ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                       ตกฺกลชาตกํ
     น ตกฺกลา สนฺตีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ
ปิตุโปสกํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     โส กิร เอกสฺมึ ทลิทฺทกุเล ปจฺฉาชาโต มาตริ กาลกตาย
ปาโตว อุฏฺฐาย ทนฺตกฏฺฐมุโขทกาทีนิ กโรนฺโต ภตึ วา กสึ วา
กตฺวา ลทฺธวิภวานุรูเปน ยาคุภตฺตาทีนิ สมฺปาเทตฺวา ปิตรํ โปเสสิ ฯ
อถ นํ ปิตา อาห ตาต ตฺวํ เอกโกว อนฺโต จ พหิ จ กตฺตพฺพํ
กโรสิ เอกนฺเต กุลทาริกํ อาเนสฺสามิ สา เคเหว กตฺตพฺพํ
กริสฺสตีติ ฯ ตาต อิตฺถิโย นาม ฆรํ อาคตา เนว มยฺหํ น ตุมฺหากํ
จิตฺตสุขํ กริสฺสนฺติ มา เอวรูปํ จินฺตยิตฺถ อหํ ยาวชีวํ ตุมฺเห
โปเสตฺวา ตุมฺหากํ อจฺจเยน ปพฺพชิสฺสามีติ ฯ อถสฺส ปิตา
อนิจฺฉมานกสฺเสว เอกํ กุลทาริกํ อาเนสิ ฯ สา สสฺสุรสฺส จ สามิกสฺส
จ อุปการิกา อโหสิ นีจวุตฺติ ฯ สามิโกปิสฺสา มม ปิตุ อุปการิกาติ
ตุสฺสิตฺวา ลทฺธํ ลทฺธํ มนาปํ มนาปํ อาหริตฺวา เทติ ฯ สาปิ ตํ
สสฺสุรสฺเสว อุปนาเมติ ฯ สา อปรภาเค จินฺเตสิ มยฺหํ สามิโก
ลทฺธํ ลทฺธํ ปิตุ อทตฺวา มยฺหเมว เทเตว อทฺธา ปิตริ นิเสฺนโห
ชาโต อิมํ มหลฺลกํ เอเกนุปาเยน มม สามิกสฺส ปฏิกูลํ กตฺวา
เคหา นีหราเปสฺสามีติ สา ตโต ปฏฺฐาย อุทกํ อติสีตลํ วา
อจฺจุณฺหํ วา อาหารํ อติโลณํ วา อโลณํ วา ภตฺตํ อุตฺตณฺฑุลํ
วา อติกิลินฺนํ วาติ เอวมาทีนิ ตสฺส โกธุปฺปตฺติการณานิ กตฺวา
ตสฺมึ ภุชฺฌนฺเต โก อิมํ มหลฺลกํ อุปฏฺฐาตุํ สกฺขิสฺสตีติ ผรุสานิ
วตฺวา กลหํ วฑฺเฒติ ฯ ตตฺถ ตตฺถ เขฬปิณฺฑาทีนิ ฉฑฺเฑตฺวาปิ
สามิกํ อุชฺฌาเปสิ ปสฺส ปิตุกมฺมํ อิทญฺจิทญฺจ มา กรีติ วุตฺเต
กุชฺฌติ อิมสฺมึ เคเห ปิตรํ วา วาเสหิ มํ วาติ ฯ อถ นํ โส
ภทฺเท ตฺวํ ทหรา ยตฺถกตฺถจิ ชีวิตุํ สกฺขิสฺสสิ มยฺหํ ปิตา
มหลฺลโก ตฺวํ เอตสฺส อสหนฺตี อิมมฺหา เคหา นิกฺขมาหีติ อาห ฯ
สา ภีตา อิโต ปฏฺฐาย เอวํ น กริสฺสามีติ สสฺสุรสฺส ปาเทสุ
นิปติตฺวา ขมาเปตฺวา ปกตินิยาเมเนว ปฏิชคฺคิตุํ อารภิ ฯ อถ โส
อุปาสโก ปุริมทิวเสสุ ตาย อุพฺพาฬฺโห สตฺถุ สนฺติกํ ธมฺมสฺสวนาย
อคนฺตฺวา ตสฺสา ปกติยา สณฺฐิตกาเล อคมาสิ ฯ อถ นํ สตฺถา
กึ อุปาสก สตฺต ทิวสานิ ธมฺมสฺสวนาย นาคโตสีติ ปุจฺฉิ ฯ
โส ตํ การณํ กเถสิ ฯ สตฺถา อิทานิ ตาว ตสฺสา กถํ อคเหตฺวา
ปิตรํ น นีหราเปสิ ปุพฺเพ ปน เต เอติสฺสา กถํ สุตฺวา คเหตฺวา
ปิตรํ อามกสุสานํ เนตฺวา อาวาฏํ นิกฺขนิตฺวา ตตฺถ นํ ปกฺขิปิตฺวา
มรณกาเล อหํ สตฺตวสฺสิโก หุตฺวา มาตาปิตูนํ คุณํ กเถตฺวา
ปิตุฆาตกมฺมํ นิวาเรสึ ตทา ตฺวํ มม กถํ สุตฺวา ตว ปิตรํ
ยาวชีวํ ปฏิชคฺคิตฺวา สคฺคปรายโน ชาโต สฺวายํ มายา
ทินฺนโอวาโท ภวนฺตรคตมฺปิ ตํ น วิชหติ อิมินา การเณน ตสฺสา กถํ
อคเหตฺวา อิทานิ ตยา ปิตา น นีหโตติ วตฺวา เตน ยาจิโต
อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต อญฺญตรสฺมึ
กาสิกคาเม เอกสฺส กุลสฺส เอกปุตฺตโก อโหสิ นาเมน สวิฏฺฐโก
นาม ฯ โส มาตาปิตโร ปฏิชคฺคนฺโต อปรภาเค มาตริ กาลกตาย
ปิตรํ โปเสสีติ สพฺพํ วตฺถุํ ปจฺจุปฺปนฺนวตฺถุนิยาเมเนว กเถตพฺพํ ฯ
อยํ ปเนตฺถ วิเสโส ตทา สา อิตฺถี ปสฺสสิ ปิตุ กมฺมํ
อิทญฺจิทญฺจ มา กรีติ วุตฺเต กุชฺฌตีติ วตฺวา สามิ ปิตา เต
จณฺโฑ ผรุโส นิจฺจํ กลหํ กโรติ ชราชิณฺโณ พฺยาธิปีฬิโต น
จิรสฺเสว มริสฺสติ อหํ เอเตน สทฺธึ เอกเคเห วสิตุํ น สกฺโกมิ
อยํเปส กติปาเหน มริสฺสเตว ตฺวํ เอตํ อามกสุสานํ เนตฺวา
อาวาฏํ ขนิตฺวา ตตฺถ นํ ปกฺขิปิตฺวา กุทฺทาเลน สีสํ ภินฺทิตฺวา
ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา อุปริ ปํสุนา ฉาเทตฺวา อาคจฺฉาติ อาห ฯ
โส ตาย ปุนปฺปุนํ วุจฺจมาโน ภทฺเท ปุริสมรณํ นาม ภาริยํ
กถํ นํ มาเรสฺสามีติ ฯ อหํ เต อุปายํ อาจิกฺขิสฺสามีติ ฯ อาจิกฺข
ตาวาติ ฯ สามิ ตฺวํ ปจฺจูสกาเลปิ ปิตุ นิปนฺนฏฺฐานํ คนฺตฺวา
ยถา สพฺเพ สุณนฺติ เอวํ มหาสทฺทํ กตฺวา ตาต อสุกคาเม
ตุมฺหากํ อุทฺธารณโก อตฺถิ มยิ คเต น เทติ ตุมฺหากํ อจฺจเยน
นสฺสเตว เสฺว ยานเก นิสีทิตฺวา ปาโตว คจฺฉิสฺสามาติ วตฺวา เตน
วุตฺตเวลายเมว อุฏฺฐาย ยานกํ โยเชตฺวา ตตฺถ นํ นิสีทาเปตฺวา
อามกสุสานํ อาเนตฺวา อาวาฏํ นิกฺขนิตฺวา โจเรหิ อจฺฉินฺนสทฺทํ
กตฺวา มาเรตฺวา อาวาเฏ ปกฺขิปิตฺวา สีสํ ภินฺทิตฺวา นหายิตฺวา
อาคจฺฉาติ ฯ สวิฏฺฐโก อตฺเถโส อุปาโยติ ตสฺสา วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา
ยานกํ คมนสชฺชํ อกาสิ ฯ ตสฺส ปเนโก สตฺตวสฺสิโก ปุตฺโต อตฺถิ
ปณฺฑิโต พฺยตฺโต ฯ โส มาตุ วจนํ สุตฺวา มยฺหํ มาตา ปาปธมฺมา
ปิตรํ เม ปิตุฆาตกมฺมํ กาเรสิ อหมสฺส ปิตุฆาตกมฺมํ กาตุํ น
ทสฺสามีติ สณิกํ คนฺตฺวา อยฺยเกน สทฺธึ นิปชฺชิ ฯ สวิฏฺฐโก จ
ปิตรา วุตฺตเวลาย ยานกํ โยเชตฺวา เอหิ ตาต อุทฺธารํ โสเธสฺสามาติ
ปิตรํ ยานเก นิสีทาเปสิ ฯ กุมารโกปิ ปฐมตรํ ยานกํ อภิรูหิ ฯ
สวิฏฺฐโก ตํ นิวาเรตุํ อสกฺโกนฺโต เตเนว สทฺธึ อามกสุสานํ
คนฺตฺวา ปิตรญฺจ กุมารญฺจ ยานเกน สทฺธึ เอกมนฺเต ฐเปตฺวา
สยํ โอตริตฺวา กุทฺทาลปิฏกํ อาทาย เอกสฺมึ ปฏิจฺฉนฺนฏฺฐาเน
จตุรสฺสอาวาฏํ ขนิตุํ อารภิ ฯ กุมารโกปิ โอตริตฺวา ตสฺส สนฺติกํ
คนฺตฺวา อชานนฺโต วิย กถํ สมุฏฺฐาเปตฺวา ปฐมํ คาถมาห
                น ตกฺกลา สนฺติ น อาลุปานิ
                น วิลาลิโย น กลมฺพานิ ตาต
                เอโก อรญฺญมฺหิ สุสานมชฺเฌ
                กิมตฺถิโก ตาต ขนาสิ กาสุนฺติ ฯ
     ตตฺถ น ตกฺกลา สนฺตีติ วิณฺฑาลุกนฺทา น สนฺติ ฯ อาลุปานีติ
อาลุกกนฺทา ฯ วิลาลิโยติ วิลาลิวลฺลิกนฺทา ฯ กลมฺพานีติ ตาลกนฺทา ฯ
     อถสฺส ปิตา ทุติยํ คาถมาห
                ปิตามโห ตาต สุทุพฺพโล เต
                อเนกพฺยาธีหิ ทุกฺเขน ผุฏฺโฐ
                ตมชฺชหํ นิกฺขนิสฺสามิ โสพฺเภ
                น หิสฺส ตํ ชีวิตํ โรจยามีติ ฯ
     ตตฺถ อเนกพฺยาธีหีติ อเนเกหิ พฺยาธีหิ อุปฺปนฺเนน ทุกฺเขน
ผุฏฺโฐ ฯ น หิสฺส ตนฺติ อหํ หิ อสฺส ตว ปิตามหสฺส ตํ ทุชฺชีวิตํ
น อิจฺฉามิ เอวรูปา ชีวิตา มรณเมวสฺส วรนฺติ มญฺญมาโน
ตํ โสพฺเภ นิกฺขนิสฺสามีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา กุมารโก อุปฑฺฒคาถมาห
                สงฺกปฺปเมตํ ปฏิลทฺธปาปกํ
                อจฺจายิกกมฺมํ กโรสิ ลุทฺธนฺติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ ตาต ตฺวํ ปิตรํ ทุกฺขา ปโมจิสฺสามีติ มรณทุกฺเขน
โยเชนฺโต เอตํ ปาปํ สงฺกปฺปํ ปฏิลทฺธํ ตสฺส จ สงฺกปฺปสฺส
วเสน หิตํ อติกฺกมฺม ฐิตตฺตา อจฺจายิกกมฺมํ กโรสิ ลุทฺธนฺติ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา ปิตุ หตฺถโต กุทฺทาลํ คเหตฺวา อวิทูเร
อญฺญํ อาวาฏํ ขนิตุํ อารภิ ฯ อถ นํ ปิตา อุปสงฺกมิตฺวา
กสฺมา ตาต อาวาฏํ ขนสีติ ปุจฺฉิ ฯ โส ตสฺส กเถนฺโต ตติยํ
คาถมาห
                มยาปิ ตาต ปฏิลจฺฉเส ตฺวํ
                เอตาทิสํ กมฺมชรูปนีโต
                ตํ กูลวตฺตํ อนุวตฺตมาโน
                อหํปิ ตํ ขนิสฺสามิ โสพฺเภติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ ตาต อหํปิ เอกสฺมึ โสพฺเภ ตํ มหลฺลกกาเล
นิกฺขนิสฺสามีติ ฯ อิติ โข ตาต มยาปิ นิกฺขนิเต อิมสฺมึ โสพฺเภ
ตุวํ ชรูปนีโต เอตาทิสํ กมฺมํ ปฏิลจฺฉเส ตํ เอตํ ตยา ปวตฺติตํ
กุลวตฺตํ อนุวตฺตมาโน วยปฺปตฺโต ภริยาย สทฺธึ วสนฺโต อหํปิ
ตํ นิกฺขนิสฺสามิ โสพฺเภติ ฯ
     อถสฺส ปิตา จตุตฺถคาถมาห
                ผรุสาหิ วาจาหิ ปกุพฺพมาโน
                อาสชฺช มํ ตฺวํ วทเส กุมาร
                ปุตฺโต มม โอรสโก สมาโน
                อหิตานุกมฺปิ เม ตฺวํสิ ปุตฺตาติ ฯ
     ตตฺถ ปกุพฺพมาโนติ อภิภวนฺโต ฯ อาสชฺชาติ ฆฏฺเฏตฺวา ฯ
     เอวํ วุตฺเต ปณฺฑิโต กุมาโร เอกํ ปฏิวจนคาถํ เทฺว อุทานคาถาติ
ติสฺโส คาถา อภาสิ
                น ตาหํ ตาต อหิตานุกมฺปี
                หิตานุกมฺปิ โว อหํปิ ตาต
                ปาปญฺจ ตํ กมฺมปกุพฺพมานํ
                อรหามิ โน วารยิตุํ ตโต หิ ฯ
                โย มาตรํ ปิตรํ วา สวิฏฺฐ
                อทูสเก หึสติ ปาปธมฺโม
                กายสฺส เภทา อภิสมฺปรายํ
                อสํสยํ โส นิรยํ ปุเรติ ฯ
                โย มาตรํ ปิตรํ วา สวิฏฺฐ
                อนฺเนน ปาเนน อุปฏฺฐหาติ
                กายสฺส เภทา อภิสมฺปรายํ
                อสํสยํ โส สุคตึ ปุเรตีติ ฯ
     อิมํ ปน ปุตฺตสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา ปิตา อฏฺฐมํ คาถมาห
                น เม ตฺวํ ปุตฺต อหิตานุกมฺปี
                หิตานุกมฺปิ เม ตุวํสิ ปุตฺต
                อหญฺจ เต มาตรา วุจฺจมาโน
                เอตาทิสํ กมฺม กโรมิ ลุทฺธนฺติ ฯ
     ตตฺถ อหญฺจ เต มาตราติ อหํปิ เต มาตรา ฯ อยเมว
วา ปาโฐ ฯ
     ตํ สุตฺวา กุมาโร ตาต อิตฺถิโย นาม อุปฺปนฺเน โทเส
อนิคฺคยฺหมานาว ปุนปฺปุนํ ปาปํ กโรนฺติ มม มาตา ยถา ปุน
เอตํ ปาปํ น กโรติ ตถา นํ ปณาเมตุํ วฏฺฏตีติ นวมํ คาถมาห
                ยา เต สา ภริยา อนริยรูปา
                มาตา มเมสา สกิยา ชเนตฺตี
                นิทฺธาปเย ตํ สกา อคารา
                อญฺญํปิ เต สา ทุกฺขมาวเหยฺยาติ ฯ
     สวิฏฺฐโก ปณฺฑิตปุตฺตสฺส กถํ สุตฺวา โสมนสฺสชาโต หุตฺวา
คจฺฉาม ตาตาติ สทฺธึ ปุตฺเตน จ ปิตรา จ ยานเก นิสีทิตฺวา
ปายาสิ ฯ สาปิ โข อนาจารา นิกฺขนฺตา โน เคหา กาฬกณฺณีติ
หฏฺฐตุฏฺฐา อลฺลโคมเยน เคหํ อุลิมฺปิตฺวา ปายาสํ ปจิตฺวา อาคมน-
มคฺคํ โอโลเกนฺตี เต อาคจฺฉนฺเต ทิสฺวา นิกฺขนฺตํ กาฬกณฺณึ
ปุน คเหตฺวา อาคโตติ กุชฺฌิตฺวา อเร นิกฺขนฺตํ กาฬกณฺณึ
ปุนาทาย อาคโตสีติ ปริภาสิ ฯ สวิฏฺฐโก กิญฺจิ อวตฺวา ยานกํ
โมเจตฺวา อนาจาเร กึ วเทสีติ ตํ สุโกฏิตํ โกเฏตฺวา อิโต
ปฏฺฐาย มา อิมํ เคหํ ปาวิสีติ ปาเท คเหตฺวา นิกฺกฑฺฒิ ฯ
ตโต ปิตรญฺจ ปุตฺตญฺจ นหาเปตฺวา สยํปิ นหายิตฺวา ตโยปิ
ปายาสํ ปริภุญฺชึสุ ฯ สาปิ ปาปธมฺมา กติปาหํ อญฺญสฺมึ เคเห
วสิ ฯ ตสฺมึ กาเล ปุตฺโต ปิตรํ อาห ตาต มม มาตา เอตฺตเกน
น พุชฺฌติ ตุมฺเห มม มาตุ มงฺกุภาวกรณตฺถํ อสุกคาเม นาม
โว มาตุลธีตา อตฺถิ สา มยฺหํ ปิตรญฺจ ปุตฺตญฺจ มมญฺจ
ปฏิชคฺคิสฺสติ ตมาเนสฺสามีติ วตฺวา มาลาคนฺธาทีนิ อาทาย ยานเกน
นิกฺขมิตฺวา เขตฺตํ อนุวิจริตฺวา สายํ อาคจฺฉถาติ ฯ โส ตถา
อกาสิ ฯ ปฏิวิสฺสกกุเล อิตฺถิโย สามิโก กิร เต อญฺญํ ภริยํ
อาเนตุํ อสุกคามํ นาม คโตติ ตสฺสา อาจิกฺขึสุ ฯ สา อิทานิมฺหิ
นฏฺฐา นตฺถิ เม ปุน โอกาโสติ ภีตตสิตา หุตฺวา ปุตฺตเมว
ยาจิสฺสามีติ สณิกํ ปุตฺตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ตสฺส ปาเทสุ นิปติตฺวา
ตาต ฐเปตฺวา ตํ อญฺโญ มม ปฏิสรณํ นตฺถิ อิโต ปฏฺฐาย
ตว ปิตรญฺจ ปิตามหญฺจ อลงฺกตเจติยํ วิย  ปฏิชคฺคิสฺสามิ ปุน
มยฺหํ อิมสฺมึ ฆเร ปเวสนํ กโรหีติ อาห ฯ โส สาธุ อมฺม
สเจ ปุน น เอวรูปํ กริสฺสถ กริสฺสามิ อปฺปมตฺตา โหถาติ
วตฺวา ปิตุ อาคมนกาเล ทสมํ คาถมาห
                ยา เต สา ภริยา อนริยรูปา
                มาตา มเมสา สกิยา ชเนตฺตี
                ทนฺตา กเรณูว วสูปนีตา
                สา ปาปธมฺมา ปุนราวชาตูติ ฯ
     ตตฺถ กเรณูวาติ ตาต อิทานิ สา อาเนญฺชการณการิกา
หตฺถินี วิย ทนฺตา วสํ อุปนีตา นิพฺพิเสวนา ชาตา ฯ ปุนราวชาตูติ
ปุน อิมํ เคหํ อาคจฺฉตูติ ฯ
     เอวํ โส ปิตุ ธมฺมํ กเถตฺวา คนฺตฺวา มาตรํ อาเนสิ ฯ
สา สามิกญฺจ สสฺสุรญฺจ ขมาเปตฺวา ตโต ปฏฺฐาย ทนฺตธมฺเมน
สมนฺนาคตา สามิกญฺจ สสฺสุรญฺจ ปุตฺตญฺจ ปฏิชคฺคิ ฯ อุโภปิ
จ ปุตฺตสฺส โอวาเท ฐตฺวา ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา สคฺคปรายนา
อเหสุํ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน ปิตุโปสโก โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ ฯ
ตทา ปิตา จ ปุตฺโต จ สุณิสา จ เอเตเยว อเหสุํ ปณฺฑิตกุมาโร
ปน อหเมวาติ ฯ
                  ตกฺกลชาตกํ อฏฺฐมํ ฯ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๔๗๗-๔๘๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=9637&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=9637&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1400              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=5719              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=5819              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=5819              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]