ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๑ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๗ วีสติ-จตฺตาฬีส

                      โสมนสฺสชาตกํ
     โก ตํ หึสติ เหเฐตีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
เทวทตฺตสฺส วธาย ปริสกฺกนํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตทา หิ สตฺถา น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพเปส มม วธาย
ปริสกฺกติเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต กุรุรฏฺเฐ อุตฺตรปญฺจาลนคเร เรณุราชา นาม รชฺชํ
กาเรสิ ฯ ตทา มหารกฺขิโต นาม ตาปโส ปญฺจสตตาปสปริวาโร
หิมวนฺเต วสิตฺวา โลณมฺพิลเสวนตฺถาย จาริกญฺจรมาโน
อุตฺตรปญฺจาลนครํ ปตฺวา ราชุยฺยาเน วสิตฺวา สปริโส ปิณฺฑาย จรนฺโต
ราชทฺวารํ สมฺปาปุณิ ฯ ราชา อิสิคณํ ทิสฺวา อิริยาปเถ ปสนฺโน
อลงฺกตมหาตเล นิสีทาเปตฺวา ปณีเตน อาหาเรน ปริวิสิตฺวา ภนฺเต
อิทํ วสฺสารตฺตํ มม อุยฺยาเนเยว วสถาติ วตฺวา เตหิ สทฺธึ
อุยฺยานํ คนฺตฺวา วสนฏฺฐานานิ กาเรตฺวา ปพฺพชิตปริกฺขาเร ทตฺวา
วนฺทิตฺวา นิกฺขมิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย สพฺเพปิ เต ราชนิเวสเน
ภุญฺชนฺติ ฯ ราชา ปน อปุตฺตโก ปุตฺเต ปตฺเถติ ฯ ปุตฺตา นุปฺปชฺชนฺติ ฯ
วสฺสารตฺตจฺจเยน มหารกฺขิโต อิทานิ หิมวนฺโต รมณีโย ตตฺเถว
คมิสฺสามาติ ราชานํ อาปุจฺฉิตฺวา รญฺญา กตสกฺการสมฺมาโน
นิกฺขมิตฺวา อนฺตรามคฺเค มชฺฌนฺติกสมเย มคฺคา โอกฺกมฺม เอกสฺส
สณฺฑจฺฉายสฺส รุกฺขสฺส เหฏฺฐา ตรุณทพฺพติณปิฏฺเฐ สปริโส นิสีทิ ฯ
เต ตาปสา กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ ราชเคเห วํสานุรกฺขิโต ปุตฺโต
นตฺถิ สาธุ วตสฺส สเจ ราชา ปุตฺตํ ลเภยฺย ปเวณิ ฆฏิเยวาติ ฯ
มหารกฺขิโต เตสํ กถํ สุตฺวา ภวิสฺสติ นุโข รญฺโญ
ปุตฺโต อุทาหุ โนติ อุปธาเรนฺโต ภวิสฺสตีติ ญตฺวา เอวมาห
โภนฺโต มา จินฺตยิตฺถ อชฺช ปจฺจูสกาเล เอโก เทวปุตฺโต
จวิตฺวา รญฺโญ อคฺคมเหสิยา กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธึ คณฺหิสฺสตีติ ฯ
ตํ สุตฺวา เอโก กูฏชฏิโล อิทานิ ราชกุลูปโก ภวิสฺสามีติ
จินฺเตตฺวา ตาปสานํ คมนกาเล คิลานาลยํ กตฺวา นิปชฺชิตฺวา เอหิ
คจฺฉามาติ วุตฺโต น สกฺโกมีติ อาห ฯ มหารกฺขิโต ตสฺส
นิปนฺนการณํ ญตฺวา ยทา สกฺโกสิ ตทา อาคจฺเฉยฺยาสีติ
อิสิคณํ อาทาย หิมวนฺตเมว คโต ฯ กุหโกปิ นิวตฺเตตฺวา
เวเคนาคนฺตฺวา ราชทฺวาเร ฐตฺวา มหารกฺขิตสฺส อุปฏฺฐากตาปโส
อาคโตติ รญฺโญ อาโรจาเปตฺวา รญฺญา เวเคน ปกฺโกสาปิโต
ปาสาทํ อภิรุยฺห ปญฺญตฺตาสเน นิสีทิ ฯ ราชา กุหกํ วนฺทิตฺวา
เอกมนฺตํ นิสินฺโน อิสีนํ อาโรคฺยํ ปุจฺฉิตฺวา ภนฺเต อติขิปฺปํ
นิวตฺตถ เกนตฺเถน อาคตตฺถาติ อาห ฯ อาม มหาราช อิสิคโณ
สุขนิสินฺโน สาธุ วตสฺส สเจ รญฺโญ ปเวณิปาลโก ปุตฺโต
อุปฺปชฺเชยฺยาติ กถํ สมุฏฺฐาเปสิ อหํ ตํ กถํ สุตฺวา ภวิสฺสติ
นุโข รญฺโญ ปุตฺโต โนติ ทิพฺพจกฺขุนา โอโลเกนฺโต มหิทฺธิกเทวปุตฺโต
จวิตฺวา อคฺคมเหสิยา สุธมฺมาย กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺติสฺสตีติ
ทิสฺวา อชานนฺตา คพฺภํ นาเสยฺยุํ อาจิกฺขิสฺสามิ เนสนฺติ ตุมฺหากํ
กถนตฺถาย อาคโต กถิตนฺเต มยา คจฺฉามหํ มหาราชาติ ฯ
ราชา ภนฺเต น สกฺกา คนฺตุนฺติ หฏฺฐตุฏฺโฐ ปสนฺนจิตฺโต กุหกตาปสํ
อุยฺยานํ เนตฺวา วสนฏฺฐานํ สํวิทหิตฺวา อทาสิ ฯ โส ตโต ปฏฺฐาย
ราชกุเล ภุญฺชมาโน วสติ ฯ ทิพฺพจกฺขุโกเตวฺวสฺส นามํ อโหสิ ฯ
     ตทา โพธิสตฺโต ตาวตึสภวนโต จวิตฺวา ตตฺถ ปฏิสนฺธึ
คณฺหิ ฯ ตสฺส นามคหณทิวเส โสมนสฺสกุมาโรเตวฺว นามํ กรึสุ ฯ
โส กุมารปริหาเรน วฑฺฒติ ฯ กุหกตาปโสปิ อุยฺยานสฺส เอกสฺมึ
ปสฺเส นานปฺปการํ สูเปยฺยสากญฺจ วลฺลิผลานิ จ โรเปตฺวา
ปณฺณิกานํ หตฺเถ วิกฺกีณนฺโต ธนํ สณฺฐเปสิ ฯ โพธิสตฺตสฺส
สตฺตวสฺสิกกาเล รญฺโญ ปจฺจนฺโต กุปฺปิ ฯ โส ทิพฺพจกฺขุตาปสํ มา
ปมชฺชาติ ตํ กุมารํ ปฏิจฺฉาเปตฺวา ปจฺจนฺตํ วูปสเมสฺสามีติ คโต ฯ
อเถกทิวสํ กุมาโร ชฏิลํ ปสฺสิสฺสามีติ อุยฺยานํ คนฺตฺวา กูฏชฏิลํ
เอกํ คณฺฐิกกาสาวํ นิวาเสตฺวา เอกํ ปารุปิตฺวา อุโภหิ หตฺเถหิ
เทฺว อุทกฆเฏ คเหตฺวา สากวตฺถุสฺมึ อุทกํ อาสิญฺจนฺตํ ทิสฺวา
อยํ กูฏชฏิโล อตฺตโน สมณธมฺมํ อกตฺวา ปณฺณิกกมฺมํ กโรตีติ
ญตฺวา กึ กโรสิ ปณฺณิก คหปตีติ ตํ ลชฺชาเปตฺวา อวนฺทิตฺวาว
นิกฺขมิตฺวา นครํ คโต ฯ กูฏชฏิโล อยํ อิทาเนว เอวรูโป
ปจฺจามิตฺโต โก ชานาติ กึ ภวิสฺสติ อิทาเนว นํ นาเสตุํ
วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา รญฺโญ อาคมนกาเล ปาสาณผลกํ เอกมนฺตํ
ขิปิตฺวา ปานียฆฏํ ภินฺทิตฺวา ปณฺณสาลาย ติณานิ วิกิริตฺวา สรีรํ
เตเลน มกฺเขตฺวา ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา สสีสํ ปารุเปตฺวา
มหาทุกฺขปฺปตฺโต วิย มญฺเจ นิปชฺชิ ฯ ราชา อาคนฺตฺวา นครํ ปทกฺขิณํ
กตฺวา นิเวสนํ อปวิสิตฺวา มม สามิกํ ทิพฺพจกฺขุํ ปสฺสิสฺสามีติ
ปณฺณสาลทฺวารํ คนฺตฺวา ตํ วิปฺปการํ ทิสฺวา กินฺนุ โข เอตนฺติ
อนฺโต ปวิสิตฺวา ตํ นิปนฺนกํ ทิสฺวา ปาเท ปริมชฺชนฺโต ปฐมํ
คาถมาห
                โก ตํ หึสติ เหเฐติ
                กึ ทุมฺมโน โสจสิ อปฺปตีโต
                กสฺสชฺช มาตาปิตโร รุทนฺตุ
                กฺวชฺช เสตุ นิหโต ปฐพฺยาติ ฯ
     ตตฺถ หึสตีติ ปหรติ ฯ เหเฐตีติ อกฺโกสติ ฯ กฺวชฺช เสตูติ
โก อชฺช สยตุ ฯ
     ตํ สุตฺวา กูฏชฏิโล นิตฺถุนนฺโต อุฏฺฐาย ทุติยํ คาถมาห
                ตุฏฺโฐสฺมิ เทว ตว ทสฺสเนน
                จิรสฺสํ ปสฺสามิ ตํ ภูมิปาล
                อหึสโก เรณุมนุปวิสฺส
                ปุตฺเตน เต เหฐยิโตสฺมิ เทวาติ ฯ
       อิโต ปรํ อุตฺตานสมฺพนฺธคาถา ปาลินเยเนว เวทิตพฺพา ฯ
                อายนฺตุ โทวาริกา ขคฺคหตฺถา
                กาสาวิยา ยนฺตุ อนฺเตปุรนฺตํ
                หนฺตฺวาน โสมนสฺสํ กุมารํ
                เฉตฺวาน สีสํ วรมาหรนฺตุ ฯ
           เปสิตา ราชิโน ทูตา    กุมารํ เอตทพฺรวุํ
           อิสฺสเรน วิติณฺโณสิ      วธํ ปตฺโตสิ ขตฺติย ฯ
                ส ราชปุตฺโต ปริเทวยนฺโต
                ทสงฺคุลึ อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวา
                อหํปิ อิจฺฉามิ ชนินฺท ทฏฺฐุํ
                ชีวํ มํ เนตฺวา ปฏิทสฺสเยถ ฯ
           ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา     รญฺโญ ปุตฺตํ อทสฺสยุํ
           ปุตฺโต จ ปิตรํ ทิสฺวา    ทูรโตวชฺฌภาสถ ฯ
                อาคจฺฉุํ โทวาริกา ขคฺคพนฺธา
                กาสาวิยา หนฺตุํ มมํ ชนินฺท
                อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ
                อปราโธ โกนีธ มมชฺช อตฺถีติ ฯ
     ตตฺถ อหึสโกติ อหํ กสฺสจิ อหึสโก สีลาจารสมฺปนฺโน ฯ
เรณุมนุปวิสฺสาติ มหาราช เรณุ ปวิสิตฺวา ฯ เหฐยิโตสฺมีติ ตว
ปุตฺเตน มหาปริวาเรน อนุปวิสิตฺวา อเร กูฏตาปส กสฺมา ตฺวํ
อิธ วสสีติ วตฺวา ปาสาณผลกํ ขิปิตฺวา ฆฏํ ภินฺทิตฺวา หตฺเถหิ
จ ปาเทหิ จ โกฏฺเฏนฺเตน วิเหฐิโตสฺมีติ ฯ เอวํ โส อภูตเมว
ภูตํ วิย กตฺวา ราชานํ สทฺทหาเปสิ ฯ อายนฺตูติ คจฺฉนฺตุ มม
สามิมฺหิ วิปฏิปนฺนกาลโต ปฏฺฐาย มยิปิ โส น ลชฺชิสฺสตีติ
กุชฺฌิตฺวา ตสฺส วธํ อาณาเปนฺโต เอวมาห ฯ กาสาวิยาติ
โจรฆาฏกา เตปิ ผรสุหตฺถา อตฺตโน วิธาเนน คจฺฉนฺตูติ ฯ วรนฺติ
วรํ สีสํ อุตฺตมํ สีสํ ฉินฺทิตฺวา อาหรนฺตุ ฯ ราชิโนติ ภิกฺขเว
รญฺโญ สนฺติกา ทูตา รญฺญา เปสิตา เวเคนาคนฺตฺวา มาตรา
อลงฺกริตฺวา อตฺตโน องฺเก นิสีทาปิตํ กุมารํ ปริวาเรตฺวา เอตทโวจุํ ฯ
อิสฺสเรนาติ รญฺญา ฯ วิติณฺโณสีติ ปริจฺจตฺโตสิ ฯ ส ราชปุตฺโตติ
ภิกฺขเว เตสํ วจนํ สุตฺวา มรณภยตชฺชิโต มาตุองฺกโต อุฏฺฐาย
โส ราชปุตฺโต ฯ ปฏิทสฺสเยถาติ ทสฺเสถ ฯ ตสฺสาติ ภิกฺขเว เต
ทูตา ตสฺส กุมารสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา มาเรตุํ อวิสหนฺตา โคณํ
วิย นํ รชฺชุยา จ ปริกฑฺฒนฺตา เนตฺวา รญฺโญ อทสฺสยุํ ฯ
กุมาเร ปน นียมาเน ทาสีคณปริวุตา สทฺธึ โอโรเธหิ สุธมฺมาปิ
เทวี นาคราปิ มยํ นิรปราธํ กุมารํ มาเรตุํ น ทสฺสามาติ เตน
สทฺธึเยว อคมํสุ ฯ อาคจฺฉุนฺติ ตุมฺหากํ อาณาย มม สนฺติกํ
อาคมึสุ ฯ หนฺตุํ มมนฺติ มํ มาเรตุํ ฯ โกนีธาติ โก นุ อิธ
มม อปราโธ เยน มํ ตฺวํ มาเรสีติ ปุจฺฉิ ฯ
     ราชา ภวคฺคํ อตินีจํ ตว โทโสว อติมหาติ ตสฺส โทสํ
กเถนฺโต คาถมาห
                สายญฺจ ปาโต อุทกํ สชาติ
                อคฺคินา ปริจาริตปฺปมตฺโต
                ตํ ตาทิสํ สํยตํ พฺรหฺมจารึ
                ตสฺมา ตุวํ พฺรูสิ คหปตีติ ฯ
     ตตฺถ อุทกํ สชาตีติ อุทโกโรหนกมฺมํ กโรติ ฯ ตํ ตาทิสนฺติ
ตํ ตถารูปํ มม สามิกํ ทิพฺพจกฺขุกตาปสํ กสฺมา ตฺวํ คหปติวาเทน
สมุทาจรสีติ วทติ ฯ
     ตโต กุมาโร เทว มยฺหํ คหปติญฺเญว คหปตีติ วทนฺตสฺส
โก โทโสติ วตฺวา คาถมาห
                ตาลา จ มูลา จ ผลา จ เทว
                ปริคฺคหา วิวิธา สนฺติมสฺส
                เต รกฺขติ โคปยตปฺปมตฺโต
                พฺราหฺมโณ คหปติ เตน โหตีติ ฯ
     ตตฺถ มูลาติ มูลกาทิมูลา ฯ ผลาติ นานาวิธานิ วลฺลิผลานิ ฯ
เต รกฺขติ โคปยตปฺปมตฺโตติ เต เอส ตว กุลูปกตาปโส ปณฺณิกกมฺมํ
กโรนฺโต นิสีทิตฺวา รกฺขติ วตึ กตฺวา โคปยติ อปฺปมตฺโต
เตน การเณน โส ตว พฺราหฺมโณ คหปติ นาม โหติ ฯ
     อิติ นํ อหมฺปิ คหปตีติ กเถมิ สเจ น สทฺทหสิ จตูสุ
ทฺวาเรสุ ปณฺณิเก ปุจฺฉาเปหีติ ฯ ราชา ปุจฺฉาเปสิ ฯ เต อาม
มยํ อิมสฺส หตฺถโต ปณฺณญฺจ ผลานิ จ กีณามาติ อาหํสุ ฯ
วตฺถุํปิ อุปธาราเปตฺวา ปจฺจกฺขมกาสิ ฯ ปณฺณสาลํ จสฺส ปวิสิตฺวา
กุมารสฺส ปุริโส ปณฺณวิกฺกยลทฺธกหาปณมาสกภณฺฑิกํ นีหริตฺวา
รญฺโญ ทสฺเสสิ ฯ ราชา มหาสตฺตสฺส นิทฺโทสภาวํ ญตฺวา คาถมาห
                สจฺจํ โข เอตํ วทสิ กุมาร
                ปริคฺคหา วิวิธา สนฺติมสฺส
                เต รกฺขติ โคปยตปฺปมตฺโต
                พฺราหฺมโณ คหปติ เตน โหตีติ ฯ
     ตโต มหาสตฺโต จินฺเตสิ เอวรูปสฺส พาลรญฺโญ สนฺติเก
วาสโต หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา ปพฺพชิตุํ วรนฺติ ปริสมชฺเฌเยวสฺส
โทสํ อาวิกตฺวา อาปุจฺฉิตฺวา อชฺเชว นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิสฺสามีติ ฯ
โส ปริสาย สกฺการํ กตฺวา คาถมาห
                สุณนฺตุ มยฺหํ ปริสา สมาคตา
                สเนคมา ชานปทา จ สพฺเพ
                พาลายํ พาลสฺส วโจ นิสมฺม
                อเหตุนา ฆาฏยเต มํ ชนินฺโทติ ฯ
     ตตฺถ พาลายํ พาลสฺสาติ อยํ ราชา สยํ พาโล อิมสฺส
พาลสฺส กูฏชฏิลสฺส วจนํ สุตฺวา อเหตุนา มมํ  ฆาฏยเตติ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา ปิตรํ วนฺทิตฺวา อตฺตานํ ปพฺพชฺชาย
อนุชานาเปตฺวา อิตรํ คาถมาห
                ทฬฺหสฺมึ มูเล วิสเต วิรุฬฺเห
                ทุนฺนิกฺขโย เวฬุ ปสาขชาโต
                วนฺทามิ ปาทานิ ตว ชนินฺท
                อนุชานาถ มํ ปพฺพชิสฺสามิ เทวาติ ฯ
     ตตฺถ วิสเตติ วิสาเล มหนฺเต ชาเต ฯ ทุนฺนิกฺขโยติ
ทุนฺนิกฺกฑฺฒิโย ฯ
     ตโต ปรา รญฺโญ จ ปุตฺตสฺส จ วจนปฏิวจนคาถา โหนฺติ
                ภุญฺชสฺสุ โภเค วิปุเล กุมาร
                สพฺพญฺจ เต อิสฺสริยํ ททามิ
                อชฺเชว ตฺวํ กุรูนํ โหติ ราชา
                มา ปพฺพชิ ปพฺพชฺชา หิ ทุกฺขา ฯ
                กินฺนูธ เทว ตวมตฺถิ โภคา
                ปุพฺเพ อหํ เทวโลเก รมิสฺสํ
                รูเปหิ สทฺเทหิ อโถ รเสหิ
                คนฺเธหิ ผสฺเสหิ มโนรเมหิ ฯ
                ภุตฺตา จ เม โภคา ติทิวสฺมึ เทว
                ปริวาริโต อจฺฉราสํ คเณน
                ตุวญฺจ พาลํ ปรเนยฺยํ วิทิตฺวา
                น ตาทิเส ราชกุเล วเสยฺยํ ฯ
                สจาหํ พาโล ปรเนยฺโยหมสฺมิ
                เอกาปราธํ ขม ปุตฺต มยฺหํ
                ปุนปิ เจ เอทิสกํ ภเวยฺย
                ยถามตึ โสมนสฺส กโรหีติ ฯ
     ตตฺถ ทุกฺขาติ ตาต ปพฺพชฺชา นาม ปรปฏิพทฺธชีวิกตฺตา
ทุกฺขา มา ปพฺพชิ ราชา โหหีติ นํ ยาจิ ฯ กินฺนูธ เทวาติ
กินฺนุ เทว เย ตว โภคา เตสุ กึ นาม ภุญฺชิตพฺพมตฺถิ ฯ
ปริวาริโตติ ปริจาริโต ฯ อยเมว วา ปาโฐ ฯ ตสฺส กิร
ชาติสฺสรญฺญาณํ อุปฺปชฺชิ ตสฺมา เอวมาห ฯ ปรเนยฺยนฺติ อนฺธํ วิย
ยฏฺฐิยา ปเรน เนตพฺพํ ฯ ตาทิเสติ ตาทิสสฺส รญฺโญ สนฺติเก
ปณฺฑิเตน น วสิตพฺพํ มยา อตฺตโน ญาณพเลน อชฺช ชีวิตํ
ลทฺธํ นาหํ ตฺวํ สนฺติเก วสิสฺสามีติ ญาเปตุํ เอวมาห ฯ
ยถามตินฺติ สเจ ปุน มยฺหํ เอวรูโป โทโส โหติ อถ ตฺวํ
ยถาอชฺฌาสยํ กโรหีติ ปุตฺตํ ขมาเปสิ ฯ
     มหาสตฺโต ราชานํ โอวทนฺโต อฏฺฐ คาถา อาห
         อนิสมฺม กตํ กมฺมํ       อนวตฺถาย จินฺติตํ
         เภสชฺชสฺเสว เวภงฺโค   วิปาโก โหติ ปาปโก ฯ
         นิสมฺม จ กตํ กมฺมํ      สมฺมาวตฺถาย จินฺติตํ
         เภสชฺชสฺเสว สมฺปตฺติ    วิปาโก โหติ ภทฺรโก ฯ
                อลโส คีหิ กามโภคี น สาธุ
                อสญฺญโต ปพฺพชิโต น สาธุ
                ราชา น สาธุ อนิสมฺมการี
                โย ปณฺฑิโต โกธโน ตํ น สาธุ ฯ
         นิสมฺม ขตฺติโย กยิรา    นานิสมฺม ทิสมฺปติ
         นิสมฺมการิโน รญฺโญ     ยโสกิตฺตีภิวฑฺฒติ ฯ
                นิสมฺม ทณฺฑํ ปณเยยฺย อิสฺสโร
                เวคา กตํ ตปเต ภูมิปาล
                สมฺมาปณิธี จ นรสฺส อตฺถา
                อนานุตปฺปา เต ภวนฺติ ปจฺฉา ฯ
                อนานุตปฺปานิ หิ เย กโรนฺติ
                วิภชฺช กมฺมายตนานิ โลเก
                วิญฺญูปสตฺถานิ สุขุทฺรยานิ
                ภวนฺติ พุทฺธานุมตานิ ตานิ ฯ
                อคจฺฉุํ โทวาริกา ขคฺคพนฺธา
                กาสาวิยา หนฺตุํ มมํ ชนินฺท
                มาตุ จ องฺกสฺมึ อหํ นิสินฺโน
                อากฑฺฒิโต สหสา เตหิ เทว ฯ
                กฏุกํ หิ สมฺพาธํ สุกิจฺฉปตฺโต
                มธุรํ ปิยํ ชีวิตํ ลทฺธํ ราช
                กิจฺเฉนาหํ อชฺช วธาย มุตฺโต
                ปพฺพชฺชเมวาภิมโนหมสฺมีติ ฯ
     ตตฺถ อนิสมฺมาติ อโนโลเกตฺวา อนุปธาเรตฺวา ฯ อนวตฺถาย
จินฺติตนฺติ อววตฺถเปตฺวา อตุเลตฺวา อตีเรตฺวา จินฺติตํ ฯ วิปาโก
โหติ ปาปโกติ ตสฺส หิ ยถา นาม เภสชฺชสฺส เวภงฺโค วิปตฺติ
เอวเมว วิปาโก โหติ ปาปโก ฯ อสญฺญโตติ กายาทีหิ อสญฺญโต
ทุสฺสีโล ฯ ตํ น สาธูติ ตํ ตสฺเสว โกธนํ น สาธุ ฯ
นานิสมฺมาติ อนิสาเมตฺวา กิญฺจิ กมฺมํ น กเรยฺย ฯ ปณเยยฺยาติ
ปฏฺฐเปยฺย ปวตฺเตยฺย ฯ เวคาติ เวเคน สหสา ฯ สมฺมาปณิธี
จาติ สมฺมาปณิธิตา โยนิโส ฐปิเตน จิตฺเตน กตา นรสฺส อตฺถา
ปจฺฉา อนานุตปฺปา ภวนฺตีติ อตฺโถ ฯ วิภชฺชาติ อิมานิ กาตุํ
ยุตฺตานิ อิมานิ อยุตฺตานีติ เอวํ ปญฺญาย วิภชิตฺวา ฯ
กมฺมายตนานีติ กมฺมานิ ฯ พุทฺธานุมตานีติ ปณฺฑิเตหิ อนุมตานิ อนวชฺชานิ
โหนฺติ ฯ กฏกนฺติ เทว กฏกํ สมฺพาธํ สุกิจฺฉํ มรณโต ภยํ
ปตฺโตมฺหิ ฯ ลทฺธาติ อตฺตโน ญาณพเลน ลภิตฺวา ฯ
ปพฺพชฺชเมวาภิมโนหมสฺมีติ ปพฺพชฺชาภิมุขจิตฺโตเยว อสฺมิ ฯ
     เอวํ มหาสตฺเตน ธมฺเม เทสิเต ราชา เทวึ อามนฺเตตฺวา
คาถมาห
                ปุตฺโต ตวายํ ตรุโณ สุธมฺเม
                อนุกมฺปโก โสมนสฺโส กุมาโร
                ตํ ยาจมาโน น ลภามิ สฺวชฺช
                อรหสิ นํ ยาจิตเว ตุวํปีติ ฯ
     ตตฺถ ยาจิตเวติ ยาจิตุํ ฯ
     สา ปพฺพชฺชายเมว อุยฺโยเชนฺตี คาถมาห
                รมสฺสุ ภิกฺขาจริยาย ปุตฺต
                นิสมฺม ธมฺเมสุ ปริปพฺพชสฺสุ
                สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑํ
                อนินฺทิโต พฺรหฺมมุเปติ ฐานนฺติ ฯ
     ตตฺถ นิสมฺมาติ ปพฺพชนฺโตว นิสาเมตฺวา มิจฺฉาทิฏฺฐิกานํ
ปพฺพชฺชํ ปหาย สมฺมาทิฏฺฐิยุตฺตํ นิยฺยานิกํ ปพฺพชฺชํ ปพฺพช ฯ
     อถ ราชา คาถมาห
                อจฺฉริยรูปํ วต ยาทิสญฺจ
                ทุกฺขิตํ มํ ทุกฺขาปยเส สุธมฺเม
                ยาจสฺสุ ปุตฺตํ อิติ วุจฺจมานา
                ภิยฺโยว อุสฺสาหยเส กุมารนฺติ ฯ
     ตตฺถ ยาทิสญฺจาติ ยาทิสํ อิทํ ตฺวํ วเทสิ ตํ อจฺฉริยรูปํ
วต ฯ ทุกฺขิตนฺติ ปกติยาปิ มํ ทุกฺขิตํ ภิยฺโย ทุกฺขาปยสิ ฯ
     ปุน เทวี คาถมาห
                เย วิปฺปมุตฺตา อนวชฺชโภชิโน
                ปรินิพฺพุตา โลกมิมํ จรนฺติ
                ตมริยมคฺคํ ปฏิปชฺชมานํ
                น อุสฺสเห วารยิตุํ กุมารนฺติ ฯ
     ตตฺถ วิปฺปมุตฺตาติ ราคาทีหิ วิปฺปมุตฺตา ฯ ปรินิพฺพุตาติ
กิเลสปริพฺพาเนน นิพฺพุตา ฯ ตมริยมคฺคนฺติ ตํ เตสํ พุทฺธาทีนํ
อริยานํ สนฺตกํ มคฺคํ ปฏิปชฺชมานํ มม ปุตฺตํ นิวาเรตุํ น อุสฺสหามิ
เทวาติ ฯ
     ตสฺสาปิ วจนํ สุตฺวา ราชา โอสานคาถมาห
                อทฺธา หเว เสวิตพฺพา สปญฺญา
                พหุสฺสุตา เย พหฺฐานจินฺติโน
                เยสายํ สุตฺวาน สุภาสิตานิ
                อปฺโปสฺสุกา วีตโสกา สุธมฺมาติ ฯ
     ตตฺถ พหุฐานจินฺติโนติ พหุการณจินฺติโน ฯ เยสายนฺติ เยสํ
อยํ ฯ โสมนสฺสกุมารสฺเสว หิ สา สุภาสิตํ สุตฺวา อปฺโปสฺสุกา
ชาตา ราชาปิ ตเทว สนฺธายาห ฯ
     มหาสตฺโต มาตาปิตโร วนฺทิตฺวา สเจ มยฺหํ โทโส อตฺถิ
ขมถาติ มหาชนสฺส อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวา หิมวนฺตาภิมุโข คนฺตฺวา
มนุสฺเสสุ นิวตฺเตสุ มนุสฺสวณฺเณนาคนฺตฺวา เทวตาหิ สตฺต
ปพฺพตราชิโย อติกฺกมิตฺวา หิมวนฺตํ นีโต วิสฺสกมฺเมน นิมฺมิตาย
ปณฺณสาลาย อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิ ฯ ตตฺถ ยาว โสฬสวสฺสกาลา ราชกุเล
ปริจาริกเวเสน เทวตาเยว อุปฏฺฐหึสุ ฯ กูฏชฏิลมฺปิ มหาชโน โปเถตฺวา
ชีวิตกฺขยํ ปาเปสิ ฯ มหาสตฺโต ฌานาภิญฺญา นิพฺพตฺเตตฺวา
พฺรหฺมโลกปรายโน อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา เอวํ ภิกฺขเว ปุพฺเพเปส
มยฺหํ วธาย ปริสกฺกติเยวาติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา กุหโก
เทวทตฺโต อโหสิ มาตา สิริมหามายา มหารกฺขิโต สารีปุตฺโต
โสมนสฺสกุมาโร ปน อหเมวาติ ฯ
                   โสมนสฺสชาตกํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                         นวมํ ฯ
                    ---------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๑ หน้า ๙๗-๑๑๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=41&A=1986&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=1986&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2164              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=8613              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=9110              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=9110              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]