ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๑ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๗ วีสติ-จตฺตาฬีส

                      จิตฺตสมฺภูตชาตกํ
     สพฺพํ นรานํ สผลํ สุจิณฺณนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
อายสฺมโต มหากสฺสปสฺส ปิยสํวาเส เทฺว สทฺธิวิหาริเก ภิกฺขู อารพฺภ
กเถสิ ฯ
     เต กิร อญฺมญฺ อปฺปฏิวิภตฺตโภคา ปรมวิสฺสาสิกา
อเหสุํ ปิณฺฑาย จรนฺตาปิ เอกโต คจฺฉนฺติ วินา ภวิตุํ น
สกฺโกนฺติ ฯ ธมฺมสภายํ ภิกฺขู เตสํเยว วิสฺสาสํ วณฺณยมานา
นิสีทึสุ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย
สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต อนจฺฉริยํ ภิกฺขเว
อิเมสํ เอกสฺมึ อตฺตภาเว วิสฺสาสิกตฺตํ โปราณกปณฺฑิตา ปน
ตีณิ จตฺตาริ ภวนฺตรานิ คจฺฉนฺตาปิ มิตฺตภาวํ น วิชหึสุเยวาติ
วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต อวนฺติรฏฺเ อุชฺเชนิยํ อวนฺติมหาราชา นาม รชฺชํ
กาเรสิ ฯ ตทา อุชฺเชนิยา พหิ จณฺฑาลกคามโก อโหสิ ฯ มหาสตฺโต
ตตฺถ นิพฺพตฺติ ฯ อปโรปิ สตฺโต ตสฺเสว มาตุจฺฉาปตฺโต หุตฺวา
นิพฺพตฺติ ฯ เตสุ เอโก จิตฺโต นาม อโหสิ เอโก สมฺภูโต นาม
อโหสิ เต อุโภปิ วยปฺปตฺตา จณฺฑาลวํสโธวนํ นาม สิปฺปํ
อุคฺคณฺหิตฺวา เอกทิวสํ อุชฺเชนีนครทฺวาเร สิปฺปํ ทสฺเสสฺสามาติ
เอโก อุตฺตรทฺวาเร สิปฺปํ ทสฺเสสิ เอโก ปาจีนทฺวาเร สิปฺปํ
ทสฺเสสิ ฯ ตสฺมิญฺจ นคเร เทฺว ทิฏฺมงฺคลิกาโย อเหสุํ ฯ เอกา
เสฏฺิธีตา เอกา ปุโรหิตธีตา ฯ ตา พหุขาทนีย โภชนีย
มาลาคนฺธาทีนิ คาหาเปตฺวา อุยฺยานกีฬํ กีฬิสฺสามาติ เอกา
อุตฺตรทฺวาเรน นิกฺขมิ เอกา ปาจีนทฺวาเรน ฯ ตา เต จณฺฑาลปุตฺเต
สิปฺปํ ทสฺเสนฺเต ทิสฺวา เก เอเตติ ปุจฺฉิตฺวา จณฺฑาลปุตฺตาติ
สุตฺวา อปสฺสิตพฺพยุตฺตกํ วต ปสฺสิมฺหาติ คนฺโธทเกน อกฺขีนิ
โธวิตฺวา นิวตฺตึสุ ฯ มหาชนา อเร ทุฏฺจณฺฑาลา ตุมฺเห นิสฺสาย
มยํ อมูลกานิ สุราภตฺตานิ น ลภิมฺหาติ เต อุโภปิ ภาติเก โปเถตฺวา
อนยพฺยสนํ ปาเปสุํ ฯ เต ปฏิลทฺธสญฺา อุฏฺาย อญฺมญฺสฺส
สนฺติกํ คนฺตฺวา เอกสฺมึ าเน สมาคนฺตฺวา อญฺมญฺสฺส ตํ
ทุกฺขุปฺปตฺตึ อาโรเจตฺวา โรทิตฺวา ปริเทวิตฺวา กินฺติ กริสฺสามาติ
มนฺเตตฺวา อิทํ อมฺหากํ ชาตึ นิสฺสาย ทุกฺขํ อุปฺปนฺนํ จณฺฑาลกมฺมํ
กาตุํ น สกฺขิสฺสามาติ ชาตึ ปฏิจฺฉาเทตฺวา พฺราหฺมณมาณวกเวเสน
ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา สิปฺปํ อุคฺคณฺหิสฺสามาติ สนฺนิฏฺานํ
กตฺวา ตตฺถ คนฺตฺวา ธมฺมนฺเตวาสิกา หุตฺวา ทิสาปาโมกฺขาจริยสฺส
สนฺติเก สิปฺปํ ปฏฺเปสุํ ฯ ชมฺพูทีปตเล เทฺว กิร จณฺฑาลา ชาตึ
ปฏิจฺฉาเทตฺวา สิปฺปํ อุคฺคณฺหนฺตีติ สุยฺยิตฺถ ฯ
     เตสุ จิตฺตปณฺฑิตสฺส สิปฺปํ นิฏฺิตํ สมฺภูตสฺส น ตาว
นิฏฺิตํ ฯ อเถกทิวสํ เอโก คามวาสี พฺราหฺมโณ วาจกํ กริสฺสามีติ
อาจริยํ นิมนฺเตสิ ฯ ตเมว รตฺตึ เทโว วสฺสิตฺวา มคฺเค กนฺทราทีนิ
ปูเรสิ ฯ อาจริโย ปาโตว จิตฺตปณฺฑิตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ตาต
อหํ คนฺตุํ น สกฺขิสฺสามิ ตฺวํ มาณเวหิ สทฺธึ คนฺตฺวา มงฺคลํ
วตฺวา ตุมฺเหหิ ลทฺธํ ภุญฺชิตฺวา อมฺเหหิ ลทฺธํ อาหราติ เปเสสิ ฯ
โส สาธูติ มาณวเก คเหตฺวา อาคโต ฯ ยาว มาณวา นหายนฺติ
เจว มุขานิ โธวนฺติ จ ตาว มนุสฺสา ปายาสํ วฑฺฒิตฺวา
นิพฺพาตูติ ปฏฺเปสุํ ฯ มาณวา ตสฺมึ อนิพฺพุเตเยว อาคนฺตฺวา
นิสีทึสุ ฯ มนุสฺสา ทกฺขิโณทกํ ทตฺวา เตสํ ปุรโต ปาติโย
เปสุํ ฯ สมฺภูโต ลุทฺธธาตุโก วิย หุตฺวา สีตโลติ สญฺาย ตํ
ปายาสปิณฺฑํ อุกฺขิปิตฺวา มุเข เปสิ ฯ โส ตสฺส อาทิตฺตอโยคุโฬ
มุขํ ทหิ ฯ โส กมฺปมาโน สตึ อนุปฏฺเปตฺวา จิตฺตปณฺฑิตํ
โอโลเกตฺวา จณฺฑาลภาสาย เอวํ ขลุ ขลูติ อาห ฯ โสปิ ตเถว
สตึ อนุปฏฺเปตฺวา จณฺฑาลภาสาย เอวํ นิคฺคล นิคฺคลาติ อาห ฯ
มาณวา อญฺมญฺ โอโลเกตฺวา กึภาสา นาเมสาติ วทึสุ ฯ
จิตฺตปณฺฑิโต มงฺคลํ อภาสิ ฯ มาณวา พหิ นิกฺขมิตฺวา
วคฺควคฺคา หุตฺวา ตตฺถ ตตฺถ นิสีทิตฺวา ภาสํ โสเธนฺตา จณฺฑาลภาสาติ
ตฺวา อเร ทุฏฺจณฺฑาลา เอตฺตกํ กาลํ พฺราหฺมณมฺหาติ
วตฺวา วญฺจยิตฺถาติ อุโภปิ เต โปถยึสุ ฯ
     อเถโก สปฺปุริโส อเปถาติ นิวาเรตฺวา อยํ ตุมฺหากํ ชาติยา
โทโส คจฺฉถ กตฺถจิ เทเสว ปพฺพชิตฺวา ชีวถาติ เต อุโภ
อุยฺโยเชสิ ฯ มาณวา เตสํ จณฺฑาลภาวํ อาจริยสฺส อาโรเจสุํ ฯ
อิตเรปิ อรญฺ ปวิสิตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา น จิรสฺเสว
ตโต จวิตฺวา เนรญฺชราย ตีเร มิคิยา กุจฺฉิสฺมึ นิพฺพตฺตึสุ ฯ เต
มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขนฺตกาลโต ปฏฺาย เอกโตว วิจรนฺติ วินา
ภวิตุํ น สกฺโกนฺติ ฯ เต เอกทิวสํ โคจรํ คเหตฺวา เอกสฺมึ
รุกฺขมูเล สีเสน สีสํ สิงฺเคน สิงฺคํ ตุณฺเฑน ตุณฺฑํ อลฺลิยาเปตฺวา
โรมสมาเน ิเต ทิสฺวา เอโก ลุทฺทโก สตฺตึ ขิปิตฺวา เอกปฺปหาเรเนว
ชีวิตา โวโรเปสิ ฯ ตโต จวิตฺวา รมฺมทานทีตีเร อุกฺกุสโยนิยํ
นิพฺพตฺตึสุ ฯ ตตฺถาปิ เต วุฑฺฒิปฺปตฺเต โคจรํ คเหตฺวา
สีเสน สีสํ ตุณฺเฑน ตุณฺฑํ อลฺลิยาเปตฺวา ิเต ทิสฺวา เอโก
ยฏฺิลุทฺทโก เอกปฺปหาเรเนว พนฺธิตฺวา วธิ ฯ ตโต ปน จวิตฺวา
จิตฺตปณฺฑิโต โกสมฺพิยํ ปุโรหิตสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ
สมฺภูตปณฺฑิโต อุตฺตรปญฺจาลรญฺโ ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ
เต นามคหณทิวสกาลโต ปฏฺาย อตฺตโน ชาตึ อนุสฺสรึสุ ฯ
สมฺภูตปณฺฑิโต นิรนฺตรํ สริตุํ อสกฺโกนฺโต จตุตฺถํ จณฺฑาลชาติเมว
อนุสฺสรติ ฯ จิตฺตปณฺฑิโต ปฏิปาฏิยา จตสฺโส ชาติโยติ ฯ
โส โสฬสวสฺสกาเล นิกฺขมิตฺวา หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ
ปพฺพชิตฺวา ฌานาภิญฺาโย นิพฺพตฺเตตฺวา ฌานสุเขน วีตินาเมนฺโต
วสิ ฯ สมฺภูโตปิ ปิตุอจฺจเยน ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา ฉตฺตมงฺคลทิวเสเยว
มหาชนมชฺเฌ มงฺคลคีตํ กตฺวา อุทานวเสน เทฺว คาถา อภาสิ ฯ
ตา สุตฺวา อมฺหากํ กิร รญฺโ มงฺคลคีตนฺติ โอโรธาปิ คนฺธพฺพาปิ
ตเมว คีตํ คายนฺติ ฯ อนุกฺกเมน รญฺโ ปิยคีตนฺติ สพฺเพปิ
นครวาสิโน มนุสฺสา ตเมว คายนฺติ ฯ จิตฺตปณฺฑิโตปิ หิมวนฺตปฺปเทเส
วสนฺโตเยว กินฺนุโข เม ภาติเกน สมฺภูเตน ฉตฺตํ ลทฺธํ
อุทาหุ น ตาวาติ อุปธาเรนฺโต ลทฺธภาวํ ตฺวา นวรชฺชํ ตาว
อิทานิ คนฺตฺวา ตํ ปโพเธตุํ น สกฺขิสฺสามิ มหลฺลกกาเล นํ
อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ กเถตฺวา ปพฺพาเชสฺสามีติ จินฺเตตฺวา
ปณฺณาสวสฺสานิ อคนฺตฺวา รญฺโ ปุตฺตธีตาหิ วฑฺฒิตกาเล อิทฺธิยา
อากาเสนาคนฺตฺวา รญฺโ อุยฺยาเน โอตริตฺวา มงฺคลสิลาปฏฺเฏ
สุวณฺณปฏิมา วิย นิสีทิ ฯ ตสฺมึ ขเณ เอโก ทารโก รญฺโ ตํ คีตํ
คายนฺโต ทารูนิ อุทฺธรติ ฯ จิตฺตปณฺฑิโต ตํ ปกฺโกสิ ฯ โส
อาคนฺตฺวา วนฺทิตฺวา อฏฺาสิ ฯ อถ นํ อาห ตฺวํ ปาโต
ปฏฺาย อิมเมว คีตํ คายสิ กึ อญฺ น ชานาสีติ ฯ ภนฺเต
อญฺานิปิ พหูนิ ชานามิ อิมานิ ปน เทฺว รญฺโ ปิยคีตานิ
ตสฺมา อิมาเนว คายามีติ ฯ อตฺถิ โกจิ ปน รญฺโ คีตสฺส
ปฏิคีตํ คายนฺโตติ ฯ นตฺถิ ภนฺเตติ ฯ สกฺขิสฺสสิ ปน ตฺวํ ปฏิคีตํ
คายิตุนฺติ ฯ ชานนฺโต สกฺขิสฺสามีติ ฯ เตนหิ ตฺวํ รญฺา ทฺวีสุ
คีเตสุ คายิเตสุ อิทํ ตติยํ กตฺวา คายสฺสูติ คีตํ ทตฺวา รญฺโ
สนฺติกํ คนฺตฺวา คายิสฺสสิ ราชา เต ปสีทิตฺวา มหนฺตํ อิสฺสริยํ
ทสฺสตีติ อุยฺโยเชสิ ฯ โส สีฆํ มาตุ สนฺติกํ คนฺตฺวา อตฺตานํ
อลงฺการาเปตฺวา ราชทฺวารํ คนฺตฺวา เอโก กิร ทารโก ตุมฺเหหิ
สทฺธึ ปฏิคีตํ คายิสฺสตีติ รญฺโ อาโรจาเปตฺวา อาคนฺตฺวา คายตูติ
วุตฺเต คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา ตฺวํ กิร ตาต ปฏิคีตํ คายิสฺสสีติ
ปุฏฺโ อาม เทวาติ สพฺพํ ราชปริสํ สนฺนิปาตาเปตฺวา สนฺนิปติตาย
ปริสาย ราชานํ อาห ตุมฺเห ตาวเทว ตุมฺหากํ คีตํ คายถ
อถาหํ ปฏิคีตํ คายิสฺสามีติ ฯ ราชา เทฺว คาถา อภาสิ
                สพฺพํ นรานํ สผลํ สุจิณฺณํ
                น กมฺมุนา กิญฺจน โมฆมตฺถิ
                ปสฺสามิหํ สมฺภูตํ มหานุภาวํ
                สกมฺมุนา ปุญฺผลูปปนฺนํ ฯ
                สพฺพํ นรานํ สผลํ สุจิณฺณํ
                น กมฺมุนา กิญฺจน โมฆมตฺถิ
                กจฺจินฺนุ จิตฺตสฺสปิ เอวเมว
                อิทฺโธ มโน ตสฺส ยถาปิ มยฺหนฺติ ฯ
     ตตฺถ น กมฺมุนา กิญฺจน โมฆมตฺถีติ สุกตทุกฺกเตสุ กมฺเมสุ
กิญฺจนํ เอกํ กมฺมํปิ โมฆํ นาม นตฺถิ นิปฺผลํ น โหติ วิปากํ
ทตฺวา วินสฺสตีติ อปราปริยเวทนียกมฺมํ สนฺธายาห ฯ สมฺภูตนฺติ
อตฺตานํ วทติ ปสฺสามิ อหํ อายสฺมนฺตํ สมฺภูตํ ฯ สกมฺมุนา
ปุญฺผลูปปนฺนนฺติ สเกน กมฺเมน ปุญฺผลูปปนฺนํ สกมฺมํ นิสฺสาย
ปุญฺผเลน อุปปนฺนํ ตํ ปสฺสามีติ อตฺโถ ฯ กจฺจินฺนุ จิตฺตสฺสปีติ
มยํ หิ เทฺวปิ ชนา เอกโต หุตฺวา น จิรํ สีลํ รกฺขิมฺหา อหํ
ตาว ตสฺเสว ผเลน มหนฺตํ ยสํ ปตฺโต กจฺจิ นุโข เม
ภาติกสฺส จิตฺตสฺสาปิ เอวเมว มโน อิทฺโธ สมิทฺโธติ ฯ
     ตสฺส คีตาวสาเน ทารโก คายนฺโต ตติยํ คาถมาห
                สพฺพํ นรานํ สผลํ สุจิณฺณํ
                น กมฺมุนา กิญฺจน โมฆมตฺถิ
                จิตฺตํปิ ชานาติ ตเถว เทว
                อิทฺโธ มโน ตสฺส ยถาปิ ตุยฺหนฺติ ฯ
        ตํ สุตฺวา ราชา จตุตฺถํ คาถมาห
                ภวํ นุ จิตฺโต สุตมญฺโต เต
                อุทาหุ เต โกจิ นํ เอตทกฺขา
                คาถา สุคีตา น มมตฺถิ กงฺขา
                ททามิ เต คามวรํ สตญฺจาติ ฯ
     ตตฺถ สุตมญฺโต เตติ อหํ สมฺภูตสฺส ภาตา จิตฺโต นามาติ
วทนฺตสฺส จิตฺตสฺเสว นุ เต สนฺติกา สุตนฺติ อตฺโถ ฯ โกจิ นนฺติ
อุทาหุ มยา สมฺภูตสฺส รญฺโ ภาตา จิตฺโต ทิฏฺโติ โกจิ เต
เอตมตฺถํ อาจิกฺขิ ฯ สุคีตาติ สพฺพถาปิ อยํ คาถา สุคีตา
นตฺเถตฺถ มม กงฺขา ฯ คามวรํ สตญฺจาติ คามวรานํ เต สตํ
ททามีติ วทติ ฯ
     ตโต ทารโก ปญฺจมํ คาถมาห
                น จาหํ จิตฺโต สุตมญฺโต เม
                อิสิ จ เม เอตมตฺถํ อสํสิ
                คนฺตฺวาน รญฺโ ปฏิคาหิ คาถํ
                อปิ นุ เต คามวรํ ทเทยฺยาติ ฯ
     ตตฺถ เอตมตฺถนฺติ ตุมฺหากํ อุยฺยาเน นิสินฺโน เอโก อิสิ
มยฺหํ เอตมตฺถํ อาจิกฺขิ ฯ
     ตํ สุตฺวา ราชา โส มม ภาตา จิตฺโต ภวิสฺสติ อิทาเนว
นํ คนฺตฺวา ปสฺสิสฺสามีติ ปุริเส อาณาเปนฺโต คาถาทฺวยมาห
       โยเชนฺตุ เม ราชรเถ    สุกเต จิตฺตสิพฺพเน
       กจฺฉํ นาคานํ พนฺธถ      คีเวยฺยํ ปฏิมุญฺจถ ฯ
                หญฺนฺตุ โภ เภริ มุทิงฺค สงฺเข
                สีฆานิ ยานานิ จ โยชยนฺตุ
                อชฺเชวหํ อสฺสมนฺตํ คมิสฺสํ
                ยตฺเถว ทกฺขิสฺส อิสึ นิสินฺนนฺติ ฯ
     ตตฺถ หญฺนฺตูติ อาหญฺนฺตุ ฯ อสฺสมนฺตนฺติ ตํ อสฺสมํ ฯ
     โส เอวํ วตฺวา รถํ อภิรุยฺห สีฆํ คนฺตฺวา อุยฺยานทฺวาเร
รถํ เปตฺวา จิตฺตปณฺฑิตํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺโน
ตุฏฺมานโส อฏฺมํ คาถมาห
                สุลทฺธลาโภ วต เม อโหสิ
                คาถา สุคีตา ปริสาย มชฺเฌ
                โสหํ อิสึ สีลวตูปปนฺนํ
                ทิสฺวา ปตีโต สุมโนหมสฺมีติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ สุลทฺธลาโภ วต มยฺหํ ฉตฺตมงฺคลทิวเส ปริสาย
มชฺเฌ คีตา คาถา สุคีตา วต อโหสิ สฺวาหํ อชฺช สีลวตูปปนฺนํ
อิสึ ทิสฺวา ปีติโสมนสฺสปฺปตฺโต ชาโตติ ฯ
     โส จิตฺตปณฺฑิตสฺส ทิฏฺกาลโต ปฏฺาย โสมนสฺสปฺปตฺโต
ภาติกสฺส เม ปลฺลงฺกํ อตฺถรถาติ อาทีนิ อาณาเปนฺโต นวมํ คาถมาห
        อาสนํ อุทกปิฏฺ       ปฏิคฺคณฺหาตุ โน ภวํ
        อคฺเฆ ภวนฺตํ ปุจฺฉามิ   อคฺฆํ กุรุตุ โน ภวนฺติ ฯ
     ตตฺถ อคฺเฆติ อติถิโน ทาตพฺพยุตฺตกสฺมึ อคฺเฆ ภวนฺตํ
อาปุจฺฉามิ ฯ กุรุตุ โนติ อิมํ โน อคฺฆํ ภวํ ปฏิคฺคณฺหาตูติ ฯ
     เอวํ มธุรปฏิสนฺถารํ กตฺวา รชฺชํ มชฺเฌ ภินฺทิตฺวา เทนฺโต
อิตรํ คาถมาห
                รมฺมญฺจ เต อาวสถํ กโรตุ
                นารีคเณหิ ปริจารยสฺสุ
                กโรหิ โอกาสมนุคฺคหาย
                อุโภปิ มํ อิสฺสริยํ กโรมาติ ฯ
     ตตฺถ อิมํ อิสฺสริยนฺติ กปิลรฏฺเ อุตฺตรปญฺจาลนคเร รชฺชํ
มชฺเฌ ภินฺทิตฺวา เทฺว ราชาโน กโรม อนุภวาม ฯ
     ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา จิตฺตปณฺฑิโต ธมฺมํ เทเสนฺโต ฉ
คาถา อภาสิ
                ทิสฺวา ผลํ ทุจฺจริตสฺส ราช
                อโถ สุจิณฺณสฺส มหาวิปากํ
                อตฺตานเมว ปฏิสํยมิสฺสํ
                น ปตฺถเย ปุตฺตปสุทฺธนํ วา ฯ
        ทเสวิมา วสฺสทสา        มจฺจานํ อิธ ชีวิตํ
        อปฺปตฺตญฺเว ตํ โอธึ      นโฬ ฉินฺโนว สุสฺสติ ฯ
        ตตฺถ กา นนฺทิ กา ขิฑฺฑา    กา รติ กา ธเนสินา
        กึ เม ปุตฺเตหิ ทาเรหิ      ราช มุตฺโตสฺมิ พนฺธนา ฯ
        โสหเมตํ ปชานามิ         มจฺจุ เม นปฺปมชฺชติ
        อนฺตเกนาธิปนฺนสฺส         กา รติ กา ธเนสินา ฯ
                ชาตี นรานํ อธมฺมา ชนินฺท
                จณฺฑาลโยนี ทฺวิปทกนิฏฺา
                สเกหิ กมฺเมหิ สุปาปเกหิ
                จณฺฑาลิคพฺเภ อวสิมฺห ปุพฺเพ ฯ
        จณฺฑาลาหุมฺหาวนฺตีสุ        มิคา เนรญฺชรํ ปติ
        อุกฺกุสา รมฺมทาตีเร         ตยชฺช พฺราหฺมณขตฺติยาติ ฯ
     ตตฺถ ทุจฺจริตสฺสาติ มหาราช ตฺวํ สุจริตสฺเสว ผลํ ชานาสิ
อหํ ปน ทุจฺจริตสฺสาปิ ผลํ ปสฺสามิเยว มยํ หิ อุโภ ทุจฺจริตผเลน
อิโต จตุตฺเถ อตฺตภาเว จณฺฑาลโยนิยํ นิพฺพตฺตา ตตฺถ น จิรํ
สีลํ รกฺขิตฺวา ตสฺส ผเลน ตฺวํ ขตฺติยกุเล นิพฺพตฺโต อหํ
พฺราหฺมณกุเล เอวาหํ ทุจฺจริตสฺส จ ผลํ สุจิณฺณสฺส จ ผลํ
มหาวิปากํ ทิสฺวา อตฺตานเมว สีลสํยเมน ปฏิสํยมิสฺสํ ปุตฺตํ วา
ปสุํ วา ธนํ วา น ปตฺเถมิ ฯ ทเสวิมา วสฺสทสาติ มหาราช
มนฺททสกํ ขิฑฺฑาทสกํ วณฺณทสกํ พลทสกํ ปญฺาทสกํ หานิทสกํ
ปพฺภารทสกํ วงฺกทสกํ โมมูหทสกํ สยนทสกนฺติ อิเมสํ หิ ทสนฺนํ
ทสกานํ วเสน ทเสว วสฺสทสา อิมํ มจฺจานํ อิธ มนุสฺสโลกมฺหิ
ชีวิตํ ตยิทํ นิยเมน สพฺพา เอตา ทสา น ปาปุณาติ อถโข
อปฺปตฺตญฺเว ตํ โอธึ นโฬ ฉินฺโนว สุสฺสติ เยปิ สกลํ วสฺสสตํ
ชีวนฺติ เตสํปิ มนฺททสเก ปวตฺตา รูปารูปธมฺมา วิจฺฉินฺทิตฺวา
อาตเป ปกฺขิตฺตนโฬ วิย ตตฺเถว สุสฺสนฺติ อนฺตรธายนฺติ ตํ โอธึ
อติกฺกมิตฺวา ขิฑฺฑาทสกํ น ปาปุณนฺติ ตถา ขิฑฺฑาทสกาทีสุ
ปวตฺตานิ วณฺณทสกาทีนิ ฯ ตตฺถาติ ตสฺมึ เอวํ สุสฺสมาเน ชีวิเต
กา ปญฺจกามคุเณ นิสฺสาย อภินนฺทิ กา กายกีฬาทิวเสน ขิฑฺฑา
วา กา โสมนสฺสวเสน รติ กา ธเนสินา กึ เม ปุตฺเตหิ
ทาเรหิ มุตฺโตสฺมิ เอตมฺหา ปุตฺตทารพนฺธนาติ อตฺโถ ฯ
อนฺตเกนาธิปนฺนสฺสาติ ชีวิตนฺตกเรน มจฺจุนา อภิภูตสฺส ฯ ทฺวิปทกนิฏฺาติ
ทฺวิปทานํ อนฺตเร ลามกา ฯ อวสิมฺหาติ เทฺวปิ มยํ อวสิมฺห ฯ
จณฺฑาลาหุมฺหาติ มหาราช อิโต ปุพฺเพว จตุตฺถํ ชาตึ อวนฺติรฏฺเ
อุชฺเชนีนคเร จณฺฑาลา อหุมฺหา ตโต จวิตฺวา เนรญฺชราย นทิยา
ตีเร อุโภปิ มิคา อหุมฺหา ตตฺถ เทฺวปิ อมฺเห เอกสฺมึ รุกฺขมูเล
อญฺมญฺ นิสฺสาย ิเต เอโก ลุทฺทโก เอเกเนว สตฺติปฺปหาเรน
ชีวิตา โวโรเปสิ ตโต จวิตฺวา รมฺมทาตีเร กุรรา อหุมฺหา
ตตฺราปิ โน นิสฺสาย ิเต เอโก เนสาโท เอกปฺปหาเรเนว พนฺธิตฺวา
ชีวิตกฺขยํ ปาเปสิ ตโต จวิตฺวา เต มยํ อชฺช พฺราหฺมณขตฺติยา
ชาตา อหํ โกสมฺพิยํ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺโต ตฺวํ อิธ ราชา
ชาโตติ เอวมสฺส อตีตา ลามกา ชาติโย ปกาเสตฺวา อิทาเนว
อิมิสฺสาปิ ชาติยา อายุสงฺขารปริตฺตกํ ทสฺเสตฺวา ปุญฺเสุ อุสฺสาหํ
ชเนนฺโต จตสฺโส คาถา อภาสิ
                อุปนียติ ชีวิตมปฺปมายุํ
                ชรูปนีตสฺส น สนฺติ ตาณา
                กโรหิ ปญฺจาล มเมว วากฺยํ
                มากาสิ กมฺมานิ ทุกฺขุทฺรยานิ ฯ
                อุปนียติ ชีวิตมปฺปมายุํ
                ชรูปนีตสฺส น สนฺติ ตาณา
                กโรหิ ปญฺจาล มเมว วากฺยํ
                มากาสิ กมฺมานิ ทุกฺขปฺผลานิ ฯ
                อุปนียติ ชีวิตมปฺปมายุํ
                ชรูปนีตสฺส น สนฺติ ตาณา
                กโรหิ ปญฺจาล มเมว วากฺยํ
                มากาสิ กมฺมานิ รชสฺสิรานิ ฯ
                อุปนียติ ชีวิตมปฺปมายุํ
                วณฺณํ ชรา หนฺติ นรสฺส ชียโต
                กโรหิ ปญฺจาล มเมว วากฺยํ
                มากาสิ กมฺมํ นิรยูปปตฺติยาติ ฯ
     ตตฺถ อุปนียตีติ มหาราช อิทํปิ ชีวิตํ มรณํ อุปคจฺฉติ อิทํ
หิ เตสํ สตฺตานํ อปฺปมายุํ สรสปริตฺตตายปิ ิติปริตฺตตายปิ ปริตฺตํ
สุริยุคฺคมเน ติณคฺเค อุสฺสาวพินฺทุสทิสํ ฯ น สนฺติ ตาณาติ น หิ
ชราย มรณํ อุปนีตสฺส ปุตฺตาทโย ตาณา นาม โหนฺติ ฯ มเมว
วากฺยนฺติ เอตํ มม วจนํ ฯ มากาสีติ มา รูปาทิกามคุณเหตุ ปมาทํ
อาปชฺชตฺวา นิรยาทีสุ ทุกฺขวฑฺฒนานิ กมฺมานิ อกาสิ ฯ ทุกฺขปฺผลานีติ
ทุกฺขวิปากานิ ฯ รชสฺสิรานีติ กิเลสรเชน โอกิณฺณสีสานิ ฯ วณฺณนฺติ
ชิรมานสฺส นรสฺส สรีรวณฺณํ ชรา หนฺติ ฯ นิรยูปปตฺติยาติ นิรสฺสาเท
นิรเย อุปฺปชฺชนตฺถาย ฯ
     เอวํ มหาสตฺเต กเถนฺเต ราชา ปพุชฺฌิตฺวา ติสฺโส คาถา อภาสิ
                อทฺธา หิ สจฺจํ วจนํ ตเวทํ
                ยถา อิสี ภาสสิ เอวเมตํ
                กามา จ เม สนฺติ อนปฺปรูปา
                เต ทุจฺจชา มาทิสเกน ภิกฺขู ฯ
                นาโค ยถา ปงฺกมชฺเฌ พฺยสนฺโน
                ปสฺสํ ถลํ นาภิสมฺโภติ คนฺตุํ
                เอวมหํ กามปงฺเก พฺยสนฺโน
                น ภิกฺขุโน มคฺคมนุพฺพชามิ ฯ
                ยถาปิ มาตาปิตโร จ ปุตฺตํ
                นานุสาสเร กินฺติ สุขี ภเวยฺย
                เอวํปิ มํ ตฺวํ อนุสาส ภนฺเต
                ยถา จิรํ เปจฺจ สุขี ภเวยฺยนฺติ ฯ
     ตตฺถ อนปฺปรูปาติ อปริตฺตชาติกา พหู อปริมิตา ฯ เต ทุจฺจชา
มาทิสเกนาติ ภาติก ตฺวํ กิเลเส ปหาย ิโต อหํ ปน กามปงฺเก
นิมุคฺโค ตสฺมา มาทิเสเนว เต กามา ทุจฺจชา ฯ นาโค ยถาติ อิมินา
อตฺตโน กามปงฺเก นิมุคฺคภาวสฺส อุปมํ ทสฺเสติ ฯ ตตฺถ พฺยสนฺโนติ
วิสนฺโน วิสตฺโต อนุปฺปวิฏฺโ ฯ อยเมว วา ปาโ ฯ มคฺคนฺติ
ตุมฺหากํ โอวาทานุสาสนิมคฺคํ ฯ นานุพฺพชามีติ ปพฺพชิตุํ น สกฺโกมิ
อิเธว ปน เม ิตสฺส โอวาทํ เทถาติ ฯ อนุสาสเรติ อนุสาเสนฺติ ฯ
     อถ นํ มหาสตฺโต อาห
                โน เจ ตุวํ อุสฺสาหเส ชนินฺท
                กาเม อิเม มานุสเก ปหาตุํ
                ธมฺมิพลึ ปฏฺปยสฺสุ ราช
                อธมฺมกาโร จ เต มาหุ รฏฺเ ฯ
                ทูตา วิธาวนฺตุ ทิสา จตสฺโส
                นิมนฺติตา สมณพฺราหฺมณานํ
                เต อนฺนปาเนน อุปฏฺหสฺสุ
                วตฺเถน เสนาสนปจฺจเยน
                อนฺเนน ปาเนน ปสนฺนจิตฺโต
                สนฺตปฺปย สมณพฺราหฺมเณ จ
                ทตฺวา จ ภุตฺวา จ ยถานุภาวํ
                อนนฺทิโต สคฺคมุเปหิ านํ ฯ
                สเจ จ ตํ ราช มโท สเหยฺย
                นารีคเณหิ ปริวารยนฺตํ
                อิมเมว คาถํ มนสิกโรหิ
                ภาเสสิ เจตํ ปริสาย มชฺเฌ ฯ
        อพฺโภกาสสโย ชนฺตุ    วชนฺตฺยา ขีรปายิโต
        ปริกิณฺโณ สุวาเนหิ     สฺวาชฺช ราชาติ วุจฺจตีติ ฯ
     ตตฺถ น อุสฺสาหเสติ น อุสฺสหสิ ฯ ธมฺมิพลินฺติ ธมฺเมน สเมน
อนติริตฺตพลึ คณฺหาติ อตฺโถ ฯ อธมฺมกาโร เตติ โปราณกราชูหิ
ปิตํ วินิจฺฉยธมฺมํ ภินฺทิตฺวา ปวตฺตา อธมฺมกิริยา ฯ นิมนฺติตาติ
ธมฺมิกสมณพฺราหฺมเณ นิมนฺเตตฺวา ปกฺโกสกา ฯ ยถานุภาวนฺติ
ยถาพลํ ยถาสตึ ฯ อิมเมว คาถนฺติ อิทานิ วตฺตพฺพํ สนฺธายาห ฯ
ตตฺรายํ อธิปฺปาโย มหาราช สเจ ตํ มโท อภิภเวยฺย สเจ
เต นารีคเณหิ ปริวุตสฺส รูปาทโย วา กามคุเณ รชฺชสุขํ วา
อารพฺภ มาโน อุปฺปชฺเชยฺย อเถว จินฺเตยฺยาสิ อหํ ปุเร
จณฺฑาลโยนิยํ นิพฺพตฺโต ฉนฺนสฺส ติณกุฏิมตฺตสฺสาปิ อภาวา
อพฺโภกาสสโย อโหสึ ตทา หิ เม มาตา จณฺฑาลี อรญฺ
ทารุปณฺณาทีนํ อตฺถาย คจฺฉนฺตี มํ กุกฺกุรคณสฺส มชฺเฌ อพฺโภกาเส
นิปชฺชาเปตฺวา อตฺตโน ขีรํ ปาเยตฺวา คจฺฉติ โสหํ กุกฺกุเรหิ
ปริวาริโต เตหิเยว สทฺธึ สุนขิยา ขีรํ ปิวิตฺวา วฑฺฒิโต เอวํ
นีจชจฺโจ หุตฺวา อชฺช ราชา นาม ชาโตติ อิติ โข ตฺวํ มหาราช
อิมินา อตฺเถน อตฺตานํ โอวทนฺโต โย โส ปุพฺเพ อพฺโภกาสสโย
ชนฺตุ อรญฺ วชนฺติยา จณฺฑาลิยา อิโตจีโตจ อนุสญฺจรนฺติยา
สุนขิยา จ ขีรํ ปายิโต สุนเขหิ ปริกิณฺโณ วฑฺฒิโต โส
อชฺช ราชาติ วุจฺจตีติ อิมํ คาถํ ภาเสยฺยาสีติ ฯ
     เอวํ มหาสตฺโต ตสฺส โอวาทํ ทตฺวา ทินฺโน เต มยา
โอวาโท อิทานิ ตฺวํ ปพฺพช วา มา วา อตฺตนาว อตฺตโน
กมฺมสฺส วิปากํ ปฏิเสวิสฺสตีติ วตฺวา อากาเส อุปฺปติตฺวา ตสฺส
มตฺถเก ปาทรชํ ปาเตนฺโต หิมวนฺตเมว คโต ฯ ราชาปิ ตํ ทิสฺวา
อุปฺปนฺนสํเวโค เชฏฺปุตฺตสฺส รชฺชํ ทตฺวา พลนิกายํ นิวตฺตาเปตฺวา
หิมวนฺตาภิมุโข ปายาสิ ฯ มหาสตฺโต ตสฺสาคมนํ ตฺวา
อิสิคณปริวุโต อาคนฺตฺวา ตํ อาทาย คนฺตฺวา ปพฺพาเชตฺวา กสิณปริกมฺมํ
อาจิกฺขิ ฯ โส ฌานาภิญฺา นิพฺพตฺเตสิ ฯ อิติ เต อุโภปิ
พฺรหฺมโลกปรายนา อเหสุํ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา เอวํ ภิกฺขเว
โปราณกปณฺฑิตา ตีณิ จตฺตาริ ภวนฺตรานิ คจฺฉนฺตาปิ ทฬฺหวิสฺสาสาว
อเหสุนฺติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา สมฺภูโต อานนฺโท
อโหสิ จิตฺตปณฺฑิโต ปน อหเมวาติ ฯ
                  จิตฺตสมฺภูตชาตกํ นิฏฺิตํ ฯ
                         ทุติยํ ฯ
                      ----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๑ หน้า ๒๑-๓๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=41&A=413&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=413&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2054              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=8065              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=8488              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=8488              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]