อรรถกถาเล่มที่ ๔๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๖ เอกาทสก-ปกิณฺณก

                      ๒ ชุณฺหชาตกํ ฯ
     สุโณหิ มยฺหํ วจนํ ชนินฺทาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
อานนฺทตฺเถเรน ลทฺธวเร อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ปฐมโพธิยมฺหิ วีสติ วสฺสานิ ภควโต อนิวทฺธุปฏฺฐากา อเหสุํ ฯ
เอกทา เถโร นาคสมาโล เอกทา นาคิโต เอกทา อุปวาโณ
เอกทา สุนกฺขตฺโต เอกทา จุนฺโท เอกทา สาคโต เอกทา เมฆิโย
ภควนฺตํ อุปฏฺฐหิ ฯ
     อเถกทิวสํ ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ภิกฺขเว อิทานิมฺหิ
มหลฺลโก เอกจฺเจ ภิกฺขู อิมินา มคฺเคน คจฺฉามาติ วุตฺเต
อญฺเญน คจฺฉนฺติ เอกจฺเจ มยฺหํ ปตฺตจีวรํ ภูมิยํ นิกฺขิปนฺติ
นิวทฺธุปฏฺฐากํ เม เอกํ ภิกฺขุํ ชานาถาติ ฯ ภนฺเต อหํ อุปฏฺฐหิสฺสามิ
อหํ อุปฏฺฐหิสฺสามีติ สิรสิ อญฺชลึ กตฺวา อุฏฐิเต สารีปุตฺตตฺเถราทโย
ตุมฺหากํ ปตฺถนา มตฺถกํ ปตฺตา อลนฺติ ปฏิกฺขิปิ ฯ ตโต ภิกฺขู
อานนฺทตฺเถรํ ตฺวํ อาวุโส อุปฏฺฐานํ ยาจาหีติ อาหํสุ ฯ เถโร
สเจ เม ภนฺเต ภควา อตฺตนา ลทฺธํ จีวรํ น ทสฺสติ ปิณฺฑปาตํ น
ทสฺสติ เอกคนฺธกุฏิยํ วสิตุํ น ทสฺสติ มํ คเหตฺวา นิมนฺตนํ
น คมิสฺสติ สเจ ปน ภควา มยา คหิตํ นิมนฺตนํ คมิสฺสติ
สจาหํ ติโรรฏฺฐา ติโรชนปทา ภควนฺตํ ทฏฺฐุํ อาคตํ ปริสํ
อาคตกฺขเณเยว ทสฺเสตุํ ลภิสฺสามิ ยทา เม กงฺขา อุปฺปชฺชติ ตสฺมึ
ขเณ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตุํ ลภิสฺสามิ สเจ ยํ ภควา มม ปรมฺมุขา
ธมฺมํ กเถติ อาคนฺตวา มยฺหํ กเถสฺสติ เอวาหํ ตํ ภควนฺตํ
อุปฏฺฐหิสฺสามีติ อิเม จตฺตาโร ปฏิกฺเขเป จตสฺโส อายาจนาติ
อฏฺฐ วเร ยาจิ ฯ ภควาปิสฺส อทาสิ ฯ โส ตโต ปฏฺฐาย
ปญฺจวีสติ วสฺสานิ นิวทฺธุปฏฺฐาโก อโหสิ ฯ โส ปญฺจสุ ฐาเนสุ
เอตทคฺเค ฐปนํ ปตฺวา อาคมสมฺปทา อธิคมสมฺปทา ปุพฺพเหตุสมฺปทา
อตฺถตฺถปริปุจฺฉาสมฺปทา ติฏฺฐวาสสมฺปทา โยนิโสมนสิการสมฺปทา
พุทฺธุปนิสฺสยสมฺปทาติ อิมาหิ สตฺตหิ สมฺปทาหิ สมนฺนาคโต
พุทฺธานํ สนฺติเก อฏฺฐวรทายชฺชํ ลภิตฺวา พุทฺธสาสเน ปญฺญาโต
คคณมชฺเฌ จนฺโทวิย ปากโฏ อโหสิ ฯ อเถกทิวสํ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ
กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ อาวุโส ตถาคโต อานนฺทตฺเถรํ วรทาเนน
สนฺตปฺเปสีติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย
สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมายนามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว
ปุพฺเพปาหํ อานนฺทํ วเรน สนฺตปฺเปสึ ปุพฺเพวาหํ ยํยํ เอส ยาจติ
ตํตํ อทาสึเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
ตสฺส ปุตฺโต ชุณฺหกุมาโรนาม ตกฺกสิลายํ สิปฺปํ อุคฺคเหตฺวา
อาจริยสฺส อนุโยคํ ทตฺวา รตฺติภาเค อนฺธกาเร อาจริยสฺส ฆรา
นิกฺขมิตฺวา อตฺตโน นิวาสนฏฺฐานํ เวเคน คจฺฉนฺโต อญฺญตรํ
พฺราหฺมณํ ภิกฺขํ จริตฺวา อตฺตโน นิวาสนฏฺฐานํ คจฺฉนฺตํ อปสฺสนฺโต
พาหุนา ปหริตฺวา ตสฺส ภตฺตจาตึ ภินฺทิ ฯ พฺราหฺมโณ ปติตฺวา
วิรวิ ฯ กุมาโร การุญฺเญน นิวตฺติตฺวา ตํ หตฺเถ คเหตฺวา
อุฏฺฐาเปติ ฯ พฺราหฺมโณ ตยา ตาต มม ภิกฺขาภาชนํ ภินฺนํ
ภตฺตมูลํ เม เทหีติ อาห ฯ กุมาโร พฺราหฺมณ  อิทานาหํ
ตว ตํ ภตฺตมูลํ ทาตุํ น สกฺโกมิ อหํโข ปน กาสิกรญฺโญ
ปุตฺโต ชุณฺหกุมาโรนาม มยิ รชฺเช ปติฏฺฐิเต อาคนฺตฺวา มํ
ธนํ ยาเจยฺยาสีติ วตฺวา นิฏฺฐิตสิปฺโป อาจริยํ วนฺทิตฺวา พาราณสึ
คนฺตฺวา ปิตุ สิปฺปํ ทสฺเสสิ ฯ ปิตา ชีวนฺเตน เม ปุตฺโต
ทิฏฺโฐ ราชภูตํปิ ตํ ปสฺสิสฺสามีติ รชฺเช อภิสิญฺจิ ฯ โส
ชุณฺหราชานาม หุตฺวา ธมฺเมน รชฺชํ กาเรสิ ฯ พฺราหฺมโณ ตํ
ปวุตฺตึ สุตฺวา อิทานิ มม ภตฺตมูลํ อาหราเปสฺสามีติ พาราณสึ
คนฺตฺวา ราชานํ อลงฺกตนครํ ปทกฺขิณํ กโรนฺตเมว ทิสฺวา เอกสฺมึ
อุณฺณตปฺปเทเส ฐิโต หตฺถํ ปสาเรตฺวา ชยาเปสิ ฯ ราชา
อโนโลเกตฺวาว อติกฺกมิ ฯ พฺราหฺมโณ เตน อทิฏฺฐภาวํ ญตฺวา กถํ
สมุฏฺฐาเปนฺโต ปฐมํ คาถมาห
        สุโณหิ มยฺหํ วจนํ ชนินฺท
        อตฺเถน ชุณฺหมฺหิ อิธานุปตฺโต
        น พฺราหฺมเณ อทฺธิเก ติฏฺฐมาเน
        คนฺตพฺพมาหุ ทิปทินฺท เสฏฺฐาติ ฯ
     ตตฺถ ชุณฺหมฺหีติ มหาราช ตยิ ชุณฺหมฺหิ อหํ เอเกน อตฺเถน
อิธานุปฺปตฺโต น นิการเณน อาคโตติ ทีเปติ ฯ อทฺธิเกติ อทฺธานํ
อาคเต ฯ คนฺตพฺพนฺติ ตํ อทฺธิกํ อทฺธานคตํ ยาจมานํ พฺราหฺมณํ
อโนโลเกตฺวาว คนฺตพฺพนฺติ ปณฺฑิตา น อาหุ น กเถนฺตึติ ฯ
     ราชา ตสฺส วจนํ สุตฺวา หตฺถึ วชิรํกุเสน นิคฺคเหตฺวา
ทุติยํ คาถมาห
        สุโณมิ ติฏฺฐามิ วเทหิ พฺราหฺเม
        เยนาปิ อตฺเถน อิธานุปตฺโต
        กํ วา ตฺวมตฺถํ มยิ ปฏฺฐยาโน
        อิธาคมา พฺราหฺเม ตทึฆ พฺรูหีติ ฯ
     ตตฺถ อึฆาติ โจทนตฺเถ นิปาโต ฯ ตโต ปรํ พฺราหฺมณสฺส
จ รญฺโญ จ วจนปฏิวจนวเสน เสสคาถา กถิตา
        ททาหิ เม คามวรานิ ปญฺจ
        ทาสีสตํ สตฺต ควํ สตานิ
        ปโรสหสฺสญฺจ สุวณฺณนิกฺเข
        ภริยา จ เม สาทิสี เทฺว ททาหิ ฯ
        ตโป นุ เต พฺราหฺมณ ภึสรูโป
        มนฺตา นุ เต พฺราหฺมณ จิตฺตรูปา
        ยกฺขา นุ เต อสฺสวา สนฺติ เกจิ
        อตฺถํ วา เม อภิชานาสิ กตฺตํ ฯ
        น เม ตโป อตฺถิ น จาปิ  มนฺตา
        ยกฺขาปิ เม อสฺสวา นตฺถิ เกจิ
        อตฺถํปิ เต นาภิชานามิ กตฺตํ
        ปุพฺเพ จ โข สงฺคติมตฺตมาสิ ฯ
        ปฐมํ อิทํ ทสฺสนํ ชานโต เม
        น ตาภิชานามิ อิโต ปุรตฺถา
        อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ
        กทา กุหึ วา อหุ สงฺคโม โน ฯ
        คนฺธารราชสฺส ปุรมฺหิ รมฺเม
        อวสิมฺหเส ตกฺกสิลาย เทว
        ตตฺถนฺธการมฺหิ ติมิสฺสกายํ
        อํเสน อํสํ อภิฆฏฺฏยิมฺหา
        เต ตตฺถ ฐตฺวาน อุโภ ชนินฺท
        สาราณิยํ วีติสาริมฺห ตตฺถ
        สาเยว โน สงฺคติมตฺตมาสิ
        ตโต น ปจฺฉา น ปุเร อโหสิ ฯ
        ยทา กทาจิ มนุเชสุ พฺราหฺเม
        สมาคโต สปฺปุริเสน โหติ
        น ปณฺฑิตา สงฺคติสนฺถวานิ
        ปุพฺเพ กตํ วาปิ วินาสยนฺติ ฯ
        พาลา จ โข สงฺคติสนฺถวานิ
        ปุพฺเพ กตํ วาปิ วินาสยนฺติ
        พหุํปิ พาเลสุ กตํ วินสฺสติ
        ตถา หิ พาลา อกตญฺญุรูปา ฯ
        ธีรา จ โข สงฺคติสนฺถวานิ
        ปุพฺเพ กตํ วาปิ น นาสยนฺติ
        อปฺปํปิ ธีเรสุ กตํ น นสฺสติ
        ตถา หิ ธีรา สุกตญฺญุรูปา
        ททามิ เต คามวรานิ ปญฺจ
        ทาสีสตํ สตฺต ควํ สตานิ
        ปโรสหสฺสญฺจ สุวณฺณนิกฺเข
        ภริยา จ เต สาทิสี เทฺว ททามิ ฯ
        เอวํ สตํ โหติ สเมจฺจ ราช
        นกฺขตฺตราชาริว ตารกานํ
        อาปูรตี กาสิปตี ยถา อหํ
        ตยา หิ เม สงฺคโม อชฺช ลทฺโธติ ฯ
     ตตฺถ สาทิสีติ รูปวณฺณชาติกุลปฺปเทเสเนว สาทิสี เอกสทิสา
เทฺว มหายสา ภริยา จ เม เทหีติ อตฺโถ ฯ ภึสรูโปติ กินฺนุ
เต พฺราหฺมณ พลวรูปํ สีลาจารคุณสงฺขาตํ ตโปกมฺมํ อตฺถีติ
ปุจฺฉติ ฯ มนฺตา นุ เตติ อุทาหุ วิจิตฺรรูปา สพฺพตฺถสาธกา
มนฺตา เต อตฺถิ ฯ อสฺสวาติ วจนการกา อิจฺฉิติจฺฉิตทายกา
ยกฺขา วา เต เกจิ สนฺติ ฯ กตฺตนฺติ กตํ อุทาหุ ตยา กตํ
กิญฺจิ มม อตฺถํ อภิชานาสีติ ปุจฺฉติ ฯ สงฺคติมตฺตนฺติ สมาคมมตฺตํ
ตยา สทฺธึ ปุพฺเพ มม อาสีติ วทติ ฯ ชานโต เมติ ชานนฺตสฺส
มม อิทํ ปฐมํ ตว ทสฺสนํ ฯ น ตาภิชานามีติ น ตํ อภิชานามิ ฯ
ติมิสฺสกายนฺติ พลวติมิราย รตฺติยา ฯ เต ตตฺถ ฐตฺวานาติ
เต มยํ ตสฺมึ อํเสน อํสํ ฆฏฺฏิตฏฺฐาเน ฐตฺวา ฯ วีติสาริมฺห
ตตฺถาติ เอตสฺมึเยว ฐาเน สริตพฺพยุตฺตกํ กถํ วีติสาริมฺหา
อหํ ภิกฺขาภาชนํ เม ตยา ภินฺนํ ภตฺตมูลํ เม เทหีติ
อวจํ ตฺวํ อิทานาหํ ตว ภตฺตมูลํ ทาตุํ น สกฺโกมิ อหํ
โข ปน กาสิกรญฺโญ ปุตฺโต ชุณฺหกุมาโรนาม มยิ รชฺเช
ปติฏฺฐิเต อาคนฺตฺวา มํ ธนํ ยาเจยฺยาสีติ อวจาติ อิมํ สาราณียํ
กถํ กริมฺหาติ อาห ฯ สาเยว โน สงฺคติมตฺตมาสีติ เทว อมฺหากํ
สาเยว อญฺญมญฺญํ สงฺคติมตฺตมาสิ เอกมุหุตฺตํ อโหสีติ ทีเปติ ฯ
ตโตติ ตโต ปน ตํ มุหุตฺติกมิตฺตธมฺมโต ปจฺฉา วา ปุเร วา
กทฺาจิ อมฺหากํ สงฺคตินาม น ภูตปุพฺพา ฯ น ปณฺฑิตาติ พฺราหฺมณ
ปณฺฑิตานาม ตํ มุหุตฺติกมตฺตกํ สงฺคตึ วา จิรกาลสนฺถวานิ วา
กิญฺจิ ปุพฺเพ กตคุณํ วา น นาเสนฺติ ฯ พหุํปีติ พหุกํปิ ฯ
อกตญฺญุรูปาติ ยสฺมา พาลา อกตญฺญุสภาวา ตสฺมา เตสุ พหุํปิ
กตํ นสฺสตีติ อตฺโถ ฯ สุกตญฺญุรูปาติ สุฏฺฐุ กตญฺญุสภาวา เอตฺถาปิ
ตตฺถาปิ ตถา หีติ หิกาโร การณตฺโถ ฯ ททามิ เตติ พฺราหฺมเณน
ยาจิตํ ททนฺโต เอวมาห ฯ เอวํ สตนฺติ พฺราหฺมโณ รญฺโญ
อนุโมทนํ กโรนฺโต วทติ สตํ สปฺปุริสานํ เอกวารํปิ สเมจฺจ
สงฺคตินาม เอวํ โหติ ฯ นกฺขตฺตราชาริวาติ เอตฺถ ริวกาโร
นิปาตมตฺตํ ฯ ตารกานนฺติ ตารคณมชฺเฌ ฯ กาสิปตีติ ราชานํ
อาลปติ อิทํ วุตฺตํ โหติ เทว กาสิรฏฺฐาธิปติ ยถา จนฺโท
ตารกานํ มชฺเฌ ฐิโต ตาราคณปริวุโต ปาฏิปทโต ปฏฺฐาย ยาว
ปุณฺณมา อาปูรติ ตถา อหํปิ อชฺช ตยา ทินฺเนหิ คามวราทีหิ
อาปูรามีติ ฯ ตยา หิ เมติ มยา ปุพฺเพ ตยา สทฺธึ ลทฺโธปิ
สงฺคโม อลทฺโธว อชฺช ปน มม มโนรถสฺส นิปฺผนฺนตฺตา
มยา ตยา สห สงฺคโม ลทฺโธ นามาติ นิปฺผนฺนํ เม ตยา สทฺธึ
เมตฺติผลนฺติ วทติ ฯ
        โพธิสตฺโต ตสฺส มหนฺตํ ยสํ อทาสิ ฯ
        สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนว
ปุพฺเพปาหํ อานนฺทํ วเรน สนฺตปฺเปสึเยวาติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ
ตทา พฺราหฺมโณ อานนฺโท อโหสิ ราชา ปน อหเมวาติ ฯ
                     ชุณฺหชาตกํ ทุติยํ ฯ
                     ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๘-๑๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=151&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=151&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1504
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=6065
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=6215
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=6215
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27