ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๓ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๙ มหานิปาต(๑)

                     มหานิปาต วณฺณนา
                     ------------
                      มหาชนกชาตกํ
      โก ยํ มชฺเฌ สมุทฺทสฺมินฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
มหาภินิกฺขมนปารมึ อารพฺภ กเถสิ ฯ เอกทิวสมฺหิ ภิกฺขู
ธมฺมสภายํ ตถาคตสฺส มหาภินิกฺขมนํ วณฺณยนฺตา นิสีทึสุ ฯ สตฺถา
อาคนฺตฺวา กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ
ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปิ
โพธิสตฺตกาเล ตถาคโต มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขนฺโตเยวาติ วตฺวา ตุณฺหี
อโหสิ เตหิ ยาจิโต อตีตํ อาหริ ฯ
      อตีเต ภิกฺขเว วิเทหรฏฺเฐ มิถิลายํ มหาชนโก นาม ราชา
รชฺชํ กาเรสิ ฯ ตสฺส รญฺโญ เทฺว ปุตฺตา อเหสุํ อริฏฺฐชนโก จ
โปลชนโก จ ฯ เตสํ ราชา เชฏฺฐปุตฺตสฺส อุปรชฺชํ อทาสิ กนิฏฺฐสฺส
เสนาปติฏฺฐานํ อทาสิ ฯ อปรภาเค มหาชนเก กาลกเต
อริฏฺฐชนโก ราชา หุตฺวา อิตรสฺส อุปรชฺชํ อทาสิ ฯ ตสฺเสโก
ปาทมูลิโก อมจฺโจ รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตวา เทว อุปราชา ตุมฺเห
มาเรตุกาโมติ อาห ฯ ราชา ปุนปฺปุนํ กถํ สุตฺวา กนิฏฺฐสฺส สิเนหํ
ภินฺทิตฺวา โปลชนกํ สํขลิกาหิ พนฺธาเปตฺวา ราชนิเวสนโต อวิทูเร
เอกสฺมึ เคเห ฐเปตฺวา อารกฺขํ คณฺหาเปสิ ฯ กุมาโร สจาหํ
ภาตุ เวริมฺหิ สํขลิกาปิ เม หตฺถปาทา มา มุญฺจนฺตุ ทวารํปิ มา
วิวริยตุ โน เจหํ ภาตุ เวริมฺหิ สํขลิกาปิ เม หตฺถปาทา
มุญฺจนฺตุ ทฺวารํปิ วิวริยตูติ สจฺจกิริยํ อกาสิ ฯ ตาวเทว สํขลิกาปิ
ขณฺฑาขณฺฑํ ภญฺชึสุ ทวารํปิ วิวริ ฯ ตโต โส นิกฺขมิตฺวา เอกํ
ปจฺจนฺตคามํ คนฺตฺวา ตตฺถ วาสํ กปฺเปสิ ฯ ปจฺจนฺตคามวาสิโน
ตํ สญฺชานิตฺวา อุปฏฺฐหึสุ ฯ อถ นํ ราชา คาหาเปตุํ นาสกฺขิ ฯ
โส อนุปุพฺเพน ปจฺจนฺตชนปทํ หตฺถคตํ กตฺวา มหาปริวาโร หุตฺวา
จินฺเตสิ อหํ ปุพฺเพ มม ภาตุโน น เวริมฺหิ อิทานิ ปน เวริมฺหีติ ฯ
โส พลนิกายํ สนฺนิปาเตตฺวา มหาชนปริวุโต ปจฺจนฺตคามา
นิกฺขมิตฺวา อนุปุพฺเพน มิถิลํ ปตฺวา พหินคเร ขนฺธาวารํ กตฺวา
เสนํ นิวาสาเปสิ ฯ อถ นครวาสิโน โยธา กุมาโร กิร อาคโตติ
สุตฺวา เยภุยฺเยน หตฺถิวาหนาทีนิ คเหตฺวา ตสฺเสว สนฺติกํ อาคมึสุ
อญฺเญปิ นาครา อาคมึสุ ฯ โส ภาตุ สาสนํ เปเสสิ นาหํ ปุพฺเพ
ตุมฺหากํ เวรี อิทานิ ปน เวริมฺหิ เสตจฺฉตฺตํ วา เม เทถ ยุทฺธํ วาติ ฯ
ตํ สุตฺวา ราชา ยุทฺธํ กาตุํ อิจฺฉนฺโต อคฺคมเหสึ อามนฺเตตฺวา ภทฺเท
ยุทฺเธ ชยปราชโย นาม น สกฺกา ชานิตุํ สเจ มม อนฺตราโย
โหติ ตวํ คพฺภํ รกฺเขยฺยาสีติ วตฺวา มหติยา เสนาย ปริวุโต
นครา นิกฺขมิ ฯ อถ นํ ยุทฺเธ โปลชนกสฺส โยธา ชีวิตกฺขยํ
ปาเปสุํ ฯ ราชา มโตติ สุตฺวา สกลนครํ เอกโกลาหลชาตํ ฯ
เทวีปิ ตสฺส มตภาวํ ญตฺวา สีฆสีฆํ สุวณฺณสาราทีนิ คเหตฺวา
ปจฺฉิยํ ปกฺขิปิตฺวา มตฺถเก ปิโลติกํ อตฺถริตฺวา อุปริ ตณฺฑุเล
ปกฺขิปิตฺวา กิลิฏฺฐปิโลติกํ นิวาเสตฺวา อตฺตโน สรีรํ วิรูปํ กตฺวา
ปจฺฉึ สีเส ฐเปตฺวา ทิวาทิวเสเยว นครา นิกฺขมิ ฯ น โกจิ นํ
ชานาติ ฯ สา อุตฺตรทฺวาเรน นิกฺขมิตฺวา กตฺถจิ อคตปุพฺพตฺตา
มคฺคํ อชานนฺตี ทิสํ ววฏฺฐเปตุํ อสกฺโกนฺตี เกวลํ กาลจมฺปากนครํ
นาม อตฺถีติ สุตตฺตา กาลจมฺปากนครํ คมิกา นาม อตฺถีติ
ปุจฺฉิยมานา เอติสฺสํ สาลายํ นิสีทิ ฯ กุจฺฉิยํ ปนสฺสา น โย วา
โส วา สตฺโต ปูริตปารมี ปน มหาสตฺโต นิพฺพตฺติ ตสฺส เตเชน
สกฺกสฺส ภวนํ อุณฺหาการํ ทสฺเสสิ ฯ สกฺโก อาวชฺเชนฺโต ตํ
การณํ ญตฺวา เทวิยา กุจฺฉิยํ นิพฺพตฺตสตฺโต มหาปุญฺโญ มยา
ตตฺถ คนฺตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา ปฏิจฺฉนฺนโยคฺคํ มาเปตฺวา ตตฺถ
มญฺจํ ปญฺญาเปตฺวา มหลฺลกปุริสํ วิย อตฺตานํ มาเปตฺวา โยคฺคํ
ปาเชนฺโต ตาย นิสินฺนสาลาย ทฺวาเร รถํ ฐเปตฺวา กาลจมฺปากนครํ
คมิกา นาม อตฺถีติ ตํ ปุจฺฉิ ฯ ตํ สุตฺวา เทวี อหมฺปิ
ตาต คมิสฺสามีติ อาห ฯ เตนหิ โยคฺคํ อารุยฺห นิสีท อมฺมาติ ฯ
สา นิกฺขมิตฺวา ตาต อหํ ปริปุณฺณคพฺภา น สกฺกา มยา
โยคฺคํ อภิรุหิตุํ ตว ปจฺฉโต ว คมิสฺสามิ อปิจ อิมิสฺสา ปน
เม ปจฺฉิยา โอกาสํ เทหีติ อาห ฯ อมฺม กึ วเทสิ โยคฺคํ
ปาเชตุํ ชานนฺโต นาม มยา สทิโส นตฺถิ มา ภายิ โยคฺคํ อภิรุยฺห
นิสีท อมฺมาติ ฯ ตสฺสา อาโรหนกาเล อตฺตโน ปุตฺตสฺสานุภาเวน
ปฐวี วาตปุณฺณภสฺมจมฺมํ วิย อุนฺนมิตฺวา โยคฺคสฺส ปจฺฉิมนฺเต
อาหจฺจ อฏฺฐาสิ ฯ สา อภิรุยฺห สิริสยเน นิปชฺชิตฺวา
เทวตา อยํ ภวิสฺสตีติ อญฺญาสิ ฯ สา ทิพฺพสยเน นิปนฺนมตฺตา
ว นิทฺทํ โอกฺกมิ ฯ อถ นํ สกฺโก ตึสโยชนมตฺถเก เอกํ นทึ
ปตฺวา เทวึ ปโพเธตฺวา อมฺม อิมมฺหา โอตริตฺวา นทิยํ นหายิตฺวา
อุสฺสีสเก สาฏกยุคํ อตฺถิ ตํ นิวาเสหิ อนฺโตโยคฺเค ปูวภตฺตํ อตฺถิ
ตํ คเหตฺวา ปริภุญฺชาหีติ อาห ฯ สา ตถา กตฺวา ปุน นิปชฺชิตฺวา
สายณฺหสมเย กาลจมฺปากนครํ ปตฺวา ทฺวารฏฺฏาลกปากาเร
ทิสฺวา ตาต กินฺนาเมตํ นครนฺติ สกฺกํ ปุจฺฉิ ฯ กาลจมฺปากนครํ
อมฺมาติ ฯ กึ วเทสิ ตาต นนุ อมฺหากํ นครโต กาลจมฺปากนครํ
สฏฺฐีโยชนมตฺถเก โหตีติ ฯ เอวํ อมฺม อหํ ปน อุชุมคฺคํ
ชานามีติ ฯ อถ นํ ทกฺขิณทฺวารสมีเป โอตาเรตฺวา อมฺม
อมฺหากํ คาโม ปุรโต โหติ ตวํ ปน อิมํ นครํ ปวิสาหีติ วตฺวา
ปุรโต คจฺฉนฺโต วิย คนฺตฺวา สกฺโก อนฺตรธายิตฺวา สกฏฺฐานเมว
คโต ฯ เทวีปิ เอกิสฺสํ สาลายํ นิสีทิ ฯ ตสฺมึ ขเณ เอโก
ทิสาปาโมกฺโข กาลจมฺปากนครวาสี มนฺตชฺฌายิกพฺราหฺมโณ ปญฺจหิ
มาณวกสเตหิ ปริวุโต นหานตฺถาย คจฺฉนฺโต ทูรโต ว
โอโลเกตฺวา ตํ อภิรูปํ โสภคฺคปฺปตฺตํ เทวึ ตตฺถ สาลายํ นิสินฺนํ
ทิสฺวา เทวิยา กุจฺฉิยํ นิพฺพตฺตมหาสตฺตสฺสานุภาเวน สห ทสฺสเนเนว
สกกนิฏฺฐภคินี วิย สิเนหํ อุปฺปาเทตฺวา มาณเว พหิ ฐเปตฺวา
เอกโกว สาลายํ ปวิสิตฺวา ภคินิ กตรคามวาสีติ ปุจฺฉิ ฯ ตาต
อหํ มิถิลายํ อริฏฺฐชนกรญฺโญ อคฺคมเหสิมฺหีติ ฯ อมฺม อิธ
กสฺมา อาคโตสีติ ปุจฺฉิ ฯ โปลชนเกน ราชา มาริโต อถาหํ
ภีตา คพฺภํ อนุรกฺขิสฺสามีติ อาคตาติ ฯ อมฺม อิมสฺมึ ปน นคเร
ตว โกจิ ญาตโก อตฺถีติ ฯ นตฺถิ ตาตาติ ฯ เตนหิ มา จินฺตยิ
อหํ อุทิจฺจพฺราหฺมณมหาสาโล ทิสาปาโมกฺโข อาจริโย อหํ ตํ
ภคินิฏฺฐาเน ฐเปตฺวา ปฏิชคฺคิสฺสามิ ตวํ ภาติโกติ มํ วตฺวา
ปาเทสุ คเหตฺวา ปริเทวาหีติ ฯ สา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา
มหาสทฺทํ กตฺวา ตสฺส ปาเทสุ คเหตฺวา ปติ ฯ อุโภปิ อญฺญมญฺญํ
ปริเทวึสุ ฯ อถ อนฺเตวาสิกา ตสฺส สทฺทํ สุณนฺตา อุปธาวิตฺวา
สาลํ ปวิสิตฺวา อาจริย กึ เต โหตีติ ปุจฺฉึสุ ฯ กนิฏฺฐภคินี เม
ตาตา อสุกกาเล นาม มยา วินา ชาตาติ ฯ ทิฏฺฐกาลโต ปฏฺฐาย
มา จินฺตยิตฺถ อาจริยาติ อาหํสุ ฯ โส ปฏิจฺฉนฺนโยคฺคํ อาหราเปตฺวา
ตํ ตตฺถ นิสีทาเปตฺวา พฺราหฺมณิยา มม กนิฏฺฐภคินีภาวํ กเถตฺวา
สพฺพกิจฺจานิ กาตุํ วเทถาติ วตฺวา เคหํ เปเสสิ ฯ อถ นํ พฺราหฺมณี
อุณฺโหทเกน นหาเปตฺวา สยนํ ปญฺญาเปตฺวา นิปชฺชาเปสิ ฯ พฺราหฺมโณปิ
นหายิตฺวา เคหํ อาคโต โภชนกาเล ภคึนึ เม ปกฺโกสถาติ ตํ
ปกฺโกสาเปตฺวา ตาย สทฺธึ เอกโต ภุญฺชิตฺวา อตฺตโน นิเวสเนเยว
ตํ ปฏิชคฺคิ ฯ สา นจิรสฺเสว สุวณฺณวณฺณํ ปุตฺตํ วิชายิ ฯ เทวี
มหาชนกกุมาโรติสฺส อยฺยกสฺส สนฺตกํ นามํ อกาสิ ฯ โส
วฑฺฒมาโน ทารเกหิ สทฺธึ กีฬนฺโต เย นํ โรเสนฺติ อสมฺภินฺนขตฺติยกุเล
ชาตตฺตา มหาพลตาย เจว มานถทฺธตาย จ เต ทฬฺหํ คเหตฺวา
ปหริ ฯ เต มหาสทฺเทน โรทนฺตา เกน ปหตาติ วุตฺเต วิธวาปุตฺเตนาติ
วทนฺติ ฯ กุมาโร จินฺเตสิ อิเม มํ วิธวาปุตฺโตติ
อภิณฺหํ วทนฺติ โหตุ มม มาตรํ ปุจฺฉิสฺสามีติ ฯ โส เอกทิวสํ
มาตรํ ปุจฺฉิ อมฺม โก มยฺหํ ปิตาติ ฯ อถ นํ ตาต พฺราหฺมโณ
เต ปิตาติ วญฺเจสิ ฯ โส ปุนทิวเส ทารเก ปหรนฺโต
วิธวาปุตฺเตนาติ วุตฺเต นนุ พฺราหฺมโณ เม ปิตาติ วตฺวา พฺราหฺมโณ
กึ เต โหตีติ วุตฺเต จินฺเตสิ อิเม พฺราหฺมโณ กึ เต โหตีติ
วทนฺติ มาตา เม อิทํ การณํ ยถาภูตํ น กเถสิ สา อตฺตโน
มเนน เม น กเถสฺสติ โหตุ กถาเปสฺสามิ นนฺติ โส ถญฺญํ
ปิวนฺโต มาตุ ถนํ ฑํสิตฺวา อมฺม ปิตรํ เม กเถหิ โน เจ
กเถสฺสสิ ถนนฺเต ฉินฺทิสฺสามีติ อาห ฯ สา ปุตฺตํ วญฺเจตุํ
อสกฺโกนฺตี ตาต ตวํ มิถิลายํ อริฏฺฐชนกสฺส รญฺโญ ปุตฺโต ปิตา เต
โปลชนเกน มาริโต อหนฺตํ อนุรกฺขนฺตี อิมํ นครํ อาคตมฺหิ อยํ
พฺราหฺมโณ ภคินิฏฺฐาเน ฐเปตฺวา ปฏิชคฺคีติ กเถสิ ฯ โส ตโต
ปฏฺฐาย วิธวาปุตฺโตติ วุตฺเตปิ น กุชฺฌติ ฯ โส โสฬสวสฺสพฺภนฺตเรเยว
ตโย เวเท สพฺพสิปฺปานิ จ อุคฺคณฺหิ โสฬสวสฺสิกกาเล
ปน อุตฺตมรูปธโร อโหสิ ฯ โส ปิตุ สนฺตกํ รชฺชํ คณฺหิสฺสามีติ
จินฺเตตฺวา มาตรํ ปุจฺฉิ อมฺม กิญฺจิ เต หตฺถคตํ ธนํ
อตฺถิ อุทาหุ โน อหํ โวหารํ กตฺวา ธนํ อุปฺปาเทตฺวา
ปิตุ สนฺตกํ รชฺชํ คณฺหิสฺสามีติ ฯ ตาต นาหํ ตุจฺฉหตฺถา อาคตา
ตโย สารา มยฺหํ อตฺถิ มณิสาโร มุตฺตาสาโร วชิรสาโรติ เตสุ
เอเกโก สาโร รชฺชคฺคหณปฺปมาโณ  อตฺถิ ตํ คเหตฺวา รชฺชํ คณฺหาหิ
มา โวหารํ กริ ตาตาติ ฯ อมฺม เอตํ ธนํ มยฺหเมว อุปฑฺฒํ
เทหิ ตํ คเหตฺวา สุวณฺณภูมึ คนฺตฺวา พหุธนํ อาหริตฺวา ปิตุ
สนฺตกํ รชฺชํ คณฺหิสฺสามีติ วตฺวา โส อุปฑฺฒํ อาหราเปตฺวา
ภณฺฑํ คเหตฺวา สุวณฺณภูมิคมิเกหิ วาณิเชหิ สทฺธึ นาวาย ภณฺฑํ
อาโรเปตฺวา ปุน นิวตฺติตฺวา มาตรํ วนฺทิตฺวา อาปุจฺฉิตฺวา อมฺม
อหํ สุวณฺณภูมึ คมิสฺสามีติ อาห ฯ ตาต มหาสมุทฺโท นาม
อปฺปสิทฺธิโก พหุอนฺตราโย มา คจฺฉ รชฺชํ คหณตฺถาย เต ธนํ
พหุนฺติ ฯ โส คจฺฉิสฺสามิเยว อมฺมาติ มาตรํ อาปุจฺฉิตฺวา วนฺทิตฺวา
ปทกฺขิณํ กตฺวา นิกฺขมิตฺวา นาวํ อภิรุหิ ฯ ตํ ทิวสเมว
โปลชนกสฺส สรีเร โรโค อุทปาทิ ฯ อนุฏฺฐานเสยฺยํ สยิ ฯ สตฺต
วาณิชสตานิ นาวํ อภิรุหึสุ ฯ นาวา สตฺตหิ ทิวเสหิ สตฺต โยชนสตานิ
คตา ฯ สา อติจณฺฑอูมิเวเคน คนฺตฺวา อตฺตานํ สณฺฐาเรตุํ
นาสกฺขิ ฯ ตรงฺคเวเคน ผลกานิ ภินฺนานิ โหนฺติ ฯ ตโต ตโต
อุทกํ อุคฺคตํ ฯ นาวา สมุทฺทมชฺเฌ นิมฺมุคฺคา ฯ มหาชนา
มรณภยภีตา โรทนฺติ ปริเทวนฺติ นานา เทวตาโย นมสฺสนฺติ ฯ
มหาสตฺโต ปน เนว โรทติ น ปริเทวติ น เทวตาโย นมสฺสติ ฯ
โส นาวาย นิมฺมุชฺชนภาวํ ญตฺวา สปฺปินา สทฺธึ ขนฺธสกฺขรํ
โอมทฺทิตฺวา กุจฺฉิปูรํ ขาทิตฺวา เทฺว มฏฺฐสาฏเก เตเลน เตเมตฺวา
ทฬฺหํ นิวาเสตฺวา กูปกํ นิสฺสาย ฐิโต นาวาย นิมฺมุชฺชนสมเย
กูปมตฺถกํ อภิรุหิ ฯ มหาชนา มจฺฉกจฺฉปภกฺขา ชาตา ฯ สมนฺตา
อุทกํ โลหิตวณฺณํ อโหสิ ฯ มหาสตฺโต กูปมตฺถเก ฐิโต ว
อิมาย นาม ทิสาย มิถิลาติ ตํ ทิสํ ววฏฺฐเปตฺวา กูปมตฺถกา
อุปติตฺวา มจฺฉกจฺฉเป อติกฺกมฺม มหาพลตาย เอกอุสภมตฺถเก
ปติ ฯ ตํ ทิวสเมว โปลชนโก กาลมกาสิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย
มหาสตฺโต มณิวณฺณาสุ อูมีสุ ปวตฺเตนฺโต สุวณฺณกทฺทลิขนฺโท วิย
พาหุพเลน มหาสมุทฺทํ ตรติ ฯ โส ยถา เอกทิวสํ ตรติ เอวํ
สตฺตาหํ ตรติ อิทานิ ปุณฺณมีทิวโสติ ตํ ปน เวลํ โอโลเกตฺวา
โลโณทเกน มุขํ วิขาเลตฺวา อุโปสถิโก โหติ ฯ ตทา ปน เย
มาตุอุปฏฺฐานาทิคุณยุตฺตา สมุทฺเท มริตุํ อนนุจฺฉวิกา สตฺตา เต
อุปธาเรหีติ จตูหิ โลกปาเลหิ มณิเมขลา นาม เทวธีตา
สมุทฺทรกฺขิกา ฐปิตา โหติ ฯ สา สตฺต ทิวเส สมุทฺทํ น โอโลเกติ ฯ
ทิพฺพสมฺปตฺตึ อนุภวนฺติยา กิรสฺสา สติ ปมุฏฺฐา ฯ เทวธีตา
เทวสมาคมํ คตาติปิ เกจิ วทนฺติ ฯ อชฺช เม สตฺตโม ทิวโส สมุทฺทํ
อโนโลเกนฺติยา กา นุโข ปวุตฺตีติ จินฺเตตฺวา โอโลเกนฺตี
มหาสตฺตํ ทิสฺวา สเจ มหาชนกกุมาโร สมุทฺเทเยว มริสฺสติ
เทวสมาคมํ ปวิสิตุํ น ลภิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา มหาสตฺตสฺส อวิทูเร
อลงฺกตสรีรา อากาเส ฐตฺวา มหาสตฺตํ วีมํสมานา ปฐมํ
คาถมาห
            โกยํ มชฺเฌ สมุทฺทสฺมึ      อปสฺสนฺตีรมายุเห
            กึ ตวํ อตฺถวสํ ญตฺวา      เอวํ วายามเส ภุสนฺติ ฯ
      ตตฺถ อปสฺสนฺตีรนฺติ ตีรํ อปสฺสนฺโตว ฯ อายุเหติ วิริยํ กโรติ ฯ
      อถ มหาสตฺโต อชฺช เม สตฺตโม ทิวโส สมุทฺทํ ตรนฺตสฺส
น เม ทุติโย สตฺโต ทิฏฺฐปุพฺโพ โก นุโข เอส มํ วทตีติ
อากาสํ โอโลเกนฺโต ตํ ทิสฺวา ทุติยคาถมาห
         นิสมฺม วตฺตํ โลกสฺส       วายมสฺส จ เทวเต
         ตสฺมา มชฺเฌ สมุทฺทสฺมึ     อปสนฺตีรมายุเหติ ฯ
      ตตฺถ นิสมฺม วตฺตํ โลกสฺสาติ โส อหํ โลกสฺส วตฺตํ
กิริยํ นิสมฺม อุปธาเรตฺวา วิหรามีติ อตฺโถ ฯ วายามสฺส จาติ
วายามสฺส จ อานิสํสํ นิสมฺม ปสฺสิตฺวา วิหรามีติ ทีเปติ ฯ
ตสฺมาติ ยสฺมา นิสมฺม วิหรามิ ปุริสกาโร นาม น นสฺสติ
สุเข ปติฏฺฐาเปตีติ ชานามิ ตสฺมา ตีรํ อปสฺสนฺโตปิ อายุเห วิริยํ
กโรมิ ฯ กึ นาเมตํ น อุกฺกณฺฐามีติ ฯ
      สา ตสฺส ธมฺมกถํ โสตุกามา ปุน คาถมาห
         คมฺภีเร อปฺปเมยฺยสฺมึ      ตีรํ ยสฺส น ทิสฺสติ
         โมโฆ เต ปุริสวายาโม    อปฺปตฺวา ว มริสฺสสีติ ฯ
      ตตฺถ อปฺปตฺวา วาติ ตีรํ อปฺปตฺวาเยว ตฺวํ มริสฺสสิ ฯ
      อถ นํ มหาสตฺโต กินฺนาเมตํ กเถสิ อหํ วายามํ กตฺวา
มรนฺโตปิ ครหโต มุญฺจิสฺสามีติ วตฺวา คาถมาห
         อณโน ญาตีนํ โหติ        เทวานํ ปิตูนญฺจ โส
         กรํ ปุริสกิจฺจานิ          น จ ปจฺฉานุตปฺปตีติ ฯ
      ตตฺถ อณโนติ เทวเต วายามํ กโรนฺโต มรนฺโตปิ ญาตีนญฺจ
เทวานญฺจ พฺรหฺมานญฺจ อนฺตเร อณโน โหติ อคารยฺโห โหตีติ อตฺโถ ฯ
      อถ นํ เทวตา คาถมาห
         อปารเณยฺยํ ยํ กมฺมํ       อปฺผลํ กิลมถุทฺธยํ ๑-
         ตตฺถ โก วายเมนตฺโถ ๒-  มจฺจุ ยสฺสาภินิปฺผตนฺติ ๓- ฯ
      ตตฺถ อปารเณยฺยนฺติ วายาเมน มตฺถกํ อปาเปตพฺพํ ฯ
มจฺจุ ยสฺสาภินิปฺผตนฺติ ยสฺส อฏฺฐาเน วายามกรณกสฺส มจฺจุ มรณเมว
นิปฺผตฺติ ตตฺถ โก วายเมนตฺโถติ ฯ
      เอวํ วุตฺเต ตํ อปฺปฏิภาณํ กโรนฺโต มหาสตฺโต อุปริ
คาถา อภาสิ
         อปารเณยฺยํ อจฺจนฺตํ       โย วิทิตฺวาน เทวเต
         น รกฺเข อตฺตโน ปาณํ     ชญฺญา โส ยทิ หาปเย
         อธิปฺปายผลํ เอเก        อสฺมึ โลกสฺมิ เทวเต
         ปโยชยนฺติ กมฺมานิ        ตานิ อิชฺฌนฺติ วา น วา
         สนฺทิฏฺฐิกํ กมฺมผลํ         นนุ ปสฺสสิ เทวเต
         สนฺนา อญฺเญ ตรามหํ      ตญฺจ ปสฺสามิ สนฺติเก
         โส อหํ วายมิสฺสามิ       ยถาสติ ยถาพลํ
         คจฺฉํ ปารํ สมุทฺทสฺส       กาสํ ปุริสการิยนฺติ ฯ
      ตตฺถ อจฺจนฺตนฺติ โย อิทํ กมฺมํ วิริยํ กตฺวาปิ นิปฺผาเทตุํ
น สกฺกา อจฺจนฺตเมว อปารเณยฺยนฺติ วิทิตฺวา จณฺฑหตฺถิมตฺตหตฺถิอาทโย
อปริหรนฺโต อตฺตโน ปาณํ น รกฺเขยฺย ฯ ชญฺญา โส ยทิ หาปเยติ
โส ยทิ ตาทิเสสุ ฐาเนสุ วิริยํ หาเปยฺย
@เชิงอรรถ: ๑. กิลมถุทฺทยนฺติปิ ปาโฐ. ฯ  ๒. วายาเมนตฺโถติปิ ปาโฐ ฯ  ๓. ยสฺสาภินิปฺปตนฺ
@   ติปิ ปาโฐ
ชาเนยฺย ตสฺส กุสิตภาวสฺส ผลํ ตวํ ยํ วา ตํ วา นิรตฺถกํ
วทสีติ ทีเปติ ฯ ปาลิยํ ปน ชญฺญา โส ยทิ หาปยนฺติ ลิขิตํ
ตํ อฏฺฐกถาสุ นตฺถิ ฯ อธิปฺปายผลนฺติ อตฺตโน อธิปฺปายสฺส ผลํ
สมฺปสฺสมานา เอกจฺเจ ปุริสา กสิวณิชฺชาทีนิ กมฺมานิ ปโยเชนฺติ ฯ
ตานิ อิชฺฌนฺติ วา น วาติ เอตฺถ คมิสฺสามิ อิทํ อุคฺคเหสฺสามีติ
กายิกเจตสิกวิริยํ กโรนฺตสฺส ตานิ อิชฺฌนฺเตว ตสฺมา ตํ กาตุํ
วฏฺฏติเยวาติ ทสฺเสติ ฯ สนฺนา อญฺเญ ตรามหนฺติ อญฺเญ ชนา
มหาสมุทฺเท สนฺนา นิมฺมุคฺคา วิริยํ อกโรนฺตา มจฺฉกจฺฉปภกฺขา
ชาตา อหํ ปน เอกโก ว ตรามิ ฯ ตญฺจ ปสฺสามิ สนฺติเกติ
อิทํปิ เม วิริยผลํ ปสฺส มยา อิมินา อตฺตภาเวน เทวตา นาม
น ทิฏฺฐปุพฺพา โส อหํ ตญฺจ อิมินา ทิพฺพตฺตภาเวน มม
สนฺติเก ฐิตํ ปสฺสามิ ฯ ยถาสติ ยถาพลนฺติ อตฺตโน สติยา จ
พลสฺส จ อนุรูปํ ฯ กาสนฺติ กริสฺสามิ ฯ
      เทวตา ตสฺส ตํ ทฬฺหํ วจนํ สุตฺวา ตสฺส ถูตึ กโรนฺตี คาถมาห
         โย ตวํ เอวํ คเต โอเฆ   อปฺปเมยฺเย มหณฺณเว
         ธมฺมวายามสมฺปนฺโน       กมฺมุนา นาวสีทสิ
        โส ตวํ ตตฺเถว คจฺฉาหิ ยตฺถ เต นิรโต มโนติ ฯ
      ตตฺถ เอวํ คเตติ เอวรูเป อปฺปเมยฺเย โอเฆ คมฺภีเร
วิตฺถาเร มหาสมุทฺเท ฯ ธมฺมวายามสมฺปนฺโนติ ธมฺเมน วายาเมน
สมนฺนาคโต ฯ กมฺมุนา นาวสีทสีติ ตวํ อตฺตโน ปุริสการกมฺเมน
นาวสีทสิ ฯ ยตฺถ เตติ ยสฺมึ ฐาเน ตว มโน นิรโต ตตฺเถว
คจฺฉาหีติ อตฺโถ ฯ
      เอวญฺจ ปน วตฺวา ปณฺฑิต มหาปรกฺกม กุหึ ตํ เนสฺสามีติ
ปุจฺฉิ ฯ มิถิลนครนฺติ วุตฺเต สา มหาสตฺตํ มาลากลาปํ วิย
อุกฺขิปิตฺวา อุโภหิ พาหาหิ ปคฺคยฺห อุเร นิปชฺชาเปตฺวา ปิยปุตฺตํ
วิย อาทาย คจฺฉนฺตี อากาเส ปกฺขนฺทิ ฯ มหาสตฺโต สตฺตาหํ
โลโณทเกน อุปกิลิฏฺฐสรีโร ทิพฺพผสฺเสน ผุฏฺโฐ นิทฺทํ โอกฺกมิ ฯ
อถ นํ สา มิถิลํ เนตฺวา อมฺพวเน มงฺคลสิลาปตฺเต ทกฺขิณปสฺเสน
นิปชฺชาเปตฺวา อุยฺยาเน เทวตาหิ ตสฺส อารกฺขํ คาหาเปตฺวา
สกฏฺฐานเมว คตา ฯ ตทา โปลชนกสฺส ปุตฺโต นตฺถิ เอกา
ปนสฺส ธีตา สีวลีเทวี นาม อโหสิ ปณฺฑิตา พยตฺตา ฯ อถ
อมจฺจา ตเมว ราชานํ มรณมญฺเจ นิปนฺนํ ปุจฺฉึสุ มหาราช
ตุมฺเหสุ ทิวงฺคเตสุ กสฺส รชฺชํ ทสฺสามาติ ฯ อถ ราชา มม ธีตรํ
สีวลีเทวึ อาราเธตุํ สมตฺถสฺส รชฺชํ เทถ โย วา ปน จตุรสฺส
ปลฺลงฺกสฺส อุสฺสีสกํ ชานาติ โย วา ปน สหสฺสถามธนุํ อาโรเปตุํ
สกฺโกติ โย วา ปน โสฬสมหานิธึ นีหริตุํ สกฺโกติ ตสฺส รชฺชํ
เทถาติ อาห ฯ เทว เตสํ โน นิธีนํ อุทานํ กเถถาติ อาหํสุ ฯ
      ราชา
         สุริยุคฺคมเน นิธิ          อโถ โอคฺคมเน นิธิ
         อนฺโต นิธิ พหิ นิธิ        น อนฺโต น พหิ นิธิ
         อาโรหเน มหานิธิ        อโถ โอโรหเน นิธิ
         จตูสุ มหาสาเลสุ         สมนฺตา โยชเน นิธิ
         ทนฺตคฺเคสุ มหานิธิ        พาลคฺเคสุ จ เกปุเก
         รุกฺขคฺเคสุ มหานิธิ        โสฬเสเต มหานิธี
         สหสฺสถาโม ปลฺลงฺโก      สีวลาราธเนน จาติ
นิธีหิ สทฺธึ อิตเรสมฺปิ อุทานํ กเถสิ ฯ อมจฺจา รญฺโญ อจฺจเยน ตสฺส
มตสรีรกิจฺจํ กตฺวา สตฺตเม ทิวเส สนฺนิปติตฺวา มนฺตยึสุ รญฺญา
อตฺตโน ธีตรํ อาราเธตุํ สมตฺถสฺส รชฺชํ ทาตพฺพนฺติ วุตฺตํ โก
ตํ อาราเธตุํ สกฺขิสฺสตีติ ฯ เต เสนาปติ รญฺโญ วลฺลโภติ ตสฺส
สาสนํ เปเสสุํ ฯ โส สาสนํ สุตฺวา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา รชฺชสฺสตฺถาย
ราชทฺวารํ คนฺตฺวา อตฺตโน อาคตภาวํ ราชธีตาย อาโรจาเปสิ ฯ
สา ตสฺส อาคตภาวํ ญตฺวา อตฺถิ นุ ขวสฺส เสตจฺฉตฺตสิรึ
ธาเรตุํ ธิตีติ ตสฺส วีมํสนตฺถาย ขิปฺปํ อาคจฺฉตูติ อาห ฯ โส
ตํ สาสนํ สุตฺวา ตํ อาราเธตุกาโม โสปาณปาทมูลโต ปฏฺฐาย
ชเวน คนฺตฺวา ตสฺสา สนฺติเก อฏฺฐาสิ ฯ อถ นํ สา วีมํสมานา
มหาตเล ชเวน ธาวตูติ อาห ฯ โส ราชธีตรํ โตเสสฺสามีติ
เวเคน ธาวิ ฯ อถ นํ ปุน เอหีติ อาห ฯ โส ปุน ชเวน
อาคโต ฯ สา ตสฺส ธิติยา อภาวํ ญตฺวา เอหิ ปาเท เม สมฺพาหาติ ฯ
โส ตสฺส อาราธนตฺถํ นิสีทิตฺวา ปาเทสมฺพาหิ ฯ อถ นํ อุเร
ปาเทน ปหริตฺวา อุตฺตานกํ ปาเตตฺวา อิมํ อนฺธพาลํ ปุริสํ
ธิติวิรหิตํ โปเถตฺวา คีวายํ คเหตฺวา นีหรถาติ ทาสีนํ สญฺญํ
อทาสิ ฯ ตา ตถา กรึสุ ฯ โส เตหิ กึ เสนาปตีติ ปุฏฺโฐ
ตุมฺเห มา ปุจฺฉถ นายํ มานุสฺสิตฺถี ยกฺขินี ภวิสฺสตีติ อาห ฯ
ตโต ภณฺฑาคาริโก คโต ฯ ตมฺปิ ตเถว ลชฺชาเปสิเยว ฯ ตถา
เสฏฺฐึ ฉตฺตคฺคาหกํ อสิคฺคาหกนฺติ สพฺเพปิ ลชชาเปสิเยว ฯ อถ
มหาชโน มนฺเตตฺวา ราชธีตรํ ตาว อาราเธตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถิ
สหสฺสถามธนุํ อาโรเปตุํ สมตฺถสฺส รชฺชํ เทถาติ อาห ฯ ตมฺปิ
โกจิ อาโรเปตุํ นาสกฺขิ ฯ ตโต จตุรสฺส ปลฺลงฺกสฺส อุสฺสีสกํ
ชานนฺตสฺส รชฺชํ เทถาติ อาห ฯ ปลฺลงฺกสฺส อุสฺสีสกมฺปิ น โกจิ
ชานาติ ฯ ตโต โสฬส มหานิธี นีหริตุํ สมตฺถสฺส รชฺชํ เทถาติ อาห ฯ
เตปิ โกจิ นีหริตุํ นาสกฺขิ ฯ ตโต อราชิกํ นาม รฏฺฐํ ปาเลตุํ น
สกฺกา กินฺนุโข กาตพฺพนฺติ มนฺตยึสุ ฯ อถ เน ปุโรหิโต อาห
ตุมฺเห มา จินฺตยิตฺถ ผุสฺสรถํ วิสชฺเชตุํ วฏฺฏติ ผุสฺสรเถน หิ
ลทฺธราชา สกลชมฺพูทีเป รชฺชํ กาเรตุํ สมตฺโถ โหตีติ ฯ เต
สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา นครํ อลงฺการาเปตฺวา มงฺคลรเถ
กุมุทวณฺเณ จตฺตาโร อสฺเส โยเชตฺวา อุปริจิตฺตตฺถรณํ อตฺถริตฺวา
ปญฺจราชกกุธภณฺฑานิ อาโรเปตฺวา จตุรงฺคินิยา เสนาย ปริวาเรสุํ ฯ
สสฺสามิกสฺส รถสฺส ปุรโต ตุริยานิ วชฺชนฺติ อสฺสามิกสฺส ปจฺฉโต
ตสฺมา ปุโรหิโต สพฺพตุริยานิ ปจฺฉโต วาเทถาติ วตฺวา
สุวณฺณภิงฺคาเรน รถนนฺทิญฺจ รสฺมิโย จ รถธุรญฺจ ปโตทญฺจ
อภิสิญฺจิตฺวา ยสฺส รชฺชํ กาเรตุํ ปุญฺญํ อตฺถิ ตสฺส สนฺติกํ คจฺฉาหีติ
วตฺวา ตํ รถํ วิสชฺเชสิ ฯ อถ รโถ ราชเคหํ ปทกฺขิณํ กตฺวา
เวเคน มหาวิถึ อภิรุหิ ฯ เสนาปติอาทโย ผุสฺสรโถ มม สนฺติกํ
เอตูติ มนฺตยึสุ ฯ โส สพฺเพสํ เคหานิ อติกฺกมิตฺวา นครํ ปทกฺขิณํ
กตฺวา ปาจีนทฺวาเรน นิกฺขมิตฺวา อุยฺยานาภิมุโข ปายาสิ ฯ อถ
นํ เวเคน คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา รถํ นิวตฺเตถาติ อาหํสุ ฯ ปุโรหิโต
มา นิวตฺตยิตฺถ คจฺฉนฺโต โยชนสตมฺปิ คจฺฉตุ มา นิวาเรถาติ
อาห ฯ รโถ อุยฺยานํ ปวิสิตฺวา มงฺคลสิลาปฏฺฏํ ปทกฺขิณํ
กตฺวา อาโรหนสชฺโช หุตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ ปุโรหิโต มหาสตฺตํ
นิปนฺนํ ทิสฺวา อมจฺเจ อามนฺเตตฺวา อมฺโภ เอโก มงฺคลสิลาปฏฺเฏ
นิปนฺนโก ทิสฺสติ เสตจฺฉตฺตานุจฺฉวิกา ปนสฺส ธิติ อตฺถิ
วา นตฺถิ วาติ มยํ น ชานาม สเจ ปุญฺญวา ภวิสฺสติ น
อุฏฺฐหิสฺสติ น โอโลเกสฺสติ สเจ กาฬกณฺณิ สตฺโต ภีตตสโต
อุฏฺฐาย กมฺปมาโน โอโลเกสฺสติ ปลายิสฺสติ ขิปฺปํ สพฺพตุริยานิ
ปคฺคณฺหถาติ อาห ฯ ตาวเทว อเนกสตานิ ตุริยานิ ปคฺคณฺหึสุ ฯ
เตสํ สทฺโท สาครกุจฺฉิยํ นิคฺโฆโส วิย อโหสิ ฯ มหาสตฺโต เตน
สทฺเทน ปพุชฺฌิตฺวา สีสํ วิวริตฺวา โอโรเกนฺโต มหาชนํ ทิสฺวา
เสตจฺฉตฺเตน เม อาคเตน ภวิตพฺพนฺติ ปุน สีสํ ปารุปิตฺวา
ปริวตฺติตฺวา วามปสฺเสน นิปชฺชิ ฯ ปุโรหิโต ตสฺส ปาเท วิวริตฺวา
ลกฺขณานิ โอโลเกตฺวา ติฏฺฐตุ อยํ เอโก ทีโป จตุนฺนมฺปิ
มหาทีปานํ รชฺชํ กาเรตุํ สมตฺโถติ ปุน ตุริยานิ ปคฺคณฺหาเปสิ ฯ
อถ มหาสตฺโต ปุน มุขํ วิวริตฺวา ปริวตฺติตฺวา ทกฺขิณปสฺเสน
นิปชฺชิตฺวา มหาชนํ โอโลเกสิ ฯ ปุโรหิโต ปริสํ โอสาเรตฺวา
อญฺชลึ ปคฺคยฺห อวกุชฺโช หุตฺวา อุฏฺเฐหิ เทว รชฺชนฺเต ปาปุณาตีติ
อาห ฯ อถ นํ มหาสตฺโต อาห ตุมฺหากํ ราชา กุหินฺติ ฯ
กาลกโต เทวาติ วุตฺเต กึ ปุตฺโต วาสฺส ภาตา วา นตฺถีติ ฯ
นตฺถิ เทว เอกา ปน ธีตา อตฺถีติ ฯ อถ มหาสตฺโต ตสฺส
วจนํ สุตฺวา ยเทวํ สาธุ รชฺชํ กาเรสฺสามีติ วตฺวา อุฏฺฐาย
มงฺคลสิลาปตฺเต ปลฺลงฺเกน นิสีทิ ฯ อถ นํ ตตฺเถว อมจฺจปุโรหิตาทโย
อภิสิญฺจึสุ ฯ มหาชนกราชา นาม อโหสิ ฯ โส รถวรํ อภิรุยฺห
มหนฺเตน สิริโสภคฺเคน สิริวิภเวน นครํ ปวิสิตฺวา ราชนิเวสนํ
อภิรุหนฺโต เสนาปติอาทีนํ ตาเนว ฐานานิ โหนฺตูติ วิจาเรตฺวา
มหาตลํ อภิรุหิ ฯ ราชธีตา ปน ปุริมสญฺญาย ตสฺส วีมํสนตฺถํ
เอกํ ปุริสํ อาณาเปสิ คจฺฉ ตวํ ราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ
วเทหิ เทว สีวลี เทวี ตํ ปกฺโกสาเปสิ ขิปฺปํ กิราคจฺฉตูติ ฯ
โส อมจฺโจ ตถา คนฺตฺวา ตสฺสา สาสนํ สาเวสิ ฯ ราชา
ปณฺฑิตตาย ตสฺส วจนํ สุตฺวาปิ อสุณนฺโต วิย อโห โสภโน
ปาสาโทติ ปาสาทสฺส วณฺณํ กเถสิ ฯ โส ตํ วจนํ สาเวตุํ
อสกฺโกนฺโต ปุนาคนฺตฺวา ราชธีตาย อาโรเจสิ อยฺเย ราชา
ตุมฺหากํ วจนํ น สุณาติ ปาสาทเมว วณฺเณติ ตุมฺหากํ วจนํ
ติณํ วิย น คเณตีติ ฯ สา อยํ มหนฺตชฺฌาสโย ปุริโส ภวิสฺสตีติ
จินฺเตตฺวา ทุติยมฺปิ ตติยมฺปิ เปเสสิเยว ฯ ราชาปิ อตฺตโน รุจิยา
ปกติคมเนน สีโห วิย วิชิมฺหมาโน ปาสาทํ อภิรุหิ ฯ ตสฺมึ
อุปสงฺกมนฺเต ราชธีตา ตสฺส เตเชน สกภาเวน สณฺฐาเรตุํ อสกฺโกนฺตี
อาคนฺตฺวา หตฺโถลมฺพกํ อทาสิ ฯ โส ตสฺสา หตฺโถลมฺพกํ คเหตฺวา
มหาตลํ อภิรุหิตฺวา สมุสฺสิตเสตจฺฉตฺเต ราชปลฺลงฺเก นิสีทิตฺวา
อมจฺเจ อามนฺเตตฺวา อมฺโภ อมจฺจา อตฺถิ ปน โว รญฺญา กาลํ
กโรนฺเตน โกจิ โอวาโท ทินฺโนติ ปุจฺฉิ ฯ อตฺถิ เทวาติ วุตฺเต
เตนหิ วเทถาติ ฯ เทว สีวลีเทวึ อาราเธตุํ สมตฺถสฺส รชฺชํ ทาตพฺพนฺติ
เตน วุตฺตนฺติ ฯ ราชา สีวลีเทวิยา อาคนฺตฺวา หตฺโถลมฺพโก ทินฺโน อยํ
ตาว อาราธิตา นาม อญฺญํ วเทถาติ อาห ฯ เทว จตุรสฺส ปลฺลงฺกสฺส
อุสฺสีสกํ ชานิตุํ สมตฺถสฺส รชฺชํ เทถาติ เตน วุตฺตนฺติ ฯ
ราชา อิทํ ทุชฺชานํ อุปาเยน สกฺกา ชานิตุนฺติ จินฺเตตฺวา สีสโต
สุวณฺณสูจึ นีหริตฺวา สีวลีเทวิยา หตฺเถ อทาสิ อิมํ ฐเปหีติ ฯ
สา ตํ คเหตฺวา ปลฺลงฺกสฺส อุสฺสีสเก ฐเปสิ ฯ ขคฺคํ อทาสีติปิ
วทนฺติเยว ฯ ตมฺปิ ตถาปิ ฐเปสิเยว ฯ โส ตาย สญฺญาย อิทํ
อุสฺสีสกนฺติ ญตฺวา ตํ กถํ อสุณนฺโต วิย กึ กเถถาติ วตฺวา ปุน
เตหิ ตถา วุตฺเต นยิทํ ชานิตุํ อจฺฉริยํ เอตํ อุสฺสีสกนฺติ วตฺวา
อญฺญํ วเทถาติ อาห ฯ เทว สหสฺสถามธนุํ อาโรเปตุํ สมตฺถสฺส
รชฺชํ เทถาติ เตน วุตฺตนฺติ ฯ เตนหิ อาหรถ นนฺติ เต อาหราเปตฺวา
โส ปลฺลงฺเก นิสินฺนโก ว อิตฺถีนํ กปฺปาสโปถนธนุํ วิย
สหสฺสถามธนุํ อาโรเปตฺวา อญฺญํ วเทถาติ อาห ฯ เทว
โสฬสมหานิธี นีหริตุํ สมตฺถสฺส รชฺชํ เทถาติ เตน วุตฺตนฺติ ฯ
เตสํ กิญฺจิ อุทานํ อตฺถีติ ฯ อตฺถิ เทวาติ ฯ เตนหิ กเถถาติ ฯ
สุริยุคฺคมเน นิธีติ อาทึ อุทานํ กถยึสุ ฯ ตสฺส ตํ สุณนฺตสฺเสว คคณตเล
ปุณฺณจนฺโท วิย โส อตฺโถ ปากโฏ อโหสิ ฯ อถ เน ราชา
อาห อชฺช ภเณ เวลา นตฺถิ เสฺว  นิธโย คณฺหิสฺสามาติ ฯ
โส ปุนทิวเส อมจฺเจ สนฺนิปาเตตฺวา ปุจฺฉิ กฺวจิ ตุมฺหากํ ราชา
ปจฺเจกพุทฺเธ โภเชสีติ ฯ อาม เทวาติ ฯ โส จินฺเตสิ สุริโย
นาม นายํ สุริโย สุริยสทิสตฺตา ปจฺเจกพุทฺธา สุริยา นาม เตสํ
ปจฺโจคฺคมนฏฺฐาเน นิธินา ภวิตพฺพนฺติ ฯ ตโต ราชา ตาตา
ปจฺเจกพุทฺเธสุ อาคจฺฉนฺเตสุ ปจฺจุคฺคมนํ กโรนฺโต กตรฏฺฐานํ คจฺฉตีติ
ปุจฺฉิตฺวา อสุกฏฺฐานํ นามาติ วุตฺเต ตํ ฐานํ ขนิตฺวา นิธึ
นีหรถาติ นิธึ นีหราเปสิ เตสํ คมนกาเล อนุคจฺฉนฺโต กตฺถ ฐตฺวา
เต อุยฺโยเชสีติ ปุจฺฉิตฺวา อสุกฏฺฐาเน นาม เทวาติ วุตฺเต ตโต
นิธึ นีหรถาติ นิธึ นีหราเปสิ ฯ มหาชนา อุกฺกุฏฺฐิสตสหสฺสานิ
ปวตฺเตนฺตา สุริยุคฺคมเนติ วุตฺตตฺตา สุริยุคฺคมนทิสายํ ขนนฺตา
วิจรึสุ ฯ อโถ โอคฺคมเนติ วุตฺตตฺตา สุริยตฺถงฺคมนทิสายํ ขนนฺตา
วิจรึสุ ฯ อยํ ปน นิธิ อิเธว โหติ อโห อจฺฉริยํ อโห อพฺภูตนฺติ
ปีติโสมนสฺสํ ปเวทยึสุ ฯ อนฺโต นิธีติ ราชเคเห มหาทฺวารสฺส
อนฺโต อุมฺมารา นิธึ นีหราเปสิ ฯ พหิ นิธีติ มหาทฺวารสฺส
พหิ อุมฺมารา นิธึ  นีหราเปสิ ฯ น อนฺโต น พหิ นิธีติ
เหฏฺฐา อุมฺมารโต นิธึ นีหราเปสิ ฯ อาโรหเน นิธีติ มงฺคลหตฺถึ
อาโรหนกาเล สุวณฺณนิสฺเสนิยา อตฺถรณฏฺฐานโต นิธึ นีหราเปสิ ฯ
อโถ โอโรหเน นิธีติ หตฺถิกฺขนฺธโต โอโรหนฏฺฐานโต นิธึ นีหราเปสิ ฯ
จตูสุ มหาสาเลสูติ ภูมิยํ กตปติฏฺฐาเน สิริสยนสฺส จตฺตาโร ปาทา
สาลมยา เตสํ เหฏฺฐา จตสฺโส นิธิกุมฺภิโย นีหราเปสิ ฯ สมนฺตา
โยชเน นิธีติ โยชนํ นาม รถยุคปฺปมาณํ สิริสยนสฺส สมนฺตา
ยุคปฺปมาณโต นิธิกุมฺภิโย นีหราเปสิ ฯ ทนฺตกฺเคสุ มหานิธีติ
มงฺคลหตฺถิฏฺฐาเน ตสฺส ทฺวินฺนํ ทนฺตานํ อภิมุขฏฺฐานโต เทฺว
นิธิกุมฺภิโย นีหราเปสิ ฯ พาลคฺเคสูติ มงฺคลหตฺถิฏฺฐาเน ตสฺส พาลธิสมฺ
มุขฏฺฐานโต นิธึ นีหราเปสิ ฯ เกปุเกติ เกปุกํ วุจฺจติ อุทกํ มงฺคลโปกฺขรณิโต
อุทกํ นีหราเปตฺวา นิธึ ทสฺเสสิ ฯ รุกฺขคฺเคสุ มหานิธีติ อุยฺยาเน
มหาสาลรุกฺขมูเล ฐิตมชฺฌนฺติกสมเย ปริมณฺฑลาย รุกฺขจฺฉายาย อนฺโต
นิธิกุมฺภิโย นีหราเปสิ ฯ เอวํ ราชา โสฬสมหานิธิโย นีหราเปตฺวา
อตฺถิ อญฺญํ กิญฺจีติ ปุจฺฉิ ฯ นตฺถิ เทวาติ ฯ มหาชโน
หฏฺฐตุฏฺโฐ อโหสิ อโห อจฺฉริยํ อยํ ราชา อติวิย ปณฺฑิโตติ ฯ
อถ ราชา อิทํ ธนํ ทานมุเข วิกีริสฺสามีติ จินฺเตตฺวา นครมชฺเฌ
เจว จตูสุ นครทฺวาเรสุ จ นิเวสนทฺวาเร จาติ ฉ ทานสาลาโย
การาเปตฺวา ทานวตฺตํ ปฏฺฐเปสิ ฯ ราชา กาลจมฺปากนครโต
มาตรญฺจ พฺราหฺมณญฺจ ปกฺโกสาเปตฺวา มหนฺตํ สกฺการมกาสิ ฯ
ตสฺส ตรุณกาเล รชฺเช ฐิตสฺเสว สกลวิเทหรฏฺฐวาสิโน อริฏฺฐชนกรญฺโญ
กิร ปุตฺโต มหาชนกราชา นาม รชฺชํ กาเรสิ ราชา กิร
ปณฺฑิโต อุปายกุสโล ปสฺสิสฺสาม นนฺติ ตสฺส ทสฺสนตฺถาย
สํขุพฺภิตา อเหสุํ ฯ ตโต ตโต พหู ปณฺณาการานิ คเหตฺวา
อาคมึสุ ฯ นคเรปิ มหาฉณํ สชฺชยึสุ ฯ ราชนิเวสเน หตฺถตฺถรณาทีนิ
สนฺถริตฺวา คนฺธทามมาลาทามาทีนิ โอสาเรตฺวา วิปฺป
กิณฺณลาชา กุสุมวาสธูปคนฺธุปกรณํ กาเรตฺวา นานปฺปการํ ปานโภชนํ
อุปฏฺฐเปสุํ ฯ รญฺโญ ปณฺณาการตฺถาย รชตสุวณฺณภาชนาทีสุ
นานปฺปการานิ ขาทนียโภชนียมธุผาณิตผลาผลาทีนิ ปูเรตฺวา
ตตฺถ ตตฺถ สมฺปริวาเรตฺวา อฏฺฐํสุ ฯ เอกโต อมจฺจมณฺฑลํ นิสีทิ ฯ
เอกโต พฺราหฺมณคโณ นิสีทิ เอกโต เสฏฺฐิอาทโย เอกโต
อุตฺตมรูปธรา นาฏกิตฺถิโย ฯ พฺราหฺมณาปิ โสตฺถิกาเนว สชฺฌายึสุ ฯ
มุขมงฺคลิกาปิ มงฺคลานิ โฆสยึสุ ฯ คีตาทีสุ กุสลา คีตาทีนิ ปวตฺตยึสุ ฯ
อเนกสตานิ ตุริยานิ วชฺชยึสุ ฯ ราชนิเวสนํ ยุคนฺธรวาตปหตสาครกุจฺฉิ
วิย เอกนินฺนาทํ อโหสิ ฯ โอโลกิโตโลกิตฏฺฐานํ กมฺปิ ฯ
มหาสตฺโต เสตจฺฉตฺตสฺส เหฏฺฐา ราชาสเน นิสินฺโน สกฺกสฺส สิริสทิสํ
มหนฺตํ สิริวิลาสํ โอโลเกตฺวา อตฺตนา มหาสมุทฺเท กตวายามํ
อนุสฺสริ ฯ อถสฺส วิริยนฺนาม กตฺตพฺพยุตฺตกํ สจาหํ มหาสมุทฺเท วิริยํ
น กริสฺสํ อิทํ สมฺปตฺตึ น ลภิสฺสามีติ ตํ วายามํ อนุสฺสรนฺตสฺส
ปีติ อุปฺปชฺชิ ฯ โส ปีติเวเคน อุทานํ อุทาเนนฺโต อาห
         อาสึเสเถว ปุริโส        น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต
         ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ      ยถา อิจฺฉึ ตถา อหุํ ๑-
         อาสึเสเถว ปุริโส        น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต
         ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ      อุทกา ถลมุพฺภตํ
         วายเมเถว ปุริโส        น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต
         ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ      ยถา อิจฺฉึ ตถา อหุํ
         วายเมเถว ปุริโส        น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต
         ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ      อุทกา ถลมุพฺภตํ
         ทุกฺขูปนีโตปิ นโร สปญฺโญ   อาสํ น ฉินฺเทยฺย สุขาคมาย
@เชิงอรรถ:  อหูติปิ ปาโฐ ฯ
         พหู หิ ผสฺสา อหิตา หิตาจ  อวิตกฺกิตาโร มจฺจุมุปฺปชฺชนฺติ
         อจินฺติตมฺปิ ภวติ          จินฺติตมฺปิ วินสฺสติ
         น หิ จินฺตามยา โภคา     อิตฺถิยา ปุริสสฺสวาติ ฯ
     ตตฺถ อาสึเสเถวาติ อาสาเฉทกมฺมํ อกตฺวา อตฺตโน กมฺมํ
อาสํ กโรนฺโตว ฯ น นิพฺพินฺเทยฺยาติ วิริยํ กโรนฺโต น นิพฺพินฺเทยฺย
น อลเสยฺย ฯ ยถา อิจฺฉินฺติ ยถา ราชภาวํ อิจฺฉึ ตเถว
ราชา ชาโตมฺหิ ฯ อุพฺภตนฺติ อุปนีตํ นีหริตํ ฯ ทุกฺขูปนีโตปีติ
กายิกเจตสิเกน ทุกฺเขน ผุฏฺโฐปีติ อตฺโถ ฯ อหิตา หิตา จาติ
ทุกฺขสมฺผสฺสา อหิตา สุขสมฺผสฺสา หิตา ฯ อวิตกฺกิตาโรติ
อวิตกฺกิตาโร อจินฺติตาโร ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ เตสุ ผสฺเสสุ อหิตผสฺเสน
ผุฏฺฐา สตฺตา หิตผสฺสาปิ อตฺถิ วิริยํ กโรนฺตา ตมฺปิ ปาปุณนฺตีติ
อจินฺเตตฺวา วิริยํ น กโรนฺติ เต อิมสฺส อตฺถสฺส
อวิตกฺกิตาโร อจินฺติตาโร หิตสมฺผสฺสํ อลภิตฺวา ว มจฺจุมุปฺปชฺชนฺตีติ
มรณํ ปาปุณนฺติ ตสฺมา วิริยนฺนาม กตฺตพฺพเมวาติ ฯ
อจินฺติตมฺปีติ อิเมสํ สตฺตานํ อจินฺติตมฺปิ โหติ ฯ จินฺติตมฺปิ
วินสฺสตีติ มยาปิ หิ อยุชฺฌิตฺวาว รชฺชํ ลภิสฺสามีติ อิทํ อจินฺติตํ
สุวณฺณภูมิโต ธนํ อาหริตฺวา ยุชฺฌิตฺวา ว รชฺชํ คณฺหิสฺสามีติ
อิทํ จินฺติตํ ตํ อิทานิ ปน เม จินฺติตํ นฏฺฐํ อจินฺติตมฺปิ ชาตํ ฯ
น หิ จินฺตามยา โภคาติ สตฺตานํ หิ โภคา จินฺตาย อนิปชฺชนโต
น จินฺตามยา นาม โหนฺติ ตสฺมา วิริยเมว กตฺตพฺพํ วิริยวโต หิ
อจินฺติตํ โหตีติ ฯ
     โส ตโต ปฏฺฐาย ทสวิธราธมฺเม อโกเปตฺวา ธมฺเมน
รชฺชํ กาเรสิ ปจฺเจกพุทฺเธ อุปฏฺฐหิ ฯ อปรภาเค สีวลีเทวี
ธญฺญปุญฺญลกฺขณสมฺปนฺนํ ปุตฺตํ วิชายิ ฯ ทีฆาวุกุมาโรติสฺส นามํ
กรึสุ ฯ ตสฺส วยปฺปตฺตสฺส ราชา อุปรชฺชํ ทตฺวา สตฺตวสฺสสหสฺสานิ
รชฺชํ กาเรสิ ฯ เอกทิวสํ อุยฺยานปาเลน นานาผลาผเลสุ
เจว นานาปุปฺเผสุ จ อาภเฏสุ โส ตานิ ทิสฺวา ตุฏฺโฐ ตสฺส
สมฺมานํ กาเรตฺวา สมฺม อุยฺยานปาล อุยฺยานํ ปสฺสิตุกาโมมฺหิ
อลงฺการาเปหิ นนฺติ อาห ฯ โส สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ตถา
กตฺวา รญฺโญ นิเวเทสิ ฯ โส หตฺถิกฺขนฺธวรคโตว มหนฺเตน
ปริวาเรน นครา นิกฺขมิตฺวา อุยฺยานทฺวารํ สมฺปาปุณิ ฯ ตตฺเถว
เทฺว อมฺพา นีโลภาสา เอโก อผโล เอโก ผลธโร ฯ โส ปน
อติวิย มธุโร ฯ รญฺโญ อคฺคผลํ อปริภุตฺตตฺตา ๑- ตโต โกจิ ผลํ
คเหตุํ  น อุสฺสหติ ฯ ราชา หตฺถิกฺขนฺธวรคโตว ตโต เอกํ ผลํ
คเหตฺวา ปริภุญฺชิ ฯ ตสฺส ตํ ชิวฺหคฺเค ฐปิตมตฺตเมว ทิพฺโพชา
วิย อุปฏฺฐาสิ ฯ โส นิวตฺตนกาเล พหุํ ขาทิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา
อุยฺยานํ ปาวิสิ ฯ รญฺญา อคฺคผลํ ปริภุตฺตนฺติ ญตฺวา อญฺเญ
อุปราชานํ อาทึ กตฺวา อนฺตมโส หตฺถิเมณฑอสฺสเมณฺฑาทโยปิ
ผลํ คเหตฺวา ปริภุญฺชึสุ ฯ อญฺเญปิ ตํ ผลํ อลภนฺตา ทณฺเฑหิ
สาขํ ภินฺทิตฺวา นิปฺปตฺตํ อกํสุ ฯ รุกฺโข โอภคฺควิภคฺโค อฏฺฐาสิ ฯ
อิตโร ปน มณิปพฺพโต วิย วิลาสมาโน ฐิโต ฯ ราชา อุยฺยานา
@เชิงอรรถ: ๑. รญฺญา อคฺค ผลสฺส อปริภุตฺตตฺตาติ ยุตฺตตรํ ฯ
นิกฺขมนฺโต ตํ ทิสฺวา กึ อิทนฺติ อมจฺเจ ปุจฺฉิ ฯ เทเวน อคฺคผลํ
ปริภุตฺตนฺติ ญตฺวา มหาชโน นํ วิลุมฺปนฺโต ขาทีติ ฯ กึ นุโข
ภเณ อิมสฺส ปน ปตฺตํ วา วณฺโณวา ขีโณ อิตรสฺส จ โน
ขีโณติ ฯ นิปฺผลตาย น ขีโณ เทวาติ ฯ ตํ สุตฺวา ราชา สํเวคํ
ปฏิลภิตฺวา อยํ รุกฺโข นิปฺผลตาย นีโลภาโส ฐิโต อยํ ปน
รุกฺโข สผลตาย โอภคฺควิภคฺโค ฐิโต อิทํปิ รชฺชํ สผลรุกฺขสทิสํ
ปพฺพชฺชา นิปฺผลรุกฺขสทิสา สกิญฺจนสฺเสว ภยํ โหติ นากิญฺจนสฺส
อหํ ปน สผลรุกฺโข วิย อหุตฺวา นิปฺผลรุกฺขสทิโส ภวิสฺสามิ
สมฺปตฺตึ จชิตฺวา นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิสฺสามีติ ทฬฺหํ กตฺวา มนํ
อธิฏฺฐหิตฺวา นครํ ปวิสิตฺวา ปาสาทํ อภิรุยฺห ปาสาททฺวาเร ฐิโต
ว เสนาปตึ ปกฺโกสาเปตฺวา มหาเสนาปติ อชฺชโต ปฏฺฐาย
ภตฺตาหารกญฺเจว มุโขทกทนฺตกฏฺฐทายกญฺจ เอกํ อุปฏฺฐากํ ฐเปตฺวา
อญฺเญ มํ ทฏฺฐุํ มา ลภนฺตุ ตุมฺเห โปราณกวินิจฺฉยามจฺเจ
คเหตฺวา รชฺชํ อนุสาสถ อหํ ปน อิโต ปฏฺฐาย อุปริ มหาตเล
สมณธมฺมํ กริสฺสามีติ วตฺวา ปาสาทํ อภิรุยฺห เอกโกว สมณธมฺมํ
อกาสิ ฯ เอวํ คเต กาเล มหาชโน ราชงฺคเณ สนฺนิปติตฺวา
มหาสตฺตํ อทิสฺวา น โน ราชา โปราณโก วิยาติ วตฺวา
คาถาทฺวยมาห
         อโปราโณ วต โภ ราชา   สพฺพภุมฺโม ทิสํปติ
         นาชฺช นจฺเจ นิสาเมติ     น คีเต กุรุเต มโน
         น มิเค นปิ อุยฺยาเน      นปิ หํเส อุทิกฺขติ
         มูโคว ตุณฺหีมาสีโน        น อตฺถมนุสาสตีติ ฯ
     ตตฺถ มิเคติ สพฺพสงฺคาหิกวจนํ ฯ ปุพฺเพ หตฺถี ยุชฺฌาเปสิ
เมณฺเฑ ยุชฺฌาเปสิ มิเค ยุชฺฌาเปสิ อชฺช เตปิ น โอโลเกตีติ
อตฺโถ ฯ อุยฺยาเนติ อุยฺยานกีฬมฺปิ นานุโภติ ฯ หํเสติ
ปญฺจปทุมสญฺฉนฺนาสุ อุยฺยานโปกฺขรณีสุ หํสคเณ น โอโลเกติ ฯ
มูโควาติ เต กิร ภตฺตาหารกญฺจ อุปฏฺฐากญฺจ ปุจฺฉึสุ ราชา
ตุมฺเหหิ สทฺธึ กิญฺจิ อตฺถํ มนฺเตตีติ ฯ เต น มนฺเตตีติ วทึสุ ฯ
ตสฺมา เอวมาหํสุ ฯ
     ราชา กาเมสุ อนลฺลิยนฺเตน วิเวกนินฺเนน จิตฺเตน
กุลุปกปจฺเจกพุทฺเธ อนุสฺสริตฺวา โก นุ โข เม เตสํ สีลาทิคุณสมฺปยุตฺตานํ
อกิญฺจนานํ วสนฏฺฐานํ อาจิกฺขิสฺสตีติ ตีหิ คาถาหิ อุทานํ อุทาเนสิ
         สุขกามา รโหสีลา        วคฺคพนฺธา อุปารุตา
         กสฺส นุ ขวชฺช อาราเม    ทหรา วุฑฺฒา จ อจฺฉเร
         อติกฺกนฺตวถา ธีรา        นโม เตสํ มเหสินํ
         เย อุสฺสุกฺกมฺหิ โลกมฺหิ     วิหรนฺติ อนุสฺสุกา
         เต เฉตฺวา มจฺจุโน ชาลํ   ตนฺตํ มายาวิโน ทฬฺหํ
         สนฺธาลยนฺตา คจฺฉนฺติ      โก เตสํ คติมานเยติ ๑- ฯ
     ตตฺถ สุขกามาติ นิพฺพานสุขกามา ฯ รโหสีลาติ
ปฏิจฺฉนฺนสีลา อนนฺตคุณปกาสนา ๒- ฯ วคฺคพนฺธาติ กิเลสพนฺธา ฯ
อุปารุตาติ อปคตา ฯ ทหรา วุฑฺฒา จาติ ทหราเจว มหลฺลกา
@เชิงอรรถ:  คติปาปเยติปิ ปาโฐ ฯ  น อตฺตโน คุณปกาสนา ฯ
จ ฯ อจฺฉเรติ วสนฺติ ฯ ตสฺเสวํ เตสํ ปจฺเจกพุทฺธานํ คุเณ
อนุสฺสรนฺตสฺส มหตี ปีติ อุปฺปชฺชิ ฯ อถ ปลฺลงฺกโต อุฏฺฐาย
อุตฺตรสีหปญฺชรํ วิวริตฺวา อุตฺตรทิสาภิมุโข สิรสิ อญฺชลึ
ปติฏฺฐเปตฺวา เอวรูเป อุตฺตมคุณสมนฺนาคเต ปจฺเจกพุทฺเธ นมสฺสมาโน
อติกฺกนฺตวถาติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ อติกฺกนฺตวถาติ ปหีนตณฺหา ฯ
มเหสินนฺติ มหนฺเต สีลกฺขนฺธาทโย คุเณ เอสิตฺวา ฐิตานํ ฯ
อุสฺสุกฺกมฺหีติ ราคาทีหิ อุสฺสุกฺกํอาปนฺเน ฯ มจฺจุโน ชาลนฺติ
กิเลสมาเรน ปสาริตํ ตณฺหาชาลํ ฯ ตนฺตํ มายาวิโนติ อติมายาวิโน
อตฺตโน ญาเณน สนฺธาลยนฺตา ปทาเลตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ โก เตสํ
คติมานเยติ โก มํ เตสํ ปจฺเจกพุทฺธานํ นิวาสนฏฺฐานํ ปาเปยฺย
มํ คเหตฺวา คจฺเฉยฺยาติ อตฺโถ ฯ
     ตสฺส ปาสาเทเยว สมณธมฺมํ กโรนฺตสฺส จตฺตาโร มาสา
อติกฺกนฺตา ฯ อถสฺส อติวิย ปพฺพชฺชาย จิตฺตํ โอนมิ ฯ อคารํ ๑-
โลกนฺตนิรโย วิย ขายติ ฯ ตสฺส ตโย ภวา อาทิตฺตา วิย
อุปฏฺฐหึสุ ฯ โส ปพฺพชฺชาภิมุเขน จิตฺเตน กทา นุโข อิมํ สกฺกภวนํ
วิย อลงฺกตปฏิยตฺตํ มิถิลํ ปหาย หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา ปพฺพชิตเวสคฺ
คหณกาโลมยฺหํ ภวิสฺสตีติ จินฺเตตฺวา มิถิลวณฺณนํ นาม อารภิ
         กทาหํ มิถิลํ ผิตํ          วิภตฺตํ ภาคโส มิตํ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ มิถิลํ ผิตํ          วิสาลํ สพฺพโต ปภํ
@เชิงอรรถ: ๑. อาคารนฺติปิ สทฺโท ฯ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ มิถิลํ ผิตํ          พหุปาการโตรณํ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ มิถิลํ ผิตํ          ทฬฺหมฏฺฏาลโกฏฺฐกํ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ มิถิลํ ผิตํ          สุวิภตฺตํ มหาปถํ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ มิถิลํ ผิตํ          สุวิภตฺตนฺตราปณํ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ มิถิลํ ผิตํ          ควสฺสรถปีฬิตํ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ มิถิลํ ผิตํ          อารามวนมาลินึ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ มิถิลํ ผิตํ          อุยฺยานวนมาลินึ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ มิถิลํ ผิตํ          ปาสาทวรมาลินึ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ มิถิลํ ผิตํ          ติปุรํ ราชพนฺธนึ
         มาปิตํ โสมนสฺเสน        เวเทเหน ยสสฺสินา
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
@เชิงอรรถ: นิจิเตติปิ ปาโฐ ฯ
         กทาหํ เวเทเห ผิเต      นิจฺจิเต ๑- ธมฺมรกฺขิเต
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ เวเทเห ผิเต      อชฺเชยฺเย ธมฺมรกฺขิเต
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ อนฺเตปุรํ รมฺมํ      วิภตฺตํ ภาคโส มิตํ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ อนฺเตปุรํ รมฺมํ      สุธามตฺติกเลปนํ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ อนฺเตปุรํ รมฺมํ      สุจิคนฺธํ มโนรมํ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ กูฏาคาเร จ       วิภตฺเต ภาคโส มิเต
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ กูฏาคาเร จ       สุธามตฺติกเลปเน
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ กูฏาคาเร จ       สุจิคนฺเธ มโนรเม
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ กูฏาคาเร จ       สุวิลิตฺเต จนฺทนโผสิเต
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ สุวณฺณปลฺลงฺเก      โคณเก จิตฺตสนฺถเร
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ มณิปลฺลงฺเก        โคณเก จิตฺตสนฺถเร
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ กปฺปาสโกเสยฺยํ     โขมโกทุมฺพรานิ จ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ โปกฺขรณี รมฺมา     จากวากูปกุชฺชิตา
         มณฺฑาลเกหิ สญฺฉนฺนา      ปทุมุปฺปลเกหิ จ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ หตฺถิคุมฺเพ จ       สพฺพาลงฺการภูสิเต
         สุวณฺณกจฺเฉ มาตงฺเค      เหมกปฺปนิวาสเส
         อารุฬฺเห คามนีเยภิ       โตมรงฺกุสปาณิภิ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ อสฺสคุมฺเพ จ       สพฺพาลงฺการภูสิเต
         อาชานีเย จ ชาติเย      สินฺธเว สีฆพาหเน
         อารุฬฺเห คามนีเยภิ       อินฺทิยา จาปธาริภิ
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ รถเสนิโย         สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช
         ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ     สพฺพาลงฺการภูสิเต
         อารุฬฺเห คามนีเยภิ       จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ ๑-
         ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
         กทาหํ สุวณฺณรเถ         สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช
         ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ     สพฺพาลงฺการภูสิเต
@เชิงอรรถ: ๑. วมฺมิภีติปาโฐ ฯ
           อารุฬฺเห คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ สชฺฌุรเถ จ         สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช
           ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ      สพฺพาลงฺการภูสิเต
           อารุฬฺเห คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ อสฺสรเถ จ         สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช
           ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ      สพฺพาลงฺการภูสิเต
           อารุฬฺเห คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ โอฏฺฐรเถ จ        สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช
           ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ      สพฺพาลงฺการภูสิเต
           อารุฬฺเห คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ อชรเถ จ          สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช
           ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ      สพฺพาลงฺการภูสิเต
           อารุฬฺเห คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ เมณฺฑรเถ จ        สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช
           ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ      สพฺพาลงฺการภูสิเต
           อารุฬฺเห คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ มิครเถ จ          สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช
           ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ      สพฺพาลงฺการภูสิเต
           อารุฬฺเห คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ โคณรเถ จ         สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช
           ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ      สพฺพาลงฺการภูสิเต
           อารุฬฺเห คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ หตฺถาโรเห จ       สพฺพาลงฺการภูสิเต
           นีลจมฺมธเร สูเร          โตมรงฺกุสปาณิโน
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ อสฺสาโรเห จ       สพฺพาลงฺการภูสิเต
           นีลจมฺมธเร สูเร          กาญฺจนเวลฺลธาริโน
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ ธนุคฺคเห จ         สพฺพาลงฺการภูสิเต
           นีลจมฺมธเร สูเร          จาปหตฺเถ กลาปิโน
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ ราชปุตฺเต จ        สพฺพาลงฺการภูสิเต
           จิตฺรจมฺมธเร สูเร         กาญฺจนเวลฺลธาริโน
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ อริยคเณ           วตฺถวนฺเต อลงฺกเต
           หริจนฺทนลิตฺตงฺเค          กาสิกุตฺตมธาริโน
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ สตฺตสตา ภริยา      สพฺพาลงฺการภูสิตา
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ สตฺตสตา ภริยา      สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ สตฺตสตา ภริยา      อสฺสวา ปิยภาณินี
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ สตปลฺลกํสํ          โสวณฺณํ สตราชิกํ
           ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ หตฺถิคุมฺพา       สพฺพาลงฺการภูสิตา
           สุวณฺณกจฺฉา มาตงฺคา       เหมกปฺปนิวาสสา
           อารุฬฺหา คามนีเยภิ        โตมรงฺกุสปาณิภิ
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ อสฺสคุมฺพา       สพฺพาลงฺการภูสิตา
           อาชานียา จ ชาติยา       สินฺธวา สีฆพาหนา
           อารุฬฺหา คามนีเยภิ        อินฺทิยา จาปธาริภิ
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ รถเสนิโย       สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา
           ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา      สพฺพาลงฺการภูสิตา
           อารุฬฺหา คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุมํ สุวณฺณรถา        สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา
           ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา      สพฺพาลงฺการภูสิตา
           อารุฬฺหา คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ สชฺฌุรถา        สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา
           ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา      สพฺพาลงฺการภูสิตา
           อารุฬฺหา คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ อสฺสรถา        สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา
           ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา      สพฺพาลงฺการภูสิตา
           อารุฬฺหา คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ โอฏฺฐรถา       สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา
           ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา      สพฺพาลงฺการภูสิตา
           อารุฬฺหา คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ อชรถา         สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา
           ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา      สพฺพาลงฺการภูสิตา
           อารุฬฺหา คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ เมณฺฑรถา       สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา
           ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา      สพฺพาลงฺการภูสิตา
           อารุฬฺหา คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ มิครถา         สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา
           ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา      สพฺพาลงฺการภูสิตา
           อารุฬฺหา คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ โคณรถา        สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา
           ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา      สพฺพาลงฺการภูสิตา
           อารุฬฺหา คามนีเยภิ        จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ หตฺถาโรหา      สพฺพาลงฺการภูสิตา
           นีลจมฺมธรา สูรา          โตมรงฺกุสปาณิโน
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ อสฺสาโรหา      สพฺพาลงฺการภูสิตา
           นีลจมฺมธรา สูรา          อินฺทิยา จาปธาริโน
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ ธนุคฺคหา        สพฺพาลงฺการภูสิตา
           นีลจมฺมธรา สูรา          จาปหตฺถา กลาปิโน
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ ราชปุตฺตา       สพฺพาลงฺการภูสิตา
           จิตฺรจมฺมธรา สูรา         กาญฺจนเวลฺลธาริโน
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ อริยคณา        วตฺถวนฺตา อลงฺกตา
           หริจนฺทนลิตฺตงฺคา          กาสิกุตฺตมธาริโน
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ สตฺตสตา ภริยา   สพฺพาลงฺการภูสิตา
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ สตฺตสตา ภริยา   สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทา สุ มํ สตฺตสตา ภริยา   อสฺสวา ปิยภาณินี
           ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ ปตฺตํ คเหตฺวาน      มุณฺโฑ สํฆาฏิปารุโต
           ปิณฺฑิกาย จริสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ ปํสุกูลานํ           อุชฺฌิตานํ มหาปเถ
           สํฆาฏึ ธารยิสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ สตฺตาหํ เมเฆ       โอวุฏฺเฐ อลฺลจีวโร
           ปิณฺฑิกาย จริสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ สพฺพณฺหํ คนฺตฺวา      รุกฺขา รุกฺขํ วนา วนํ
           อนเปกฺโข จริสฺสามิ        ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ คิริทุคฺเคสุ          ปหีนภยเภรโว
           อทุติโย วิหริสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ วีณรุชฺชโก ว        สตฺตตนฺตึ มโนรมํ
           จิตฺตํ อุชุํ กริสฺสามิ         ตํ กทา สุ ภวิสฺสติ
           กทาหํ รถกาโร ว         ปริกนฺตํ อุปาหนํ
           กามสํโยชเน เฉจฺฉํ        เย ทิพฺเพ เย จ มานุเสติ ฯ
     ตตฺถ กทาติ กาลปริวิตกฺกนํ ฯ ผิตนฺติ วตฺถาลงฺการาทีหิ
ผุลฺลิตํ ปุณฺณํ ฯ วิภตฺตํ ภาคโส มิตนฺติ เฉเกหิ นครมาปเกหิ
ราชนิเวสนาทีนํ วเสน วิภตฺตํ ทฺวารวิถีนํ วเสน ภาคโส โกฏฺฐาสโต
มิตํ ฯ ตํ กทา สุ ภวิสฺสตีติ ตํ เอวรูปํ นครํ ปหาย ปพฺพชิตุํ
กทา นาม ภวิสฺสติ ฯ สพฺพโต ปภนฺติ สมนฺตโต อลงฺกาโรภาสยุตฺตํ ฯ
พหุปาการโตรณนฺติ พหเลน ปุถุเลน ปากาเรน เจว
ทฺวารโตรเณหิ จ สมนฺนาคตํ ฯ ทฬฺหมฏฺฏาลโกฏฺฐกนฺติ ทฬฺเหหิ
จ อฏฺฏาลเกหิ จ ทวารโกฏฺฐเกหิ จ สมนฺนาคตํ ฯ ปีฬิตนฺติ
สมากิณฺณํ ฯ ติปุรนฺติ ตีหิ ปุเรหิ สมนฺนาคตํ ติปาการนฺติ อตฺโถ ฯ
อถวา ฯ ติปุรนฺติ ติกฺขตฺตุํ ปริปุณฺณนฺติ อตฺโถ ฯ ราชพนฺธนินฺติ
ราชญาตเกเหว ปุรํ ติกฺขตฺตุํ ปุณฺณนฺติ อตฺโถ ฯ โสมนสฺเสนาติ
เอวํ นามเกน วิเทหราเชน ฯ นิจฺจิเตติ ธญฺญนิจฺจยาทิสมฺปนฺเน ฯ
อชฺเชยฺเยติ ปจฺจามิตฺเตหิ อเชตพฺเพ ฯ จนฺทนโผสิเตติ โลหิตจนฺทเนน
ปริปฺโปสิเต ฯ โขมโกทุมฺพรานีติ โขมรฏฺฐโต โกทุมฺพรรฏฺฐโต
อุปฺปนฺนานิ วตฺถานิ ฯ หตฺถิคุมฺเพติ หตฺถิฆฏาโย ฯ
เหมกปฺปนิวาสเสติ เหมมเยน สีสาลงฺการสํขาเตน กปฺปเนน จ เหมชาเลน
จ สมนฺนาคเต ฯ คามนีเยภีติ หตฺถาจริเยหิ ฯ อาชานีเย จ ชาติเยติ
การณาการณชานนตาย อาชานีเย จ ชาติสมฺปนฺนตาย ชาติเย
ตาทิสานํ อสฺสานํ คุมฺเพ ฯ คามนีเยภีติ อสฺสาจริเยหิ ฯ อินฺทิยา
จาปธาริภีติ อินฺทิยญฺจ จาปญฺจ ธาเรนฺเตหิ ฯ รถเสนิโยติ
รถฆฏาโย ฯ สนฺนทฺเธติ สุฏฺฐุ สนฺนทฺเธ ฯ ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆติ
ทีปิพยคฺฆจมฺมปริกฺขิเต ฯ คามนีเยภีติ รถาจริเยหิ ฯ สชฺฌุรเถติ
รชตรเถ ฯ อชรเถ เมณฺฑรเถ มิครเถ โสภนตฺถาย โยชนฺติ ฯ
อริยคเณติ พฺราหฺมณคเณ ฯ เต กิร ตทา อริยาจารา อเหสุํ ฯ
เตน เต เอวมาห ฯ หริจนฺทนลิตฺตงฺเคติ กาญฺจนวณฺเณน จนฺทเนน
ลิตฺตสรีเร ฯ สตฺตสตาติ ปิยภริยาเยว สนฺธายาห ฯ สุสญฺญาติ
สุฏฺฐุ สญฺญตา ฯ อสฺสวาติ วจนการิกา ฯ สตปลฺลนฺติ ปลฺลสเตน
สุวณฺเณน การิตํ ฯ กํสนฺติ ปาตึ ฯ สตราชิกนฺติ ปิฏฺฐิปสฺเส
ราชิสเตน สมนฺนาคตํ ฯ ยนฺตํ มนฺติ อนุคตา วนสณฺเฑ เอกเมว
คจฺฉนฺตํ มํ กทา นานุคมิสฺสนฺติ ฯ สตฺตาหํ เมเฆติ สตฺตาหํ
สมุฏฺฐิเต เมเฆ สตฺตาหํ วุฏฺฐิกาเลติ ๑- อตฺโถ ฯ สพฺพณฺหนฺติ
สพฺพรตฺตึ สพฺพทิวสํ ฯ วีณรุชฺชโกติ วีณาวาทโก ฯ กามสํโยชเนติ
กามสํโยชนํ ฯ ทิพฺเพติ ทิพฺพํ ฯ มานุเสติ มานุสํ ฯ
     โส กิร ทสวสฺสสหสฺสายุกกาเล นิพฺพตฺโต สตฺตวสฺสสหสฺสานิ
รชฺชํ กาเรตฺวา ตีณิ วสฺสสหสฺสานิ อวสิฏฺเฐ อายุมฺหิ ปพฺพชิ ฯ
@เชิงอรรถ:  วทฺทลิเกติปิ ปาโฐ ฯ
ปพฺพชนฺโต ปเนส อุยฺยานทฺวาเร อมฺพรุกฺขสฺส ทิฏฺฐกาลโต ปฏฺฐาย
จตฺตาโร มาเส อาคาเร วสิตฺวา อิมมฺหา ราชเวสา ปพฺพชิตเวโส
วรตโร ปพฺพชิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อุปฏฺฐากํ รหสฺเสน อาณาเปสิ
ตาต กญฺจิ อชานาเปตฺวา อนฺตราปณโต กาสาววตฺถานิ เจว
มตฺติกาปตฺตญฺจ อาหราหีติ ฯ โส ตถา อกาสิ ฯ ราชา กปฺปกํ
ปกฺโกสาเปตฺวา เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กปฺปกสฺส คามวรํ ทตฺวา
กปฺปกํ อุยฺโยเชตฺวา เอกํ กาสาวํ นิวาเสตฺวา เอกํ ปารุปิตฺวา
เอกํ องฺเส กตฺวา มตฺติกาปตฺตํ ถวิกาย โอสาเมตฺวา องฺเส
ลคฺเคตฺวา ตโต กตฺตรทณฺฑํ คเหตฺวา มหาตเล กติปเย วาเร
ปจฺเจกพุทฺธลีลาย อปราปรํ จงฺกมิตฺวา อโห สุขํ ปรมสุขํ ปพฺพชฺชา
นรสุขนฺติ อุทานํ อุทาเนสิ ฯ โส ตํ ทิวสํ ตตฺเถว วสิตฺวา ปุนทิวเส
สุริยุคฺคมนเวลาย ปาสาทา โอตริตุํ อารภิ ฯ ตทา สีวลีเทวี ตา
สตฺตสตา วลฺลภิตฺถิโย ปกฺโกสาเปตฺวา จิรํ น ทิฏฺโฐ โน ราชา
จตฺตาโร มาสา อติกฺกนฺตา อชฺช นํ ปสฺสิสฺสาม สพฺพาลงฺกาเรหิ
อลงฺกริตฺวา ตุมฺเห ยถาพลํ อิตฺถีกุตฺตากปฺปภาวหสิตกถิตคีตาทิเก
วิลาเส ทสฺเสตฺวา ตํ กิเลสพนฺธเนน พนฺธิตุํ วายเมยฺยาถาติ อาห ฯ
สาปิ อลงฺกตปฏิยตฺตา ตาหิ สทฺธึ ราชานํ ปสฺสิสฺสามีติ ปาสาทํ
อภิรุหนฺตี ตํ โอตรนฺตํ ทิสฺวาปิ น สญฺชานนฺตี รญฺโญ โอวาทํ
ทาตุํ อาคโต ปจฺเจกพุทโธ ภวิสฺสตีติ สญฺญาย ตํ วนฺทิตฺวา
เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ ฯ มหาสตฺโตปิ ปาสาทา โอตริ ฯ อิตราปิ
ปาสาทํ อภิรุหนฺตี สิริสยนปิฏฺเฐ รญฺโญ ภมรปตฺตวณฺเณ เกเส จ
ปสาธนภณฺฑญฺจ ทิสฺวา เนโส ปจฺเจกพุทฺโธ อมฺหากํ ปิยสามิโก
ภวิสฺสติ เอถ นํ ยาจิตฺวา นิวตฺเตสฺสามาติ วตฺวา มหาตลโต
โอตริตฺวา ราชงฺคเณ ราชานํ สมฺปาปุณิ ปตฺวา จ ปน สพฺพาหิ
ตาหิ สทฺธึ เกเส โมเจตฺวา ปิฏฺฐิยํ วิกีริตฺวา หตฺเถหิ หทยํ
ปหริตฺวา กสฺมา เอวรูปํ กโรถ มหาราชาติ อติกลูนํ ปริเทวมานา
ราชานํ อนุพนฺธิ ฯ อถ สกลนครํ สํขุพฺภิตํ อโหสิ ฯ เตปิ ราชา โน
กิร ปพฺพชิโต กุโต ปุน เอวรูปํ ธมฺมิกํ ราชานํ ลภิสฺสามาติ
วตฺวา โรทมานา ราชานํ อนุพนฺธึสุ ฯ ตตฺถ ตาสํ อิตฺถีนํ
ปริเทวนสทฺทญฺเจว ปริเทวนฺติโยปิ ตาโย ปหาย รญฺโญ คมนญฺจ
อาวีกโรนฺโต สตฺถา อาห
           ตา จ สตฺตสตา ภริยา      สพฺพาลงฺการภูสิตา
           พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกณฺฑุํ      กสฺมา โน วิชหิสฺสสิ
           ตา จ สตฺตสตา ภริยา      สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา
           พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกณฺฑุํ      กสฺมา โน วิชหิสฺสสิ
           ตา จ สตฺตสตา ภริยา      อสฺสวา ปิยภาณินี
           พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกณฺฑุํ      กสฺมา โน วิชหิสฺสสิ
           ตา จ สตฺตสตา ภริยา      สพฺพาลงฺการภูสิตา
           หิตฺวา สมฺปทวี ราชา       ปพฺพชฺชาย ปุรกฺขิโต
           ตา จ สตฺตสตา ภริยา      สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา
           หิตฺวา สมฺปทวี ราชา       ปพฺพชฺชาย ปุรกฺขิโต
           ตา จ สตฺตสตา ภริยา      อสฺสวา ปิยภาณินี
           หิตฺวา สมฺปทวี ราชา       ปพฺพชฺชาย ปุรกฺขิโต
           หิตฺวา สตปลฺลกงฺสํ         โสวณฺณํ สตราชิกํ
           อคฺคหิ มตฺติกาปตฺตํ         ตํ ทุติยาภิเสจนนฺติ ฯ
     ตตฺถ ปคฺคยฺหาติ อุกฺขิปิตฺวา ฯ สมฺปทวีติ ภิกฺขเว โส
มหาชนโก ราชา ตา จ สตฺตสฺตา ภริยาโย กึ โน เทว ปหาย
เอกโกว คจฺฉสิ โก อมฺหากํ โทโสติ วิลปนฺติโย ว ฉฑฺเฑตฺวา
สมฺปทวิคโต ปพฺพชฺชาย ยาหีติ โจทิยมาโน วิย ปุรกฺขิโต หุตฺวา
คโตติ อตฺโถ ฯ ตนฺติ ภิกฺขเว ตํ มตฺติกาปตฺตคฺคหณํ ทุติยํ อภิเสจนํ
กตฺวา โส ราชา นิกฺขมนฺโตติ ฯ
     สีวลีเทวี ปริเทวมานาปิ ราชานํ นิวตฺเตตุํ อสกฺโกนฺตี อตฺเถโก
อุปาโยติ จินฺเตตฺวา มหาเสนาคุตฺตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ตาต รญฺโญ
ปุรโต คมนทิสาภาเค ชิณฺณฆเรสุ จ ชิณฺณสาลาสุ จ อคฺคึ เทหิ
ติณปณฺณานิ สํหริตฺวา ตสฺมึ ตสฺมึ ฐาเน มหาธูมํ กาเรหีติ
อาณาเปสิ ฯ โส ตถา อกาสิ ฯ สา รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา
ปาเทสุ นิปติตฺวา มิถิลาย อาทิตฺตภาวํ อาโรเจนฺตี คาถาทฺวยมาห
           เภสฺมา อคฺคิสมาชาลา      โกสา ทยฺหนฺติ ภาคโส
           รชตชาตรูปญฺจ            มุตฺตา เวฬุริยา พหู
           มณโย สํขมุตฺตา จ         วตฺถกํ หริจนฺทนํ
           อชินํ ทนฺตภณฺฑญฺจ          โลหํ กาลายสํ พหุํ
           เอหิ ราช นิวตฺตสฺสุ        มา เต ตํ วินสฺสา ธนนฺติ ฯ
     ตตฺถ เภสฺมาติ ภยานกา ฯ อคฺคิสมาชาลาติ เตสํ เตสํ
มนุสฺสานํ เคหานิ อคฺคินา ทยฺหนฺติ โส เอกสมาย ชาลาย ชลิโตติ
อตฺโถ ฯ โกสาติ รชตโกฏฺฐาคาราทีนิ ฯ ภาคโสติ โกฏฺฐาสโต
สุวิภตฺตาปิ โน เอเต อคฺคินา ทยฺหนฺติ เทวาติ วทติ ฯ โลหนฺติ
ตามฺพโลหาทิกํ ฯ มา เต ตํ วินสฺสา ธนนฺติ มา เต เอตํ ธนํ
วินสฺสตุ ฯ เอหิ ตํ นิพฺพาเปหิ ปจฺฉา คมิสฺสสิ นครํ ทยฺหมานํ
อโสโลเกตฺวา ว นิกฺขมนฺโตติ ตุมฺหากํ ครหา ภวิสฺสติ ตาย โว
ลชฺชาย วิปฏิสาโร ภวิสฺสติ เอหิ อมจฺเจ อาณาเปตฺวา อคฺคึ
นิพฺพาเปหิ เทวาติ ฯ
     อถ นํ มหาสตฺโต เทวิ กึ เอวํ วเทสิ เยสํ กิญฺจนํ อตฺถิ
เตสํ ตํ ทยฺหติ มยํ ปน อกิญฺจนาติ ทีเปนฺโต คาถมาห
           สุสุขํ วต ชีวาม           เยสนฺโน นตฺถิ กิญฺจนํ
           มิถิลาย ทยฺหมานาย        น เม กิญฺจิ อทยฺหถาติ ฯ
     ตตฺถ นตฺถิ กิญฺจนนฺติ เยสํ อมฺหากํ ปลิโพธกิเลสสํขาตํ
กิญฺจนํ นตฺถิ เต มยํ เตน อกิญฺจนภาเวน สุสุขํ วต ชีวาม
เตน การเณน มิถิลาย ทยฺหมานาย น เม กิญฺจิ อทยฺหถาติ
มยฺหํ อปฺปมตฺตกมฺปิ อตฺตโน ภณฺฑกํ ทยฺหมานํ น ปสฺสามีติ วทติ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา มหาสตฺโต อุตฺตรทฺวาเรน นิกฺขมิ ฯ
ตาปิ สตฺตสตา ภริยาโย นิกฺขมึสุ ฯ ปุน สีวลีเทวี เอกํ อุปายํ
จินฺเตตฺวา ตุมฺเห คามฆาฏกรฏฺฐวิลุมฺปนกรณํ วิย ทสฺเสถาติ
อมจฺเจ อาณาเปสิ ฯ โส ตถา อกาสิ ฯ ตํ ขณญฺเญว อาวุธหตฺเถ
ปุริเส ตโต ตโต อาธาวนฺเต อาธาวนฺเต วิลุมฺปนฺเต วิย
สรีเร ลาขารสํ สิญฺจิตฺวา ลทฺธปฺปหาเร วิย ผลเก นิปชฺชาเปตฺวา
นทิยา วุยฺหนฺเต มเต วิย จ รญฺโญ ทสฺเสสุํ ฯ มหาชโน ตํ
อุปกฺโกสิ มหาราช ตุมฺเหสุ ธรนฺเตสุเยว ตว รฏฺฐํ โจรา วิลุมฺปนฺติ
มหาชนํ ฆาเตนฺตีติ ฯ เทวีปิ ราชานํ วนฺทิตฺวา นิวตฺตนตฺถาย คาถมาห
           อฏวิโย สมุปฺปนฺนา         รฏฺฐํ วิทฺธํสยนฺติเต
           เอหิ ราช นิวตฺตสฺสุ        มา รฏฺฐํ วินสฺสา อิทนฺติ ฯ
     ตตฺถ อฏวิโยติ มหาราช ตุมฺเหสุ ธรนฺเตสุเยว อฏวิโย โจรา
สมุปฺปนฺนา ฯ รฏฺฐนฺติ ตถารูปํ ธมฺมรกฺขิตํ ตว รฏฺฐํ วิทฺธํเสนฺติ ฯ
เอหิ ราช นิวตฺตสฺสุ อิทํ ตว รฏฺฐํ มา วินสฺสตุ ฯ
     ตํ สุตฺวา ราชา มยิ ธรนฺเตเยว โจรา อุฏฺฐาย รฏฺฐํ วิทฺธํเสนฺตา
นาม นตฺถิ สีวลีเทวิยา กิริยา เอสา ภวิสฺสตีติ จินฺเตตฺวา ตํ
อปฺปฏิภาณํ กโรนฺโต อาห
           สุสุขํ วต ชีวาม           เยสนฺโน นตฺถิ กิญฺจนํ
           รฏฺเฐ วิลุมฺปมานมฺหิ        น เม กิญฺจิ อหารถ
           สุสุขํ วต ชีวาม           เยสนฺโน นตฺถิ กิญฺจนํ
           ปีติภกฺขา ภวิสฺสาม         เทวา อาภสฺสรา ยถาติ ฯ
     ตตฺถ วิลุมฺปมานมฺหีติ วิลุมฺปมาเน ฯ อาภสฺสรา ยถาติ
ยถา เต พฺรหฺมาโน ปีติภกฺขา หุตฺวา สมาปตฺติสุเขน กาลํ วีตินาเมนฺติ
ตถา วีตินาเมสฺสามาติ ฯ
     เอวํ วุตฺเตปิ มหาชโน ราชานํ อนุพนฺธติเยว ฯ อถสฺส
เอตทโหสิ อยํ มหาชโน นิวตฺติตุํ น อิจฺฉติ นิวตฺเตสฺสามิ นนฺติ
อฑฺฒคาวุตมคฺคํ คตกาเล นิวตฺเตตฺวา มหาปเถ ฐิโต อมจฺเจ
ปุจฺฉิ กสฺเสตํ รชฺชนฺติ ฯ ตุมฺหากํ เทวาติ ฯ เตนหิ ตาตา
อิมํ เลขํ อนฺตรํ กโรนฺตสฺส ราชทณฺฑํ กโรถาติ วตฺวา กตฺตรทณฺเฑน
ติริยํ เลขํ อากฑฺฒิ ฯ เตชวตา รญฺญา กตํ เลขํ โกจิ อนฺตรํ
กาตุํ นาสกฺขิ ฯ มหาชโน เลขํ อุสฺสีสเก กตฺวา พลวปริเทวํ
ปริเทวิ ฯ เทวีปิ ตํ เลขํ อนฺตรํ กาตุํ อสกฺโกนฺตี ราชานํ ปิฏฺฐึ
ทตฺวา คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา โสกํ สณฺฐาเรตุํ อสกฺโกนฺตี อุรํ ปหริตฺวา
มหามคฺเค ติริยํ ปติตฺวา ปริวตฺตมานา ตํ อติกฺกมิตฺวา อคมาสิ ฯ
มหาชโน เลขาสามิเกหิ เลขา ภินฺนาติ เทวิยา คตมคฺเคเนว คโต ฯ
มหาสตฺโต อุตฺตรหิมวนฺตาภิมุโข อคมาสิ ฯ เทวีปิ สพฺพเสนาพลพาหนํ
อาทาย เตเนว สทฺธึ คตา ฯ ราชา มหาชนํ นิวตฺเตตุํ อสกฺโกนฺโตเยว
สฏฺฐีโยชนมคฺคํ คโต ฯ
     ตทา นารโท นาม ตาปโส หิมวนฺเต สุวณฺณคุหายํ วสิตฺวา
ปญฺจาภิญฺญาฌานสุเขน วีตินาเมตฺวา สตฺตาหํ อติกฺกมิตฺวา ฌานสุขโต
วุฏฺฐาย อโห สุขํ ปรมํ สุขนฺติ อุทานํ อุทาเนสิ ฯ โส อตฺถิ
นุ โข โกจิ ชมฺพูทีปตเล อิมํ สุขํ ปริเยสตีติ ทิพฺเพน จกฺขุนา
โลกํ โวโลเกนฺโต มหาชนกํ พุทฺธงฺกุรํ ทิสฺวา โส ราชา
มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมนฺโต สีวลีเทวิปฺปมุขํ มหาชนํ นิวตฺเตตุํ น สกฺโกติ
อนฺตรายํปิสฺส กเรยฺย ภิยฺโยโส มตฺตาย ตสฺส ทฬฺหสมาทานตฺถํ
โอวาทํ ทสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อิทฺธิพเลนาคนฺตฺวา รญฺโญ ปุรโต
อากาเส ฐิโต ว ตสฺส อุสฺสาหํ ชเนตุํ อาห
           กิมฺเหโส มหโต โฆโส      กานุ คาเมว กีฬิยา
           สมณ ตเวว ปุจฺฉามิ        กตฺเถโสภิสโฏ ชโนติ ฯ
     ตตฺถ กิมฺเหโสติ กิมฺหิ การเณ เอส หตฺถิกายาทิวเสน
มหโต สมูหสฺส โฆโส ฯ กา นุ คาเมว กีฬิยาติ กา นุ เอสา
ตยา สทฺธึ อาคจฺฉนฺตา คาเม วิย กีฬิกีฬายมานา ฯ กตฺเถโสติ
กิมตฺถํ เอโส มหาชโน ฯ อภิสโฏติ สนฺนิปติโต ตํ ปริวาเรตฺวา
อาคจฺฉตีติ ปุจฺฉติ ฯ
     ราชา อาห
           มมํ โอหาย คจฺฉนฺตํ        เอตฺเถโสภิสโต ชโน
           สีมาติกฺกมนํ ยนฺตํ          มุนิโมนสฺส ปตฺติยา
           มิสฺสํ นนฺทีหิ คจฺฉนฺตํ        กึ ชานมนุปุจฺฉสีติ ฯ
     ตตฺถ มมนฺติ อหํ ชนํ ปหาย คจฺฉามิ ตํ มํ โอหาย
คจฺฉนฺตํ ฯ เอตฺถาติ เอตสฺมึ ฐาเน เอโส มหาชโน อภิสโฏ
อนุพนฺธนฺโต อาคโต ฯ สีมาติกฺกมนํ ยนฺตนฺติ ตวํ ปน กึ ปุจฺฉสิ
มํ กิเลสสีมํ อติกฺกมฺม อนาคาริยมุนิญาณสํขาตสฺส โมนสฺส
ปตฺติยา ยนฺตํ ปพฺพชิตํ ฯ มิสฺสํ นนฺทีหิ คจฺฉนฺตนฺติ ปพฺพชิโตมฺหีติ
นนฺทึ อวิชหิตฺวา ขเณ ขเณ อุปฺปชฺชมานาหิ นนฺทีหิ มิสฺสเมว
คจฺฉนฺตํ กึ ชานนฺโต ปุจฺฉสิ อุทาหุ อชานนฺโต มหาชนโก กิร
วิเทหรฏฺฐํ ฉฑฺเฑตฺวา ปพฺพชิโตติ กึ สาสนํ น สุตํ ตยาติ ฯ
     อถสฺส โส ทฬฺหสมาทานตฺถาย ปุน คาถมาห
     มาสฺสุ ติณฺโณ อมญฺญิตฺโถ สรีรํ ธารยํ อิมํ
           อตีรเณยฺยมิทํ กมฺมํ         พหู หิ ปริปนฺถโยติ ฯ
     ตตฺถ มาสฺสุ ติณฺโณ อมญฺญิตฺโถติ อิมํ ภณฺฑกาสาววตฺถํ
สรีรํ ธาเรนฺโต อิมินา ปพฺพชิตลิงฺคคฺคหณมตฺเตเนว กิเลสสีมํ ติณฺโณ
อติกฺกนฺโตสฺมีติ มา อมญฺญิตฺโถ ฯ อติรเณยฺยมิทนฺติ อิทํ
กิเลสชาตํ นาม น เอตฺตเกน ตีเรตพฺพํ ฯ พหู หิ ปริปนฺถโยติ
สคฺคมคฺคํ อาวริตฺวา ฐิตา หิ ตว พหู กิเลสปริปนฺถา ฯ
     ตโต มหาสตฺโต อาห
           โก นุ เม ปริปนฺถสฺส       มม เอวํ วิหาริโน
           โย เนว ทิฏฺเฐ นาทิฏฺเฐ    กามานมภิปตฺถเยติ ฯ
     ตตฺถ โย เนว ทิฏฺเฐ นาทิฏฺเฐติ โย อหํ เนว ทิฏฺเฐ
มนุสฺสโลเก เนว อทิฏฺเฐ เทวโลเก กามานํ อภิปตฺถยามิ ตสฺส
มม เอวํ เอกวิหาริโน โก นุ ปริปนฺโถ อสฺสาติ วทติ ฯ
     อถสฺส โส ปริปนฺเถ ทสฺเสนฺโต คาถมาห
           นิทฺทา ตนฺทิ วิชิมฺหิตา       อรติ ภตฺตสมฺมโท
           อาวสนฺติ สรีรฏฺฐา         พหู หิ ปริปนฺถโยติ ฯ
     ตตฺถ นิทฺทาติ กปินิทฺทา ฯ ตนฺทีติ อาลสิยํ ฯ อรตีติ
อุกฺกณฺฐิตา ฯ ภตฺตสมฺมโทติ ภตฺตปริฬาโห ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ฯ
สมณ ตวํ ปาสาทิโก อภิรูโป สุวณฺณวณฺโณ รชฺชํ ปหาย
ปพฺพชิโตมฺหีติ วุตฺเต ตุยฺหํ ปณีตํ โอชวนฺตํ ปิณฺฑปาตํ ทสฺสนฺติ
โส ตวํ ปตฺตปูรมาทาย ยาวทตฺถํ ภุญฺชิตฺวา ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา
กฏฺฐตฺถริกาย นิปชฺชิตฺวา กากจฺฉมาโน นิทฺทํ โอกฺกมิตฺวา อนฺตรา
ปพุทฺโธ อปราปรํ ปริวตฺเตตฺวา หตฺถปาเท สมฺปสาเรนฺโต อุฏฺฐาย
จีวรวงฺสํ คเหตฺวา อาลสิโย หุตฺวา เนว สมฺมชฺชนึ อาทาย
อสฺสมํ สมฺมชฺชิสฺสสิ น ปานียํ อาหริสฺสสิ ปุน นิปชฺชิตฺวา
นิทฺทายิสฺสสิ กามวิตกฺกํ วิตกฺกิสฺสสิ ตทา ปพฺพชฺชาย อุกฺกณฺฐิสฺสสิ
ภตฺตปริฬาโห เต ภวิสฺสตีติ ฯ อาวสนฺติ สรีรฏฺฐาติ อิเม
เอตฺตกา ปริปนฺถา ตว สรีรฏฺฐกา หุตฺวา อาวสนฺติ สรีเรเยว เต
นิพฺพตฺตนฺตีติ ทสฺเสติ ฯ
     อถสฺส มหาสตฺโต ถูตึ กโรนฺโต คาถมาห
           กลฺยาณํ วต มํ ภวํ         พฺราหฺมณ อนุสาสสิ
           พฺราหฺมณตเวว ปุจฺฉามิ      โก นุ ตวมสิ มาริสาติ ฯ
     ตตฺถ พฺราหฺมณ อนุสาสสีติ พฺราหฺมณ กลฺยาณํ วต มํ
อนุสาสสิ ฯ ตโต นารโท อาห
           นารโท อิติ นาเมน        กสฺสโป อิติ มํ วิทู
           โภโต สํกาเส อาคจฺฉึ      สาธุ สพฺภิ สมาคโม
           ตสฺส เต สพฺโพ อานนฺโท    วิหาโร อุปวตฺตตุ
           ยทูนํ ตํ ปริปูเรหิ          ขนฺติยา อุปสเมน จ
           ปสารย สนฺนตฺตญฺจ         อุนฺนตฺตญฺจ ปสารย
           กมฺมํ วิชฺชญฺจ ธมฺมญฺจ       สกฺกตฺวาน ปริพฺพชาติ ฯ
     ตตฺถ วิทูติ นามโคตฺเตน มํ กสฺสโปติ ชานนฺติ ฯ สพฺภีติ
ปณฺฑิเตหิ สทฺธึ สมาคโม นาม สาธุ โหตีติ อาคโตมฺหีติ ฯ
อานนฺโทติ ตสฺส ตว อิมิสฺสา ปพฺพชฺชาย อานนฺโท ตุฏฺฐิ
โสมนสฺสเมว โหตุ มา อุกฺกณฺฐิ ฯ วิหาโรติ จตุพฺพิโธ พฺรหฺมวิหาโร ฯ
อุปวตฺตตูติ นิพฺพตฺตตุ ฯ ยทูนนฺติ ยนฺเตน สีเลน กสิณปริกมฺเมน
ฌาเนน จ อูนํ ตํ เอเตหิ สีลาทีหิ ปริปูรย ฯ ขนฺติยา อุปสเมน
จาติ อหํ ราชปพฺพชิโตติ มานํ อกตฺวา อธิวาสนขนฺติยา จ
กิเลสุปสเมน จ สมนฺนาคโต โหหีติ ฯ ปสารยาติ อตฺตานํ มา
อุกฺขิปิ มา ปตฺถรมานํ ปชหาติ อตฺโถ ฯ สนฺนตฺตญฺจ อุนฺนตฺตญฺจาติ
กึ ชาติโก นาม อหนฺติ อาทินา นเยน ปวตฺตํ อวมานญฺจ
อหมสฺมิ ชาติสมฺปนฺโนติ อาทินา นเยน ปวตฺตํ อติมานญฺจ ฯ
กมฺมนฺติ ทสกุสลกมฺมปถํ ฯ วิชฺชนฺติ ปญฺจาภิญฺญาอฏฺฐสมาปตฺติญาณํ ฯ
ธมฺมนฺติ กสิณปริกมฺมสํขาตํ สมณธมฺมํ ฯ สกฺกตฺวาน
ปริพฺพชาติ เอเต คุเณ สกฺกตฺวา วตฺตสฺสุ อิเม วา คุเณ
สกฺกตฺวา ทฬฺหํ สมาทาย ปริพฺพช ปพฺพชฺชํ ปาเลหิ มา
อุกฺกณฺฐีติ ฯ
     เอวํ โส มหาสตฺตํ โอวทิตฺวา อากาเสน สกฏฺฐานเมว คโต ฯ
     ตสฺมึ คเต อปโร มิคาชิโน นาม ตาปโส ตเถว สมาปตฺติโต
วุฏฺฐาย โลกํ โอโลเกนฺโต มหาสตฺตํ ทิสฺวา มหาชนํ นิวตฺตนตฺถาย
ตสฺส โอวาทํ ทสฺสามีติ ตเถวาคนฺตวา อากาเส ฐตฺวา อตฺตานํ
ทสฺเสตฺวา อาห
           พหู หตฺถี จ อสฺเส จ       นาคเร ชานปทานิ จ
           หิตฺวา ชนก ปพฺพชิโต       กปลฺเล รติมชฺฌคา
           กจฺจิ นุ เต ชานปทา       มิตฺตามจฺจา จ ญาตกา
           ทูภึ อกํสุ ชนก            กสฺมา เต ตํ อรุจฺจถาติ ฯ
     ตตฺถ กปลฺเลติ มตฺติกา ปตฺตํ สนฺธายาห ฯ อิทํ วุตฺตํ
โหติ มหาชนก ตวํ เอวรูปํ อิสฺสริยํ ปหาย ปพฺพชิโต อิมสฺมึ
กปลฺเล รตึ อชฺฌคาติ ปพฺพชฺชาการณํ ปุจฺฉนฺโต เอวมาห ฯ
ทูภินฺติ กินฺนุ เอเต ตว อนฺตเร กิญฺจิ อปราธํ อกํสุ กสฺมา ตว
เอวรูปํ อิสฺสริยสุขํ ปหาย เอตํ กปลฺลเมว อรุจฺจถาติ ฯ
     ตโต มหาสตฺโต อาห
           น มิคาชิน ชาตุจฺเฉ        อหํ กิญฺจิ กุทาจนํ
           อธมฺเมน ชิเน ญาตึ        น จาปิ ญาตโย มมนฺติ ฯ
     ตตฺถ น มิคาชินาติ อมฺโภ มิคาชิน ฯ ชาตุจฺเฉติ เอกํเสเนว ฯ
อหํ กิญฺจิ กุทาจนนฺติ กิสฺมิญฺจิ กาเล น อหํ กิญฺจิ ญาตึ
อธมฺเมน ชินามิ ฯ เตปิ ญาตโย มํ อธมฺเมน น ชินนฺติ ฯ อิติ
น โกจิ ญาติ มยิ ทูภินฺนาม อกาสีติ อตฺโถ ฯ
     เอวมสฺส ปญฺหํ ปฏิกฺขิปิตฺวา อิทานิ เยน การเณน ปพฺพชิโต
ตํ ทสฺเสนฺโต อาห
           ทิสฺวาน โลกวตฺตนฺตํ        ขชฺชนฺตํ กทฺทมีกตํ
           หญฺญเร วชฺฌเร เจตฺถ      ยตฺถ สนฺโน ปุถุชฺชโน
           เอตาหํ อุปมํ กตฺวา        ภิกฺขุโกสฺมิ มิคาชินาติ ฯ
     ตตฺถ โลกวตฺตนฺตนฺติ วฏฺฏานุคตสฺส พาลโลกสฺส วตฺตํ ปเวณึ
อหํ อทฺทสํ ตํ ทิสฺวา ปพฺพชิโตมฺหีติ ทีเปติ ฯ ขชฺชนฺตํ กทฺทมีกตนฺติ
กิเลเสหิ ขชฺชนฺตํ เตเหว จ กทฺทมีกตํ โลกํ ทิสฺวา ฯ
ยตฺถ สนฺโนติ ยมฺหิ กิเลสวตฺถุมฺหิ สนฺโน ลคฺโค นิมฺมุคฺโค ปุถุชฺชโน
ตตฺถ ลคฺคา พหู สตฺตา หญฺญนฺติ เจว อฏฺฏพนฺธนาทีหิ ๑-
จ วชฺฌนฺติ ฯ เอตาหนฺติ อหํปิ สเจ เอตฺถ วชฺฌิสฺสามิ อิเม สตฺตา
วิย วิหญฺญิสฺสามิ วชฺฌิสฺสามิ จาติ เอตเทว การณํ อตฺตโน อุปมํ
กตฺวา ภิกฺขุโก ชาโตติ อตฺโถ ฯ มิคาชินาติ ตํ อาลปติ ฯ
กถํ ปน เตน ตสฺส นามํ ญาตนฺติ ฯ ปฏิสนฺถารกาเล ปฐเมว
ปุจฺฉิตตฺตา ฯ
           ตาปโส ตํ การณํ วิตฺถารโต  โสตุกาโม หุตฺวา คาถมาห
           โก นุ เต ภควา สตฺถา     กสฺเสตํ วจนํ สุจึ
           น หิ กปฺปํ วา วิชฺชํ วา     ปจฺจกฺขาย รเถสภ
           สมณมาหุ วตฺตนฺตํ          ยถา ทุกฺขสฺสติกฺกโมติ ฯ
     ตตฺถ กสฺเสตนฺติ เอตํ ตยา วุตฺตํ สุจิวจนํ กสฺส วจนํ
นาม ฯ กปฺปนฺติ กปฺเปตฺวา ปวตฺติตานํ อภิญฺญาสมาปตฺตีนํ ลาภึ ๒-
กมฺมวาทึ ตาปสํ ฯ วิชฺชนฺติ อาสวกฺขยญาณวิชฺชาย สมนฺนาคตํ
ปจฺเจกพุทฺธํ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ รเถสภาติ มหาชนกราชานํ
อาลปติ ฯ น หิ กปฺปสมณํ วา วิชฺชสมณํ วา ปจฺจกฺขาย ตสฺโสวาทํ
วินา ยถา ทุกฺขสฺส อติกฺกโม โหติ เอวํ วตฺตนฺตํ สมณมาหุ
เตสํ วจนํ สุตฺวา สกฺกา เอวํ ปฏิปชฺชิตุํ ตสฺมา วเทหิ โก นุ
เต ภควา สตฺถาติ ฯ
     อถ นํ มหาสตฺโต อาห
@เชิงอรรถ:  อนฺทุพนฺธนาทีหีติปิ ปาโฐ ฯ  ลาภิโนติปิ ปาโฐ ฯ
        น มิคาชิน ชาตุจฺเฉ            อหํ กิญฺจิ กุทาจนํ
        สมณํ พฺราหฺมณํ วาปิ            สกฺกตฺวา อนุปาวิสินฺติ ฯ
     ตตฺถ สกฺกตฺวาติ ปพฺพชฺชาย คุณํ ปุจฺฉนตฺถาย ปูเชตฺวา ฯ
อนุปาวิสินฺติ น กิญฺจิ อนุปวิฏฺฐปุพฺโพสฺมิ น มยา โกจิ สมโณ
ปุจฺฉิตพฺโพติ วทติ ฯ อิมินา หิ ปจฺเจกพุทฺธานํ สนฺติเก ธมฺมํ
สุณนฺเตนาปิ น กทาจิ อุทิสฺสกวเสน ปพฺพชฺชาย คุโณ ปุจฺฉิตพฺโพ
ตสฺมา เอวมาห
     เอวญฺจ ปน วตฺวา มหาสตฺโต เยน การเณน ปพฺพชิโต
ตํ อาทิโต ปฏฺฐาย ทสฺเสตุํ อาห
        มหตา วานุภาเวน ๑-          คจฺฉนฺโต สิริยา ชลํ
        คียมาเนสุ คีเตสุ              วชฺชมาเนสุ วคฺคุสุ
        ตุริยตาลิตสํฆุฏฺเฐ              สมฺมาตาลสมาหิเต
        สมิคาชินมทฺทกฺขึ               ผลึ อมฺพํ ติโรจฺฉทํ
        ตุทมานํ มนุสฺเสหิ              ผลกาเมหิ ชนฺตุภิ
        โส โข หนฺตํ สิรึ หิตฺวา         โอโรหิตฺวา มิคาชิน
        มูลํ อมฺพสฺสุปาคญฺฉึ             ผลิโน นิปฺผลสฺส จ
        ผลึ อมฺพํ หตํ ทิสฺวา            วิทฺธตฺตํ วินลีกตํ
        อเถกํ อิตรํ อมฺพํ              นีโลภาสํ มโนรมํ
        เอวเมว นูน อมฺเห            อิสฺสเร พหุกณฺฏเก
        อมิตฺตา โน วธิสฺสนฺติ           ยถา อมฺโพ ผโล หโต
@เชิงอรรถ:  จานุภาเวนาติปิ ปาโฐ ฯ
        อชินมฺหิ หญฺญเต ทีปิ            นาโค ทนฺเตสุ หญฺญเต
        ธนมฺหิ ธนิโน หนฺติ             อนิเกตมสนฺถวํ
        ผโล อมฺโพ อผโล จ           เต สตฺถาโร อุโภ มมนฺติ ฯ
     ตตฺถ วคฺคุสูติ มธุรสเรสุ ตุริเยสุ วชฺชมาเนสุ ฯ ตุริยตาลิตสํฆุฏฺเฐติ
ตุริยานํ ตาลิเตหิ สํฆุฏฺเฐ อุยฺยาเน ฯ สมฺมาตาลสมาหิเตติ
สมฺมาหิ จ ตาเลหิ จ สมนฺนาคเต ฯ สมิคาชินาติ มิคาชิน
โส อหํ อทฺทกฺขึ ฯ ผลึ อมฺพนฺติ ผลวนฺตํ อมฺพํ ผลิตํ
อมฺพรุกฺขนฺติ อตฺโถ ฯ ติโรจฺฉทนฺติ ติโรปาการํ อุยฺยานสฺส
อนฺโตว ฐิตํ พหิปาการํ นิสฺสาย ชาตํ อมฺพรุกฺขํ อทฺทสํ ฯ
ตุทมานนฺติ โปถิยมานํ ฯ โอโรหิตฺวาติ หตฺถิกฺขนฺธโต โอตริตฺวา ฯ
วินลีกตนฺติ นิปตฺตนาลีกตํ ฯ เอวเมวาติ เอวํ เอว ฯ ผโลติ
ผลสมฺปนฺโน ฯ อชินมฺหีติ จมฺมตฺถาย จมฺมการณา ฯ ทนฺเตสูติ
อตฺตโน ทนฺเตสุ หญฺญเต ทนฺเต นิมิตฺตํ หญฺญเตติ อตฺโถ ฯ
หนฺตีติ หญฺญติ ฯ อนิเกตมสนฺถวนฺติ โย ปน นิเกตํ ปหาย
ปพฺพชิตตฺตา อนิเกโต นาม สพฺพสํขารวตฺถุกสฺส ตณฺหาสนฺถวสฺส
อภาวา อสณฺฐโว นาม ฯ ตํ อนิเกตํ อสนฺถวํ โก หนิสฺสตีติ
อธิปฺปาโย ฯ เต สตฺถาโรติ เต เทฺว รุกฺขา มม สตฺถาโร อเหสุนฺติ วทติ ฯ
     ตํ สุตฺวา มิคาชิโน อปฺปมตฺโต โหหิ ราชาติ รญฺโญ โอวาทํ
ทตฺวา สกฏฺฐานเมว คโต ฯ
     ตสฺมึ คเต สีวลีเทวี รญฺโญ ปาเทสุ นิปติตฺวา อาห
        สพฺโพ ชโน ปพฺยถิโต ๑-        ราชา ปพฺพชิโต อิติ
        หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา           รถิกา ปตฺติการกา
        อสฺสาสยิตฺวา ชนตํ             ฐปยิตฺวา ปฏิจฺฉทํ
     ปุตฺตํ รชฺเช ฐเปตฺวาน อถ ปจฺฉา ปพฺพชิสฺสสีติ ฯ
     ตตฺถ ปพฺยถิโตติ ภีโต อุตฺราสิโต ฯ ปฏิจฺฉทนฺติ อมฺเห
ทยฺหมาเนปิ วิลุมฺปมาเนปิ ราชา น โอโลเกตีติ ปพฺยถิตสฺส
มหาชนสฺส อาวรณํ รกฺขํ ฐเปตฺวา ฯ ปุตฺตนฺติ ปุตฺตํ ทีฆาวุกุมารํ
รชฺเช ฐเปตฺวา อภิสิญฺจิตฺวา ปจฺฉา ปพฺพชาหีติ ฯ
     ตโต โพธิสตฺโต อาห
        จตฺตา มยา ชานปทา           มิตฺตามจฺจา จ ญาตกา
        สนฺติ ปุตฺตา เวเทหานํ          ทีฆาวุ รฏฺฐวฑฺฒโน
        เต รชฺชํ การยิสฺสนฺติ           มิถิลายํ ปชาปตีติ ฯ
     ตตฺถ สนฺติ ปุตฺตาติ สีวลิ สมณานํ ปุตฺตา นาม นตฺถิ
วิเทหรฏฺฐวาสีนํ ปน ปุตฺตา ทีฆาวุ อตฺถิ เต รชฺชํ การยิสฺสนฺตีติ ฯ
ปชาปตีติ เทวึ อาลปติ ฯ
     อถ นํ สีวลี เทวี อาห เทว ตุมฺเห ตาว ปพฺพชิตา อหํ
ปน กึ กโรมีติ ฯ อถ นํ โส เทวิ อหนฺตํ อนุสิกฺขามิ มม
วจนํ กโรหีติ วตฺวา อาห
        เอหิ ตํ อนุสิกฺขามิ             ยํ วากฺยํ มม รุจฺจติ
        รชฺชํ ตุวํ การยนฺตี             ปาปํ ทุจฺจริตํ พหุํ
@เชิงอรรถ:  ปวฺยธิโตติปิ ปพฺยาทิโตติปิ ปาฐา ฯ
        กาเยน วาจา มนสา           เยน คจฺฉสิ ทุคฺคตึ
     ปรทินฺนเกน ปรนิฏฺฐิเตน ปิณฺเฑน ยาเปมิ สธีรธมฺโมติ ฯ
     ตตฺถ ตุวนฺติ ตวํ ปุตฺตสฺส ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา มม ปุตฺโต
ราชาติ รชฺชํ อนุสาสมานา พหุํ ปาปํ กริสฺสสิ ฯ คจฺฉสีติ เยน
กายาทีหิ กเตน พหุปาเปน ตวํ ทุคฺคตึ คจฺฉสิ ฯ สธีรธมฺโมติ
ปิณฺฑิยาโลเปน ยาเปตพฺพนฺติ เอส ธีรานํ ธมฺโมติ ฯ
     เอวํ มหาสตฺโต ตสฺสา โอวาทํ อทาสิ ฯ เตสํ อญฺญมญฺญํ
สลฺลปนฺตานํ คจฺฉนฺตานํ สุริโย อตฺถงฺคโต ฯ เทวี ปฏิรูเป ฐาเน
ขนฺธาวารํ นิวาสาเปสิ ฯ มหาสตฺโต เอกํ รุกฺขมูลํ อุปคโต ฯ
โส ตตฺเถว รตฺตึ วสิตฺวา ปุน ทิวเส สรีรปฏิชคฺคนํ กตฺวา มคฺคํ
ปฏิปชฺชิ ฯ เทวีปิ เสนา ปจฺฉโต อาคจฺฉตูติ ตสฺส ปจฺฉโตว
อโหสิ ฯ เต ภิกฺขาจารเวลาย ถูนํ นาม นครํ สมฺปาปุณึสุ ฯ
ตสฺมึ ขเณ อนฺโตนคเร เอโก ปุริโส สูนาปณโต มหนฺตํ มํสขณฺฑํ
กีณิตฺวา สูลเกน องฺคาเรสุ ปจิตฺวา นิพฺพาปนตฺถาย ผลกโกฏิยํ
ฐเปตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ ตสฺส อญฺญาวิหตสฺส เอโก สุนโข ตํ อาทาย
ปลายิ ฯ โส ญตฺวา ตํ อนุพนฺธนฺโต ยาว พหิทกฺขิณทฺวารํ คนฺตวา
นิพฺพินฺโน นิวตฺติ นิราลโย ฯ ราชา จ เทวี จ สุนขสฺส ปุรโต
อาคจฺฉนฺตา เทฺวธา อเหสุํ ฯ โส ภเยน มํสํ ฉฑฺเฑตฺวา ปลายิ ฯ
มหาสตฺโต ตํ ทิสฺวา จินฺเตสิ อยํ สุนโข อิมํ มํสํ ฉฑฺเฑตฺวา
อนเปกฺโข ว ปลาโต อญฺโญปิสฺส สามิโก น ปญฺญายติ
เอวรูโป อนวชฺโช ปํสุกูลปิณฺฑปาโต นาม อตฺถิ ปริภุญฺชิสฺสามิ
นนฺติ ฯ โส มตฺติกาปตฺตํ นีหริตฺวา ตํ มํสขณฺฑํ อาทาย ปุญฺฉิตฺวา
ปตฺเต ปกฺขิปิตฺวา อุทกผาสุกฏฺฐานํ คนฺตวา ปจฺจเวกฺขิตฺวา ตํ
ปริภุญฺชิตุํ อารภิ ฯ ตโต เทวี จินฺเตสิ สเจ เอส รชฺเชน
อตฺถิโก ภเวยฺย น เอวรูปํ ชิคุจฺฉํ ปํสุมกฺขิตํ สุนขจฺฉิฏฺฐกํ ขาเทยฺย
น อิทาเนว อมฺหากํ สามิโก ภวิสฺสตีติ อถ นํ มหาราช เอวรูปํ
ชิคุจฺฉํ มํสํ ขาทสีติ อาห ฯ เทวิ ตวํ อนฺธพาลตาย อิมสฺส
ปิณฺฑปาตสฺส วิเสสํ น ชานาสีติ วตฺวา ตสฺสา ปติฏฺฐิตฏฺฐาเน
ปจฺจเวกฺขิตฺวา อมตํ วิย ตํ ปริภุญฺชิตฺวา มุขํ วิกฺขาเลตฺวา หตฺถปาเท
โธวิ ฯ ตสฺมึ ขเณ เทวี ราชานํ นินฺทิยมานา อาห
   โยปิ จตุตฺเถ ภตฺตกาเล น ภุญฺเช  อชฺฌุฏฺฐมาริว ๑- ขุธาย มิยฺเย
   น เตฺวว ปิณฺฑํ ลุลิตํ อนริยํ       กุลปุตฺตรูโป สปฺปุริโส นุ เสเว
    ตยิทํ น สาธุ ตยิทํ น สุฏฺฐุ       สุนขุจฺฉิฏฺฐกํ ชนก ภุญฺชเส ตุวนฺติ ฯ
    ตตฺถ อชฺฌุฏฺฐมาริวาติ อาสนฺนมรณมิว ฯ ลุลิตนฺติ ปํสุมกฺขิตํ ฯ
อนริยนฺติ อสุนฺทรํ ฯ นุ เสเวติ นุกาโร ปฏิปุจฺฉนตฺเถ
นิปาโต ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ สเจปิ จตุตฺเถ  ภตฺตกาเล น
ภุญฺเชยฺย ขุทาย วา มเรยฺย น นุ เอวํ สนฺเตปิ กุลปุตฺตรูโป
สปฺปุริโส เอวรูปํ ปิณฺฑํ น ตเวว เสเวยฺยาติ ฯ ตยิทนฺติ ตํ
อิทํ ฯ
     มหาสตฺโต อาห
น จาปิ เม สีวลี โส อภกฺโข ยํ โหติ จตฺตํ คิหิโน สุนขสฺส วา
@เชิงอรรถ:  อชทฺธุมาริวาติปิ ปาโฐ ฯ
เยเกจิ โภคา อิธ ธมฺมลทฺธา สพฺโพ โส ภกฺโข อนวโยติ วุตฺโตติ ฯ
     ตตฺถ อภกฺโขติ โส ปิณฺฑปาโต มม อภกฺโข นาม น
โหติ ฯ ยํ โหตีติ ยํ คิหิโน สุนขสฺส วา จตฺตํ โหติ ตํ ปํสุกูลนฺนาม
อสฺสามิกตฺตา อนวชฺชํ ฯ เย เกจีติ ตสฺมา อญฺเญปิ เย
เกจิ ธมฺมลทฺธา โภคา ฯ สพฺโพ โส ภกฺโข อนวโยติ อนวชฺโช
ปุนปฺปุนํ โอโลกิยมาโนปิ อนวโย ปริปุณฺณคุโณ อนวชฺโช อธมฺมลทฺธํ
ปน ลาภํ สตสหสฺสคฺฆนิกมฺปิ ชิคุจฺฉนียเมว โหติ ฯ
     เอวํ เต อญฺญมญฺญํ กเถนฺตา ว ถูนนครทฺวารํ สมฺปาปุณึสุ
ตตฺร ทารเกสุ กีฬนฺเตสุ เอกา กุมาริกา ขุทฺทกสุปิเกน พาลุกํ
โผเตสิ ๑- ฯ ตสฺสา เอกสฺมึ หตฺเถ เอกํ วลยํ ปฏิมุกฺกํ เอกสฺมึ
หตฺเถ เทฺว วลยานิ ปฏิมุกฺกานิ ตานิ อญฺญมญฺญํ ฆฏฺเฏนฺติ สทฺทํ
กโรนฺติ อิตรํ นิสฺสทฺทํ ชาตํ ฯ ราชา ตํ การณํ ญตฺวา อิทานิ
สีวลี มม ปจฺฉโต จรติ อิตฺถี จ นาม ปพฺพชิตสฺส มลํ โหติ
อญฺเญ ชนา ตํ ทิสฺวา อยํ ปพฺพชิตฺวาปิ ภริยํ ชหิตุํ น
สกฺโกตีติ มํ ครหิสฺสนฺติ สจายํ กุมาริกา ปณฺฑิตา ภวิสฺสติ
สีวลีเทวิยา นิวตฺตนการณํ กเถสฺสติ อิมิสฺสา กถํ สุตฺวา สีวลึ
อุยฺโยเชสฺสามีติ จินฺเตตฺวา ตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉนฺโต คาถมาห
        กุมาริเก อุปเสนิเย            นิจฺจํ นิคฺคลมณฺฑิเต
        กสฺมา เต เอโก ภุโช สุณติ      เอโก เตน สุณตีภุโชติ ฯ
     ตตฺถ อุปเสนิเยติ มาตรํ อุปคนฺตฺวา สยนิเก ฯ
@เชิงอรรถ:  ขุทฺทกกปลฺเลนวาธุกํ โปเถสีติปิ ฯ
นิคฺคลมณฺฑิเตติ อคฺคลิตมณฺฑเนน มณฺฑสีลิเกติ วทติ ฯ สุณตีติ สทฺทํ
กโรติ ฯ
     กุมาริกา อาห
        อิมสฺมึ เม สมณ หตฺเถ          ปฏิมุกฺกา ทุนีวรา
        สํฆฏา ชายเต สทฺโท           ทุติยสฺเสว สา คติ
        อิมสฺมึ เม สมณ หตฺเถ          ปฏิมุกฺโก เอกนีวโร
        โส อทุติโย น สุณติ            มุนิภูโตว ติฏฺฐติ
        วิวาทปฺปตฺโต ทุติโย            เกเนโก วิวทิสฺสติ
        ตสฺส เต สคฺคกามสฺส           เอกตฺตมุปโรจตนฺติ ฯ
     ตตฺถ ทุนฺนีวราติ เทฺว วลยานิ ฯ สํฆฏาติ สํหนโต สํฆฏนโตติอตฺโถ ฯ
คตีติ นิปฺผติ ฯ ทุติยสฺส หิ นิปฺผติ เอวรูปา โหติ ฯ โสติ
โส นีวาโร ฯ มุนิภูโต วาติ ปหีนสพฺพกิเลโส อริยปุคฺคโล
วิย ติฏฺฐติ ฯ วิวาทปฺปตฺโตติ สมณ ทุติยโก นาม วิวาทาปนฺโน
โหติ กลหํ กโรติ นานา คาหํ คณฺหาติ ฯ เกเนโกติ เอโก ปน
เกน สทฺธึ วิวทิสฺสติ ฯ เอกตฺตมุปโรจตนฺติ เอกีภาโว เต รุจฺจตุ ฯ
เอวญฺจ ปน วตฺวา สา ปุน เอวมาห อยฺย สมณา นาม
ภคินึปิ อาทาย น จรนฺติเยว กึ ปน ตวํ เอวรูปํ อุตฺตมรูปธรํ
ภริยํ คเหตฺวา วิจรสิ อยํ เต อนฺตรายํ กริสฺสติ อิมํ ปน
นีหริตฺวา เอกโก ว สมณธมฺมํ ยุตฺตเมว กโรหีติ มหาสตฺตํ โอวทิ ฯ
     โส ตสฺสา ทหรกุมาริกาย วจนํ สุตฺวา ปจฺจยํ ลภิตฺวา
เทวิยา สทฺธึ กเถนฺโต อาห
        สุณสิ สีวลี คาถา              กุมาริยา ปเวทิตา
        เปสิยา มํ ครหิตา ๑-          ทุติยสฺเสว สา คติ
        อยํ เทฺวธา ปโถ ภทฺเท         อนุจิณฺโณ ปถาวิหิ
        เตสํ ตวํ เอกํ คณฺหาหิ          อหเมกํ ปุนาปรํ
        มา จ มํ ตวํ ปติ เมติ          นาหํ ภริยาติ ตํ ปุนาติ ฯ
     ตตฺถ กุมาริยาติ กุมาริกาย กถิตา ฯ เปสิยาติ สจาหํ
รชฺชํ กาเรยฺยํ เอสา เม เปสิยา วจนการิกา ภเวยฺย โอโลเกตุมฺปิ
มํ น วิสเหยฺย อิทานิ ปน อตฺตโน เปสํ วิย ทาสํ วิย จ มํ
วิครหิตฺถ ทุติยสฺเสว สา คตีติ โอวทติ ฯ อนุจิณฺโณติ
อุนุสญฺจริโต ฯ ปถาวิหีติ ปถิเกหิ ฯ เอกนฺติ ตว รุจฺจนกํ เอกํ
คณฺห อหํ ปน ตยา คหิตาวเสสํ อปรํ คณฺหิสฺสามิ ฯ มา จ
มํ ตวนฺติ สีวลิ อิโต ปฏฺฐาย ปุน ตวํ มํ ปติ เมติ มา จ
วท อหญฺจ ปน ตํ ภริยา เมติ น อวจนฺติ ฯ
     สา ตสฺส วจนํ สุตฺวา เทว ตุมฺเห อุตฺตมา ทกฺขิณมคฺคํ
คณฺหถ อหํ ปน หีนชาติกา วามมคฺคํ คณฺหิสฺสามีติ วตฺวา มหาสตฺตํ
วนฺทิตฺวา โถกํ คนฺตฺวา โสกํ สณฺฐาเรตุํ อสกฺโกนฺตี ปุนาคนฺตวา
รญฺญา สทฺธึ จรนฺตี เอกโตว ถูนํ นครํ ปาวิสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อุปฑฺฒคาถมาห
        อิมเมว กถยนฺตา              ถูนํ นครมุปาคมุนฺติ ๒- ฯ
     ตตฺถ นครมุปาคมุนฺติ นครํ ปวิฏฺฐา ฯ
@เชิงอรรถ:  ครหิตฺโถติ ยุตฺตตรํ ฯ  นครุปาคมุนฺติ ยุตฺตตรํ ฯ
     ปวิสิตฺวา จ ปน มหาสตฺโต ปิณฺฑาย จรนฺโต อุสุการสฺส
เคหทฺวารํ สมฺปตฺโต ฯ สีวลีปิ ปจฺฉโต อนุคนฺตฺวา เอกมนฺตํ
อฏฺฐาสิ ฯ ตสฺมึ สมเย อุสุกาโร องฺคารกปลฺเล อุสุํ ตาเปตฺวา
กญฺชิเกน เตเมตฺวา เอกํ อกฺขึ นิมฺมิเลตฺวา เอเกน อกฺขินา โอโลเกนฺโต
อุชุํ กโรติ ฯ ตํ ทิสฺวา มหาสตฺโต สจายํ ปณฺฑิโต ภวิสฺสติ
มยฺหํ เอกํ การณํ กเถสฺสติ ปุจฺฉิสฺสามิ นนฺติ จินฺเตตฺวา
ตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        โกฏฺฐเก อุสุการสฺส            ภตฺตกาเล อุปฏฺฐิเต
        ตตฺร จ โส อุสุกาโร           เอกํ ทณฺฑํ อุชุํ กตํ
        เอกญฺจ จกฺขุํ นิคฺคยฺห           ชิมฺหเมเกน เปกฺขตีติ ฯ
     ตตฺถ โกฏฺฐเกติ ภิกฺขเว โส ราชา อตฺตโน ภตฺตกาเล อุปฏฺฐิเต
อุสุการสฺส โกฏฺฐเก อฏฺฐาสิ ฯ ตตฺร จาติ ตสฺมิญฺจ โกฏฺฐเก ฯ
นิคฺคยฺหาติ นิมฺมิเลตฺวา ฯ ชิมฺหเมเกนาติ เอเกน จกฺขุนา วงฺกํ
เปกฺขติ ฯ
     อถ นํ มหาสตฺโต อาห
        เอวนฺโน สาธุ ปสฺสสิ           อุสุการ สุโณหิ เม
        ยเมกํ จกฺขุํ นิคฺคยฺห            ชิมฺหเมเกน เปกฺขสีติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ สมฺม อุสุการ เอวํ นุ ตวํ สาธุ ปสฺสสิ ยํ เอกํ
นิมฺมิเลตฺวา เอเกน อกฺขินา วงฺกํ เปกฺขสีติ ฯ
     อถสฺส โส กเถนฺโต อาห
        ทฺวีหิ สมณ จกฺขูหิ              วิสาลํ วิย ขายติ
        อปฺปตฺวา ปรมํ ลิงฺคํ            นุชฺชุภาวาย กปฺปติ
        เอกญฺจ จกฺขุํ นิคฺคยฺห           ชิมฺหเมเกนเปกฺขโต
        สมฺปตฺวา ปรมํ ลิงฺคํ            อุชุภาวาย กปฺปติ
        วิวาทปฺปตฺโต ทุติโย            เกเนโก วิวทิสฺสติ
        ตสฺส เต สคฺคกามสฺส           เอกตฺตมุปโรจตนฺติ ฯ
     ตตฺถ วิสาลํ วิยาติ วิตฺถิณฺณํ วิย หุตฺวา ขายติ ฯ
อปฺปตฺวา ปรมํ ลิงฺคนฺติ ปุรโต วงฺกฏฺฐานํ อปฺปตฺวา ฯ
นุชฺชุภาวายาติ น อุชุภาวาย ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ วิสาเล ขายมาเน
ปุรโต อุชุกฏฺฐานํ น ปาปุณิสฺสติ ตสฺมึ อสมฺปตฺเต อทิสฺสมาเน
อุชุภาวาย กิจฺจํ น กปฺปติ น สมฺปชฺชตีติ ฯ สมฺปตฺวาติ จกฺขุนา
ปตฺวา ทิสฺวาติ อตฺโถ ฯ วิวาทปฺปตฺโตติ ยถา ทุติเย อกฺขิมฺหิ
อุมฺมิลิเต ลิงฺคํ น ปญฺญายติ วงฺกฏฺฐานํปิ อุชุกํ ปญฺญายติ
อุชุกฏฺฐานํปิ วงฺกํ ปญฺญายตีติ วิวาโท โหติ เอวนฺเต สมณสฺสาปิ
ทุติโย วิวาทมาปนฺโน โหติ กลหํ กโรติ นานาคาหํ คณฺหติ ฯ
เกเนโกติ เอโก ปน เกน สทฺธึ วิวทิสฺสติ ฯ เอกตฺตมุปโรจตนฺติ
เอกีภาโว เต รุจฺจตุ ฯ สมณา นาม ภคินึปิ อาทาย น จรนฺติ
กึ ปน ตวํ อุตฺตมรูปธรํ ภริยํ คเหตฺวา วิจรสิ อยนฺเต อนฺตรายํ
กริสฺสติ อิมํ นีหริตฺวา เอกโก ว สมณธมฺมํ ยุตฺตํ กโรหีติ โส
ตํ โอวทิ ฯ โส เอวมสฺส โอวาทํ ทตฺวา ตุณฺหี อโหสิ ฯ
มหาสตฺโต ปิณฺฑาย จริตฺวา มิสฺสกภตฺตํ สํกฑฺฒิตฺวา นครา
นิกฺขมิตฺวา อุทกผาสุกฏฺฐาเน นิสีทิตฺวา ปริภุญฺชิ ฯ โส กตภตฺตกิจฺโจ
มุขํ วิขาเลตฺวา ปตฺตํ โธวิตฺวา ถวิกาย โอสาเรตฺวา สีวลึ
อามนฺเตตฺวา อาห
        สุณสิ สีวลิ คาถา              อุสุกาเรน ปเวทิตา
        เปสิโย มํ ครหิโต             ทุติยสฺเสว สา คติ
        อยํ เทฺวธา ปโถ ภทฺเท         อนุจิณฺโณ ปถาวิหิ
        เตสํ ตฺวํ เอกํ คณฺหาหิ          อหเมกํ ปุนาปรํ
        เนว มํ ตวํ ปติ เมติ           นาหํ ภริยาติ ตํ ปุนาติ ฯ
     ตตฺถ สุณสีติ สุโณหิ ตวํ คาถา ฯ เปสิโย มนฺติ อิทํ
ปน กุมาริกาย โอวาทเมว สนฺธายาห ฯ
     สา กิร มา จ ๑- ตวํ ปติ เมตีติ วุตฺตาปิ มหาสตฺตํ
อนุพนฺธิเยว ฯ ราชา ปน ตํ นิวตฺเตตุํ น สกฺโกติ ฯ มหาชโนปิ
ตํ อนุพนฺธิเยว ฯ ตโต ปน เอกา อฏวี อวิทูเร โหติ ฯ อถ
มหาสตฺโต นีลวนราชึ ทิสฺวา เทวึ นิวตฺเตตุกาโม หุตฺวา
คจฺฉนฺโตเยว มคฺคสมีเป มุญฺชติณํ อทฺทส ฯ โส ตโต อีสกํ
ลุญฺจิตฺวา เทวึ ปกฺโกสาเปตฺวา ภทฺเท สีวลิ อิมํ ปสฺส อยํ
ปน อิธ ปุน ฆเฏตุํ น สกฺกา เอวเมว ปุน มยฺหํ ตยา สทฺธึ
สํวาโส นาม ฆเฏตุํ น สกฺโกตีติ วตฺวา อิมํ อุปฑฺฒคาถมาห
     มุญฺชา อีสกา ปพฺยุฬฺหา เอกา วิหร สีวลีติ ฯ
     ตตฺถ เอกาติ ภทฺเท สีวลิ มุญฺชติณา ปพฺยุฬฺหา มยา
@เชิงอรรถ:  เนว มนฺติปิ มา วจ มนฺติปิ เวทิตพฺพํ ฯ
ลุญฺจิตา ปุน ฆเฏตุํ น สกฺกา ยถา เอวมฺปิ ตว มยา สํวาสํ
กาตุํ น สกฺกา ยสฺมา ตสฺมา สีวลิ อหํ เอกีภาเวน วิหริสฺสามิ
ตวํปิ เอกาว วิหราหีติ ตสฺสา โอวาทํ อทาสิ ฯ
     สา ตสฺส วจนํ สุตฺวา อิโต ปฏฺฐาย มยฺหํ มหาชนกนรินฺเทน
สทฺธึ สํวาโส นาม นตฺถีติ วตฺวา โสกํ สณฺฐาเรตุํ
อสกฺโกนฺตี อุโภหิ หตฺเถหิ อุรํ ปหริตฺวา พลวปริเทวํ ปริเทวิตฺวา
วิสญฺญี หุตฺวา มหามคฺเค ปติ ฯ มหาสตฺโต ตสฺสา วิสญฺญีภาวํ
ญตฺวา ปทํ วิโกเปตฺวา อรญฺญํ ปาวิสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ อมจฺจา
อาคนฺตวา ตสฺสา สรีเร อุทกํ อาสิญฺจิตฺวา หตฺถปาเท ปริมชฺชนฺติ ฯ
สา สญฺญํ ปฏิลภิตฺวา อุฏฺฐาย ตาตา กุหึ ราชาติ
ปุจฺฉิ ฯ นนุ ตุมฺเหปิ ชานาถาติ ฯ อุปธาเรถ ตาตาติ ฯ เต
อิโต จิโต จ ธาวิตฺวา ตํ น ปสฺสึสุ ฯ สา มหาปริเทวํ
ปริเทวิตฺวา รญฺโญ ฐิตฏฺฐาเน เจติยํ กาเรตฺวา คนฺธมาลาทีหิ
ปูเชตฺวา นิวตฺติ ฯ มหาสตฺโตปิ หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา สตฺตาหพฺภนฺตเรเยว
อภิญฺญา จ สมาปตฺติโย จ นิพฺพตฺเตตฺวา ปุน มนุสฺสปถํ
นาคมิ ฯ เทวีปิ นิวตฺติตฺวา อุสุกาเรน สทฺธึ กถิตฏฺฐาเน จ
กุมาริกาย สทฺธึ กถิตฏฺฐาเน จ มํสปริโภคฏฺฐาเน จ มิคาชิเนน
สทฺธึ กถิตฏฺฐาเน จ นารเทน สทฺธึ กถิตฏฺฐาเน จาติ สพฺพตฺถ
ฐาเนสุ เจติยานิ กาเรตฺวา คนฺธมาลาทีหิ ปูเชตฺวา เสนางฺคปริวุตา
ปจฺฉา คนฺตวา มิถิลานครํ ปตฺวา อมฺพวนุยฺยาเน ปุตฺตสฺส
อภิเสกํ กาเรตฺวา ตํ เสนางฺคปริวุตํ นครํ เปเสตฺวา สยํ อิสินีปพฺพชฺชํ
ปพฺพชิตฺวา ตตฺเถว อุยฺยาเน วสนฺตี กสิณปริกมฺมํ กตฺวา ฌานํ
นิพฺพตฺเตตฺวา อปริหีนชฺฌานา อายุหปริโยสาเน พฺรหฺมโลกปรายนา
อโหสิ ฯ มหาสตฺโตปิ อปริหีนชฺฌาโน พฺรหฺมโลกุปโค อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนว
ปุพฺเพปิ ตถาคโต มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขนฺโตเยวาติ วตฺวา ชาตกํ
สโมทาเนสิ ตทา สกฺโก อนุรุทฺโธ อโหสิ ทิสาปาโมกฺขพฺราหฺมโณ
กสฺสโป สมุทฺทรกฺขิตา เทวตา อุปฺปลวณฺณา นารโท สาริปุตฺโต
มิคาชิโน โมคฺคลฺลาโน กุมาริกา เขมาภิกฺขุนี อุสุกาโร อานนฺโท
เสสปริสพา พุทฺธปริสา อเหสุํ สีวลี ราหุลมาตา ทีฆาวุกุมาโร
ราหุโล มาตาปิตโร มหาราชกุลานิ อเหสุํ มหาชนกนรินฺโท ปน
อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺโธ  อโหสิ
                  มหาชนกชาตกํ ทุติยํ นิฏฺฐิตํ
@เชิงอรรถ:
@*** หน้านี้ไม่มีข้อมูล ***


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๓ หน้า ๕๓-๑๑๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=43&A=1078&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=43&A=1078&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=442              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=2871              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=3426              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=3426              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]