ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                        เสนกชาตกํ
     วิพฺภนฺตจิตฺโตติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อตฺตโน ปญฺญา-
ปารมึ อารพฺภ กเถสิ ฯ ปจฺจุปฺปนฺนวตฺถุํ อุมฺมงฺคชาตเก อาวีภวิสฺสติ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ ชนโก นาม ราชา รชฺชํ กาเรสิ ฯ ตทา
โพธิสตฺโต พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติ ฯ เสนกกุมาโรติสฺส นามํ กรึสุ ฯ
โส วยปฺปตฺโต ตกฺกสิลายํ สพฺพสิปฺปานิ อุคฺคณฺหิตฺวา พาราณสิยํ
ปจฺจาคนฺตฺวา ราชานํ ปสฺสิ ฯ ราชา ตํ อมจฺจฏฺฐาเน ฐเปสิ
มหนฺตญฺจสฺส ยสํ อนุปฺปทาสิ ฯ โส รญฺโญ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ
อนุสาสิ ฯ มธุรกโถ ธมฺมกถิโก หุตฺวา ราชานํ ปญฺจสุ สีเลสุ
ปติฏฺฐาเปตฺวา ทาเน อุโปสถกมฺเม จ ทสกุสลกมฺมปเถสูติ อิมาย
กลฺยาณปฏิปทาย ปติฏฺฐาเปสิ ฯ สกลรฏฺเฐ พุทฺธานํ อุปฺปาทกาโล
วิย อโหสิ ฯ ปกฺขทิวเสสุ ราชา จ อุปราชาทโย จ สพฺเพ
สนฺนิปติตฺวา ธมฺมสภํ สชฺเชนฺติ ฯ มหาสตฺโต สชฺชิตธมฺมสภายํ
สุรภิปลฺลงฺกมชฺฌคโต พุทฺธลีฬาย ธมฺมํ เทเสสิ ฯ พุทฺธานํ ธมฺมกถา-
สทิสาวสฺส กถา โหติ ฯ อถญฺญตโร มหลฺลกพฺราหฺมโณ ธนภิกฺขํ
จริตฺวา กหาปณสหสฺสํ ลภิตฺวา เอกสฺมึ พฺราหฺมณกุเล นิกฺขิปิตฺวา
ปุน ภิกฺขํ จริสฺสามีติ คโต ฯ ตสฺส คตกาเล ตํ กุลํ กหาปเณ
วลญฺเชติ ฯ โส อาคนฺตฺวา กหาปเณ อาหราเปสิ ฯ พฺราหฺมโณ
กหาปเณ ทาตุํ อสกฺโกนฺโต อตฺตโน ธีตรํ ตสฺส ปาทปริจาริกํ
กตฺวา อทาสิ ฯ พฺราหฺมโณ ตํ คเหตฺวา พาราณสิโต อวิทูเร
เอกสฺมึ พฺราหฺมณคาเม วาสํ กปฺเปสิ ฯ อถสฺส ภริยา ทหรตาย
กาเมสุ อติตฺตา อญฺเญน ตรุณพฺราหฺมเณน สทฺธึ มิจฺฉาจารํ จริ ฯ
     โสฬส หิ อตปฺปิยวตฺถูนิ นาม ฯ กตมานิ โสฬส ฯ สาคโร
สพฺพสวนฺตีหิ น ตปฺปติ ฯ อคฺคิ อุปาทาเนน น ตปฺปติ ฯ
ราชา รชฺเชน น ตปฺปติ ฯ พาโล ปาเปหิ น ตปฺปติ ฯ อิตฺถี
เมถุนธมฺเมน อลงฺกาเรน วิชายเนนาติ อิเมหิ ตีหิ น ตปฺปติ ฯ
พฺราหฺมโณ มนฺเตหิ น ตปฺปติ ฯ ฌายี วิหารสมาปตฺติยา น
ตปฺปติ ฯ เสโข อปจเยน น ตปฺปติ ฯ อปฺปิจฺโฉ ธุตงฺคคุเณน
น ตปฺปติ ฯ อารทฺธวิริโย วิริยารมฺเภน น ตปฺปติ ฯ ธมฺมกถิโก
สากจฺฉาย น ตปฺปติ ฯ วิสารโท ปริสาย น ตปฺปติ ฯ สทฺโธ
สงฺฆุปฏฺฐาเนน น ตปฺปติ ฯ ทายโก ปริจฺจาเคน น ตปฺปติ ฯ
ปณฺฑิโต ธมฺมสฺสวเนน น ตปฺปติ ฯ จตสฺโส ปริสา ตถาคตทสฺสเนน
น ตปฺปนฺตีติ ฯ
     สาปิ พฺราหฺมณี เมถุนธมฺเมน อติตฺตา ตํ พฺราหฺมณํ นีหริตฺวา
วิสฺสฏฺฐา ปาปกมฺมํ กาตุกามา หุตฺวา เอกทิวสํ ทุมฺมนา นิปชฺชิตฺวา
กึ โภตีติ วุตฺเต พฺราหฺมณ อหํ ตว เคเห กมฺมํ กาตุํ น
สกฺโกมิ ทาสีทาสํ อาเนหีติ ฯ โภติ ธนํ เม นตฺถิ กึ
ทตฺวา อาเนมีติ ฯ ภิกฺขํ จริตฺวา ธนํ ปริเยสิตฺวา อาเนหีติ ฯ
เตนหิ โภติ ปาเถยฺยํ เม สชฺเชหีติ ฯ สา ตสฺส พทฺธสตฺตุํ อพทฺธสตฺตุํ
จมฺมปสิพฺพกํ ปูเรตฺวา อทาสิ ฯ พฺราหฺมโณ คามนิคมราชธานีสุ
จรนฺโต สตฺต กหาปณสตานิ ลภิตฺวา อลํ เม เอตฺตกํ ธนํ
ทาสทาสีมูลายาติ นิวตฺติตฺวา อตฺตโน คามํ อาคจฺฉนฺโต เอกสฺมึ
อุทกผาสุกฏฺฐาเน ปสิพฺพกํ มุญฺจิตฺวา สตฺตุํ ขาทิตฺวา ปสิพฺพกมุขํ
อพนฺธิตฺวาว ปานียํ ปิวิตุํ โอติณฺโณ ฯ อเถกสฺมึ รุกฺขสุสิเร
เอโก กณฺหสปฺโป สตฺตุคนฺธํ ฆายิตฺวา ปสิพฺพกํ ปวิสิตฺวา โภคํ
อาภุญฺชิตฺวา สตฺตุํ ขาทนฺโต นิปชฺชิ ฯ พฺราหฺมโณ อาคนฺตฺวา
ปสิพฺพกสฺส อพฺภนฺตรํ อโนโลเกตฺวา ปสิพฺพกํ พนฺธิตฺวา อํเสน
กตฺวา ปายาสิ ฯ อนฺตรามคฺเค เอกสฺมึ รุกฺเข นิพฺพตฺตเทวตา
ขนฺธวิฏเป ฐตฺวา พฺราหฺมณ สเจ อนฺตรามคฺเค วสิสฺสสิ สยํ
มริสฺสสิ สเจ อชฺช ฆรํ คมิสฺสสิ ภริยา เต มริสฺสตีติ วตฺวา
อนฺตรธายิ ฯ โส โอโลเกนฺโต เทวตํ อทิสฺวา ภีโต มรณภเยน
ตชฺชิโต โรทนฺโต ปริเทวนฺโต พาราณสีนครทฺวารํ สมฺปาปุณิ ฯ
ตทา จ ปนฺนรสุโปสโถ โหติ อลงฺกตธมฺมาสเน นิสีทิตฺวา โพธิ-
สตฺตสฺส ธมฺมกถนทิวโส ฯ มหาชนา คนฺธปุปฺผหตฺถา วคฺควคฺคา
หุตฺวา ธมฺมกถํ โสตุํ คจฺฉนฺติ ฯ พฺราหฺมโณ ตํ ทิสฺวา กหํ
คจฺฉถ ตาตาติ ปุจฺฉิ ฯ พฺราหฺมณ อชฺช เสนกปณฺฑิโต มธุเรน
สเรน พุทฺธลีฬาย ธมฺมํ เทเสติ กึ ตฺวํปิ น ชานาสีติ วุตฺเต
จินฺเตสิ ปณฺฑิโต กิร ธมฺมกถิโก อหญฺจมฺหิ มรณภยตชฺชิโต
ปณฺฑิโต โข ปน มหนฺตํปิ โสกํ นีหริตุํ สกฺโกติ มยาปิ ตตฺถ
คนฺตฺวา ธมฺมํ โสตุํ วฏฺฏตีติ ฯ โส เตน สทฺธึ ตตฺถ คนฺตฺวา
มหาสตฺตํ ปริวาเรตฺวา นิสินฺนาย สราชิกาย ปริสาย ปริยนฺเต
สตฺตุปสิพฺพเกน ขนฺธคเตน ธมฺมาสนโต อวิทูเร มรณภยภีโต โรทมาโน
อฏฺฐาสิ ฯ มหาสตฺโต อากาสคงฺคํ โอตาเรนฺโต วิย อมตวสฺสํ
วสฺสนฺโต วิย จ ธมฺมํ เทเสติ ฯ มหาชโน สญฺชาตโสมนสฺโส
สาธุการํ ทตฺวา ธมฺมํ อสฺโสสิ ฯ ปณฺฑิตา จ นาม ทิสาจกฺขุกา
โหนฺติ ฯ ตสฺมึ ขเณ มหาสตฺโต ปสนฺนานิ ปญฺจปฺปสาทานิ อกฺขีนิ
อุมฺมิเลตฺวา สมนฺตโต ปริสํ โอโลเกนฺโต ตํ พฺราหฺมณํ ทิสฺวา จินฺเตสิ
อยํ เอตฺตกา ปริสา โสมนสฺสชาตา สาธุการํ ทตฺวา ธมฺมํ สุณาติ ฯ
อยํ ปเนโก พฺราหฺมโณ โทมนสฺสปฺปตฺโต โรทติ ฯ เอตสฺส
อพฺภนฺตเร อสฺสุชนนสมตฺเถน โสเกน ภวิตพฺพํ ฯ ตมฺพสฺส อมฺพิเลน
ปหริตฺวา อมฺพผลปาตนํ วิย ปทุมปตฺตโต อุทกพินฺทุ วิย วินิวตฺเตตฺวา
เอตฺเถว นํ นิสฺโสกํ ตุฏฺฐมานสํ กตฺวา ธมฺมํ เทเสสฺสามีติ ฯ โส
ตํ อามนฺเตตฺวา พฺราหฺมณ เสนกปณฺฑิโต นามาหํ อิทาเนว ตํ
นิสฺโสกํ กริสฺสามิ วิสฺสฏฺโฐ กเถหีติ เตน สทฺธึ สลฺลปนฺโต
ปฐมํ คาถมาห
                วิพฺภนฺตจิตฺโต กุปิตินฺทฺริโยสิ
                เนตฺเตหิ เต วาริคณา สวนฺติ
                กินฺเต นฏฺฐํ กึ ปน ปตฺถยาโน
                อิธาคมา พฺราหฺมณ อิงฺฆ พฺรูหีติ ฯ
     ตตฺถ กุปิตินฺทฺริโยสีติ จกฺขุนฺทฺริยเมว สนฺธาย กุปิตินฺทฺริโยสีติ
อาห ฯ วาริคณาติ อสฺสุพินฺทูนิ ฯ อิงฺฆาติ โจทนตฺเถ นิปาโต ฯ
ตํ หิ มหาสตฺโต โจทนฺโต เอวมาห พฺราหฺมณ สตฺตา นาม
ทฺวีหิ การเณหิ โสจนฺติ ปริเทวนฺติ สตฺตสงฺขาเรสุ กิสฺมิญฺจิเทว
ปิยญาติเก นฏฺเฐ วา กิญฺจิเทว ปิยญาติกํ ปตฺเถตฺวา อลภนฺตา
วา ตตฺถ กินฺเต นฏฺฐํ กึ ปน ปตฺถยนฺโต ตฺวํ อิธาคโต อิทํ
เม ขิปฺปํ พฺรูหีติ ฯ
     อถสฺส อตฺตโน โสกการณํ กเถนฺโต พฺราหฺมโณ ทุติยํ คาถมาห
                มิยฺเยถ ภริยา วชโต มมชฺช
                อคจฺฉโต มรณมาห ยกฺโข
                เอเตน ทุกฺเขน ปเวธิโตสฺมิ
                อกฺขาหิ เม เสนก เอตมตฺถนฺติ ฯ
     ตตฺถ วชโตติ เคหํ คจฺฉนฺตสฺส ฯ อคจฺฉโตติ อคจฺฉนฺตสฺส ฯ
ยกฺโขติ อนฺตรามคฺเค เอกา รุกฺขเทวตา เอวมาหาติ วทติ ฯ
สา กิร เทวตา ปสิพฺพเก เต พฺราหฺมณ กณฺหสปฺโปติ อนาจิกฺขนฺตี
โพธิสตฺตสฺส ญาณานุภาวปฺปกาสนตฺถํ นาจิกฺขิ ฯ เอเตน ทุกฺเขนาติ
คจฺฉโต ภริยาย มรณทุกฺเขน อคจฺฉโต อตฺตโน มรณทุกฺเขน
เอเตนสฺมิ ปเวธิโต ผนฺทิโต กมฺปิโต ฯ เอตมตฺถนฺติ เอตํ
การณํ เยน เม การเณน คจฺฉโต ภริยาย มรณํ อคจฺฉโต
อตฺตโน มรณํ โหติ เอตํ เม การณํ อกฺขาหีติ อตฺโถ ฯ
     มหาสตฺโต พฺราหฺมณสฺส วจนํ สุตฺวา สมุทฺทมตฺถเก ชาลํ
ขิปนฺโต วิย ญาณชาลํ ปตฺถริตฺวา อิเมสํ สตฺตานํ พหูนิ
มรณการณานิ สมุทฺเท นิมุคฺคาปิ มรนฺติ ตตฺถ พาลมจฺเฉหิ คหิตาปิ
คงฺคาย ปติตาปิ ตตฺถ สุํสุมาเรน คหิตาปิ รุกฺขโต ปติตาปิ กณฺฐเกน
วิทฺธาปิ นานปฺปกาเรหิ อาวุเธหิ ปหตาปิ วิสํ ขาทิตฺวาปิ อุพฺพตฺติตฺวา
ปปาเต ปติตาปิ อติสีตาทีหิ นานปฺปกาเรหิ วา โรเคหิ อุปทฺทูตาปิ
มรนฺติเยว เอวํ พหูสุ มรณการเณสุ กตเรน นุ โข การเณน
อชฺเชส พฺราหฺมโณ อนฺตรามคฺเค วสนฺโต สยํ มริสฺสติ เคหมสฺส
วชโต ภริยา มริสฺสตีติ จินฺเตสิ จนฺเตนฺโต จ พฺราหฺมณสฺส
ขนฺเธ ปสิพฺพกํ ทิสฺวา อิมสฺมึ ปสิพฺพเก เอเกน สปฺเปน ปวิฏฺเฐน
ภวิตพฺพํ ปวิสนฺโต จ ปน โส สปฺโป อิมสฺมึ พฺราหฺมเณ
ปาตราสสมเย สตฺตุํ ขาทิตฺวา ปสิพฺพกมุขํ อพนฺธิตฺวาว ปานียํ ปาตุํ
คเต สตฺตุคนฺเธน ปวิฏฺโฐ ภวิสฺสติ พฺราหฺมโณ ปานียํ ปิวิตฺวา
อาคโต สปฺปสฺส ปวิฏฺฐภาวํ อชานิตฺวา ปสิพฺพกํ พนฺธิตฺวา อาทาย
ปกฺกนฺโต ภวิสฺสติ สฺวายํ อนฺตรามคฺเค วสนฺโต สายํ วสนฏฺฐาเน
สตฺตุํ ขาทิสฺสามีติ ปสิพฺพกํ มุญฺจิตฺวา หตฺถํ ปเวเสสฺสติ อถ นํ
สปฺโป หตฺเถ ฑํสิตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปสฺสติ อิทมสฺส อนฺตรามคฺเค
วสนฺตสฺส มรณการณํ สเจ ปน เคหํ คจฺเฉยฺย ปสิพฺพโก
ภริยาย หตฺถคโต ภวิสฺสติ สา อนฺโตภณฺฑํ โอโลเกสฺสามีติ
ปสิพฺพกํ มุญฺจิตฺวา หตฺถํ ปเวเสสฺสติ อถ นํ สปฺโป ฑํสิตฺวา
ชีวิตกฺขยํ ปาเปสฺสติ อิทมสฺส อชฺช เคหํ คตสฺส ภริยาย
มรณการณนฺติ อุปายโกสลฺลญาเณเนว อญฺญาสิ ฯ อถสฺส เอตทโหสิ
อิมินา กณฺหสปฺเปน สูเรน นิพฺภเยน ภวิตพฺพํ อยํ หิ พฺราหฺมณสฺส
มหาผาสุกํ ปหรนฺโตปิ ปสิพฺพเก อตฺตโน จลนํ วา ผนฺทนํ วา น
ทสฺเสสิ เอวรูปาย ปริสาย มชฺเฌปิ อตฺตโน อตฺถิภาวํ น ทสฺเสสิ
ตสฺมา อิมินา กณฺหสปฺเปน สูเรน นิพฺกเยน ภวิตพฺพนฺติ อิทํปิ โส
อุปายโกสลฺลญาเณเนว ทิพฺพจกฺขุนา ปสฺสนฺโต วิย อญฺญาสิ ฯ เอวํ
สราชิกาย ปริสาย มชฺเฌ สปฺปํ ปสิพฺพเก ปเวสนฺตํ ทิสฺวา ฐิตปุริโส
วิย มหาสตฺโต อุปายกุสลญาเณเนว ปริจฺฉินฺทิตฺวา พฺราหฺมณสฺส
ปญฺหํ กเถนฺโต ตติยํ คาถมาห
                พหูนิ ฐานานิ วิจินฺตยิตฺวา
                ยเมตฺถ วกฺขามิ ตเทว สจฺจํ
                มญฺญามิ เต พฺราหฺมณ สตฺตุภสฺตํ
                อชานโต กณฺหสปฺโป ปวิฏฺโฐติ ฯ
     ตตฺถ พหูนิ ฐานานีติ พหูนิ การณานิ ฯ วิจินฺตยิตฺวาติ
ปฏิวิชฺฌิตฺวา จินฺตาวเสน ปตฺตปฏิเวโธ วิย หุตฺวา ฯ ยเมตฺถ วกฺขามีติ
ยนฺเต อหํ เอเตสุ การเณสุ เอกํ การณํ วกฺขามิ ฯ ตเทว สจฺจนฺติ
ตเทว ตถํ ทิพฺพจกฺขุนา ทิสฺวา กถิตสทิสํ ภวิสฺสตีติ ทีเปติ ฯ
มญฺญามีติ สลฺลกฺเขมิ ฯ สตฺตุภสฺตนฺติ สตฺตุปสิพฺพกํ ฯ อชานโตติ
อชานนฺตสฺเสว เอโก กณฺหสปฺโป ปวิฏฺโฐติ มญฺญามีติ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา อตฺถิ เต พฺราหฺมณ ตสฺมึ ปสิพฺพเก
สตฺตูติ ปุจฺฉิ ฯ อตฺถิ ปณฺฑิตาติ ฯ อชฺช ปาตราสเวลาย สตฺตุํ
ขาทีติ ฯ อาม ปณฺฑิตาติ ฯ กตฺถ นิสีทิตฺวาติ ฯ อรญฺเญ
รุกฺขมูลสฺมินฺติ ฯ สตฺตุํ ขาทิตฺวา ปานียํ ปาตุํ คจฺฉนฺโต ปสิพฺพกมุขํ
น พนฺธีติ ฯ น พนฺธึ ปณฺฑิตาติ ฯ ปานียํ ปิวิตฺวา อาคโต
ปสิพฺพกํ น โอโลเกตฺวา พนฺธีติ ฯ อโนโลเกตฺวา พนฺธึ ปณฺฑิตาติ ฯ
พฺราหฺมณ ตว ปานียํ ปาตุํ คตกาเล อชานนฺตสฺเสว เต สตฺตุคนฺเธน
ปสิพฺพกํ   สปฺโป ปวิฏฺโฐติ มญฺญามิ เอตเมตฺถ อคโต ตฺวํ ตสฺมา
ปสิพฺพกํ โอตาเรตฺวา ปริสมชฺเฌ ฐเปตฺวา ปสิพฺพกมุขํ โมเจตฺวา
ปฏิกฺกมฺม ฐิโต เอกํ ทณฺฑกํ คเหตฺวา ปสิพฺพกํ ตาว ปหร ตโต
ปตฺถฏผณํ สุสูติ สทฺทํ กตฺวา นิกฺขมนฺตํ กณฺหสปฺปํ ทิสฺวา
นิกฺกงฺโข ภวิสฺสสีติ จตุตฺถํ คาถมาห
                อาทาย ทณฺฑํ ปริสุมฺภ ภสฺตํ
                ปสฺเสลมูคํ อุรคํ ทุชิวฺหํ
                ฉินฺทชฺช กงฺขํ วิจิกิจฺฉิตานิ
                ภุชงฺคมํ ปสฺส ปมุญฺจ ภสฺตนฺติ ฯ
     ตตฺถ ปริสุมฺภาติ ปหร ฯ ปสฺเสลมูคนฺติ เอลปคฺฆรนฺเตน
มุเขน เอลมูคํ ปสิพฺพกโต นิกฺขมนฺตํ ทุชิวฺหํ อุรคํ ปสฺส ฯ
ฉินฺทชฺช กงฺขํ วิจิกิจฺฉิตานีติ อตฺถิ นุ โข เม ปสิพฺพเก สปฺโป
อุทาหุ นตฺถีติ กงฺขํ เจว ปุนปฺปุนํ อุปฺปชฺชมานานิ วิจิกิจฺฉิตานิ จ
อชฺช ฉินฺท มยฺหํ สทฺทห อวิตถํ หิ เม พฺยากรณํ อิทาเนว
นิกฺขมนฺตํ ภุชงฺคมํ ปสฺส ปมุญฺจ ภสฺตนฺติ ฯ
     พฺราหฺมโณ มหาสตฺตสฺส กถํ สุตฺวา สํวิคฺโค ภยปฺปตฺโต
ตถา อกาสิ ฯ สปฺโปปิ โภเค ทณฺเฑน ปหโฏ ปสิพฺพกมุขา
นิกฺขมิตฺวา มหาชนํ โอโลเกนฺโต อฏฺฐาสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา ปญฺจมํ คาถมาห
                สํวิคฺครูโป ปริสาย มชฺเฌ
                โส พฺราหฺมโณ สตฺตุภสฺตํ ปมุญฺจิ
                อถ นิกฺขมิ อุรโค อุคฺคเตโช
                อาสีวิโส สปฺโป ผณํ กริตฺวาติ ฯ
     สปฺปสฺส ผณํ กตฺวา นิกฺขนฺตกาเล มหาสตฺตสฺส สพฺพญฺญุ-
พุทฺธสฺเสว พฺยากรณํ อโหสิ ฯ มหาชโน เจลุกฺเขปสหสฺสานิ
ปวตฺเตสิ ฯ องฺคุลิโปฏนสหสฺสานิ ปริพฺภมึสุ ฯ ฆนเมฆวสฺสํ วิย
สตฺตรตนวสฺสํ วสฺสิ ฯ สาธุการสหสฺสานิ ปวตฺตยึสุ ฯ มหาปฐวีภิชฺชน-
สทฺโท วิย อโหสิ ฯ อิทํ ปน พุทฺธลีฬาย เอวรูปสฺส ปญฺหสฺส
กถนนฺนาม เนว ชาติยา พลํ น โคตฺตกุลปฺปเทสยสธนานํ พลํ
กสฺส ปเนตํ พลนฺติ ฯ ปญฺญาย พลํ ฯ ปญฺญวา หิ ปุคฺคโล
วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อริยมคฺคทฺวารํ วิวริตฺวา อมตมหานิพฺพานํ
ปวิสติ สาวกปารมึปิ ปจฺเจกโพธึปิ สมฺมาสมฺโพธึปิ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
อมตมหานิพฺพานสมฺปาปเกสุ หิ ธมฺเมสุ ปญฺญาว เสฏฺฐา อวเสสา
ตสฺสา ปริวารา โหนฺติ ฯ เตเนตํ วุตฺตํ
                ปญฺญา หิ เสฏฺฐา กุสลา วทนฺติ
                นกฺขตฺตราชาริว ตารกานํ
                สีลํ สิริญฺจาปิ สตญฺจ ธมฺโม
                อนฺวายิกา ปญฺญวโต ภวนฺตีติ ฯ
     เอวํ กถิเต ปน มหาสตฺเตน ปญฺเห เอโก อหิคุณฺฑิโก สปฺปสฺส
มุขพนฺธํ กตฺวา สปฺปํ คเหตฺวา อรญฺเญ วิสฺสชฺเชสิ ฯ พฺราหฺมโณ
ราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา ชยาเปตฺวา อญฺชลึ ปคฺคยฺห รญฺโญ ถุตึ
กโรนฺโต อุปฑฺฒคาถมาห
                สุลทฺธลาภา ชนกสฺส รญฺโญ
                โย ปสฺสตี เสนกํ สาธุปญฺญนฺติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ โย สาธุปญฺญํ อุตฺตมปญฺญํ เสนกปณฺฑิตํ อกฺขีนิ
อุมฺมิเลตฺวา อิจฺฉิติจฺฉิตกฺขเณ ปิยจกฺขูหิ ปสฺสิตุํ ลภติ ตสฺส
รญฺโญ ชนกสฺส เอเต อิจฺฉิติจฺฉิตกฺขเณ ทสฺสนลาภา สุลทฺธลาภา
วต เอเตน ลทฺเธสุ สพฺพลาเภสุ เอเต ลาภาว สุลทฺธา นามาติ ฯ
     รญฺโญ ถุตึ กตฺวา ปน ปสิพฺพกโต สตฺต กหาปณสตานิ
คเหตฺวา มหาสตฺตสฺส ถุตึ กตฺวา ตุฏฺฐิทายํ ทาตุกาโม ทิยฑฺฒคาถมาห
                วิวฏฺฏจฺฉโท นุ สิ สพฺพทสฺสี
                ญาณํ นุ เต พฺราหฺมณ ภึสรูปํ
                อิมานิ เม สตฺตสตานิ อตฺถิ
                คณฺหาหิ สพฺพานิ ททามิ ตุยฺหํ ฯ
                ตยา หิ เม ชีวิตมชฺช ลทฺธํ
                อโถปิ ภริยายมกาสิ โสตฺถินฺติ ฯ
     ตตฺถ วิวฏฺฏจฺฉโท นุ สิ สพฺพทสฺสีติ กินฺนุ โข ตฺวํ สพฺเพสุ
ธมฺมากาเรสุ วิวฏฺฏจฺฉทโน วิวฏฺฏเญยฺยธมฺโม สพฺพญฺญู พุทฺโธติ
ถุติวเสน ปุจฺฉติ ฯ ญาณํ นุ เต พฺราหฺมณ ภึสรูปนฺติ อุทาหุ
อสพฺพญฺญุสฺสาปิ สโต ตว ญาณํ อติวิย ภึสรูปํ สพฺพญฺญุตญาณํ
วิย พลวนฺติ ฯ ตยา หิ เมติ ตยา ทินฺนตฺตา อชฺช มยา ชีวิตํ
ลทฺธํ ฯ อโถปิ ภริยายมกาสิ โสตฺถินฺติ อโถปิ เม ภริยาย ตฺวเมว
โสตฺถึ อกาสิ ฯ อิติ โส วตฺวา สเจปิ สตสหสฺสํ ภเวยฺย ทเทยฺยเมวาหํ
เอตฺตกเมว เม ธนํ อิมานิ สตฺตสตานิ คณฺหาติ ปุนปฺปุนํ โพธิสตฺตํ ยาจิ ฯ
     ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต อฏฺฐมํ คาถมาห
                น ปณฺฑิตา เวตฺตนมาทิยนฺติ
                จิตฺราหิ คาถาหิ สุภาสิตาหิ
                อิโตปิ เต พฺราหฺมณ ททนฺตุ วิตฺตํ
                อาทาย ตฺวํ คจฺฉ สกํ นิเกตนฺติ ฯ
     ตตฺถ เวตฺตนนฺติ เวตนํ ฯ อยเมว วา ปาโฐ ฯ อิโตปิ
เต พฺราหฺมณาติ พฺราหฺมณ อิโต มม ปาทมูลโต ตุยฺหํ ธนํ ททนฺตุ ฯ
วิตฺตํ อาทาย ตฺวํ คจฺฉาติ อิโต อญฺญานิ ตีณิ สตานิ คเหตฺวา
สหสฺสภณฺฑิกํ อาทาย สกนิเวสนํ คจฺฉาหีติ อตฺโถ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา มหาสตฺโต พฺราหฺมณสฺส สหสฺสํ ปูราเปนฺโต
กหาปเณ ทตฺวา พฺราหฺมณ เกน ตฺวํ ธนภิกฺขาย เปสิโตติ ปุจฺฉิ ฯ
ภริยาย เม ปณฺฑิตาติ ฯ ภริยา ปน เต มหลฺลิกา ทหราติ ฯ
ทหรา ปณฺฑิตาติ ฯ เตนหิ สา อญฺเญน สทฺธึ อนาจารํ กโรนฺตี
นิพฺภยา หุตฺวา กริสฺสามีติ ตํ เปเสสิ สเจ อิเม กหาปเณ
ฆรํ เนสฺสสิ สา เต ทุกฺเขน ลทฺธกหาปเณ อตฺตโน ชารสฺส
ทสฺสติ ตสฺมา ตฺวํ อุชุกเมว เคหํ อคนฺตฺวา พหิคาเม รุกฺขมูเล
วา ยตฺถกตฺถจิ วา กหาปเณ ฐเปตฺวา ปวิเสยฺยาสีติ วตฺวา ตํ
อุยฺโยเชสิ ฯ โส คามสมีปํ คนฺตฺวา เอกสฺมึ รุกฺขมูเล กหาปเณ
ฐเปตฺวา สายํ เคหํ อคมาสิ ฯ ภริยาปิสฺส ตสฺมึ ขเณ ชาเรน
สทฺธึ นิสินฺนา โหติ ฯ พฺราหฺมโณ ทฺวาเร ฐตฺวา โภตีติ อาห ฯ
สา ตสฺส สทฺทํ สลฺลกฺเขตฺวา ทีปํ นิพฺพาเปตฺวา ทฺวารํ วิวริตฺวา
พฺราหฺมเณ อนฺโตปวิฏฺเฐ อิตรํ นีหริตฺวา ทฺวารมูเล ฐเปตฺวา
เคหํ ปวิสิตฺวา ปสิพฺพเก กิญฺจิ อทิสฺวา พฺราหฺมณ กินฺเต ภิกฺขํ
จริตฺวา ลทฺธนฺติ ปุจฺฉิ ฯ สหสฺสํ เม ลทฺธนฺติ ฯ กหํ ฐปิตนฺติ ฯ
อสุกฏฺฐาเน นาม ฐปิตํ ปาโตว อาหริสฺสาม มา จินฺตยีติ ฯ สา
คนฺตฺวา ชารสฺส อาจิกฺขิ ฯ โส นิกฺขมิตฺวา อตฺตนา ฐปิตํ วิย
คณฺหิ ฯ พฺราหฺมโณ ปุนทิวเส คนฺตฺวา กหาปเณ อปสฺสนฺโต
โพธิสตฺตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา กึ พฺราหฺมณาติ วุตฺเต กหาปเณ
น ปสฺสามิ ปณฺฑิตาติ อาห ฯ ภริยาย ปน เต อาจิกฺขีติ ฯ
อาม ปณฺฑิตาติ ฯ มหาสตฺโต ตาย ชารสฺส อาจิกฺขิตภาวํ ญตฺวา
อตฺถิ ปน เต พฺราหฺมณ ภริยาย กุลุปกพฺราหฺมโณติ ปุจฺฉิ ฯ
อตฺถิ ปณฺฑิตาติ ฯ ตุยฺหํปิ อตฺถีติ ฯ อาม ปณฺฑิตาติ ฯ อถสฺส
มหาสตฺโต สตฺตนฺนํ ทิวสานํ ปริพฺพยํ ทาเปตฺวา คจฺฉ ปฐมทิวเส
ตว สตฺต ภริยาย เต สตฺตาติ จุทฺทส พฺราหฺมเณ นิมนฺเตตฺวา
โภเชตฺวา ปุนทิวสโต ปฏฺฐาย เอเกกํ หาเปตฺวา สตฺตเม ทิวเส
ตว เอกํ ภริยาย เต เอกนฺติ เทฺว พฺราหฺมเณ นิมนฺเตตฺวา ภริยาย
เต สตฺตเม ทิวเส นิมนฺเตตฺวา พฺราหฺมณสฺส นิพทฺธํ อาคมนภาวํ
ญตฺวา มยฺหํ อาโรเจหีติ อาห ฯ พฺราหฺมโณ ตถา กตฺวา สลฺลกฺขิโต
เม ปณฺฑิต นิพทฺธํ ภุญฺชนกพฺราหฺมโณติ มหาสตฺตสฺส อาโรเจสิ ฯ
โพธิสตฺโต เตน สทฺธึ ปุริเส เปเสตฺวา ตํ พฺราหฺมณํ อาณาเปตฺวา
อสุกรุกฺขมูลโต เต อิมสฺส พฺราหฺมณสฺส สนฺตกํ กหาปณสหสฺสํ
คหิตนฺติ ปุจฺฉิ ฯ น คณฺหามิ ปณฺฑิตาติ ฯ ตฺวํ มม เสนกปณฺฑิตภาวํ
น ชานาสิ อาหราเปสฺสามิ เต กหาปเณติ ฯ โส ภีโต คหิตา
เมติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ กินฺเต ฐปิตาติ ฯ ตตฺเถว ปณฺฑิต ฐปิตาติ ฯ
โพธิสตฺโต พฺราหฺมณํ ปุจฺฉิ พฺราหฺมณ กินฺเต สาเยว ภริยา
โหตุ อุทาหุ อญฺญํ คณฺหิสฺสสีติ ฯ สาเยว เม โหตุ ปณฺฑิตาติ ฯ
โพธิสตฺโต มนุสฺเส เปเสตฺวา พฺราหฺมณสฺส กหาปเณ จ พฺราหฺมณิญฺจ
อาณาเปตฺวา โจรพฺราหฺมณสฺส หตฺถโต กหาปเณ พฺราหฺมณสฺส
ทาเปตฺวา อิตรสฺส ราชาณํ กาเรตฺวา นครา นีหราเปตฺวา พฺราหฺมณิ-
ยาปิ ราชาณํ กาเรตฺวา พฺราหฺมณสฺส มหนฺตํ ยสํ ทตฺวา อตฺตโนเยว
สนฺติเก วสาเปสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ สจฺจปริโยสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ สจฺฉิกรึสุ ฯ
ตทา พฺราหฺมโณ อานนฺโท อโหสิ รุกฺขเทวตา สารีปุตฺโต ปริสา
พุทฺธปริสา เสนกปณฺฑิโต ปน อหเมวาติ ฯ
                    เสนกชาตกํ สตฺตมํ ฯ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๑๕๐-๑๖๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=2980&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=2980&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1014              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=4416              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=4435              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=4435              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]