ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                     กณฺหทีปายนชาตกํ
     สตฺตาหเมวาหนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ อุกฺกณฺฐิต-
ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ วตฺถุ ปน กุสราชชาตเก อาวีภวิสฺสติ ฯ
     สตฺถา ตํ ภิกฺขุํ สจฺจํ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ อุกฺกณฺฐิโตสีติ ปุจฺฉิตฺวา
สจฺจนฺติ วุตฺเต ภิกฺขุ โปราณกปณฺฑิตา อนุปฺปนฺเน พุทฺเธ พาหิรก-
ปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา อติเรกปญฺญาสวสฺสานิ อนภิรตา พฺรหฺมจริยํ
จรนฺตา หิโรตฺตปฺปเภทภเยน อตฺตโน อุกฺกณฺฐิตภาวํ กสฺสจิ น
กเถสุํ ตฺวํ กสฺมา เอวรูเป นิยฺยานิกสาสเน ปพฺพชิตฺวา มาทิสสฺส
ครุโน พุทฺธสฺส สมฺมุเข ฐตฺวา จตุปริสมชฺเฌ อุกฺกณฺฐิตภาวํ
อาวีกโรสิ กิมตฺถํ อตฺตโน หิโรตฺตปฺปํ น รกฺขสีติ วตฺวา อตีตํ
อารหิ
     อตีเต วํสกรฏฺเฐ โกสมฺพิยํ โกสมฺพิโก นาม ราชา รชฺชํ
กาเรสิ ฯ ตทา อญฺญตรสฺมึ นิคเม เทฺว พฺราหฺมณา อสีติโกฏิธน-
วิภวา อญฺญมญฺญํ ปิยสหายกา กาเมสุ โทสํ ทิสฺวา มหาทานํ
ปวตฺเตตฺวา อุโภปิ กาเม ปหาย มหาชนสฺส โรทนฺตสฺส ปริเทวนฺตสฺส
จ นิกฺขมิตฺวา หิมวนฺตปฺปเทเส อสฺสมปทํ กตฺวา ปพฺพชิตฺวา
อุญฺฉาจริยาย วนมูลผลาผเลน ยาเปนฺตา ปณฺณาสวสฺสานิ วสึสุ ฌานํ
อุปฺปาเทตุํ นาสกฺขึสุ ฯ เต ปณฺณาสวสฺสจฺจเยน โลณมฺพิลเสวนตฺถาย
ชนปทํ จรนฺตา กาสิกรฏฺฐํ สมฺปาปุณึสุ ฯ ตตฺเรกสฺมึ
นิคมคาเม ทีปายนตาปสสฺส คิหิสหาโย มณฺฑพฺโย นาม อตฺถิ ฯ
เต อุโภปิ ตสฺส สนฺติกํ อคมํสุ ฯ โส เต ทิสฺวาว อตฺตมโน
ปณฺณสาลํ กาเรตฺวา อุโภปิ จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐหิ ฯ เต ตตฺถ
ตีณิ จตฺตาริ วสฺสานิ วสิตฺวา ตํ อาปุจฺฉิตฺวา จาริกํ จรนฺตา
พาราณสึ ปตฺวา อธิมุตฺติกสุสาเน วสึสุ ฯ ตตฺถ ทีปายโน
ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา ปุน ตสฺเสว สหายกสฺส สนฺติกํ คโต ฯ
มณฺฑพฺยตาปโส จ ตตฺเถว วสิ ฯ อเถกทิวสํ เอโก โจโร อนฺโต-
นคเร โจริกํ กตฺวา ธนสารํ อาทาย นิกฺขมนฺโต โจโรติ ญตฺวา
ปฏิพุทฺเธหิ ฆรสามิเกหิ เจว อารกฺขมนุสฺเสหิ จ อนุพนฺธนฺโต
นิทฺธมเนน นิกฺขมิตฺวา เวเคน สุสานํ ปวิสิตฺวา ตาปสสฺส ปณฺณ-
สาลทฺวาเร ภณฺฑิกํ ฉฑฺเฑตฺวา ปลายิ ฯ มมุสฺสา ภณฺฑิกํ ทิสฺวา
อเร ทุฏฺฐชฏิล ตฺวํ รตฺตึ โจริกํ กตฺวา ทิวา ตาปสรูเปน จรสีติ
ตชฺเชตฺวา โปเถตฺวา ตํ อาทาย เนตฺวา รญฺโญ ทสฺสยึสุ ฯ ราชา
อนุปปริกฺขิตฺวาว คจฺฉถ นํ สูเล อุตฺตาเปถาติ อาห ฯ ตํ สุสานํ
เนตฺวา ขทิรสูเล อาโรปยึสุ ฯ ตาปสสฺส สรีเร สูลํ น ปวิสติ ฯ
ตโต นิมฺพสูลํ อาหรึสุ ตํปิ น ปวิสติ ฯ อยสูลํ อาหรึสุ ตํปิ น
ปวิสติ ฯ ตาปโสปิ กึ นุ โข เม ปุพฺพกมฺมนฺติ โอโลเกสิ ฯ
อถสฺส ชาติสฺสรญาณํ อุปฺปชฺชิ เตน ปุพฺพกมฺมํ โอโลเกนฺโต
อทฺทส ฯ กึ ปนสฺส ปุพฺพกมฺมนฺติ โกวิลารสูเลน มกฺขิกาเวธนํ ฯ
โส กิร ปุริมภเว วฑฺฒกิปุตฺโต หุตฺวา ปิตุ รกฺขตจฺฉนฏฺฐานํ
คนฺตฺวา เอกํ มกฺขิกํ คเหตฺวา โกวิลารสฺส กณฺฐกาย สูเล วิชฺฌิ ฯ
ตเมว ปาปกมฺมํ อิมํ ฐานํ ปตฺวา คณฺหิ ฯ โส น สกฺกา อิโต
ปาปา มยา มุญฺจิตุนฺติ ญตฺวา ราชปุริเส อาห สเจ มํ สูเล
อุตฺตาเปตุกามา โกวิลารสูลํ อาหรถาติ ฯ เต ตถา กตฺวา ตํ
สูเล อุตฺตาเปตฺวา อารกฺขํ ทตฺวา ปกฺกมึสุ ฯ อารกฺขิกา ปฏิจฺฉนฺนา
หุตฺวา ตสฺส สนฺติกํ อาคจฺฉนฺเต โอโลเกนฺติ ฯ ตทา ทีปายโน
จิรํ ทิฏฺโฐ เม สหาโยติ มณฺฑพฺยสฺส สนฺติกํ อาคจฺฉนฺโต สูเล
อุตฺตาสิโตติ ตํ ทิวสํเยว อนฺตรามคฺเค สุตฺวา ตํ ฐานํ คนฺตฺวา
เอกมนฺตํ ฐิโต กึ สมฺม การโกสีติ ปุจฺฉิตฺวา อการโกมฺหีติ วุตฺเต
อตฺตโน มโนปโทสํ รกฺขิตุํ น สกฺขีติ ปุจฺฉิ ฯ สมฺม เยหิ อหํ
คหิโต เนว เตสํ น รญฺโญ อุปริ มยฺหํ มโนปโทโส อตฺถีติ ฯ
เอวํ สนฺเตปิ ตาทิสสฺส สีลวโต ฉายา มยฺหํ สุขาติ วตฺวา ทีปายโน
สูลํ นิสฺสาย นิสีทติ ฯ อถสฺส มณฺฑพฺยสฺส สรีรโต โลหิตพินฺทูนิ
ปตึสุ ฯ ตานิ สุวณฺณวณฺเณ สรีเร ปติตานิ สุกฺขิตฺวา กาฬกานิ
สมฺปชฺชึสุ ฯ ตโต ปฏฺฐาย จ โส กณฺหทีปายโน นาม อโหสิ ฯ
โส สพฺพรตฺตึ ตตฺเถว นิสีทิ ฯ ปุนทิวเส อารกฺขปุริสา คนฺตฺวา
ตํ ปวตฺตึ รญฺโญ อาโรเจสุํ ฯ อถ ราชา อนิสาเมตฺวา เม กตํ
กมฺมนฺติ เวเคน ตตฺถ คนฺตฺวา ปพฺพชิต กสฺมา สูลํ นิสฺสาย
นิสินฺโนสีติ ทีปายนํ ปุจฺฉิ ฯ มหาราช อิมํ ตาปสํ รกฺขนฺโต
นิสินฺโนมฺหิ กึ ปน ตฺวํ อิมสฺส การกภาวํ วา อการกภาวํ วา
ญตฺวา เอวํ กโรสีติ ฯ โส กมฺมสฺส อโสธิตภาวํ อาจิกฺขิ ฯ
อถสฺส โส มหาราช รญฺญา นาม นิสมฺมการินา ภวิตพฺพํ อลโส
คิหี กามโภคี น สาธูติ อาทีนิ วตฺวา ธมฺมํ เทเสสิ ฯ ราชา
มณฺฑพฺยสฺส นิทฺโทสภาวํ ญตฺวา สูลํ อาหรถาติ อาณาเปสิ ฯ
สูลํ หรนฺตา หริตุํ นาสกฺขึสุ ฯ มณฺฑพฺโย อาห มหาราช อหํ
ปุพฺเพ กตกมฺมวเสน เอวรูปํ อนยพฺยสนํ สมฺปตฺโต มม สรีรโต
สุลํ หริตุํ น สกฺกา สเจปิ มยฺหํ ชีวิตํ ทาตุกาโม กกจฺจํ
อาหราเปตฺวา อิมํ สูลํ จมฺมสมํ ฉินฺทาเปหีติ ฯ ราชา ตถา
การาเปสิ ฯ อนฺโตสรีเร สูโล อนฺโตเยว อโหสิ ฯ ตทา กิร
โส สุขุมํ สลิกหีรํ คเหตฺวา มกฺขิกาย วจฺจมคฺคํ ปเวเสสิ ฯ ตํ
ตสฺส อนฺโตสรีเรเยว อโหสิ ฯ โส เตน การเณน อมริตฺวา
อตฺตโน อายุกฺขเยเนว มริ ตสฺมา อยํปิ น มรีติ ฯ ราชา ตาปเส
วนฺทิตฺวา ขมาเปตฺวา อุโภปิ อุยฺยาเน วสาเปนฺโต ปฏิชคฺคิ ฯ
ตโต ปฏฺฐาย มณฺฑพฺโย อาณิมณฺฑพฺโย นาม ชาโต ฯ โส
ราชานํ อุปนิสฺสาย ตตฺเถว วสิ ฯ ทีปายโน ปน ตสฺส วณํ
ผาสุกํ กตฺวา อตฺตโน คิหิสหายกสฺส มณฺฑพฺยสฺส สนฺติกเมว คโต ฯ
ตํ ปณฺณสาลํ ปวิสนฺตํ เอโก ปุริโส ทิสฺวา สหายกสฺส อาโรเจสิ ฯ
โส สุตฺวาว ตุฏฺฐจิตฺโต สปุตฺตทาโร พหุคนฺธมาลาวิเลปนาทีนิ อาทาย
ตํ ปณฺณสาลํ คนฺตฺวา ทีปายนํ วนฺทิตฺวา ปาเท โธวิตฺวา เตเลน
มกฺเขตฺวา ปานกํ ปาเยตฺวา อาณิมณฺฑพฺยสฺส ปวตฺตึ สุณนฺโต
นิสีทิ ฯ อถสฺส ปุตฺโต ยญฺญทตฺตกุมาโร นาม จงฺกมนโกฏิยํ
เคณฺฑุเกน กีฬิ ฯ ตตฺร เจกสฺมึ วมฺมิเก อาสีวิโส วสติ ฯ กุมารสฺส
ภูมิยํ ปหตเคณฺฑุโก คนฺตฺวา วมฺมิกพิเล อาสีวิสสฺส มตฺถเก ปตติ ฯ
โส อชานนฺโต พิเล หตฺถํ ปเวเสสิ ฯ อถ นํ กุทฺโธ อาสีวิโส หตฺถํ
ฑํสิ ฯ โส วิสเวเคน มุจฺฉิโต ตตฺเถว ปติ ฯ อถสฺส มาตาปิตโร
สปฺเปน ทฏฺฐภาวํ ญตฺวา กุมารกํ อุกฺขิปิตฺวา ตาปสสฺส สนฺติกํ
อาเนตฺวา ปาทมูเล นิปชฺชาเปตฺวา ภนฺเต ปพฺพชิตา นาม โอสถํ
วา ปริตฺตํ วา ชานนฺติ ปุตฺตกํ โน วิโรคํ กโรถาติ อาหํสุ ฯ
อหํ โอสถํ น ชานามิ นาหํ เวชฺชกมฺมํ กริสฺสามิ ปพฺพชิโตติ ฯ
เตนหิ ภนฺเต อิมสฺมึ กุมาเร เมตฺตํ กตฺวา สจฺจกิริยํ กโรถาติ
วุตฺโต ตาปโส สาธุ สจฺจกิริยํ กริสฺสามีติ วตฺวา ยญฺญทตฺตสฺส
สีเส หตฺถํ ฐเปตฺวา ปฐมํ คาถมาห
                สตฺตาหเมวาหํ ปสนฺนจิตฺโต
                ปุญฺญตฺถิโก อาจริ พฺรหฺมจริยํ
                อถาปรํ ยํ จริตํ มมยิทํ
                วสฺสานิ ปญฺญาส สมาธิกานิ
                อกามโก วาปิ อหํ จรามิ
                เอเตน สจฺเจน สุวตฺถิ โหตุ
                หตํ วิสํ ชีวตุ ยญฺญทตฺโตติ ฯ
     ตตฺถ อถาปรํ ยํ จริตนฺติ อถ ตสฺมา สตฺตาหํ อุตฺตริ ยํ
มม พฺรหฺมจริยํ ฯ อกามโก วาปีติ ปพฺพชฺชํ อนิจฺฉนฺโตเยว ฯ
เอเตน สจฺเจน สุวตฺถิ โหตูติ สเจ อติเรกปญฺญาส วสฺสานิ
อนภิรติวาสํ วสนฺเตน มยา กสฺสจิ อนาโรปิตภาโว สจฺโจ เอเตน
สจฺเจน ยญฺญทตฺตกุมารสฺส สุวตฺถิ โหตุ ชีวิตํ ปฏิลภตูติ ฯ
     สห สจฺจกิริยาย ยญฺญทตฺตกุมารสฺส นิปฺปเทสโต อุทฺธํ วิสํ
ภสฺสิตฺวา ปฐวึ ปาวิสิ ฯ กุมาโร อกฺขีนิ อุมฺมิเลตฺวา มาตาปิตโร
โอโลเกตฺวา อมฺมาติ วตฺวา ปริวตฺเตตฺวา นิปชฺชิ ฯ อถสฺส ปิตรํ
กณฺหทีปายโน อาห มยา ตาว มม พลํ กตํ ตฺวํปิ อตฺตโน
พลํ กโรหีติ ฯ โส อหํปิ สจฺจกิริยํ กริสฺสามีติ ปุตฺตสฺส อุเร
หตฺถํ ฐเปตฺวา ทุติยํ คาถมาห
                ยสฺมา ทานํ นาภินนฺทิ กทาจิ
                ทิสฺวานาหํ อติถึ วาสกาเล
                น จาปิ เม อปฺปิยตํ อเวทุํ
                พหุสฺสุตา สมณพฺราหฺมณา จ
                อกามโก จาปิ อหํ ทโทสฺมิ
                เอเตน สจฺเจน สุวตฺถิ โหตุ
                หตํ วิสํ ชีวตุ ยญฺญทตฺโตติ ฯ
     ตตฺถ วาสกาเลติ วสนตฺถาย เคหํ อาคตกาเล ฯ น จาปิ
เม อปฺปิยตํ อเวทุนฺติ พหุสฺสุตาปิ ปน สมณพฺราหฺมณา จ อยํ
เนว ทานํ อภินนฺทติ น อมฺเหติ อิมํ มม อปฺปิยภาวํ เนว ชานึสุ ฯ
อหญฺหิ ปิยจกฺขูหิเยว โอโลเกมีติ ทีเปติ ฯ เอเตน สจฺเจนาติ
สเจ อหํ ทานํ ททมาโนปิ วิปากํ อสทฺทหิตฺวา อตฺตโน อนิจฺฉาย
ทมฺมิ อนิจฺฉนภาวญฺจ มม ปเร น ชานนฺติ เอเตน สจฺเจน สุวตฺถิ
โหตูติ อตฺโถ ฯ
     เอวํ เตน สจฺจกิริยาย กตาย กฏิโต อุทฺธํ วิสํ ภสฺสิตฺวา
ปฐวึ ปาวิสิ ฯ กุมาโร อุฏฺฐาย นิสีทิ ฐาตุํ ปน น สกฺโกติ ฯ
อถสฺส ปิตา มาตรํ อาห ภทฺเท มยา อตฺตโน พลํ กตํ ตฺวํ
อิทานิ สจฺจกิริยํ กตฺวา ปุตฺตสฺส อุฏฺฐาย คมนภาวํ กโรหีติ ฯ
สามิ อตฺถิ มยฺหํ เอกํ สจฺจํ ตว ปน สนฺติเก กเถตุํ น สกฺกาติ ฯ
ภทฺเท ยถาตถา เม ปุตฺตํ อโรคํ กโรหีติ ฯ สา สาธูติ
สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สจฺจํ กโรนฺตี ตติยํ คาถมาห
                อาสีวิโส ตาต ปหูตเตโช
                โย ตํ อฑํสี พิฬารา อุทฺธจฺจ
                ตสฺมิญฺจ เม อปฺปิยตาย อชฺช
                ปิตรญฺจ เต นตฺถิ โกจิ วิเสโส
                เอเตน สจฺเจน สุวตฺถิ โหตุ
                หตํ วิสํ ชีวตุ ยญฺญทตฺโตติ ฯ
     ตตฺถ ตาตาติ ปุตฺตํ อาลปติ ฯ ปหูตเตโชติ พลววิโส ฯ
พิฬาราติ วิวรา ฯ อยเมว วา ปาโฐ ฯ อุทฺธจฺจาติ อุทฺธริตฺวา
วมฺมิกพิลโต อุฏฺฐายาติ อตฺโถ ฯ ปิตรญฺจ เตติ ปิตริ จ เต ฯ
อฏฺฐกถายํ ปน อยเมว วา ปาโฐ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ตาต
ยญฺญทตฺต อสฺมิญฺจ อาสีวิเส ตว ปิตริ จ อปฺปิยภาเวน มยฺหํ โกจิ
วิเสโส นตฺถิ ตญฺจ ปน อปฺปิยภาวํ ฐเปตฺวา อชฺช มยา โกจิ
ชานาปิตปุพฺโพ นาม นตฺถิ สเจ เอตํ สจฺจํ เอเตน สจฺเจน ตว
สุวตฺถิ โหตูติ ฯ
     สห สจฺจกิริยาย สพฺพวิสํ ภสฺสิตฺวา ปฐวึ ปาวิสิ ฯ ยญฺญทตฺโต
นิพฺพิเสน สรีเรน อุฏฺฐาย กีฬิตุํ อารทฺโธ ฯ เอวํ ปุตฺเต อุฏฺฐิเต
มณฺฑพฺโย ทีปายนสฺส อชฺฌาสยํ ปุจฺฉนฺโต จตุตฺถํ คาถมาห
                สนฺตา ทนฺตาเยว ปริพฺพชนฺติ
                อญฺญตฺร กณฺหา นตฺถิ อกามรูปา
                ทีปายน กิสฺส ชิคุจฺฉมาโน
                อกามโก จรสิ พฺรหฺมจริยนฺติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ เยเกจิ ขตฺติยาทโย กามํ ปหาย อิธ โลเก
ปพฺพชนฺติ เต อญฺญตฺร กณฺหา ภวนฺตํ กณฺหํ ฐเปตฺวา อญฺเญ
อกามรูปา นาม นตฺถิ สพฺเพ ฌานภาวนาย กิเลสานํ สมิตตฺตา
สนฺตา จกฺขาทีนิ ทฺวารานิ ยถา นิพฺพิเสวนานิ โหนฺติ ตถา เตสํ
ทมิตตฺตา ทนฺตา หุตฺวา อภิรตา จ พฺรหฺมจริยํ จรนฺติ ตฺวํ
ปน ภนฺเต ทีปายน กึการณา ปาปํ ชิคุจฺฉมาโน อกามโก หุตฺวา
พฺรหฺมจริยํ จรสิ กสฺมา ปุน อคารเมว อชฺฌาวสสีติ ฯ
     อถสฺส โส การณํ กเถนฺโต ปญฺจมํ คาถมาห
                สทฺธาย นิกฺขมฺม ปุน นิวตฺโต
                โส เอฬมูโค จ ปโล วตายํ
                เอตสฺส วาทสฺส ชิคุจฺฉมาโน
                อกามโก จรามิ พฺรหฺมจริยํ
                วิญฺญูปสฏฺฐญฺจ สตญฺจ ฐานํ
                เอวํ อหํ ปุญฺญกโร ภวามีติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ กณฺหกมฺมญฺจ ผลญฺจ สทฺทหิตฺวา ตาว มหนฺตํ
วิภวํ ปหาย อคารา นิกฺขมิตฺวา ยํ ปชหิ ปุน ตทตฺถเมว นิวตฺโต
โส อยํ ลาลมุโข วต คามทารโก วิย จ ปโล วตาติ อิทํ
วาทํ ชิคุจฺฉมาโน อหํ อตฺตโน หิโรตฺตปฺปเภทภเยน อนิจฺฉมาโนปิ
พฺรหฺมจริยํ จรามิ ฯ กิญฺจิ ภิยฺโยว ปพฺพชฺชาปุญฺญญฺจ นาเมตํ
วิญฺญูหิ พุทฺธาทีหิ ปสฏฺฐํ เตสญฺเญว จ สตํ นิวาสนฏฺฐานํ เอวํ
อิมินาปิ การเณน อหํ ปุญฺญกโร ภวามิ อสฺสุมุโขปิ รุทมาโน
พฺรหฺมจริยํ จรามิเยวาติ ฯ
     เอวํ โส อตฺตโน อชฺฌาสยํ กเถตฺวา ปุน มณฺฑพฺยํ ปุจฺฉนฺโต
ฉฏฺฐํ คาถมาห
                สมเณ ตฺวํ พฺราหฺมเณ อทฺธิเก จ
                สนฺตปฺปยาสิ อนฺนปาเนน ภิกฺขํ
                โอปานภูตํว ฆรํ ตวยิทํ
                อนฺเนน ปาเนน อุเปตรูปํ
                อถ กิสฺส วาทสฺส ชิคุจฺฉมาโน
                อกามโก ทานมิมํ ททาสีติ ฯ
     ตตฺถ ภิกฺขนฺติ จรนฺตานํ ภิกฺขญฺจ สมฺปาเทตฺวา ททาสิ ฯ
โอปานภูตํวาติ จตุมหาปเถ ขนิตสาธารณโปกฺขรณี วิย ฯ
     ตโต มณฺฑพฺโย อตฺตโน อชฺฌาสยํ กเถนฺโต สตฺตมํ คาถมาห
                ปิตโร จ เม อาสุ ปิตามหา จ
                สทฺธา อหุ ทานปตี วทญฺญู
                ตํ กูลวตฺตํ อนุวตฺตมาโน
                มาหํ กุเล อนฺติมคนฺธิโน อหุํ
                เอตสฺส วาทสฺส ชิคุจฺฉมาโน
                อกามโก ทานมิมํ ททามีติ ฯ
     ตตฺถ อาสุนฺติ ปทสฺส สทฺธาติ อิมินา สมฺพนฺโธ ฯ สทฺธา
อเหสุนฺติ อตฺโถ ฯ อหูติ สทฺธา หุตฺวา ตโต อุตฺตรึ ทานเชฏฺฐกา
เจว วเทถ กโรถาติ วุตฺตวจนสฺส อตฺถโชตนกา จ อเหสุํ ฯ ตํ
กูลวตฺตนฺติ ตํ กุเล วตฺตํ ฯ อฏฺฐกถายํ ปน อยเมว วา ปาโฐ ฯ
มาหํ กุเล อนฺติมคนฺธิโน อหุนฺติ อหํ อตฺตโน กุเล สพฺพปจฺฉิมโก
เจว กุลปลาโป จ มา อหุนฺติ สลฺลกฺเขตฺวา เอตํ กุลนฺติมา
กุลปลาโปติ วาทํ ชิคุจฺฉมาโน อหํ อนิจฺฉมาโนว อิทํ ทานํ
ททามีติ ทีเปติ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา มณฺฑพฺโย อตฺตโน ภริยํ ปุจฺฉนฺโต
อฏฺฐมํ คาถมาห
                ทหรึ กุมารึ อสมตฺถปญฺญํ
                ยนฺตานยึ ญาติกุเล สุคตฺเต
                น จาปิ เม อปฺปิยตํ อเวทิ
                อญฺญตฺร กามา ปริจารยนฺตา
                อถ เกน วณฺเณน มยา หิ โภติ
                สํวาสธมฺโม อหุ เอวรูโปติ ฯ
     ตตฺถ อสมตฺถปญฺญนฺติ กุฏุมฺพํ วิจาเรตุํ อปฺปฏิพลปญฺญํ
อติตรุณิญฺเญว สมานํ ฯ ยนฺตานยินฺติ ยํ ตํ อานยึ ยํ อหํ
ทหริเมว สมานํ ตํ ญาติกุลโต อาเนสินฺติ วุตฺตํ โหติ ฯ
อญฺญตฺร กามา ปริจารยนฺตาติ เอตฺตกํ กาลํ วินา กาเมน อนิจฺฉาย
มํ ปริจารยนฺตาปิ อตฺตโน อปฺปิยภาวํปิ มํ น ชานาเปสิ สมฺปิยาย-
มานรูปาว มํ ปริจริ ฯ เกน วณฺเณนาติ เกน การเณน ฯ
โภตีติ ตํ อาลปติ ฯ เอวรูโปติ อาสีวิสสมานปฏิกูลภาเวน มยา
สทฺธึ ตว สํวาสธมฺโม เอวรูโป ปิยสํวาโส วิย กถํ ชาโตติ ฯ
     อถสฺส สา กเถนฺตี นวมํ คาถมาห
                อารา ทูเร นยิธ กทาจิ อตฺถิ
                ปรํปรา นาม กุเล อิมสฺมึ
                ตํ กูลวตฺตํ อนุวตฺตมานา
                มาหํ กุเล อนฺติมคนฺธินี อหุํ
                เอตสฺส วาทสฺส ชิคุจฺฉมานา
                อกามกา ปฏฺฐ จรามิ ตุยฺหนฺติ ฯ
     ตตฺถ อารา ทูเรติ อญฺญมญฺญเววจนํ ฯ อติทูเรติ ตํ
ทสฺเสนฺตี เอวมาห ฯ อิธาติ นิปาตมตฺตํ น กทาจีติ อตฺโถ ฯ
ปรํปราติ ปุริสปรํปรา ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ สามิ อิมสฺมึ อมฺหากํ
ญาติกุเล ทูรโต ปฏฺฐาย ยาว สตฺตมา กุลปริวฏฺฏา ปุริสปรํปรา
นาม นตฺถิ ฯ เอกิตฺถิยาปิ สามิกํ ฉฑฺเฑตฺวา อญฺโญ ปุริโส
คหิตปุพฺโพ นาม นตฺถีติ ฯ ตํ กูลวตฺตนฺติ อหํปิ ตํ กุลวตฺตํ
กุลปฺปเวณึ อนุวตฺตมานา อตฺตโน กุเล ปจฺฉิมิกา ปลาลภูตา
มา อสฺสนฺติ สลฺลกฺเขตฺวา เอตํ กุลนฺติมา กุลคนฺธินีติ วาทํ
ชิคุจฺฉมานา อกามกาปิ ตุยฺหํ ปฏฺฐ จรามิ เวยฺยาวจฺจการิกา
ปาทปริจาริกา ชาตมฺหีติ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา มยา สามิกสฺส สนฺติเก อภาสิตพฺพํ
ตุยฺหํ ภาสิตํ กุชฺเฌยฺยาปิ เม อยํ อมฺหากํ กุลุปกตาปสสฺส
สมฺมุเขเยว นํ ขมาเปสฺสามีติ จินฺเตตฺวา ขมาเปนฺตี ทสมํ คาถมาห
                มณฺฑพฺย ภาสิสฺสํ อภาสเนยฺยํ
                ตํ ขมตํ ปุตฺตเหตุ มมชฺช
                ปุตฺตเปมํ นยิธ ปรตฺถิ กิญฺจิ
                โส โน อยํ ชีวติ ยญฺญทตฺโตติ ฯ
     ตตฺถ ตํ ขมตนฺติ ตํ ขมยตุ ฯ ปุตฺตเหตุ มมชฺชาติ ตํ
มม ภาสิตํ อชฺช อิมสฺส ปุตฺตสฺส เหตุ ขมยตุ ฯ โส โน
อยนฺติ ยสฺส ปุตฺตสฺส การณา มยา เอตํ ภาสิตํ โส โน ปุตฺโต
ชีวติ อิมสฺส ชีวิตลาเภเนว เม ขมาหิ อชฺชโต ปฏฺฐาย ตว
วสวตฺตินี ภวิสฺสามีติ ฯ
     อถ นํ มณฺฑพฺโย อุฏฺเฐหิ ภทฺเท ขมามิ เต อิโต
ปฏฺฐาย มา ผรุสจิตฺตา อโหสิ อหํปิ เต อปฺปิยํ น กริสฺสามีติ
อาห ฯ โพธิสตฺโต มณฺฑพฺยํ อาห อาวุโส ตยา ทุสฺสํฆรธนํ
สํหริตฺวา กมฺมญฺจ ผลญฺจ อสทฺทหิตฺวา ทานํ เทนฺเตน อยุตฺตํ
กตํ อิโต ปฏฺฐาย ทานํ สทฺทหิตฺวา ทเทยฺยาสีติ ฯ โส สาธูติ
สมฺปฏิจฺฉิตฺวา โพธิสตฺตํ อาห ภนฺเต ตยา อมฺหากํ ทกฺขิเณยฺยภาเว
ฐตฺวา อนภิรเตน พฺรหฺมจริยํ จรนฺเตน อยุตฺตํ กตํ อิโต ปฏฺฐาย
อิทานิ ยถา ตยิ กตการา มหปฺผลา โหนฺติ เอวํ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา
สุทฺธจิตฺโต ฌานาภิรโต หุตฺวา พฺรหฺมจริยํ จราหีติ ฯ เต มหาสตฺตํ
วนฺทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา อคมํสุ ฯ ตโต ปฏฺฐาย ภริยา สามิเก
สุเสฺนหา อโหสิ ฯ มณฺฑพฺโย ปสนฺนจิตฺโต สทฺธาย ทานํ อทาสิ ฯ
โพธิสตฺโต อนภิรตึ วิโนเทตฺวา ฌานาภิญฺญา อุปฺปาเทตฺวา พฺรหฺม-
โลกปรายโน อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา
ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐหิ ฯ ตทา มณฺฑพฺโย อานนฺโท อโหสิ ภริยา วิสาขา
ปุตฺโต ราหุโล อาณิมณฺฑพฺโย สารีปุตฺโต กณฺหทีปายโน ปน
อหเมวาติ ฯ
                  กณฺหทีปายนชาตกํ ฉฏฺฐํ ฯ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๔๕๖-๔๖๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=9199&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=9199&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1380              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=5649              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=5725              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=5725              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]