต ขาทิตุํ ลภติ อหํ รุกฺขจฺฉายาย อฐตฺวา
ฉตฺตจฺฉายาย ฐสฺสามีติ ฯ อญฺญํ กึ ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ ฯ ตุมฺหากํ
ขคฺคํ เทวาติ ฯ อิมินา โก อตฺโถติ ฯ เทว ยกฺขา มนุสฺสาปิ
ขคฺคสฺส จ ภายนฺติเยวาติ ฯ อญฺญํ กึ ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ ฯ ตุมฺหากํ
สุวณฺณปาฏึ ปูเรตฺวา ตุมฺหากํ โภชนภตฺตํ เทวาติ ฯ กึการณา
ตาตาติ ฯ เทว มาทิสสฺส นาม ปณฺฑิตปุริสสฺส มตฺติกปาฏิยา ลูขโภชนํ
หริตุํ อนนุจฺฉวิกนฺติ ฯ สาธุ ตาตาติ ราชา สพฺพํ ทาเปตฺวา
ตสฺส เวยฺยาวจฺจกเร ปฏิปาเทสิ ฯ โพธิสตฺโต มหาราช มา
ภายิตฺถ อชฺชาหํ ยกฺขํ ทเมตฺวา ตุมฺหากํ โสตฺถึ กตฺวา อาคมิสฺสามีติ
ราชานํ วนฺทิตฺวา อุปกรณานิ คาหาเปตฺวา ตตฺถ คนฺตฺวา รุกฺขสฺส
อวิทูเร มนุสฺเส ฐเปตฺวา สุวณฺณปาทุกา อารูหิตฺวา ขคฺคํ สนฺนหิตฺวา
เสตจฺฉตฺตํ มตฺถเก กตฺวา กาญฺจนปาฏิยา ภตฺตํ คเหตฺวา ยกฺขสฺส
สนฺติกํ ปายาสิ ฯ ยกฺโข มคฺคํ โอโลเกนฺโต ตํ ทิสฺวา อยํ
ปุริโส น อญฺเญสุ ทิวเสสุ อาคมนนิยาเมน เอติ กึ นุ โข
การณนฺติ จินฺเตสิ ฯ โพธิสตฺโต รุกฺขสมีปํ คนฺตฺวา อสิตุณฺเฑน
ภตฺตปาฏึ อนฺโตฉายาย กริตฺวา ฉายนฺเต ฐิโตว ปฐมํ คาถมาห
         ราชา เต ภตฺตํ ปาเหสิ    สุจิมํสูปเสจนํ
         มฆเทวสฺมึ อธิวตฺเถ       เอหิ นิกฺขม ภุญฺชสูติ ฯ
     ตตฺถ ปาเหสีติ ปหิณิ ฯ มฆเทวสฺมึ อธิวตฺเถติ มฆเทโวติ
วฏฺฏรุกฺโข วุจฺจติ ตสฺมึ อธิวตฺเถติ เทวตํ อาลปติ ฯ
     ตํ สุตฺวา ยกฺโข อิมํ ปุริสํ วญฺเจตฺวา อนฺโตฉายาย ปวิฏฺฐํ
ขาทิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา ทุติยํ คาถมาห
         เอหิ มาณว โอโรหิ        ภิกฺขมาทาย สูปิตํ
         ตฺวญฺจ มาณว ภกฺโขสิ       อุโภ ภกฺขา ภวิสฺสถาติ ฯ
     ตตฺถ ภิกฺขนฺติ มม นิพทฺธภิกฺขํ ฯ สูปิตนฺติ สูปสมฺปนฺนํ ฯ
     ตโต โพธิสตฺโต เทฺว คาถา อภาสิ
         อปฺปเกน ตุวํ ยกฺข         ถูลมตฺถํ ชหิสฺสสิ
         ภิกฺขนฺเต นาหริสฺสนฺติ       ชนา มรณสงฺกิโน ฯ
                ลทฺธายํ ยกฺข ตว นิจฺจภิกฺขํ
                สุจึ ปณีตํ รสสาธุเปตํ
                ภิกฺขญฺจ เต อาหริโย นโร อิธ
                สุทุลฺลโภ โหหิติ ขาทิเต มยีติ ฯ
     ตตฺถ ถูลมตฺถนฺติ อปฺปเกน การเณน มหนฺตํ อตฺถํ ชหิสฺสสีติ
ทสฺเสติ ฯ นาหริสฺสนฺตีติ อิโต ปฏฺฐาย มรณสงฺกิโน หุตฺวา น
อาหริสฺสนฺติ อถ ตฺวํ มิลาตสาโข วิย รุกฺโข นิราหาโร ทุพฺพโล
ภวิสฺสสีติ ฯ ลทฺธายนฺติ ลทฺธํ อยํ ลทฺธาคมนํ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ
สเจ ตุวํ สมฺม ยกฺข ยมหํ อชฺช อาหรึ อิทํ ตว ภิกฺขํ สุจึ
ปณีตํ อุตฺตมรเสน อุเปตํ ลทฺธาคมนํ เทวสิกํ เต อาคจฺฉิสฺสติ ฯ
อาหริโยติ อาหรณิโก ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ สเจ ตฺวํ อิทํ ภิกฺขํ
คเหตฺวา อาคตํ มํ ภกฺขิสฺสสิ อเถวํ มยิ ภกฺขิเต ภิกฺขญฺจ เต
อาหรณิโก อญฺโญ นโร อิธ สุทุลฺลโภ ภวิสฺสติ ฯ กึการณา ฯ
มาทิโส พาราณสิยํ อญฺโญ ปณฺฑิตมนุสฺโส นตฺถิ มยิ ปน ขาทิเต
สุตโน นาม ยกฺเขน ขาทิโต อญฺญสฺส กสฺสจิ น โส ลชฺชิสฺสตีติ
ภตฺตาหรณกํ น ลภิสฺสสิ อถ เต อิโต ปฏฺฐาย โภชนํ ทุลฺลภํ
ภวิสฺสติ อมฺหากํปิ ราชานํ คณฺหิตุํ น ลภิสฺสสิ กสฺมา รุกฺขโต
พหิ ฐาเนน สเจ ปนิมํ ภตฺตํ ภุญฺชิตฺวา มํ ปหิณิสฺสสิ อหํ
เต รญฺโญ กเถตฺวา นิพทฺธภตฺตํ เปเสสฺสามิ อตฺตานํปิ เต ขาทิตุํ
น ทสฺสามิ อหํ หิ ตว สนฺตเก ฐาเน น ฐสฺสามิ ปาทุกาสุ
ฐสฺสามิ รุกฺขจฺฉายายปิ เต น ฐสฺสามิ อตฺตโน ฉตฺตจฺฉายายเมว
ฐสฺสามิ สเจ ปน มยา สทฺธึ วิรุชฺฌิสฺสสิ ขคฺเคน ตํ ทฺวิธา
ฉินฺทิสฺสามิ อหํ หิ อชฺช เอตทตฺถเมว อาคมนสชฺโช หุตฺวา
อาคโต ฯ เอวํ กิร ตํ มหาสตฺโต สนฺตชฺเชสิ ฯ
     ยกฺโข ยุตฺตรูปํ มาณโว ภณีติ สลฺลกฺเขตฺวา ปสนฺนจิตฺโต
เทฺว คาถา อภาสิ
       มเมว สุตน อตฺโถ       ยถา ภาสสิ มาณว
       มยา ตฺวํ สมนุญฺญาโต     โสตฺถึ ปสฺสาหิ มาตรํ ฯ
       ขคฺคํ ฉตฺตญฺจ ปาฏิญฺจ     คจฺเฉวาทาย มาณว
       โสตฺถึ ปสฺสตุ เต มาตา   ตฺวญฺจ ปสฺสาหิ มาตรนฺติ ฯ
     ตตฺถ สุตนาติ โพธิสตฺตํ อาลปติ ฯ ยถา ภาสสีติ ยถา
ตฺวํ ภาสสิ ตถา โย เอส ตยา ภาสิโต อตฺโถ เอส มเมวตฺโถ
มยฺหญฺเญว วฑฺฒติ ฯ
     ยกฺขสฺส กถํ สุตฺวา โพธิสตฺโต มม กมฺมํ นิปฺผนฺนํ ทมิโต
เม ยกฺโข พหุญฺจ ธนํ ลทฺธํ รญฺโญ จ วจนํ กตนฺติ ตุฏฺฐจิตฺโต
ยกฺขสฺส อนุโมทนํ กโรนฺโต โอสานคาถมาห
       เอวํ ยกฺข สุขี โหหิ      สห สพฺเพหิ ญาติภิ
       ธนญฺจ เม อธิคตํ        รญฺโญ จ วจนํ กตนฺติ ฯ
วตฺวา จ ปน ยกฺขํ อามนฺเตตฺวา สมฺม ตฺวํ ปุพฺเพ อกุสลกมฺมํ
กตฺวา กกฺขโล ผรุโส ปเรสํ มํสโลหิตภกฺโข หุตฺวา นิพฺพตฺโต
อิโต ปฏฺฐาย ปาณาติปาตาทีนิ มา กรีติ สีเล อานิสํสํ ทุสฺสีเล
อาทีนวํ กเถตฺวา ยกฺขํ ปญฺจสุ สีเลสุ ปติฏฺฐาเปตฺวา กินฺเต
อรญฺญวาเสน เอหิ นครทฺวาเร ตํ นิสีทาเปตฺวา อคฺคภตฺตาทิลาภึ
กโรมีติ ยกฺเขน สทฺธึ นิกฺขมิตฺวา ขคฺคาทีนิ ยกฺขเมว คาหาเปตฺวา
พาราณสึ อคมาสิ ฯ สุตโน มาณโว ยกฺขํ คเหตฺวา เอตีติ รญฺโญ
อาโรเจสุํ ฯ ราชา อมจฺจคฺคณปริวุโต โพธิสตฺตสฺส ปจฺจุคฺคมนํ
กตฺวา ยกฺขํ นครทฺวาเร นิสีทาเปตฺวา อคฺคภตฺตาทิลาภึ นํ กตฺวา
นครํ ปวิสิตฺวา เภริญฺจาราเปตฺวา นาคเร สนฺนิปาเตตฺวา โพธิสตฺตสฺส
คุณํ กเถตฺวา เสนาปติฏฺฐานํ อทาสิ สยญฺจ โพธิสตฺตสฺส โอวาเท
ฐตฺวา ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา สคฺคปรายโน อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา
ชาตกํ สโมธาเนสิ สจฺจปริโยสาเน มาตุโปสกภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐหิ ฯ ตทา ยกฺโข องฺคุลิมาโล อโหสิ ราชา อานนฺโท
มาณโว ปน อหเมวาติ ฯ
                     สุตนชาตกํ ตติยํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๑๒๘-๑๓๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=2539&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=2539&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=983
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=4324
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=4343
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=4343
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27