ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๒ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๘ ปญฺญาส-อสีตินิปาต

                     สฏฺินิปาตวณฺณนา
                        ------
                       โสณกชาตกํ
     กสฺส สุตฺวา สตํ ทมฺมีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
เนกฺขมฺมปารมึ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตทา หิ ภควา ธมฺมสภายํ เนกฺขมฺมปารมึ วณฺณยนฺตานํ
ภิกฺขูนํ มชฺเฌ นิสีทิตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปิ ตถาคโต
มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขนฺโตเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต ราชคเห มคธราชา รชฺชํ กาเรสิ ฯ โพธิสตฺโต ตสฺส
อคฺคมเหสิยา กุจฺฉิสฺมึ นิพฺพตฺติ ฯ นามคหณทิวเส จสฺส อรินฺทมกุมาโรติ
นามํ กรึสุ ฯ ตสฺส ชาตทิวเสเยว ปุโรหิตสฺสาปิ ปุตฺโต วิชายิ ฯ
โสณกกุมาโรติสฺส นามํ กรึสุ ฯ เต อุโภปิ เอกโตว วฑฺฒิตฺวา
วยปฺปตฺตา อุตฺตมรูปธรา รูเปน นิพฺพิเสสา หุตฺวา ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา
อุคฺคหิตสิปฺปา ตโต นิกฺขมิตฺวา สพฺพสมยสิปฺปญฺจ เทสจาริกญฺจ
ชานิสฺสามาติ อนุปุพฺเพน จาริกํ จรนฺตา พาราณสึ ปตฺวา
ราชุยฺยาเน วสิตฺวา ปุนทิวเส นครํ ปวิสึสุ ฯ ตํ ทิวสญฺจ เอกจฺเจ
มนุสฺสา พฺราหฺมณวาจกํ กริสฺสามาติ ปายาสํ ปฏิยาเทตฺวา
อาสนานิ ปญฺเปตฺวา อาคจฺฉนฺเต เต กุมาเร ทิสฺวา ฆรํ ปเวเสตฺวา
ปญฺตฺตาสเน นิสีทาเปสุํ ฯ ตตฺถ โพธิสตฺตสฺส ปญฺตฺตาสเน
สุทฺธํ กาสิกวตฺถํ อตฺถตํ อโหสิ ฯ โสณกสฺส รตฺตกมฺพลํ ฯ
โส นิมิตฺตํ ทิสฺวาว อชฺเชว เม ปิยสหาโย อรินฺทมกุมาโร
พาราณสิราชา ภวิสฺสติ มยฺหํ เสนาปติฏฺานํ ทสฺสตีติ อญฺาสิ ฯ
เต อุโภปิ กตภตฺตกิจฺจา อุยฺยานเมว อคมํสุ ฯ ตทา พาราณสิรญฺโ
กาลกตสฺส สตฺตโม  ทิวโส โหติ อปุตฺตกํ ราชกุลํ ฯ อมจฺจาทโย
จ สีสํ นหาตฺวา สนฺนิปติตฺวา รชฺชารหสฺส สนฺติกํ คมิสฺสตีติ
ผุสฺสรถํ โยเชตฺวา วิสชฺเชสุํ ฯ โส นครา นิกฺขมิตฺวา อนุปุพฺเพน
อุยฺยานํ คนฺตฺวา อุยฺยานทฺวาเร นิวตฺติตฺวา อาโรหณสชฺโช หุตฺวา
อฏฺาสิ ฯ
     โพธิสตฺโต มงฺคลสิลาปฏฺเฏ สีสํ ปารุปิตฺวา นิปชฺชิ ฯ โสณกกุมาโร
ตสฺส สนฺติเก นิสีทิ ฯ โส ตุริยสทฺทํ สุตฺวา อรินฺทมสฺส ผุสฺสรโถ
อาคจฺฉติ อชฺเชส ราชา หุตฺวา มม เสนาปติฏฺานํ ทสฺสติ น
โข ปน มยฺหํ อิสฺสริเยนตฺโถ เอตสฺมึ คเต นิกฺขมิตฺวา
ปพฺพชิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา เอกมนฺเต ปฏิจฺฉนฺเน อฏฺาสิ ฯ ปุโรหิโต
อุยฺยานํ ปวิสิตฺวา มหาสตฺตํ นิปนฺนกํ ทิสฺวา ตุริยานิ ปคฺคณฺหาเปสิ ฯ
มหาสตฺโต ปพุชฺฌิตฺวา ปริวตฺติตฺวา โถกํ นิปชฺชิตฺวา อุฏฺาย
สิลาปฏฺเฏ ปลฺลงฺเก นิสีทิ ฯ อถ นํ ปุโรหิโต อญฺชลึ ปคฺคณฺหิตฺวา
อาห รชฺชนฺเต เทว ปาปุณาตีติ ฯ กึ อปุตฺตกํ ราชกุลนฺติ ฯ
เอวํ เทวาติ ฯ เตนหิ สาธูติ ฯ อถ นํ ตตฺเถว  อภิสิญฺจิตฺวา
รถํ อาโรเปตฺวา มหนฺเตน ปริวาเรน นครํ ปเวเสสุํ ฯ โส
นครํ ปทกฺขิณํ กตฺวา ปาสาทํ อภิรุหิ ฯ โส ยสสฺส มหนฺตตาย
โสณกกุมารํ น สริ ฯ โสปิ ตสฺมึ นครํ ปวิฏฺเ  อาคนฺตฺวา
สิลาปฏฺเฏ นิสีทิ ฯ อถสฺส ปุรโต พนฺธนา ปมุตฺตํ สาลรุกฺขโต
ปณฺฑุปลาสํ ปติ ฯ โส ตํ ทิสฺวาว ยเถว ตํ ตถา มมปิ
สรีรํ ชรํ ปตฺวา ปติสฺสตีติ อนิจฺจาทิวเสน วิปสฺสนํ ปฏฺเปตฺวา
ปจฺเจกโพธึ ปาปุณิ ฯ ตํ ขณญฺเวสฺส คิหิลิงฺคํ อนฺตรธายิ ฯ
ปพฺพชิตลิงฺคํ ปาตุรโหสิ ฯ โส นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ อุทานํ
อุทาเนนฺโต นนฺทมูลกปพฺภารํ อคมาสิ ฯ
     มหาสตฺโตปิ จตฺตาลีสมตฺตานํ สํวจฺฉรานํ อจฺจเยน สริตฺวา
กหํ นุโข เม สหาโย โสณโกติ โสณกํ ปุนปฺปุนํ สรนฺโตปิ มยา
สุโต วา ทิฏฺโ วาติ วตฺตารํ อลภิตฺวา อลงฺกตมหาตเล ราชปลฺลงฺเก
นิสินฺโน คนฺธพฺพนาฏกนจฺจคีตาทีหิ ปริวุโต สมฺปตฺตึ อนุภวนฺโต
โย เม กสฺสจิ สนฺติเก สุตฺวา อสุกฏฺาเน นาม โสณโก วสตีติ
อาจิกฺขิสฺสติ ตสฺส สตํ ทสฺสามิ โย สามํ ทิสฺวา อาโรเจสฺสติ
ตสฺส สหสฺสนฺติ เอกํ อุทานํ อภิสํขริตฺวา คีตวเสน อุทาเนนฺโต
ปมํ คาถมาห
       กสฺส สุตฺวา สตํ ทมฺมิ     สหสฺสํ ทิฏฺโสณกํ
       โก เม โสณกมกฺขาติ     สหายํ สหกีฬิตนฺติ ฯ
     อถสฺส มุขโต ลุญฺจนฺตี วิย คเหตฺวา เอกา นาฏกิตฺถี คีตํ
คายิ ฯ อถญฺา อถญฺาติ อมฺหากํ รญฺโ ปิยคีตนฺติ สพฺพา
โอโรธา คายึสุ ฯ อนุกฺกเมน นครวาสิโนปิ ชานปทาปิ ตเมว คีตํ
คายึสุ ฯ ราชาปิ ปุนปฺปุนํ ตเมว คีตํ คายติ ฯ ปณฺณาสมตฺตานํ
สํวจฺฉรานํ อจฺจเยน ปนสฺส พหุปุตฺตธีตโร อเหสุํ ฯ เชฏฺปุตฺโต
ทีฆาวุกุมาโร นาม อโหสิ ฯ ตทา โสณกปจฺเจกพุทฺโธ อรินฺทมราชานํ
ทฏฺุกาโม คจฺฉามิสฺส กาเมสุ อาทีนวํ เนกฺขมฺเม จ อานิสํสํ
กเถตฺวา  ปพฺพชฺชาการํ กโรมีติ จินฺเตตฺวา อิทฺธิยา อากาเสนาคนฺตฺวา
อุยฺยาเน นิสีทิ ฯ ตทา เอโก สตฺตวสฺสิโก ปญฺจจูฬกกุมารโก
มาตรา ปหิโต คนฺตฺวา อุยฺยานปวเน ทารูนิ อุทฺธรนฺโต ปุนปฺปุนํ
ตํ เอวํ คีตํ คายิ ฯ อถ นํ ปจฺเจกพุทฺโธ ปกฺโกสิตฺวา กุมารก
ตฺวํ กถํ อญฺ อคายิตฺวา เอกเมว คีตํ คายสิ กึ อญฺ น
ชานาสีติ ปุจฺฉิ ฯ ชานามิ ภนฺเต อมฺหากํ รญฺโ อิทเมว ปิยํ
เตน นํ ปุนปฺปุนํ คายามีติ ฯ เอตสฺส ปน เต คีตสฺส ปฏิคีตํ
คายนฺโต โกจิ ทิฏฺปุพฺโพติ ฯ น ทิฏฺปุพฺโพ ภนฺเตติ ฯ อหนฺตํ
สิกฺขาเปสฺสามิ สกฺขิสฺสสิ รญฺโ สนฺติกํ คนฺตฺวา ปฏิคีตํ
คายิตุนฺติ ฯ อาม ภนฺเตติ ฯ อถสฺส โส ปฏิคีตํ อาจิกฺขนฺโต
มยฺหํ สุตฺวาติ อาทิมาห ฯ อุคฺคณฺหาเปตฺวา จ ปน ตํ อุยฺโยเชสิ
คจฺฉ กุมารก อิมํ ปฏิคีตํ รญฺา สทฺธึ คายาหิ ราชา เต
มหนฺตํ อิสฺสริยํ ทสฺสติ กินฺเต ทารูหิ เวเคน ยาหีติ ฯ
     โส สาธูติ ปฏิคีคํ อุคฺคณฺหิตฺวา วนฺทิตฺวา ภนฺเต ยาวาหํ
ราชานํ อาเนมิ ตาว อิเธว โหถาติ วตฺวา เวเคน มาตุ
สนฺติกํ คนฺตฺวา อมฺม ขิปฺปํ มํ นหาเปตฺวา อลงฺกโรถ อชฺช
ตํ ทลิทฺทภาวโต โมเจสฺสามีติ วตฺวา นหาตมณฺฑิโต ราชทฺวารํ
อาคนฺตฺวา อยฺย โทวาริก เอโก ทารโก ตุมฺเหหิ สทฺธึ ปฏิคีตํ
คายิสฺสามีติ อาคนฺตฺวา ทฺวาเร ิโตติ รญฺโ อาโรเจหีติ อาห ฯ
โส เวเคน คนฺตฺวา รญฺโ อาโรเจสิ ฯ ราชา อาคจฺฉตูติ
ปกฺโกสาเปตฺวา ตาต ตฺวํ มยา สทฺธึ คีตปฏิคีตํ คายิสฺสสีติ
อาห ฯ อาม เทวาติ ฯ เตนหิ คายสฺสูติ ฯ เทว อิมสฺมึ าเน
น คายามิ นคเร ปน เภริญฺจาราเปตฺวา มหาชนํ สนฺนิปาตาเปถ
มหาชนมชฺเฌ คายิสฺสามีติ ฯ ราชา ตถา กาเรตฺวา อลงฺกตมณฺฑเป
ปลฺลงฺกมชฺเฌ นิสีทิตฺวา ตสฺส อนุรูปํ อาสนํ ทาเปตฺวา อิทานิ
ตว คีตํ คายสฺสูติ อาห ฯ เทว ตุมฺเห ตาว คายถ อถาหํ
ปฏิคีตํ คายิสฺสามีติ ฯ ตโต ราชา ปมํ คายนฺโต คาถมาห
         กสฺส สุตฺวา สตํ ทมฺมิ      สหสฺสํ ทิฏฺโสณกํ
         โก เม โสณกมกฺขาติ      สหายํ สหกีฬิตนฺติ ฯ
    ตตฺถ สุตฺวาติ อสุกฏฺาเน นาม เต ปิยสหาโย โสณโก
วสตีติ ตสฺส วสนฏฺานํ สุตฺวา อาโรเจนฺตสฺส กสฺส สตํ ทมฺมิ ฯ
ทิฏฺนฺติ อสุกฏฺาเน นาม มยา ทิฏฺโติ ทิสฺวา อาโรเจนฺตสฺส
กสฺส สหสฺสํ ทมฺมีติ  ฯ
     เอวํ รญฺา ปมํ อุทานคาถาย คีตาย ปญฺจจูฬกทารเกน
ปฏิคีตภาวํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อภิสมฺพุทฺโธ หุตฺวา อิมา เทฺว
คาถา อภาสิ
         อถ พฺรวี มาณวโก        ทหโร ปญฺจจูฬโก
         มยฺหํ สุตฺวา สตํ เทหิ      สหสฺสํ ทิฏฺโสณกํ
         อหํ เต โสณกมกฺขิสฺสํ      สหายํ สหกีฬิตนฺติ ฯ
     เตน วุตฺตคาถาย ปน อยมตฺโถ มหาราช มยฺหํ ตํ สุตฺวา
อาโรเจนฺตสฺส สตํ ทมฺมีติ วทสิ ตมฺปิ มยฺหเมว เทหิ ยํ
ทิสฺวานาโรเจนฺตสฺส สหสฺสํ ทมฺมีติ วทสิ ตมฺปิ มยฺหเมว เทหิ อหํ
เต ปิยสหายํ อิทาเนว ปจฺจกฺขโตว อยํ โสณโกติ อาจิกฺขิสฺสนฺติ ฯ
อิโต ปรํ สุวิญฺเยฺยเมว ฯ สมฺพุทฺธคาถา ปาลินเยเนว เวทิตพฺพา ฯ
     ตํ สุตฺวา ราชา อาห
         กตรสฺมึ โส ชนปเท       รฏฺเสุ นิคเมสุ จ
         กตฺถ เต โสณโก ทิฏฺโ    ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ
     กุมาโร อาห
         ตเวว เทว วิชิเต        ตเววุยฺยานภูมิยา
         อุชุวํสา มหาสาลา        นีโลภาสา  มโนรมา ฯ
         ติฏฺนฺติ เมฆสมานา       รมฺมา อญฺโญฺนิสฺสิตา
         เตสํ มูลสฺมึ โสณโก       ฌายติ อนุปาทโน
         อุปาทาเนสุ โลเกสุ       ทยฺหมาเนสุ นิพฺพุโตติ ฯ
         ตโต จ ราชา ปายาสิ     เสนาย จตุรงฺคิยา
         การาเปตฺวา สมํ มคฺคํ     อคมา เยน โสณโก ฯ
         อุยฺยานภูมึ คนฺตฺวาน       วิจรนฺโต พฺรหาวเน
         อาสีนํ โสณกํ ทกฺขิ        ทยฺหมาเนสุ นิพฺพุตนฺติ ฯ
     ตตฺถ อุชุวํสาติ อุชุขนฺธา ฯ มหาสาลาติ มหารุกฺขา ฯ
เมฆสมานาติ นีลเมฆสทิสา ฯ รมฺมาติ รมณียา ฯ อญฺโญฺนิสฺสิตาติ
สาขาหิ สาขํ มูเลหิ มูลํ สํสิพฺพิตฺวา ิตา ฯ เตสนฺติ เตสํ
เอวรูปานํ ตว อุยฺยานวเน สาลานํ เหฏฺา ฯ ฌายตีติ
ลกฺขณูปนิชฺฌานอารมฺมณูปนิชฺฌานสงฺขาเตหิ ฌาเนหิ ฌายติ ฯ
อนุปาทโนติ กามูปาทานวิรหิโต ฯ ทยฺหมาเนสูติ เอกาทสหิ อคฺคีหิ
ทยฺหมาเนสุ สตฺเตสุ ฯ นิพฺพุโตติ เต อคฺคี นิพฺพาเปตฺวา สีตเลน
หทเยน ฌายมาโน ตว อุยฺยาเน มงฺคลสาลรุกฺขมูเล สิลาปฏฺเฏ
นิสินฺโน เอส เต สหาโย กาญฺจนปฏิมา วิย โสภมาโน
ปฏิมาเนตีติ ฯ ตโต จาติ ภิกฺขเว ตโต โส อรินฺทโม ราชา ตสฺส
วจนํ สุตฺวาว โสณกปจฺเจกพุทฺธํ ปสฺสิสฺสามีติ จตุรงฺคินิยา เสนาย
นิกฺขมิ ฯ วิจรนฺโตติ อุชุกเมว อาคนฺตฺวา ตสฺมึ มหนฺเต วนสณฺเฑ
วิจรนฺโต ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ตํ อาสีนํ อทฺทกฺขิ ฯ โส ตํ
วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิตฺวา อตฺตโน กิเลสาภิรตตฺตา ตํ กปโณติ
มญฺมาโน อิมํ คาถมาห
         กปโณ วตายํ ภิกฺขุ       มุณฺโฑ สํฆาฏิปารุโต
         อมาติโก อปิติโก        รุกฺขมูลสฺมิ ฌายตีติ  ฯ
     ตตฺถ ฌายตีติ นิมฺมาติโก นิมฺปิติโก การุญฺปฺปตฺโตว
ฌายตีติ ฯ
         อิมํ วากฺยํ นิสาเมตฺวา    โสณโก เอตทพฺรวี
         น ราช กปโณ โหติ      ธมฺมํ กาเยน ผสฺสยํ ฯ
         โยธ ธมฺมํ นิรํกตฺวา      อธมฺมํ อนุวตฺตติ
         ส ราช กปโณ โหติ      ปาโป ปาปปรายโนติ  ฯ
     ตตฺถ อิมนฺติ ตสฺส กิเลสาภิรตสฺส ปพฺพชฺชํ อโรเจนฺตสฺส
อิมํ ปพฺพชฺชาครหวจนํ สุตฺวา ฯ เอตทพฺรวีติ ปพฺพชฺชาย คุณํ
ปกาเสนฺโต เอตํ อพฺรวิ ฯ ผสฺสยนฺติ ผสฺสยนฺโต ฯ เยน
อริยมคฺคธมฺโม นาม กาเยน ผุสิโต โส กปโณ นาม น โหตีติ
ทสฺเสนฺโต เอวมาห ฯ นิรํกตฺวาติ อตฺตภาวโต นีหริตฺวา ฯ ปาโป
ปาปปรายโนติ สยํ ปาปานํ กรเณน ปาโป อญฺเสํปิ กโรนฺตานํ
ปติฏฺาภาเวน ปาปปรายโนติ ฯ
     เอวํ โส โพธิสตฺตํ ครหิ ฯ โพธิสตฺโต อตฺตโน ครหิตภาวํ
อชานนฺโต วิย หุตฺวา นามโคตฺตํ กเถตฺวา เตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ
กโรนฺโต คาถมาห
        อรินฺทโมติ เม นามํ     กาสิราชาติ มํ วิทู
        กจฺจิ โภโต สุขเสยฺยา   อิธ ปตฺตสฺส โสณกาติ ฯ
     ตตฺถ กจฺจีติ อมฺหากํ ตาว น กิญฺจิ อผาสุกํ โภโต ปน
กจฺจิ อิธ ปตฺตสฺส อิมสฺมึ อุยฺยาเน วสโต สุขวิหาโรติ ปุจฺฉติ ฯ
     อถ นํ ปจฺเจกพุทฺโธ มหาราช น เกวลํ อิธ อญฺตฺราปิ
วสนฺตสฺส มม อผาสุกนฺนาม นตฺถีติ วตฺวา ตสฺส สมณภทฺรกคาถา
นาม อารภิ
        สทาปิ ภทฺรมธนสฺส      อนาคารสฺส ภิกฺขุโน
        น เตสํ โกฏฺเ อุเปนฺติ  น กุมฺเภ น กโฬปิยา
        ปรินิฏฺิตเมสนา        เตน ยาเปนฺติ สุพฺพตา  ฯ
        ทุติยมฺปิ ภทฺรมธนสฺส     อนาคารสฺส ภิกฺขุโน
        อนวชฺชปิณฺโฑ โภตฺตพฺโพ  น จ โกจูปโรธติ ฯ
        ตติยมฺปิ ภทฺรมธนสฺส     อนาคารสฺส ภิกฺขุโน
        นิพฺพุตปิณฺโฑ โภตฺตพฺโพ   น จ โกจูปโรธติ   ฯ
        จตุตฺถํปิ ภทฺรมธนสฺส     อนาคารสฺส ภิกฺขุโน
        มุตฺตสฺส รฏฺเ จรโต    สงฺโค ยสฺส น วิชฺชติ ฯ
        ปญฺจมมฺปิ ภทฺรมธนสฺส    อนาคารสฺส ภิกฺขุโน
        นครมฺหิ ทยฺหมานมฺหิ     นาสฺส กิญฺจิ อทยฺหถ ฯ
        ฉฏฺมฺปิ ภทฺรมธนสฺส     อนาคารสฺส ภิกฺขุโน
        รฏฺเ วิลุปฺปมานมฺหิ     นาสฺส กิญฺจิ อหาริถ ฯ
        สตฺตมมฺปิ ภทฺรมธนสฺส    อนาคารสฺส ภิกฺขุโน
        โจเรหิ รกฺขิตํ มคฺคํ     เย จญฺเ ปริปนฺถิกา
        ปตฺตจีวรมาทาย        โสตฺถึ คจฺฉติ สุพฺพโต ฯ
        อฏฺมมฺปิ ภทฺรมธนสฺส    อนาคารสฺส ภิกฺขุโน
        ยํ ยํ ทิสํ ปกฺกมติ       อนเปกฺโขว คจฺฉตีติ ฯ
     ตตฺถ อนาคารสฺสาติ มหาราช ฆราวาสํ ปหาย อนาคาริยภาวํ
ปตฺตสฺส อธนสฺส อกิญฺจนสฺส ภิกฺขุโน สพฺพกาลํ ภทฺรเมว ฯ
น เตสนฺติ มหาราช เตสํ อธนานํ ภิกฺขูนํ น โกฏฺาคาเร
ธนธญฺานิ อุเปนฺติ น กุมฺภิยํ น ปจฺฉิยํ เต ปน สุพฺพตา ฯ
ปรินิฏฺิตนฺติ ปเรสํ ฆเร ปกฺกอาหารํ สงฺฆาฏิปารุตา กปาลมาทาย
ฆรปฏิปาฏิยา เอสนา ปริเยสนา เตน ตโต ลทฺเธน ปิณฺเฑน
ตํ อาหารํ นวนฺนํ  ปาฏิกุลฺยานํ วเสน ปจฺจเวกฺขิตฺวา ปริภุญฺชิตฺวา
ชีวิตวุตฺตึ ยาเปนฺติ ฯ อนวชฺชปิณฺโฑ โภตฺตพฺโพติ เวชฺชกมฺมาทิกาย
อเนสนาย วา กุหนาลปนา เนมิตฺตกตา นิปฺเปสิกตา ลาเภน ลาภํ
ชิคึสนตาติ เอวรูเปน มิจฺฉาชีเวน วา อุปฺปาทิกา จตฺตาโร ปจฺจยา
ธมฺเมน อุปฺปาทิตาปิ อปจฺจเวกฺขิตฺวา ปริภุตฺโต สาวชฺชปิณฺโฑ นาม
อเนสนํ ปน ปหาย มิจฺฉาชีวํ วชฺเชตฺวา ธมฺเมน สเมน อุปฺปาทิตา
ปฏิสงฺขา โยนิโส จีวรํ ปฏิเสวามีติ วุตฺตนเยเนว ปจฺจเวกฺขิตฺวา
อนวชฺชปิณฺโฑ นาม ฯ เยน เอวรูโป อนวชฺชปิณฺโฑ โภตฺตพฺโพ
ปริภุญฺชิตพฺโพเยว ยํ เอวํ อนวชฺชปิณฺฑํ ภุญฺชมานานํ ปจฺจเย
นิสฺสาย โกจิ อปฺปมตฺตโกปิ กิเลโส น อุปโรธติ น ปีเฬติ ฯ
ตสฺส ทุติยมฺปิ ภทฺรมธนสฺส อนาคารสฺส ภิกฺขุโนติ ฯ นิพฺพุโตติ
ปุถุชฺชนภิกฺขุโน ธมฺเมน อุปฺปนฺนปิณฺโฑปิ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ปริภุญฺชิยมาโน
นิพฺพุตปิณฺโฑ นาม ฯ เอกนฺตโต ปน ขีณาสวสฺส ปิณฺโฑว
นิพฺพุตปิณฺโฑ นาม ฯ กึการณา ฯ โส หิ เถยฺยปริโภโค
อิณปริโภโค ทายชฺชปริโภโค สามิปริโภโคติ อิเมสุ จตูสุ ปริโภเคสุ
สามิปริโภควเสน ตํ ปริภุญฺชติ ฯ ตณฺหาย ทาสพฺยํ อตีโต สามี
หุตฺวา ปริภุญฺชติ น ตํ ตปฺปจฺจยา โกจิ อปฺปมตฺตโกปิ กิเลโส
อุปโรธตีติ ฯ มุตฺตสฺส รฏฺเ จรโตติ อุปฏฺากกุลาทีสุ อลคฺคมานสฺส
ฉินฺนวลาหกสฺส วิย ราหุมุขา ปมุตฺตสฺส วิมลจนฺทมณฺฑลสฺส วิย จ
ยสฺส คามนิคมาทีสุ จรนฺตสฺส ราคสงฺคาทีสุ เอโกปิ สงฺโค
นตฺถิ ฯ เอกจฺโจ หิ กุเลหิ สํสฏฺโ วิหรติ สหโสกี สหนนฺที ฯ
เอกจฺโจ มาตาปิตูสุปิ อลคฺคมานโส วิหรติ โกรุนครคามวาสี
ทหโร วิย ฯ เอวรูปสฺส ปุถุชฺชนสฺสาปิ ภทฺรเมว ฯ นาสฺส
กิญฺจีติ โย หิ พหุปริกฺขาโร โหติ โส มา เม โจรา ปริกฺขาเร
หรึสูติ อติเรกานิ จีวราทีนิ อนฺโตนคเร อุปฏฺากกุเล นิกฺขิปติ
อถ นครมฺหิ ทยฺหมาเน อสุกกุเล นาม อคฺคิ อุฏฺิโตติ สุตฺวา
โสจติ กิลมติ ฯ เอวรูปสฺส ภทฺรํ นาม นตฺถิ ฯ โย ปน มหาราช
สกุณวตฺตํ นาม ปูเรติ กายปฏิพทฺธปริกฺขาโรว โหติ ตสฺส
ตาทิสสฺส น กิญฺจิ อทยฺหถ ฯ เตนสฺส ปญฺจมํปิ ภทฺรเมว ฯ
วิลุปฺปมานมฺหีติ วิลุมฺปมานมฺหิ ฯ อยเมว วา ปาโ ฯ อหาริถาติ
ยถา ปพฺพตคหนาทีหิ นิกฺขมิตฺวา รฏฺ วิลุมฺปมาเนสุ โจเรสุ
พหุปริกฺขารสฺส อนฺโตคาเม ปิตํ วิลุมฺปติ นีหรติ ตถา ยสฺส อธนสฺส
กายปฏิพทฺธปริกฺขารสฺส น กิญฺจิ อหาริถ ตสฺส ฉฏฺมฺปิ ภทฺรเมว ฯ
เย จญฺเ ปริปนฺถิกาติ เย จ อญฺเปิ เตสุ เตสุ าเนสุ
สุงฺกคหณตฺถาย ปิตา ปริปนฺถิกา เตหิ จ รกฺขิตํ ฯ ปตฺตจีวรนฺติ
โจรานํ อนุปการํ สุงฺกิกานํ  อสุงฺการหํ มตฺติกาปตฺตญฺเจว
กตทฬฺหีกมฺมปริภณฺฑํ ปํสุกูลจีวรญฺจ อปฺปคฺฆานิ กายพนฺธนปริสาวนสูจิ-
วาสิปตฺตตฺถวิกานิ จาติ สพฺเพปิ อฏฺ ปริกฺขาเร กายปฏิพทฺเธ กตฺวา
มคฺคํ ปฏิปนฺโน เกนจิ อวิเหิยมาโน โสตฺถึ คจฺฉติ ฯ สุพฺพโตติ
โลภนียานิ หิ จีวราทีนิ ทิสฺวา โจราปิ หรนฺติ ฯ สุงฺกิกาปิ กึ
นุโข เอตสฺส หตฺเถติ ปตฺตตฺถวิกาทีนิ โสเธนฺติ ฯ สุพฺพโต ปน
สลฺลหุกวุตฺตึ เตสํ ปสฺสนฺตานญฺเว โสตฺถึ คจฺฉติ เตนสฺส สตฺตมํปิ
ภทฺรเมว ฯ อนเปกฺโขว คจฺฉตีติ กายปฏิพทฺธโต อติเรกสฺส วิหาเร
ปฏิสามิตสฺส กสฺสจิ ปริกฺขารสฺส อภาวา วสนฏฺานํ นิวตฺติตฺวาปิ
น โอโลเกติ ยํ ทิสํ คนฺตุกาโม โหติ ตํ คจฺฉนฺโต อนเปกฺโขว
คจฺฉติ อนุราธปุรา นิกฺขมิตฺวา ถูปาราเม ปพฺพชิตานํ ทฺวินฺนํ
กุลปุตฺตานํ วุฑฺฒตโร วิย ฯ
     อิติ โสณกปจฺเจกพุทฺโธ อฏฺ สมณภทฺรกานิ กเถสิ ฯ ตโต
อุตฺตรึ ปน สตมฺปิ สหสฺสมฺปิ อปริมาณานิ สมณภทฺรกานิ เอส
กเถตุํ สมตฺโถเยว ฯ ราชา ปน กามาภิรตตฺตา ตสฺส กถํ
ปจฺฉินฺทิตฺวา มยฺหํ สมณภทฺรเกหิ อตฺโถ นตฺถีติ อตฺตโน
กามาธิมุตฺตตฺตํ ปกาเสนฺโต อาห
        พหูนิ สมณภทฺรานิ         โย ตฺวํ ภิกฺขุ ปสํสติ
        อหญฺจ คิทฺโธ กาเมสุ      กถํ กาหามิ โสณก ฯ
        ปิยา เม มานุสา กามา    อโถ ทิพฺยาปิ เม ปิยา
        อถ เกน นุ วณฺเณน       อุโภ โลเก ลภามฺหเสติ ฯ
     ตตฺถ วณฺเณนาติ การเณน ฯ
     อถ นํ ปจฺเจกพุทฺโธ อาห
        กาเมสุ คิทฺธา กามรตา    กาเมสุ อธิมุจฺฉิตา
        นรา ปาปานิ กตฺวาน      อุปปชฺชนฺติ ทุคฺคตึ  ฯ
        เย จ กาเม ปหนฺตฺวาน    นิกฺขนฺตา อกุโตภยา
        เอโกทิภาวาธิคตา        น เต คจฺฉนฺติ ทุคฺคตึ ฯ
        อุปมนฺเต กริสฺสามิ        ตํ สุโณหิ อรินฺทม
        อุปมาย มิเธกจฺเจ        อตฺถํ ชานนฺติ ปณฺฑิตา  ฯ
        คงฺคาย กุณปํ ทิสฺวา       วุยฺหมานํ มหณฺณเว
        วายโส สมจินฺเตสิ        อปฺปปญฺโ อเจตโส  ฯ
        ยานญฺจ วติทํ ลทฺธํ        ภกฺโข จายํ อนปฺปโก
        ตตฺถ รตฺตึ ตตฺถ ทิวา      ตตฺเถว นิรโต มโน ฯ
        ขาทํ นาคสฺส มํสานิ       ปิวํ ภาคีรโสทกํ
        สมฺปสฺสํ วนเจตฺยานิ       น ปเลตฺถ วิหงฺคโม ฯ
        ตญฺจ โอตรณี คงฺคา       ปมตฺตํ กุณเป รตํ
        สมุทฺทํ อชฺฌคาหาสิ        อคติ  ยตฺถ ปกฺขินํ ฯ
        โส จ ภกฺขปริกฺขีโณ       อุปฺปติตฺวา วิหงฺคโม
        น ปจฺฉโต น ปุรโต       นุตฺตรํ โนปิ ทกฺขิณํ  ฯ
        ทีปํ โส น อชฺฌคญฺฉิ       อคติ ยตฺถ ปกฺขินํ
        โส จ ตตฺเถว ปาปตฺถ     ยถา ทุพฺพลโก ตถา  ฯ
        ตญฺจ สามุทฺทิกา มจฺฉา     กุมฺภีลา มกรา สุสู
        ปสยฺหการา ขาทึสุ        ผนฺทมานํ วิปกฺขิกํ  ฯ
        เอวเมว ตุวํ ราช        เย จญฺเ กามคิทฺธิโน
        คิทฺธี เจ น วมิสฺสนฺติ      กากปญฺาย เต วิทู ฯ
        เอสา เต อุปมา ราช     อตฺถสนฺทสฺสนี กตา
        ตฺวญฺจ ปญฺายเส เตน     ยทิ กาหสิ วา น วาติ ฯ
     ตตฺถ ปาปานีติ มหาราช ตฺวญฺจ กามคิทฺโธ นรา จ กาเม
นิสฺสาย กายทุจฺจริตาทีนิ ปาปานิ กตฺวา ยตฺถ สุปินนฺเตปิ ทิพฺพา
จ มานุสิกา จ กามา น ลภนฺติ ตํ ทุคฺคตึ อุปปชฺชนฺตีติ อตฺโถ ฯ
ปหนฺตฺวานาติ เขฬปิณฺฑํ วิย ปหาย ฯ อกุโตภยาติ ราคาทีสุ
กุโตจิ อนาคตภยา ฯ เอโกทิภาวาธิคตาติ เอโกทิภาวํ เอกวิหาริกํ
อธิคตา ฯ น เตติ เต เอวรูปา ปพฺพชิตา ทุคฺคตึ น คจฺฉนฺติ ฯ
อุปมนฺเตติ มหาราช ทิพฺพมานุสเก กาเม ปตฺเถนฺตสฺส หตฺถิกุณเป
ปฏิพทฺธกากสทิสสฺส ตว เอกํ อุปมํ กริสฺสามิ ตํ สุโณหีติ
อตฺโถ ฯ กุณปนฺติ หตฺถิกเฬวรํ ฯ มหณฺณเวติ คมฺภีรปุถุเล
อุทเก ฯ เอโก กิร มหาวารโณ คงฺคาตีเร จรนฺโต คงฺคาย
ปติตฺวา อุตฺตริตุํ อสกฺโกนฺโต ตตฺเถว มโต คงฺคาย วุยฺหิ ตํ
สนฺธาเยตํ วุตฺตํ ฯ วายโสติ อากาเสน คจฺฉนฺโต เอโก กาโก ฯ
ยานญฺจ วติทนฺติ โส เอวํ จินฺเตตฺวา ตตฺถ นิลียิตฺวา อิทํ
หตฺถิยานํ ลทฺธํ เอตฺถ นิสินฺโน สุขํ  จริสฺสามิ อยเมว จ
อนปฺปโก ภกฺโข ภวิสฺสติ อิทานิ มยา อญฺตฺร คนฺตุํ น
วฏฺฏตีติ สนฺนิฏฺานมกาสิ ฯ  ตตฺถ รตฺตินฺติ ตสฺส รตฺติญฺจ ทิวา
จ ตตฺเถว มโน อภิรโต อโหสิ ฯ น ปเลตฺถาติ น อุปฺปติตฺวา
ปกฺกามิ ฯ โอตรณีติ สมุทฺทาภิมุขี โอตรมานา ฯ โอหาริณีติปิ
ปาโ ฯ สา สมุทฺทาภิมุขี อวหาริณีติ อตฺโถ ฯ อคติ ยตฺถาติ
สมุทฺทมชฺฌํ สนฺธายาห ฯ ภกฺขปริกฺขีโณติ ปริกฺขีณภกฺโข ฯ
อุปฺปติตฺวาติ ขีเณ จมฺเม จ มํเส จ อฏฺิสงฺฆาโฏ อุมฺมิเวคภินฺโน
อุทเก นิมุชฺชิ ฯ อถ โส กาโก อุทเก ปติฏฺาตุํ อสกฺโกนฺโต
อุปฺปติ เอวํ อุปฺปติตฺวาติ อตฺโถ ฯ อคติ ยตฺถ ปกฺขินนฺติ
ยสฺมึ สมุทฺทมชฺเณ ปกฺขีนํ อคติ ตตฺถ โส เอวํ อุปฺปติโต
ปจฺฉิมทิสํ คนฺตฺวา ตตฺถ ปติฏฺ อลภิตฺวา ตโต ปุรตฺถิมํ ตโต
อุตฺตรํ ตโต ทกฺขิณนฺติ จตสฺโสปิ ทิสา คนฺตฺวา อตฺตโน ปติฏฺานํ
น อชฺฌคญฺฉิ นาธิคจฺฉีติ อตฺโถ ฯ อถ วายโส เอวํ อุปฺปติตฺวา
ปจฺฉิมาทีสุ เอเกกํ ทิสํ อาคญฺฉิ ทีปํ ปน นาชฺฌคมาติ เอวเมว
อตฺโถ ทฏฺพฺโพ ฯ ปาปตฺถาติ ปติโต ฯ ยถา ทุพฺพลโกติ ยถา
ทุพฺพลโก ปเตยฺย ตเถว ปติโต ฯ สุสูติ สุสุนามกา จณฺฑมจฺฉา ฯ
ปสยฺหการาติ อนิจฺฉมานกํเยว พลกฺกาเรน ฯ วิปกฺขิกนฺติ
วิทฺธสฺตปกฺขิกํ ฯ คิทฺธี เจ น วมิสฺสนฺตีติ ยทิ คิทฺธา หุตฺวา
กาเม น วมิสฺสนฺติ น ฉฑฺเฑสฺสนฺติ ฯ กากปญฺาย เตติ กากสฺส
สมานปญฺา อิติ เต พุทฺธาทโย ปณฺฑิตา วิทู วิทนฺติ ชานนฺตีติ
อตฺโถ ฯ อตฺถสนฺทสฺสนี กตาติ อตฺถปฺปกาสิกา กตา ฯ ตฺวญฺจ
ปญฺายเสติ ปญฺายิสฺสสิ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ มหาราช มยา
หิตกาเมน ตว โอวาโท ทินฺโน ตํ ปน ตฺวํ ยทิ กาหสิ เทวโลเก
นิพฺพตฺติสฺสสิ ยทิ น กาหสิ กามปงฺเก นิมุคฺโค ชีวิตปริโยสาเน
นิรเย นิพฺพตฺติสฺสสีติ ฯ เอวํ ตฺวเมว เตน การเณน สคฺเค วา
นิรเย วา ปญฺายิสฺสสิ อหํ ปน สพฺพภเวหิ มุตฺโต อปฺปฏิสนฺธิโกติ
อิมํ ปนสฺส โอวาทํ ททนฺเตน ปจฺเจกพุทฺเธน นที ทสฺสิตา ฯ
ตาย วุยฺหมานํ หตฺถิกุณปํ ทสฺสิตํ ฯ กุณปขาทโก กาโก ทสฺสิโต ฯ
ตสฺส กุณปํ ขาทิตฺวา ปานียํ ปิวนกาโล ทสฺสิโต ฯ รมณียวนสณฺฑสฺส
ทสฺสนกาโล ทสฺสิโต ฯ กุณปสฺส นทิยา วุยฺหมานสฺส
สมุทฺทปฺปเวโส ทสฺสิโต ฯ สมุทฺทมชฺเฌ กากสฺส หตฺถิกุณเป
ปติฏฺ อลภิตฺวา วินาสํ ปตฺตกาโล ทสฺสิโต ฯ ตตฺถ นที วิย
อนมตคฺโค สํสาโร ทฏฺพฺโพ ฯ นทิยา วุยฺหมานํ หตฺถิกุณปํ วิย
สํสาเร ปญฺจกามคุณา ฯ กาโก วิย พาลปุถุชฺชโน ฯ กากสฺส
กุณปํ ขาทิตฺวา ปานียํ ปิวนกาโล วิย ปุถุชฺชนสฺส กามคุเณ
ปริภุญฺชิตฺวา โสมนสฺสิกกาโล ฯ กากสฺส กุณเป ลคฺคสฺเสว
รมณียวนสณฺฑสฺส ทสฺสนํ วิย ปุถุชฺชนสฺส กามคุเณสุ ลคฺคสฺเสว
สวนวเสน อฏฺตึสอารมฺมณทสฺสนํ ฯ กุณเป สมุทฺทํ ปวิฏฺเ
กากสฺส ปติฏฺ ลภิตุํ อสกฺโกนฺตสฺส วินาสํ ปตฺตกาโล วิย
พาลปุถุชฺชนสฺส กามคุณคิทฺธสฺส ปาปปรายนสฺส กุสลธมฺเม ปติฏฺ
ลภิตุํ อสกฺโกนฺตสฺส มหานิรเย วินาสํ ปตฺติ ทฏฺพฺพา ฯ
     เอวมสฺส ปจฺเจกพุทฺโธ อิมาย อุปมาย โอวาทํ ทตฺวา อิทานิ
ตเมว โอวาทํ ถิรํ กตฺวา ปติฏฺเปตุํ คาถมาห
          เอกวาจํปิ ทฺวิวาจํ     ภเณยฺย  อนุกมฺปโก
          ตตุตฺตรึ น ภาเสยฺย    ทาโส อยฺยสฺส สนฺติเกติ ฯ
     ตตฺถ น ภาเสยฺยาติ วจนํ อคณฺหนฺตสฺส หิตโต อุตฺตรึ
ภาสมาโน สามิกสฺส สนฺติเก ทาโส วิย โหติ ฯ ทาโส หิ สามิเก
กถํ คณฺหนฺเตปิ อคณฺหนฺเตปิ กเถติเยว ฯ เตน วุตฺตํ ตตุตฺตรึ
น ภาเสยฺยาติ ฯ
     เอวํ วตฺวา ปจฺเจกพุทฺโธ อิทฺธิยา อุปฺปติตฺวา สเจ ปพฺพชิสฺสสิ
วา โน วา ทินฺโน เต มยา โอวาโท อปฺปมตฺโต โหหิ
มหาราชาติ ราชานํ อนุสาเสตฺวา นนฺทมูลกปพฺภารเมว คโต ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         อิทํ วตฺวาน ปกฺกามิ     โสณโก อมิตพุทฺธิมา
         เวหาเส อนฺตลิกฺขสฺมึ    อนุสาเสตฺวาน ขตฺติยนฺติ ฯ
อยํ อภิสมฺพุทฺธคาถา ฯ
     ตตฺถ อิทํ วตฺวานาติ ภิกฺขเว โส ปจฺเจกพุทฺโธ อมิตาย
โลกุตฺตรพุทฺธิยา อมิตพุทฺธิมา อิทํ วตฺวา อิทฺธิยา อุปฺปติตฺวา สเจ
ปพฺพชิสฺสสิ ตเวว โน เจ ปพฺพชิสฺสสิ ตเวว ทินฺโน เต มยา
โอวาโท  อปฺปมตฺโต โหหีติ เอวํ อนุสาเสตฺวาน ขตฺติยํ ปกฺกามิ ฯ
     โพธิสตฺโตปิ ตํ อากาเสน คจฺฉนฺตํ ยาว ทสฺสนปถา
โอโลเกนฺโต ตฺวา ตสฺมึ จกฺขุปเถ อติกฺกนฺเต สํเวคํ ปฏิลภิตฺวา
จินฺเตสิ อยํ พฺราหฺมโณ หีนชจฺโจ สมาโน อสํภินฺนขตฺติยวํเส
ชาตสฺส มม มตฺถเก ปาทรชํ โอกิรนฺโต อากาสํ อุปฺปติตฺวา
คโต มยาปิ อชฺเชว นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิตุํ วฏฺฏตีติ ฯ โส รชฺชํ
นิยฺยาเทตฺวา ปพฺพชิตุกาโม คาถาทฺวยมาห
       โก นุเม ราชกตฺตาโร     สูตา เวยฺยตฺติมาคตา
       รชฺชํ นิยฺยาทยิสฺสามิ       นาหํ รชฺเชน มตฺถิโก ฯ
       อชฺเชว ปพฺพชิสฺสามิ       โก ชญฺา มรณํ สุเว
       นาหํ กาโกว ทุมฺเมโธ     กามานํ วสมนฺวคาติ  ฯ
     ตตฺถ โก นุเมติ กุหึ อิเม ฯ ราชกตฺตาโรติ เย ราชารหํ
อภิสิญฺจิตฺวา ราชานํ กโรนฺติ ฯ สูตา เวยฺยตฺติมาคตาติ สูตา
จ เย จ อญฺเ เวยฺยตฺติภาวํ อาคตา มุขมงฺคลิกา ฯ รชฺเชน
มตฺถิโกติ รชฺเชน อตฺถิโก ฯ โก ชญฺา มรณํ สุเวติ มรณํ
อชฺช วา เสฺว วาติ อิทํ โก ชานิตุํ สมตฺโถ ฯ
     เอวํ รชฺชํ นิยฺยาเทนฺตสฺส สุตฺวา อมจฺจา อาหํสุ
        อตฺถิ เต ทหโร ปุตฺโต     ทีฆาวุ รฏฺวฑฺฒโน
        ตํ รชฺเช อภิสิญฺจสฺสุ       โส โน ราชา ภวิสฺสตีติ  ฯ
     ตโต ปรํ รญฺา วุตฺตคาถมาทึ กตฺวา อุทานสมฺพนฺธคาถา
ปาลินเยเนว  เวทิตพฺพา ฯ
     ราชา อาห
        ขิปฺปํ กุมารํ อาเนถ       ทีฆาวุํ  รฏฺวฑฺฒนํ
        ตํ รชฺเช อภิสิญฺจสฺสุ       โส โว ราชา ภวิสฺสตีติ ฯ
     อมจฺจา รญฺโ วจนํ สุตฺวา ราชกุมารํ อาเนสุํ ฯ ราชาปิสฺส
รชฺชํ นิยฺยาเทสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
     ตโต กุมารํ อาเนสุํ          ทีฆาวุํ รฏฺวฑฺฒนํ
     ตํ ทิสฺวา อาลปิ ราชา        เอกปุตฺตํ มโนรมํ  ฯ
     สฏฺิคามสหสฺสานิ            ปริปุณฺณานิ สพฺพโส
     เต ปุตฺต ปฏิปชฺชสฺสุ          รชฺชํ นิยฺยาทยามิ เต  ฯ
     อชฺเชว ปพฺพชิสฺสามิ          โก ชญฺา มรณํ สุเว
     มาหํ กาโกว ทุมฺเมโธ        กามานํ วสมนฺวคํ  ฯ
     สฏฺินาคสหสฺสานิ            สพฺพาลงฺการภูสิตา
     สุวณฺณกจฺฉา มาตงฺคา         เหมกปฺปนวาสสา ฯ
     อารุฬฺหา คามณีเยภิ          โตมรงฺกุสปาณิภิ
     เต ปุตฺต ปฏิปชฺชสฺสุ          รชฺชํ นิยฺยาทยามิ เต ฯ
     อชฺเชว ปพฺพชิสฺสามิ          โก ชญฺา มรณํ สุเว
     มาหํ กาโกว ทุมฺเมโธ        กามานํ วสมนฺวคํ ฯ
     สฏฺิอสฺสสหสฺสานิ            สพฺพาลงฺการภูสิตา
     อาชานียา จ ชาติยา         สินฺธวา สีฆวาหนา ฯ
     อารุฬฺหา คามณีเยภิ          อินฺทิยาจาปธาริภิ
     เต ปุตฺต ปฏิปชฺชสฺสุ          รชฺชํ นิยฺยาทยามิ เต ฯ
     อชฺเชว ปพฺพชิสฺสามิ          โก ชญฺา มรณํ สุเว
     มาหํ กาโกว ทุมฺเมโธ        กามานํ  วสมนฺวคํ  ฯ
     สฏฺิรถสหสฺสานิ             สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา
     ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา        สพฺพาลงฺการภูสิตา ฯ
     อารุฬฺหา คามณีเยภิ          จาปหตฺเถหิ  จมฺมิภิ
     เต ปุตฺต ปฏิปชฺชสฺสุ          รชฺชํ นิยฺยาทยามิ เต ฯ
     อชฺเชว ปพฺพชิสฺสามิ          โก ชญฺา มรณํ สุเว
     มาหํ กาโกว ทุมฺเมโธ        กามานํ วสมนฺวคํ ฯ
     สฏฺิเธนุสหสฺสานิ            โรหญฺา ปุงฺควูสภา
     ตา ปุตฺต ปฏิปชฺชสฺสุ          รชฺชํ นิยฺยาทยามิ เต ฯ
     อชฺเชว ปพฺพชิสฺสามิ          โก ชญฺา มรณํ สุเว
     มาหํ กาโกว  ทุมฺเมโธ       กามานํ วสมนฺวคํ ฯ
     โสฬสิตฺถีสหสฺสานิ            สพฺพาลงฺการภูสิตา
     วิจิตฺรวตฺถาภรณา            อามุตฺตมณิกุณฺฑลา
     ตา ปุตฺต ปฏิปชฺชสฺสุ          รชฺชํ นิยฺยาทยามิ เต ฯ
     อชฺเชว ปพฺพชิสฺสามิ          โก ชญฺา มรณํ สุเว
     มาหํ กาโกว ทุมฺเมโธ        กามานํ วสมนฺวคนฺติ ฯ
อถ นํ กุมาโร อาห
     ทหรสฺเสว เม ตาต          มาตา มตาติ เม สุตํ
     ตยา วินา อหํ ตาต          ชีวิตุํปิ น อุสฺสเห ฯ
     ยถา อารญฺกํ นาคํ          โปโต อนฺเวติ ปจฺฉโต
     เชสฺสนฺตํ คิริทุคฺเคสุ          สเมสุ วิสเมสุ จ ฯ
     เอวนฺตํ อนุคจฺฉามิ           ปุตฺตมาทาย ปจฺฉโต
     สุภโร เต ภวิสฺสามิ          น เต เหสฺสามิ ทุพฺภโรติ ฯ
           ยถา สามุทฺทิกํ  นาวํ     พาณิชานํ ธเนสินํ
           โวหาโร ตตฺถ คณฺเหยฺย   พาณิชา พฺยสนี สิยา
           เอวเมว ปุตฺตกลิ        อนฺตรายกโร มมาติ ฯ
     กุมาโร ปุน กิญฺจิ วตฺตุํ น วิสหิ ฯ อถ ราชา อมจฺเจ
อาณาเปนฺโต อาห
           อิมํ กุมารํ ปาเปถ       ปาสาทํ รติวฑฺฒนํ
           ตตฺถ กมฺพุสหตฺถาโย      ยถา สกฺกํว อจฺฉรา
           ตา นํ ตตฺถ รมิสฺสนฺติ     ตาหิ เวโส  รมิสฺสตีติ ฯ
           ตโต กุมารํ ปาเปสุํ      ปาสาทํ รติวฑฺฒนํ
           ตํ ทิสฺวา อวจุํ กญฺา     ทีฆาวุํ รฏฺวฑฺฒนํ
           เทวตา นุสิ คนฺธพฺโพ     อาทู สกฺโก ปุรินฺทโท
           โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุตฺโต   กถํ ชาเนมุ ตํ มยนฺติ ฯ
        นมฺหิ เทโว น คนฺธพฺโพ นปิ สกฺโก ปุรินฺทโท
           กาสิรญฺโ อหํ ปุตฺโต     ทีฆาวุ รฏฺวฑฺฒโน
           มมํ ภรถ ภทฺทํ โว       อหํ ภตฺตา ภวามิ โวติ ฯ
           ตํ ตตฺถ อวจุํ กญฺา      ทีฆาวุํ  รฏฺวฑฺฒนํ
           กุหึ ราชา อนุปฺปตฺโต     อิโต ราชา กุหิงฺคโตติ  ฯ
           ปงฺกํ ราชา อติกฺกนฺโต    ถเล ราชา ปติฏฺิโต
           อกณฺฏกํ อคหนํ          ปฏิปนฺโน มหาปถํ ฯ
           อหญฺจ ปฏิปนฺโนสฺมิ       มคฺคํ ทุคฺคติคามินํ
           สกณฺฏกํ สคหนํ          เยน คจฺฉนฺติ ทุคฺคตึ ฯ
           ตสฺส เต สฺวาคตํ ราช    สีหสฺเสว คิริพฺพชํ
           อนุสาส มหาราช        ตฺวํ โน สพฺพาสมิสฺสโรติ ฯ
     ตตฺถ ขิปฺปนฺติ เตนหิ สีฆํ อาเนถ ฯ อาลปีติ สฏฺิคามสหสฺสานีติ
อาทีนิ วทนฺโต อาลปิ ฯ สพฺพาลงฺการภูสิตาติ เต นาคา สพฺเพหิ
สีสูปคาทีหิ อลงฺกาเรหิ ภูสิตา ฯ เหมกปฺปนวาสสาติ สุวณฺณขจิเตน
กปฺปเนน ปฏิจฺฉนฺนสรีรา ฯ คามณีเยภีติ หตฺถาจริเยหิ ฯ อาชานียา
จาติ การณาการณวิชานนกาว ชาติยา ฯ สินฺธวาติ สินฺธวรฏฺเ
สินฺธวนทีตีเร ชาตา ฯ คามณีเยภีติ อสฺสาจริเยหิ ฯ
อินฺทิยาจาปธาริภีติ อินฺทิยาวุธญฺจ จาปาวุธญฺจ ธาเรนฺเตหิ ฯ ทีปา
อโถปิ เวยฺยคฺฆาติ ทีปิจมฺมพฺยคฺฆจมฺมปริวารา ฯ คามณีเยภีติ
รถิเกหิ ฯ จมฺมิภีติ สนฺนทฺธจมฺเมหิ ฯ โรหญฺาติ รตฺตวณฺณา  ฯ
ปุงฺควูสภาติ อุสภสงฺขาเตน เชฏฺกปุงฺคเวน สมนฺนาคตา ฯ ทหรสฺเสว
เมติ อถ นํ กุมาโร ตาต ทหรสฺเสว เม สโต มาตา มตา
อิติ มยา สุตํ โสหํ ตยา วินา ชีวิตุํ น สกฺขิสฺสามีติ อาห ฯ
โปโตติ ตรุโณ โปตโก ฯ เชสฺสนฺตนฺติ วิจรนฺตํ ฯ สามุทฺทิกนฺติ
สมุทฺเท วิจรนฺตํ ฯ ธเนสินนฺติ ธนํ ปริเยสนฺตานํ ฯ โวหาโรติ
วิจิตฺรโวหาโร เหฏฺา กฑฺฒนโก พาลมจฺโฉ วา อุทกรกฺขโส
วา อาวฏฺโฏ วา ฯ ตตฺถาติ ตสฺมึ สมุทฺเท ฯ พาณิชา พฺยสนี
สิยาติ อถ เต พาณิชา พฺยสนี พฺยสนํ ปตฺตา ภเวยฺยุํ ฯ
สิยุนฺติ วา ปาโ ฯ ปุตฺตกลีติ ปุตฺตลามก ปุตฺตกาฬกณฺณิ ฯ
กุมาโร ปุน กิญฺจิ วตฺตุํ น วิสหิ ฯ อถ ราชา อมจฺเจ
อาณาเปนฺโต อิมนฺติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ กมฺพุสหตฺถาโยติ กมฺพุสํ
วุจฺจติ สุวณฺณํ สุวณฺณาภรณภูสิตหตฺถาโยติ อตฺโถ ฯ ยถาติ
ยถา อิจฺฉนฺติ ตถา กโรนฺติ ฯ
     เอวํ วตฺวา มหาสตฺโต ตตฺเถว ตํ อภิสิญฺจาเปตฺวา  นครํ
ปาเหสิ ฯ สยํ ปน เอกโกว อุยฺยานา นิกฺขมิตฺวา หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา
รมณีเย ภูมิภาเค ปณฺณสาลํ มาเปตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา
วนมูลผลาหาโร ยาเปสิ ฯ มหาชโนปิ กุมารํ พาราณสึ ปเวเสสิ ฯ
โส นครํ ปทกฺขิณํ กตฺวา ปาสาทํ อภิรุหิ ฯ ตํ ทิสฺวา อวจุํ
กญฺาติ ตํ มหนฺเตน ปริวาเรน สิริโสภคฺเคน อาคตํ ทิสฺวา อสุโก
นาเมโสติ อชานนฺตีเยว ตา นาฏกิตฺถิโย อโวจุํ ฯ มมํ ภรถาติ
มํ อิจฺฉถ ฯ ปงฺกนฺติ ราคาทิกิเลสปงฺกํ ฯ ถเลติ ปพฺพชฺชาย ฯ
อกณฺฏกนฺติ ราคกณฺฏกาทิวิรหิตํ ฯ เตเหว คหเนหิ อคหนํ ฯ
มหาปถนฺติ สคฺคโมกฺขคามินํ มหามคฺคํ ปฏิปนฺโน ฯ เยนาติ เยน
มิจฺฉามคฺเคน ทุคฺคตึ คจฺฉนฺติ ตมหํ ปฏิปนฺโนติ วทติ ฯ ตโต
ตา จินฺเตสุํ ราชา ตาว อมฺเห ปหาย ปพฺพชิโต อยมฺปิ
กาเมสุ วิรตฺตจิตฺตรูโป สเจ นํ นาภิรมิสฺสาม นิกฺขมิตฺวา
ปพฺพเชยฺย อภิรมนาการมสฺส กริสฺสามาติ ฯ อถ นํ อภินนฺทนฺติโย
โอสานคาถมาหํสุ ฯ ตตฺถ คิริพฺพชนฺติ สีหโปตกานํ วสนฏฺานํ
กาญฺจนคุหํ เกสรสีหสฺส อาคตํ วิย ตสฺส ตว อาคตํ สฺวาคตํ ฯ
ตฺวํ โนติ ตฺวํ สพฺพาสํปิ อมฺหากํ อิสฺสโร สามีติ ฯ
  เอวญฺจ ปน วตฺวา สพฺพาตุริยานิ ปคฺคณฺหึสุ นานปฺปการานิ
นจฺจคีตานิ ปวตฺตยึสุ ฯ ยโส มหา อโหสิ ฯ โส  ยสสมฺปตฺโต
ปิตรํ น สริ ธมฺเมน รชฺชํ กาเรตฺวา ยถากมฺมํ คโต ฯ โพธิสตฺโตปิ
ฌานาภิญฺา นิพฺพตฺเตตฺวา อายูหปริโยสาเน พฺรหฺมโลกูปโค อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนว
ปุพฺเพปิ ตถาคโต มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขนฺโตเยวาติ วตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ตทา ปจฺเจกพุทฺโธ ปรินิพฺพายิ ปุตฺโต ราหุลกุมาโร
อโหสิ เสสปริสา พุทฺธปริสา อโหสิ อรินฺทโม ราชา ปน
อหเมวาติ ฯ
                   โสณกชาตกํ นิฏฺิตํ  ฯ
                         ปมํ ฯ
                      ----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๒ หน้า ๘๑-๑๐๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=42&A=1637&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=42&A=1637&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=66              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=452              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=611              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=611              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]