ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านเล่มก่อนหน้าแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๔ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๑๐ มหานิปาต(๒)

                      มหานิปาตวณฺณนา
                     -------------
                       ภูริทตฺตชาตกํ
      ยํกิญฺจิ รตนมตฺถีติ อิทํ สตฺถา สาวตฺถิยํ อุปนิสฺสาย เชตวเน
วิหรนฺโต อุโปสถิเก อุปาสเก อารพฺภ กเถสิ ฯ
      เต กิร อุโปสถทิวเส ปาโตว อุโปสถํ อธิฏฺฐาย ทานํ ทตฺวา
ปจฺฉาภตฺตํ คนฺธมาลาทิหตฺถา เชตวนํ คนฺตฺวา ธมฺมสฺสวนเวลาย
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ ตทา ปน สตฺถา ธมฺมสภํ อาคนฺตฺวา
อลงฺกตพุทฺธาสเน นิสีทิตฺวา ภิกฺขุสํฆํ โอโลเกตฺวา ภิกฺขุอาทีสุ ปน เย
อารพฺภ ธมฺมกถา สมุฏฺฐาติ เตหิ สทฺธึ ตถาคตา สลฺลปนฺติ ตสฺมา
อชฺช อุปาสเก อารพฺภ ปุพฺพจริยปฏิสํยุตฺตา ธมฺมกถา สมุฏฺฐหิสฺสตีติ
ญตฺวา อุปาสเกหิ สทฺธึ สลฺลปนฺโต อุโปสถิกตฺถ อุปาสกาติ
ปุจฺฉิตฺวา อาม ภนฺเตติ วุตฺเต สาธุ อุปาสกา กลฺยาณํ โว กตํ
อนจฺฉริยํ โข ปเนตํ ยํ ตุมฺเห มาทิสํ พุทฺธํ โอวาททายกํ ลภนฺตา
อุโปสถํ กเรยฺยาถ โปราณกปณฺฑิตา อนาจริยกาปี มหนฺตํ ยสํ
ปหาย อุโปสถํ กรึสุเยวาติ วตฺวา ตุณฺหี อโหสิ เตหิ ยาจิโต
อตีตํ อาหริ
      อตีเต ภิกฺขเว พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺโต นาม ราชา รชฺชํ
กาเรนฺโต ปุตฺตสฺส อุปรชฺชํ ทตฺวา ตสฺส มหนฺตํ ยสํ ทิสฺวา รชฺชมฺปิ
เม  คณฺเหยฺยาติ อุปฺปนฺนาสงฺโก ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา น สกฺกา
ตาต อิธ วสิตุํ ตวํ อิโต นิกฺขมิตฺวา ยตฺถ เต รุจฺจติ ตตฺถ
วสิตฺวา มมจฺจเยน กุลสนฺตกํ รชฺชํ คณฺหาหีติ อาห ฯ โส สาธูติ
สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ปิตรํ วนฺทิตฺวา นครา นิกฺขมิตฺวา อนุปุพฺเพนเยว
ยมุนํ คนฺตฺวา ยมุนาย จ สมุทฺทสฺส จ ปพฺพตสฺส จ อนฺตเร
ปณฺณสาลํ มาเปตฺวา วนมูลผลาหาโร ตตฺถ ปฏิวสติ ฯ ตทา
สมุทฺทฏฺฐิกา นาคภวเน เอกา มตปติกา นาคมาณวิกา อญฺญาสํ
สปติกานํ ยสํ โอโลเกตฺวา กิเลสํ นิสฺสาย อุกฺกณฺฐิตา นาคภวนา
นิกฺขมิตฺวา สมุทฺทตีเร วิจรนฺตี ราชปุตฺตสฺส ปทวลญฺชํ ทิสฺวา
ปทานุสาเรน  คนฺตฺวา ตํ ปณฺณสาลํ อทฺทส ฯ ตทา ราชปุตฺโต ผลตฺถาย
อรญฺญํ คโต โหติ ฯ สา ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา กฏฺฐตฺถรกญฺจ
เสสปริขาเร จ ทิสฺวา จินฺเตสิ อิทํ เอกสฺส ปพฺพชิตสฺส วสนฏฺฐานํ
ภวิสฺสติ วีมํสิสฺสามิ นํ สทฺธาปพฺพชิโต นุ โข โน วา สเจ หิ
สทฺธาปพฺพชิโต ภวิสฺสติ เนกฺขมฺมาธมุตฺโต น เม อลงฺกตสยนํ
สาทิยิสฺสติ สเจ กามาภิรโต ภวิสฺสติ น สทฺธาปพฺพชิโต มม
สชฺชิตสยนสฺมิเยว นิปชฺชิสฺสติ อถ นํ คเหตฺวา อตฺตโน สามิกํ กตฺวา
อิเธว วสิสฺสามีติ ฯ สา นาคภวนํ คนฺตฺวา ทิพฺพปุพฺผานิ เจว
ทิพฺพคนฺเธ จ อาหริตฺวา ปุปฺผสยนํ สชฺเชตฺวา ปณฺณสาลายํ
ปุปฺผุปหารํ กตฺวา คนฺธจุณฺณานิ วิกีริตฺวา ปณฺณสาลํ อลงฺกริตฺวา
นาคภวนเมว คตา ฯ ราชปุตฺโต สายณฺหสมยํ อาคนฺตฺวา
ปณฺณสาลํ ปวิฏฺโฐ ตํ ปวุตฺตึ ทิสฺวา เกน นุโข อิมํ สยนํ สชฺชิตนฺติ
ผลาผลํ ปริภุญฺชิตฺวา อโห สุคนฺธานิ ปุปฺผานิ อโห สุคนฺธานิ
ปุปฺผานิ มนาปํ วต เม กตฺวา สยนํ ปญฺญตฺตนฺติ น สทฺธาปพฺพชิตภาเวน
โสมนสฺสชาโต ปุปฺผสยเน ปริวเตตฺวา นิปนฺโน นิทฺทํ
โอกมิตฺวา ปุน ทิวเส สุริยุคฺคมเน อุฏฺฐาย ปณฺณสาลํ อสมฺมชฺชิตฺวา
วนมูลผลาผลตฺถาย อคมาสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ นาคมาณวิกา อาคนฺตฺวา
มิลาตานิ ปุปฺผานิ ทิสฺวา กามาธิมุตฺโต เอส น สทฺธาย ปพฺพชิโต
สกฺกา นํ คณฺหิตุนฺติ ญตฺวา โปราณปุปฺผานิ นีหริตฺวา อญฺญานิ
ปุปฺผานิ อาหริตฺวา ตเถว ปุปฺผสยนํ สชฺเชตฺวา ปณฺณสาลํ อลงฺกริตฺวา
จงฺกเม จ ปุปฺผานิ วิกีริตฺวา นาคภวนเมว คตา ฯ โส ตํ
ทิวสมฺปิ ปุปฺผสยเน สยิตฺวา ปุน ทิวเส จินฺเตสิ โก นุโข อิมํ
ปณฺณสาลํ อลงฺกโรตีติ ฯ โส ผลาผลตฺถาย อคนฺตฺวา ปณฺณสาลาโต
อวิทูเร ปฏิจฺฉนฺเน ฐาเน อฏฺฐาสิ ฯ อิตราปิ พหู คนฺเธ เจว
ปุปฺผานิ จ อาทาย อสฺสมปทํ อาคจฺฉติ ฯ ราชปุตฺโต อุตฺตมรูปธรํ
นาคมาณวิกํ ทิสฺวาว ปฏิพทฺธจิตฺโต อตฺตานํ อทสฺเสตฺวา ตสฺสา
ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา ปุปฺผสยนํ สชฺชนกาเล ปวิสิตฺวา กาสิ ตวนฺติ
ปุจฺฉิ ฯ สา นาคมาณวิกา นาม สามีติ ฯ สสฺสามิกา
อสฺสามิกาสีติ ปุจฺฉิ ฯ สามิ อหํ ปุพฺเพ สสฺสามิกา อิทานิ อสฺสามิกา
วิธวา ชาตา ตวมฺปน กตฺถ วาสิโกสีติ ฯ อหํ พาราณสิรญฺโญ
ปุตฺโต พฺรหฺมทตฺตกุมาโร นาม ตวมฺปน นาคภวนํ ปหาย กสฺมา อิธ
วิจรสีติ ฯ สามิ อหํ ตตฺถ สสฺสามิกานํ นาคมานวิกานํ ยสํ
โอโลเกตฺวา กิเลสํ นิสฺสาย อุกฺกณฺฐิตา ตโต นิกฺขมิตฺวา สามิกํ
ปริเยสนฺตี วิจรามีติ ฯ เตน หิ ภทฺเท อหมฺปิ น สทฺธาปพฺพชิโต
ปิตรา นีหริตตฺตา อิธาคนฺตฺวา วิหรามิ ตวํ มา จินฺตยิ อหนฺเต
สามิโก ภวิสฺสามิ อุโภปิ อิธ สมคฺคสํวาสํ วสิสฺสามาติ ฯ สา
สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย เต อุโภปิ ตตฺเถว สมคฺคสํวาสํ
วสึสุ ฯ สา อตฺตโน อานุภาเวน มหารหํ เคหํ มาเปตฺวา มหารหํ
ปลฺลงฺกํ อาหริตฺวา สยนํ ปญฺญาเปสิ ฯ โส ตโต ปฏฺฐาย
มูลผลาผลํ อขาทิตฺวา ทิพฺพนฺนปานเมว ภุญฺชิตฺวา ชีวิตํ กปฺเปสิ ฯ
อปรภาเค นาคมาณวิกา คพฺภํ ปฏิลภิตฺวา ปุตฺตํ วิชายิ ฯ ตสฺส
สาครตีเร ชาตตฺตา สาครพฺรหฺมทตฺโตติ นามํ กรึสุ ฯ ตสฺส ปทสา
คมนกาเล นาคมาณวิกา ธีตรํ วิชายิ ฯ ตสฺสา สมุทฺทตีเร ชาตตฺตา
สมุทฺทชาติ นามํ กรึสุ ฯ คเต จ ปน กาลนฺตเร อเถโก
พาราณสิวาสี วนจรโก ตํ ฐานํ ปตฺโต กตปฏิสนฺถาโร ราชปุตฺตํ
สญฺชานิตฺวา กติปาหํ ตตฺถ วสิตฺวา เทว อหํ ตุมฺหากํ อิธ วสนภาวํ
ราชกุลสฺส อาโรเจสฺสามีติ วตฺวา ตํ วนฺทิตฺวา ตโต นิกฺขมิตวา
นครํ อคมาสิ ฯ ตทา ราชา กาลมกาสิ ฯ อมจฺจา ตสฺส
สรีรกิจฺจํ กตฺวา สตฺตเม ทิวเส สนฺนิปติตฺวา อราชิกํ รชฺชํ นาม น
สณฺฐาติ ราชปุตฺตสฺส วสนฏฺฐานํ วา อตฺถิภาวํ วา นตฺถิภาวํ วา
น ชานาม ผุสฺสรถํ วิสชฺเชตฺวา ราชานํ คหิสฺสามาติ มนฺตยึสุ ฯ
ตสฺมึ ขเณ วนจรโก นครํ ปวิสิตฺวา เตสํ ตํ กถํ สุตฺวา อมจฺจานํ
สนฺติกํ คนฺตฺวา อหํ ราปุตฺตสฺส สนฺติเก ตโย จตฺตาโร ทิวเส
วสิตฺวา อาคโตมฺหีติ ตํ ปวุตฺตึ อาจิกฺขิ ฯ อถ ตํ สุตฺวา อมจฺจา
ตสฺส สกฺการํ กตฺวา เตน มคฺคนายเกน ตตฺถ คนฺตฺวา
กตปฏิสนฺถารา รญฺโญ กาลกตภาวํ อาโรเจตฺวา เทว รชฺชํ ปฏิปชฺชาหีติ
อาหํสุ ฯ โส นาคมาณวิกาย จิตฺตํ ชานิสฺสามีติ ตํ อุปสงฺกมิตฺวา
ภทฺเท ปิตา เม กาลกโต อมจฺจา มยฺหํ ฉตฺตํ อุสฺสาเปตุํ อิธ
อาคตา คจฺฉาม ภทฺเท อุโภปิ ทฺวาทสโยชนิกาย พาราณสิยํ รชฺชํ
กาเรสฺสาม ตฺวํ โสฬสนฺนํ อิตฺถีสหสฺสานํ เชฏฺฐกา ภวิสฺสสีติ อาห ฯ
สามิ น สกฺกา มยา ตยา สทฺธึ คนฺตุนฺติ ฯ กึ การณาติ ฯ
มยํ โฆรวิสา ขิปฺปโกธา อปฺปมตฺตเกนปิ กุชฺฌาม สปติวาโส จ
นาม ภาริโย สจาหํ กิญฺจิ ทิสฺวา วา สุตฺวา วา กุทฺธา กิญฺจิ
โอโลเกสฺสามิ ภสฺมมุฏฺฐิ วิย วิปฺปกีริสฺสติ อิมินา การเณน น
สกฺกา มยา ตยา สทฺธึ คนฺตุนฺติ ฯ ราชปุตฺโต ปุน ทิวเสปิ ตํ
ยาจเตว ฯ อถ นํ สา เอวมาห อหํ ตาว เกนจิ ปริยาเยน
น คมิสฺสามิ อิเม ปน เม ปุตฺตา นาคกุมารา ตว สมฺภเวน
ชาตตฺตา มนุสฺสชาติกา สเจ เต มยิ สิเนโห อตฺถิ อิเมสุ
อปฺปมตฺโต ภว อิเม โข ปน อุทกวีชกา สุขุมาลา มคฺคํ คจฺฉนฺตา
วาตาตเปน กิลมิตฺวา มเรยฺยุํ เอกนฺนาวํ ขนาเปตฺวา อุทกสฺส
ปูเรตฺวา ตาย เต อุทกกีฬํ กีฬาเปตฺวา เนตฺวา นคเรปิ เตสํ อนฺโต
วตฺถุสมึเยว โปกฺขรณึ กาเรยฺยาสิ เอวํ เต น กิลมิสฺสนฺตีติ ฯ
สา เอวญฺจ ปน วตฺวา ราชปุตฺตํ วนฺทิตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปุตฺเต
อาลิงฺคิตฺวา ถนนฺตเร นิปชฺชาเปตฺวา สีเส จุมฺพิตฺวา ราชปุตฺตสฺส นิยฺยา
เทตฺวา โรทิตฺวา กนฺทิตฺวา ตตฺเถว อนฺตรหิตา นาคภวนเมว อคมาสิ ฯ
ราชปุตฺโตปิ โทมนสฺสปฺปตฺโต อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ นิเวสนา
นิกฺขมิตฺวา อกฺขีนิ ปุญฺฉิตฺวา อมจฺเจ อุปสงฺกมิ ฯ เต ตํ ตตฺเถว
อภิสิญฺจิตฺวา เทว อมฺมหากํ นครํ คจฺฉามาติ วทึสุ ฯ เตน หิ
สีฆํ นาวํ ขนิตฺวา สกฏํ อาโรเปตฺวา อุทกสฺส ปูเรตฺวา อุทกปิฏฺเฐ
วณฺณคนฺธสมฺปนฺนานิ นานาปุปฺผานิ วิกีรถ มม ปุตฺตา อุทกวีชกา
เต ตตฺถ กีฬนฺตา สุขํ คมิสฺสนฺตีติ ฯ อมจฺจา ตถา กรึสุ ฯ
ราชา พาราณสึ ปตฺวา อลงฺกตนครํ ปวิสิตฺวา โสฬสสหสฺสาหิ
นาฏฺกิตฺถีหิ อมจฺจาทีหิ จ ปริวุโต มหาตเล นิสีทิตฺวา สตฺตาหํ
มหาปานํ ปิวิตฺวา ปุตฺตานํ อตฺถาย โปกฺขรณึ กาเรสิ ฯ เต ตตฺถ
นิวทฺธํ กีฬึสุ ฯ อเถกทิวสํ โปกฺขรณิยํ อุทเก ปเวสิยมาเน
เอโกกจฺฉโป ปวิสิตฺวา นิกฺขมนฏฺฐานํ อปสฺสนฺโต โปกฺขรณีตเล
นิมุชฺชิตฺวา ทารกานํ กีฬนกาเล อุทกโต อุฏฺฐาย สีสํ นีหริตฺวา เต
โอโลเกตฺวา ปุน อุทเก นิมุชฺชิ ฯ เต ตํ ทิสฺวา ภีตตสิตา
ปิตุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตาต โปกฺขรณิยํ เอโก ยกฺโข อมฺเห
ตาเสตีติ วทึสุ ฯ ราชา คจฺฉถ นํ คณฺหถาติ ราชปุริเส อาณาเปสิ ฯ
เต ชาลํ ขิปิตฺวา กจฺฉปํ อาทาย รญฺโญ ทสฺเสสุํ ฯ กุมารา ตํ
ทิสฺวา เอส ตาต ปิสาโจ เอส ตาต ปิสาโจติ วิรวึสุ ฯ ราชา
ปุตฺตสิเนเหน กจฺฉปสฺส กุชฺฌิตฺวา คจฺฉถสฺส กมฺมกรณํ กโรถาติ
อาณาเปสิ ฯ ตตฺเถโก อยํ ราชเวริโก เอตํ อุทุกฺขเล ปกฺขิตฺวา
มุสเลหิ โกฏฺเฏตฺวา จุณฺณํ กาตุํ วฏฺฏตีติ อาห ฯ เอกจฺเจ
อคฺคิมฺหิ ตีหิ ปาเกหิ ปจิตฺวา ขาทิตุํ วฏฺฏตีติ อาหํสุ ฯ เอกจฺเจ
องฺคาเรสุ อุตฺตานํ กตฺวา ตาเปตุํ วฏฏตีติ อาหํสุ ฯ เอกจฺเจ
อนฺโตกฏาเหเยว นํ ปจิตุํ วฏฺฏตีติ อาหํสุ ฯ เอโก ปน อุทกภีรุโก
อมจฺโจ อิมํ กจฺฉปํ ยมุนาย อาวฏฺเฏ ปกฺขิตุํ วฏฺฏติ ตตฺถ
มหาวินาสํ ปาปุณิสฺสติ เอวรูปา หิสฺส กมฺมกรณา นตฺถีติ อาห ฯ
กจฺฉโป ตสฺส กถํ สุตฺวา สีสํ นีหริตฺวา เอวมาห อมฺโภ กินฺเต
มยา อปราโธ กโต โย มํ เอวรูปํ กมฺมกรณํ วิจาเรสิ มยา หิ
สกฺกา อิตเร กมฺมกรเณ สหิตุํ อยมฺปน อติกกฺขโล มา เอวรูปํ
อวจาติ ฯ ตํ สุตฺวา ราชา อิมํ ทุกฺขํ เอตเทว กาเรตุํ วฏฺฏตีติ
ยมุนาย อาวฏฺเฏ ขิปาเปสิ ฯ โส เอกํ นาคภวนคามึ อุทกวาหํ ปตฺวา
นาคภวนํ อคมาสิ ฯ อถ นํ ตสฺมึ อุทกวาเห กีฬนฺตา ธตรฏฺฐสฺส
นาครญฺโญ ปุตฺตา นาคมาณวกา ทิสฺวา คณฺหถ นํ ทาสนฺติ อาหํสุ ฯ
โส จินฺเตสิ อหํ พาราณสีรญฺโญ หตฺถา มุญฺจิตฺวา อิทานิ
เอวรูปานํ ผรุสานํ นาคานํ หตฺถํ ปตฺโต เกน นุโข อุปาเยน
มุญฺเจยฺยนฺติ ฯ โส อตฺเถโก อุปาโย อหํ มุสาวาทํ กตฺวา
มุญฺเจยฺยนฺติ จินฺเตตฺวา ตุมฺเห ธตรฏฺฐสฺส นาครญฺโญ สนฺติกา หุตฺวา
กสฺมา มํ เอวํ วเทถ อหํ จิตฺตจูโฬ นาม กจฺฉโป พาราณสิรญฺโญ
ทูโต ธตรฏฺฐสฺส สนฺติกํ อาคโต อมฺหากํ ราชา ธตรฏฺฐสฺส ธีตรํ
ทาตุกาโม มํ ปหิณิ ตสฺส มํ ทสฺเสถาติ อาห ฯ เต สทฺทหิตฺวา
โสมนสฺสชาตา ตํ อาทาย รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตมตฺถํ
อาโรเจสุํ ฯ ราชา อาเนถ นนฺติ ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ตํ ทิสฺวาว
อนตฺตมโน หุตฺวา เอวรูโป ลามกสรีโร ทูตกมฺมํ กาตุํ น สกฺโกตีติ อาห
ฯ ตํ สุตฺวา กจฺฉโป กิมฺปน มหาราช ทูเตหิ นาม
ตาลปฺปมาเณหิ ภวิตพฺพํ สรีรํ หิ ขุทฺทกํ วา มหนฺตํ วา อปฺปมาณํ
คตคตฏฺฐาเน กมฺมนิปฺผาทนเมว ปมาณํ อิติ มหาราช อมฺหากํ รญฺโญ
พหู ทูตา ถเล กมฺมํ มนุสฺสา กโรนฺติ อากาเส ปกฺขิโน กโรนฺติ
อุทเก อหํ จิตฺตจูโฬ นาม ฐานนฺตรปฺปตฺโต ราชวลฺลโภ
คามปริโภโค มา มํ ปริภวถาติ อตฺตโน คุณํ วณฺเณสิ ฯ อถ นํ
ธตรฏฺโฐ ปุจฺฉิ เกน ปนตฺเถน รญฺญา เปสิโตสีติ ฯ มหาราช
อมฺหากํ ราชา มํ เอวมาห มยา สกลชมฺพูทีเปหิ ราชูหิ สทฺธึ
มิตฺตธมฺโม กโต อิทานิ ธตรฏฺเฐน นาคราเชน สทฺธึ มิตฺตธมฺมํ
กาตุํ วฏฺฏตีติ มม ธีตรํ สมุทฺทชํ ธตรฏฺฐสฺส ทมฺมีติ วตฺวา มํ
ปหิณิ ตุมฺเห ปปญฺจํ อกตฺวา มยา สทฺธึเยว ปุริเส เปเสตฺวา
ทิวสํ ววฏฺฐเปตฺวา ทาริกํ คณฺหถาติ ฯ โส ตุสิตฺวา ตสฺส สกฺการํ
กาเรตฺวา เตน สทฺธึ จตฺตาโร นาคมาณวเก เปเสสิ คจฺฉถ ตุมฺเห
รญฺโญ วจนํ สุตฺวา ทิวสํ ววฏฺฐเปตฺวา เอถาติ ฯ เต สาธูติ
วตฺวา กจฺฉปํ คเหตฺวา นาคภวนา นิกฺขมึสุ ฯ กจฺฉโป ยมุนาย
จ พาราณสิยา จ อนฺตเร เอกมฺปทุมสรํ ทิสฺวา เอเกนุปาเยน
ปลายิตุกาโม เอวมาห โภ นาคมาณวกา อมฺหากํ ราชา จ
ปุตฺตทารา จสฺส มํ อุทเก จรนฺตํ ราชนิเวสนํ คตํ ทิสฺวา ปทุมานิ
โน เทหิ ภึสมูลานิ เทหีติ ยาจนฺติ อหํ เตสํ อตฺถาย ตานิ
คณฺหิสฺสามิ ตุมฺเห เอตฺถ มํ วิสชฺเชตฺวา มํ อปสฺสนฺตาปิ ปุเรตรํ
รญฺโญ สนฺติกํ คจฺฉถ อหํ โว ตตฺเถว ปสฺสิสฺสามีติ ฯ เต ตสฺส
กถํ สทฺทหิตฺวา ตํ วิสชฺเชสุํ ฯ โส ตตฺถ เอกมนฺเต นิลิยิ ฯ
อิตเรปิ นํ อทิสฺวา รญฺโญ สนฺติกํ คโต ภวิสฺสตีติ สญฺญาย
มาณวกวณฺเณน ราชานํ อุปสงฺกมึสุ ฯ
                      ฯ กจฺฉปกณฺฑํ ฯ
      ราชา ปฏิสนฺถารํ กตฺวา กุโต อาคตตฺถาติ ปุจฺฉิ ฯ
ธตรฏฺฐสฺส สนฺติกา มหาราชาติ ฯ กึ การณา อิธาคตาติ ฯ มหาราช
มยํ ตสฺส ทูตา ธตรฏฺโฐ โว อาโรคยํ ปุจฺฉติ ยญฺจ อิจฺฉถ
ตํ โว เทติ ตุมฺหากํ กิร ธีตรํ สมุทฺทชํ อมฺหากํ รญฺโญ
ปาทปริจาริกํ กตฺวา เทถาติ อิมมตฺถํ ปกาเสนฺตา ปฐมํ คาถมาหํสุ
         ยํ กิญฺจิ รตนมตฺถิ           ธตรฏฺฐนิเวสเน
         สพฺพานิ เต อุปยนฺตุ         ธีตรํ เทหิ ราชิโนติ ฯ
      ตตฺถ สพฺพานิ เต อุปยนฺตูติ ตสฺส นิเวสเน สพฺพานิ รตนานิ
ตว นิเวสนํ อุปยนฺตุ อุปคจฺฉนฺตูติ อตฺโถ ฯ
      ตํ สุตฺวา ราชา ทุติยํ คาถมาห
         น โน วิวาโห นาเคหิ       กตปุพฺโพ กุทาจนํ
         ตํ วิวาหํ อสํยุตฺตํ           กถํ อมฺเห กโรมเสติ
      ตตฺถ อสํยุตฺตนติ อยุตฺตํ ติรจฺฉาเนหิ สทฺธึ (สํสคฺคํ)
อนนุจฺฉวิกํ ฯ อมฺเหติ อมฺเห มนุสฺสชาติกา สมานา กถํ ติรจฺฉาเนหิ
สมฺพนฺธํ กโรม ฯ
      ตํ สุตฺวา นาคมาณวกา สเจ เต ธตรฏฺเฐน สทฺธึ สมฺพนฺโธ
อนนุจฺฉวิโก อถ กสฺมา อตฺตโน อุปฏฺฐากํ จิตฺตจูฬํ นาม กจฺฉปํ
สมุทฺทชํ นาม เต ธีตรํ ทมฺมีติ อมฺหากํ รญฺโญ ทูตํ เปเสสิ
เอวํ สาสนํ เปเสตฺวา อิทานิ เต อมฺหากํ ราชานํ ปริภวํ กโรนฺตสฺส
กตฺตพฺพยุตฺตกํ มยํ ชานิสฺสาม มยํ หิ นาคมาณวกาติ วตฺวา
ราชานํ ตชฺเชนฺตา เทฺว คาถา อภาสึสุ
         ชีวิตํ นูน เต จตฺตํ          รฏฺฐํ วา มนุชาทิป
         น หิ นาเคหิ กุปฺปิตา        จิรํ ชีวนฺติ ตาทิสา
         โย ตฺวํ เทว มนุสฺโสสิ       อิทฺธิมนฺตํ อนิทฺธิมา
         วรุณสฺส นิยํ ปุตฺตํ           ยามุนํ อติมญฺญสีติ ฯ
      ตตฺถ รฏฺฐํ วาติ เอกํเสน ตยา ชีวิตํ วา รฏฺฐํ วา จตฺตํ ฯ
ตาทิสาติ ตุมฺหาทิสา ราชาโน เอวํ มหานุภาเวหิ นาเคหิ กุปฺปิตา
จิรํ ชีวิตุํ น สกฺโกนฺติ อนฺตราว อนฺตรธายนฺติ ฯ โย ตฺวํ เทวาติ เทว
โย ตฺวํ มนุสฺโส สมาโนปิ ฯ วรุณสฺสาติ วรุณนาคราชสฺส ฯ นิยํ
ปุตฺตนฺติ อชฺฌตฺติกํ ปุตฺตํ ฯ ยามุนนฺติ ยมุนาย นทิยา เหฏฺฐา ชาตํ ฯ
      ตโต ราชา เทฺว คาถา อภาสิ
         นาติมญฺญามิ ราชานํ         ธตรฏฺฐํ ยสสฺสินํ
         ธตรฏฺโฐ หิ นาคานํ         พหูนมปิ อิสฺสโร
         อหิ มหานุภาโวปิ           น เม ธีตรมารโห
         ขตฺติโย จ วิเทหานํ         อภิชาตา สมุทฺทชาติ ฯ
      ตตฺถ พหูนมปีติ ปญฺจโยชนสติกสฺส นาคภวนสฺส อิสฺสรภาวํ
สนฺธาเยวาห ฯ น เม ธีตรมารโหติ เอวํ มหานุภาโวปิ สมาโน
ปเนโส อหิชาติกตฺตา มม ธีตรํ อรโห น โหติ ฯ ขตฺติโย จ
วิเทหานนฺติ อิทํ มาตุปกฺขญาตกํ ทสฺเสนฺโต อาห ฯ สมุทฺทชาติ
โส ขตฺติโย จ วิเทหราชปุตฺโต มม ธีตา จ สมุทฺทชา เต อุโภปิ
อภิชาตา อญฺญมญฺญํ สํวาสํ อรหนฺติ น เหสา มณฺฑูกภกฺขสฺส
สปฺปสฺส อนุจฺฉวิกาติ อาห ฯ
      ตํ สุตฺวา นาคมาณวกา ตํ ตตฺเถว นาสวาเตน มาเรตุกามา
หุตฺวาปิ อมฺหากํปิ ทิวสํ ววฏฺฐาปนตฺถาย รญฺญา เปสิตานํ อิมํ
มาเรตฺวา คนฺตุํ น ยุตฺตํ คนฺตฺวา รญฺโญ อาจิกฺขิตฺวา ชานิสฺสามาติ
เต ตโต อุฏฺฐาย ราชนิเวสนา นิกฺขมิตฺวา ปฐวิยํ นิมุชฺชิตฺวา ตตฺถ
คนฺตฺวา กึ ตาตา ลทฺธา โว ราชธีตาติ รญฺญา ปุจฺฉิตา รญฺโญ
กุชฺฌิตฺวา กึ เทว อมฺเห อการณา ยตฺถ วา ตตฺถ วา เปเสสิ
สเจ มาเรตุกาโมสิ อิเธว โน มาเรหิ โส ตุมฺเห อกฺโกสติ
ปริภาสติ อตฺตโน ธีตรํ ชาติมเทน อุกฺขิปตีติ เตน วุตฺตญฺจ อวุตฺตญฺจ
วตฺวา รญฺโญ โกธํ อุปาทยึสุ ฯ โส อตฺตโน ปริสํ สนฺนิปาตาเปตุํ
อาณาเปนฺโต อาห
         กมฺพลสฺสตรา อุฏฺเฐนฺตุ      สพฺเพ นาเค นิเวทถ
         พาราณสึ ปวชฺชนฺตุ         มา จ กิญฺจิ วิเหฐยุนฺติ ฯ
      ตตฺถ กมฺพลสฺสตราติ กมฺพลสฺสตรา นาม นาคา ตสฺส มม มาตุ
ปกฺขิกา สิเนรุปาเท วสนกา นาคา เต จ อุฏฺฐหนฺตุ อญฺเญ จ จตูสุ
ทิสาสุ จตูสุ อนุทิสาสุ ยตฺตกา จ มยฺหํ วจนกรา เต สพฺเพ นาเค
นิเวทถ คนฺตฺวา ชานาเปถ ขิปฺปํ กิร สนฺนิปาเตถาติ อาณาเปนฺโต
เอวมาห ฯ ตโต สพฺเพเหว สีฆํ สนฺนิปาเตหิ กึ กโรม เทวาติ
วุตฺเต โส สพฺเพปิ เม นาคา ขิปฺปํ พาราณสึ ปวชฺชนฺตูติ อาห ฯ
ตตฺถ คนฺตฺวา กึ กาตพฺพํ เทว กึ นาสวาตปฺปหาเรน ภสฺมํ กโรมาติ
จ วุตฺเต โส ราชธีตริ ปฏิพทฺธจิตฺตตาย ตสฺสา วินาสํ อนิจฺฉนฺโต
มา จ กิญฺจิ วิเหฐยุนฺติ อาห ฯ ตุมฺเหสุ เกจิ กิญฺจิ มา
วิเหฐฺยุนฺติ อตฺโถ ฯ อยเมว วา ปาโฐ ฯ
      อถ นํ นาคา มหาราช สเจ โกจิ มนุสฺโส น วิเหฐิตพฺโพ
ตตฺถ คนฺตฺวา กึ กริสฺสามาติ อาหํสุ ฯ อถ เน อิทญฺจิทญฺจ
กโรถ อหมฺปิ อิทํ นาม กริสฺสามีติ อาจิกฺขนฺโต คาถาทฺวยมาห
         นิเวสเนสุ โสพฺเภสุ        รถิยา จจฺจเรสุ จ
         รุกฺขคฺเคสุ จ ลมฺพนฺตุ       วิตตา โตรเณสุ จ
         อหมฺปิ สพฺพเสเตน         มหตา สุมหํ ปุรํ
         ปริกฺขิปิสฺสํ โภเคหิ         กาสีนํ ชนยํ ภยนฺติ ฯ
      ตตฺถ โสพฺเภสูติ โปกฺขรณีสุ ฯ รถิยาติ รถิกาย ฯ ลมฺพนฺตูติ
โอลมฺพนฺตุ ฯ วิตตาติ วิตตสรีรา มหาสรีรา หุตฺวา เอเตสุ เจว
นิเวสนาทีสุ ทฺวารโตรเณสุ จ โอลมฺพนฺตุ เอตฺตกํ นาคา กโรนฺตุ
กโรนฺตา จ ปน นิเวสเนสุ ตาว มญฺจปีฐานํ เหฏฺฐา จ อุปริ จ
อนฺโตคพฺภพหิคพฺภาทีสุ จ โปกฺขรณิยํ อุทกปิฏฺเฐ รถิกาทีนํ ปสฺเสสุ
เจว ถเลสุ จ เคเหสุ จ มหนฺตานิ สรีรานิ มาเปตฺวา มหนฺเต ผเณ จ
กตฺวา กมฺมารคคฺครี วิย ธมมานา สุสูติสทฺทํ กโรนฺตา โอลมฺพถ
เจว นิปชฺชถ จ อตฺตานมฺปน ตรุณทารกานํ ชราชิณฺณานํ
คพฺภิตฺถีนํ สมุทฺทชาย จาติ อิเมสํ จตุนฺนํ ชนานํ มา ทสฺสยิตฺถ อหมฺปิ
สพฺพเสเตน มหนฺเตน สรีเรน คนฺตฺวา สุมหนฺตํ กาสิกปุรํ สตฺตกฺขตฺตุํ
โภเคหิ ปริกฺขิปิสฺสํ มหนฺเตน ผเณน ฉาเทตฺวา เอกนฺธการํ กตฺวา
กาสีนํ ภยํ ชนยนฺโต สุสูติสทฺทํ มุญฺจิสฺสามีติ ฯ นาคา ตถา
กรึสุ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา        อุรคาเนกวณฺณิโน
         พาราณสึ ปวชฺชึสุ          เนว กญฺจิ วิเหฐยุํ
         นิเวสเนสุ โสพฺเภสุ        รถิยา จจฺจเรสุ จ
         รุกฺขคฺเคสุ จ ลมฺพึสุ        วิตตา โตรเณสุ จ
         เอเต ทิสฺวาน ลมฺพนฺเต     ปุถู กนฺทึสุ นาริโย
         นาเค โสณฺฑิกเต ทิสฺวา     ปสฺสสนฺเต มหุํ มหุํ
         พาราณสี ปพฺยถิตา         อาตุรา สมปชฺชถ
         พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ      ธีตรํ เทหิ ราชิโนติ ฯ
      ตตฺถ อเนกวณฺณิโนติ นีลาทิวเสน อเนกวณฺณา เอวรูปานิ
หิ เต รูปานิ มาปยึสุ ฯ ปวชฺชึสูติ เต อฑฺฒรตฺติกสมเย ปวิสึสุ ฯ
ลมฺพึสูติ ธตรฏฺเฐน วุตฺตนิยาเมเนว สพฺเพ นาคา เตสุ เตสุ ฐาเนสุ
มนุสฺสานํ สญฺจารํ ปจฺฉินฺทิตฺวา โอลมฺพึสุ ฯ ทูตา หุตฺวา อาคตา
ปน จตฺตาโร นาคมาณวกา รญฺโญ สยนสฺส จตฺตาโร ปาเท
ปริกฺขิปิตฺวา อุปริสีเส มหนฺเต ผเณ กตฺวา มุขตุณฺเฑหิ สีสํ
ปหรนฺตา วิย ทาฐานิ  วิวริตฺวา ปสฺสนฺตา อฏฺฐํสุ ฯ ธตรฏฺโฐปิ
อตฺตนา วุตฺตนิยาเมเนว นครํ ปฏิจฺฉาเทสิ ฯ ปพุชฺฌมานา ปุริสา
ยโต ยโต หตฺถํ วา ปาทํ วา ปสาเรนฺติ ตตฺถ ตตฺถ สปฺปํ
ผุสิตฺวา ๑- สปฺโป สปฺโปติ วิรวนฺติ ฯ ปุถู กนฺทึสูติ เยสุ เยสุ
เคเหสุ ทีปา ชลนฺติ เตสุ เตสุ อิตฺถิโย ปพุทฺธา ทฺวารโตรณโคปานสิโย
โอโลเกนฺตา โอลมฺพนฺเต นาเค ทิสฺวา พหู เอกปฺปหาเรเนว
กนฺทึสุ ฯ เอวํ สกลนครํ เอกโกลาหลมโหสิ ฯ โสณฺฑิกเตติ
กตผเณ ฯ ปกฺกนฺทุนฺติ วิภาตาย รตฺติยา นาคานํ อสฺสาสวาเตน
สกลนคเร จ ราชนิเวสเน จ อุปฺปาฏิยมาเน วิย ภีตา มนุสฺสา
นาคราชาโน กิสฺส โน วิเหเฐถาติ วตฺวา ตุมฺหากํ ราชา มม
ธีตรํ เต ทสฺสามีติ ธตรฏฺฐสฺส ทูตํ เปเสตฺวา ปุน ตสฺส ทูเตหิ
อาคนฺตฺวา เทหีติ วุตฺเต อมฺหากํ ราชานํ อกฺโกสติ ปริภาสติ สเจ
อมฺหากํ รญฺโญ ธีตรํ น ทสฺสติ สกลนาครานํ ชีวิตํ นตฺถีติ วุตฺเต
เตน หิ โน สามิโน โอกาสํ เทถ มยํ คนฺตฺวา ราชานํ ยาจิสฺสามาติ
ยาจนฺตา โอกาสํ ลภิตฺวา ราชทฺวารํ คนฺตฺวา มหนฺเตน รเวน
ปกฺกนฺทึสุ ฯ ภริยาปิสฺส อตฺตโน อตฺตโน คพฺเภสุ นิปนฺนกาว เทว
ธีตรํ ธตรฏฺฐสฺส รญฺโญ เทหีติ เอกปฺปหาเรเนว กนฺทึสุ ฯ
      เตปิ จตฺตาโร นาคมาณวกา เทหิ เทหีติ ตุณฺเฑหิ สีสํ
ปหรนฺตา วิย อฏฺฐํสุ ฯ โส นิปนฺนโกว นครวาสิกานญฺเจว อตฺตโน
ภริยานญฺจ ปริเทวนสทฺทํ สุตฺวา จตูหิ จ นาคมาณวเกหิ ตชฺชิตตฺตา
มรณภยภีโต มม ธีตรํ สมุทฺทชํ ธตรฏฺฐสฺส ทมฺมิ ทมฺมีติ ติกฺขตฺตุํ
อวจ ฯ ตํ สุตฺวา สพฺเพปิ นาคราชาโน คาวุตมตฺตํ ฐานํ
ปฏิกฺกมิตฺวา เทวนครํ วิย เอกํ นครํ มาเปตฺวา ตตฺถ ฐิตา ธีตรํ กิร
@เชิงอรรถ:  ฉุปิตวาติปิ ปาโฐ
เปเสตูติ ปณฺณาการํ ปหิณึสุ ฯ ราชา เตหิ อาภฏํ ปณฺณาการํ
คเหตฺวา ตุมฺเห คจฺฉถ อหํ ธีตรํ มม อมจฺจานํ หตฺเถ ปหิณิสฺสามีติ
เต อุยฺโยเชตฺวา ธีตรํ ปกฺโกสาเปตฺวา อุปริปาสาทํ อาโรเปตฺวา
สีหปญฺชรํ วิวราเปตฺวา อมฺม ปสฺเสตํ อลงฺกตนครํ ตฺวํ เอตฺถ
เอตสฺส รญฺโญ อคฺคมเหสี ภวิสฺสสิ น ทูเร อิโต ตํ นครํ
อุกฺกณฺฐิตกาเลเยว อิธ อาคนฺตุํ สกฺกา เอตฺถ เต คนฺตพฺพนฺติ
สญฺญาเปตฺวา สีสํ นหาเปตฺวา สพฺพาลงฺกาเรหิ อลงฺกริตฺวา
ปฏิจฺฉนฺนโยเค นิสีทาเปตฺวา อตฺตโน อมจฺจานํ หตฺเถ ทตฺวา ปาเหสิ ฯ
นาคราชาโน ตสฺสา ปจุคฺคมนํ กตฺวา มหาสกฺการํ กรึสุ ฯ อมจฺจา
นครํ ปวิสิตฺวา ตํ ตสฺส ทตฺวา พหุํ ธนํ อาทาย นิวตฺตึสุ ฯ
ราชา ธีตรํ ปาสาทํ อาโรเปตฺวา อลงฺกตทิพฺพสยเน นิปชฺชาเปสิ ฯ
ตํ ขณญฺเญว นาคมาณวิกา ขุชฺชวามนกาทิเวสํ คเหตฺวา
มนุสฺสปริจาริกาโย วิย นํ ปริวารยึสุ ฯ สา ทิพฺพสยเน นิปนฺนมตฺตาว
ทิพฺพสมฺผสฺสํ ผุสิตฺวา นิทฺทํ โอกฺกมิ ฯ ธตรฏฺโฐ ตํ คเหตฺวา
สทฺธึ นาคปริสาย ตตฺถ อนฺตรหิโต นาคภวเนเยว ปาตุรโหสิ ฯ
ราชธีตา ปพุชฺฌิตฺวา อลงฺกตทิพฺพสยนํ อญฺเญจ สุวณฺณมณิมยปาสาทาทโย
อุยฺยานโปกฺขรณิโย จ อลงฺกตเทวนครํ วิย นาคภวนํ ทิสฺวา
ขุชฺชาทิปริจาริกาโย ปุจฺฉิ อิทํ นครํ อติวิย อลงฺกตํ น อมฺหากํ
นครํ วิย กสฺเสตนฺติ ฯ สามิกสฺส เต สนฺตกํ เทวิ น อปฺปปุญฺญา
เอวรูปํ สมฺปตฺตึ ลภนฺติ มหาปุญฺญวตาย เต อยํ ลทฺธาติ ฯ
ธตรฏฺโฐปิ ปญฺจโยชนสติเก นาคภวเน เภรึ จาราเปสิ โย โย
สมุทฺทชาย สปฺปวณฺณํ ทสฺเสติ ตสฺส ตสฺส ราชทณฺฑํ ภวิสฺสตีติ ฯ
ตสฺมา เอโกปิ ตสฺสา สปฺปวณฺณํ ทสฺเสตุํ สมตฺโถ นาม นาโหสิ ฯ
สา มนุสฺสโลกสญฺญาย เอวํ ตตฺเถว เตน สทฺธึ สมฺโมทมานา
ปิยสํวาสํ วสิ ฯ
                    ฯ นครกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ ฯ
      สา อปรภาเค ธตรฏฺฐํ ปฏิจฺจ คมฺภํ ปฏิลภิตฺวา ปุตฺตํ
วิชายิ ฯ ตสฺส ปิยทสฺสนตฺตา สุทสฺสโนติ นามํ กรึสุ ฯ ตสฺส
ปทสา คมนกาเล ปุน อปรํ ปุตฺตํ วิชายิ ฯ ตสฺส ทตฺโตติ นามํ
กรึสุ ฯ โส ปน โพธิสตฺโต ฯ ปุเนกํ ปุตฺตํ วิชายิ ฯ ตสฺส
สุโภโคติ นามํ กรึสุ ฯ อปรํปิ ปุตฺตํ วิชายิ ฯ ตสฺส อริฏฺโฐติ
นามํ กรึสุ ฯ อิติ สา จตฺตาโร ปุตฺเต วิชายิตฺวาปิ นาคภวนภาวํ น
ชานาติ ฯ อเถกทิวสํ ตรุณนาคา อริฏฺฐสฺส อาจิกฺขึสุ ตว มาตา
มนุสฺสี น นาคีติ ฯ อริฏฺโฐ วีมํสิสฺสามิ นนฺติ อเถกทิวสํ ถนํ
ปิวนฺโตว สปฺปสรีรํ มาเปตฺวา นงฺคุฏฺเฐน มาตุปาทปิฏฺฐึ ฆฏฺเฏสิ ฯ
สา ตสฺส สปฺปสรีรํ ทิสฺวา ภีตตสิตา มหารวํ รวิตฺวา ตํ ภูมิยํ
ขิปิ ฯ นเขนสฺส อกฺขิ ภินฺทิ ฯ ตโต โลหิตํ ปคฺฆรติ ฯ ราชา
ตสฺสา สทฺทํ สุตฺวา กิสฺเสสา วิรวีติ ปุจฺฉิตฺวา อริฏฺเฐน กตกิริยํ
สุตฺวา คจฺฉถ นํ คเหตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปถาติ ตชฺเชนฺโต อาคญฺฉิ ฯ
ราชธีตา ตสฺส กุทฺธภาวํ ญตฺวา ปุตฺตสิเนเหน อาห เทว ปุตฺตสฺส
เม อกฺขิ ภินฺนํ ขมถ เม ตสฺสาติ ฯ ราชา เอตาย เอวํ วทนฺติยา
มยา กึ สกฺกา กาตุนฺติ ขมิ ฯ ตํ ทิวสํ สา อิทํ นาคภวนนฺติ
อญฺญาสิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย อริฏฺโฐ กาณาริฏฺโฐ นาม ชาโต ฯ
จตฺตาโรปิ ปุตฺตา วิญฺญุตํ ปาปุณึสุ ฯ อถ เนสํ ปิตา โยชนสติกํ
โยชนสติกํ กตฺวา รชฺชํ อทาสิ ฯ มหนฺโต ยโส อโหสิ ฯ โสฬส
โสฬส นาคกญฺญาสหสฺสานิ ปริวารยึสุ ฯ ปิตุ เอกโยชนสติกเมว
รชฺชํ อโหสิ ฯ ตโย ปุตฺตา มาเส มาเส มาตาปิตโร ปสฺสิตุํ
อาคจฺฉนฺติ ฯ โพธิสตฺโต ปน อฑฺฒมาสํ อาคจฺฉติ ฯ นาคภวเน
สมุฏฺฐิตํ ปญฺหํ โพธิสตฺโตว กเถสิ ฯ ปิตรา สทฺธึ วิรูปกฺขมหาราชสฺสาปิ
อุปฏฺฐานํ คจฺฉติ ฯ ตสฺส สนฺติเก สมุฏฺฐิตํ ปญฺหมฺปิ
โสว กเถสิ ฯ อเถกทิวสํ วิรูปกฺเข นาคปริสาย สทฺธึ ติทสปุรํ
คนฺตฺวา สกฺกํ ปริวาเรตฺวา นิสินฺเน เทวานํ อนฺตเร ปญฺโห
สมุฏฺฐาสิ ฯ ตมฺปิ โกจิ กเถตุํ นาสกฺขิ ฯ ปลฺลงฺกวรคโต หุตฺวา
มหาสตฺโตว กเถสิ ฯ อถ นํ เทวราชา ทิพฺพคนฺธปุปฺเผหิ ปูเชตฺวา
ตาต ทตฺต ตฺวํ ปฐวีสมาย วิปุลาย ปญฺญาย สมนฺนาคโต อิโต
ปฏฺฐาย ภูริทตฺโต นาม โหหีติ ภูริทตฺโตติสฺส นามํ อกาสิ ฯ โส
ตโต ปฏฺฐาย สกฺกสฺส อุปฏฺฐานํ คจฺฉนฺโต อลงฺกตเวชยนฺตปาสาทํ
เทวจฺฉราหิ อากิณฺณํ อติมโนรมํ สกฺกสฺส สมฺปตฺติญฺจ ทิสฺวา
เทวโลเก ปิหํ กตฺวา กึ เม อิมินา มณฺฑูกภกฺเขน อตฺตภาเวน
นาคภวนํ คนฺตฺวา อุโปสถวาสํ วสิตฺวา อิมสฺมึ เทวโลเก
อุปฺปตฺติการณํ กริสฺสามีติ จินฺเตตฺวา นาคภวนํ ปุนาคนฺตฺวา มาตาปิตโร
อาปุจฺฉิ อมฺม ตาต อหํ อุโปสถกมฺมํ กริสฺสามีติ ฯ สาธุ ตาต
กโรหิ กโรนฺโต ปน พหิ อคนฺตฺวา อิมสฺมึเยว นาคภวเน เอกสฺมึ
สุญฺญวิมาเน กโรหิ พหิ คตานมฺปน นาคานํ มหนฺตํ ภยํ อุปฺปชฺชตีติ ฯ
โส สาธูติ ปฏิสุณิตฺวา ตตฺเถว สุญฺญวิมาเน ราชุยฺยาเน อุโปสถวาสํ
วสิ ฯ อถ นํ นานาตุริยหตฺถา นาคกญฺญา ปริวาเรนฺติ ฯ โส
น มยฺหํ อิธ วสนฺตสฺส อุโปสถกมฺมํ มตฺถกํ ปาปุณิสฺสติ มมุสฺสปถํ
คนฺตฺวา อุโปสถํ กริสฺสามีติ จินฺเตตฺวา นิวารณภเยน มาตาปิตูนํ
อนาโรเจตฺวา อตฺตโน ภริยาโย อามนฺเตตฺวา ภทฺเท อหํ มนุสฺสโลกํ
คนฺตฺวา ยมุนาย ตีเร มหานิโคฺรธรุกฺโข อตฺถิ ตสฺสาวิทูเร
วมฺมิกมตฺถเก โภเค อาภุชิตฺวา จตุรงฺคสมนฺนาคตํ อุโปสถํ อธิฏฺฐาย
นิปชฺชิตฺวา อุโปสถกมฺมํ กริสฺสามิ มยา สพฺพรตฺตึ นิปชฺชิตฺวา อุโปปถกมฺเม
กเต อรุณุคฺคมนเวลายเมว ตุมฺเห ทส ทส อิตฺถิโย วาเรน วาเรน
ตุริยหตฺถา มม สนฺติกํ คนฺตฺวา มํ คนฺเธหิ จ ปุปฺเผหิ จ ปูเชตฺวา
คายิตฺวา นจฺจิตฺวา มํ อาทาย นาคภวนเมว อาคจฺฉถาติ วตฺวา
ตตฺถ คนฺตฺวา วมฺมิกมตฺถเก โภเค อาภุชิตฺวา โย เม จมฺมํ วา
นหารุํ วา อฏฺฐึ วา รุธิรํ ๑- วา อิจฺฉติ โส ตํ หรตูติ
จตุรงฺคสมนฺนาคตํ อุโปสถํ อธิฏฺฐาย นงฺคลสีสมฺปมาณํ สรีรํ มาเปตฺวา
นิปนฺโน อุโปสถกมฺมํ อกาสิ ฯ อรุเณ อุฏฺฐหนฺเตเยว ตํ นาคมาณวิกา
อาคนฺตฺวา ยถานุสิฏฺฐํ ปฏิปชฺชิตฺวา นาคภวนํ อาเนนฺติ ฯ ตสฺส
อิมินา นิยาเมน อุโปสถกมฺมํ กโรนฺตสฺส ทีโฆ อทฺธา วีติวตฺโต ฯ
                   ฯ อุโปสถกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ ฯ
      ตทา เอโก พาราณสีทฺวารคามวาสี เนสาทพฺราหฺมโณ
@เชิงอรรถ:  รุหิรนฺติปิ ปาโฐ
โสมทตฺเตน นาม ปุตฺเตน สทฺธึ อรญฺญํ คนฺตฺวา สูลยนฺตปาสวาคุราทีนิ
โอเฑตฺวา มิเค วธิตฺวา มํสํ กาเชนาหริตฺวา วิกฺกีณนฺโต ชีวิตํ
กปฺเปสิ ฯ โส เอกทิวสํ อนฺตมโส โคธมตฺตมฺปิ อลภิตฺวา ตาต
โสมทตฺต สเจ ตุจฺฉหตฺถา คมิสฺสาม มาตา เต กุชฺฌิสฺสติ ยํกิญฺจิ
คเหตฺวาว คมิสฺสามาติ วตฺวา โพธิสตฺตสฺส นิปนฺนวมฺมิกฏฺฐานาภิมุโข
คนฺตฺวา ปานียํ ปาตุํ ยมุนํ โอตรนฺตานํ มิคานํ ปทวรญฺชํ ทิสฺวา
ตาต มิคมคฺโค ปญฺญายติ ตฺวํ ปฏิกฺกมิตฺวา ติฏฺฐ อหํ ปานียตฺถาย
อาคตํ มิคํ วิชฺฌิสฺสามีติ ธนุํ อาทาย มิคํ โอโลเกนฺโต เอกสฺมึ
รุกฺขมูเล อฏฺฐาสิ ฯ อเถโก มิโค สายณฺหสมเย ปานียํ ปาตุํ
อาคโต ฯ โส ตํ วิชฺฌิ ฯ มิโค ตตฺถ อปติตฺวา สรเวเคน
ตชฺชิโต โลหิเตน ปคฺฆรนฺเตน ปลายิ ฯ ปิตาปุตฺตา จ ตํ
อนุพนฺธิตฺวา ปติตฏฺฐาเน มํสํ คเหตฺวา อรญฺญา นิกฺขมนฺตา
สุริยตฺถงฺคมนเวลาย ตํ นิโครฺธํ ปตฺวา อิทานิ อกาโล น สกฺกา คนฺตุํ
อิเธว วสิสฺสามาติ มํสํ เอกมนฺเต ฐเปตฺวา รุกฺขํ อารุยฺห
วิฏปนฺตเร นิปชฺชึสุ ฯ พฺราหฺมโณ ปจฺจูสสมเย ปพุชฺฌิตฺวา
มิคสทฺทสวนาย โสตํ โอทหิ ฯ ตสฺมึ ขเณ นาคมาณวิกาโย
อาคนฺตฺวา โพธิสตฺตสฺส ปุปฺผาสนํ ปญฺญาเปสุํ ฯ โส อหิสรีรํ
อนฺตรธาเปตฺวา สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิตํ ทิพฺพสรีรํ มาเปตฺวา
สกฺกลีลาย ปุปฺผาสเน นิสีทิ ฯ นาคมาณวิกาปิ นํ คนฺธมาลาทีหิ
ปูเชตฺวา ทิพฺพตุริยานิ วาเทตฺวา นจฺจคีตํ อุปฏฺฐเปสุํ ฯ พฺราหฺมโณ
ตํ สทฺทํ สุตฺวา โก นุโข เอส ชานิสฺสามิ นนฺติ จินฺเตตฺวา อมฺโภ
ปุตฺตาติ วตฺวา ปุตฺตํ ปโพเธตุํ อสกฺโกนฺโต สยตุ เอส กิลนฺโต
ภวิสฺสติ อหเมว คมิสฺสามีติ รุกฺขา โอรุยฺห ตสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ฯ
นาคมาณวิกา ตํ ทิสฺวา สทฺธึ ตุริเยหิ ภูมิยํ นิมุชฺชิตฺวา อตฺตโน
นาคภวนเมว คตา ฯ โพธิสตฺโต ปน เอกโกว อโหสิ ฯ พฺราหฺมโณ
ตสฺส สนฺติเก ฐตฺวา ปุจฺฉนฺโต เทฺว คาถา อภาสิ
                ปุปฺผาภิหารสฺส วนสฺส มชฺเฌ
                โก โลหิตกฺโข วิหตนฺตรํโส
                กา กมฺพุกายูรธรา สุวตฺถา
                ติฏฺฐนฺติ นาริโย ทส วนฺทมานา
                โก ตฺวํ พฺรหาพาหุ วนสฺส มชฺเฌ
                วิโรจสิ ฆฏสิตฺโตว อคฺคิ
                มเหสกฺโข อญฺญตโรสิ ยกฺโข
                อุทาหุ นาโคสิ มหานุภาโวติ ฯ
      ตตฺถ ปุปฺผาภิหารสฺสาติ โพธิสตฺตสฺส ปูชนตฺถาย อาภเฏน
ทิพฺพปุปฺผาภิหาเรน สมนฺนาคตสฺส ฯ โกติ โก นาม ตฺวํ ฯ
โลหิตกฺโขติ รตฺตกฺโข ฯ วิหรนฺตรํโสติ ปุถุลนฺตรํโส ฯ กา
กมฺพุกายูรธราติ สุวณฺณมยาลงฺการธรา ฯ พฺรหาพาหูติ มหาภุโช ฯ
มหาพาหูติ อตฺโถ ฯ วนสฺส มชฺเฌติ โก นาม ตฺวํ มหาภุโช
มหาวนสฺส มชฺเฌ มหานุภาโว อุรจฺฉทสีสพนฺธนสุภุชานํ นาคกญฺญานํ
มชฺเฌ โก นุ ตฺวํ มเหสกฺโขติ ฯ
      ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต สเจปิ สกฺกาทีสุ อญฺญตโรหมสฺมิ
อิทฺธิมาติ วกฺขามิ สทฺทหิสฺสเตวายํ พฺราหฺมโณ อชฺช ปน มยา
สจฺจเมว กเถตุํ วฏฺฏตีติ อตฺตโน นาคราชภาวํ กเถนฺโต อาห
         นาโคหมสฺมิ อิทฺธิมา          เตชสี ทุรติกฺกโม
         ฑํเสยฺยํ เตชสา กุทฺโธ        ผิตํ ชนปทํ อปิ
         สมุทฺทชา หิ เม มาตา        ธตรฏฺโฐ จ เม ปิตา
         สุทสฺสนกนิฏฺโฐสฺมิ            ภูริทตฺโตติ มํ วิทูติ ฯ
      ตตฺถ เตชสีติ วิสเตเชน เตชวา ฯ ทุรติกฺกโมติ อญฺเญน
อติกฺกมิตุํ อสกฺกุเณยฺโย ฯ ฑํเสยฺยนฺติ สจาหํ กุทฺโธ ผิตํ ชนปทํปิ
ฑํเสยฺยํ ปฐวิยํ มม ฑาฐาย ปติตมตฺตาย สทฺธึ ปฐวิยา มม
เตเชน สพฺโพ ชนปโท ภสฺมิ ภเวยฺยาติ วทติ ฯ สุทสฺสนกนิฏฺโฐสฺมีติ
อหํ มม ภาตุ สุทสฺสนสฺส กนิฏฺโฐ อสฺมิ ฯ วิทูติ เอวํ
มํ สพฺเพ ปญฺจโยชนสติเก นาคภวเน ชานนฺติ ฯ
      อิทญฺจ ปน ปตฺวา มหาสตฺโต จินฺเตสิ อยํ พฺราหฺมโณ
จณฺโฑ ผรุโส สเจ อหิตุณฺฑิกสฺส อาโรเจตฺวา อุโปสถกมฺมสฺส
เม อนฺตรายมฺปิ กเรยฺย ยนฺนูนาหํ อิมํ นาคภวนํ เนตฺวา มหนฺตํ
ยสํ ทตฺวา อุโปสถกมฺมํ อทฺธนียํ กเรยฺยนฺติ ฯ อถ นํ เอวมาห
พฺรามฺมณ มหนฺตํ เต ยสํ ทสฺสามิ รมฺมณียํ นาคภวนํ เอหิ ตตฺถ
คจฺฉามาติ ฯ สามิ ปุตฺโต เม อตฺถิ ตสฺมึ อาคจฺฉนฺเต คมิสฺสามีติ ฯ
อถ นํ มหาสตฺโต คจฺฉ พฺราหฺมณ อาเนหิ นนฺติ วตฺวา อตฺตโน
อาวาสํ อาจิกฺขนฺโต อาห
         ยํ คมฺภีรํ สทาวฏฺฏํ          รหทํ เภสฺมึ อเปกฺขสิ
         เอส ทิพฺโย มมาวาโส       อเนกสตโปริโส
         มยูรโกญฺจาภิรุทํ            นีโลทํ วนมชฺฌโต
         ยมุนํ ปวิส มา ภีโต         เขมํ วตฺตวตํ สิวนฺติ ฯ
      ตตฺถ สทาวฏฺฏนฺติ สทา ปวตฺตํ อาวฏฺฏํ ฯ เภสฺมินฺติ
ภยานกํ ฯ อเปกฺขสีติ ยํ เอตํ เอวรูปํ รหทํ ปสฺสสิ ฯ
มยูรโกญฺจาภิรุทนฺติ ยมุนาย นทิยา อุโภสุ ตีเรสุ วนฆฏายํ วสนฺเตหิ มยูเรหิ
จ โกญฺเจหิ จ อภิรุทํ อุปกูชิตํ ฯ นีโลทนฺติ นีลสลิลํ ฯ วนมชฺฌโตติ
วนมชฺเฌน สนฺทมานํ ฯ ปวิส มา ภีโตติ เอวรูปํ ยมุนํ
อภีโต หุตฺวา ปวิส ฯ วตฺตวตนฺติ วตฺตสมฺปนฺนานํ อาจารวนฺตานํ
วสนภูมึ ปวิส ฯ
      เอวญฺจ ปน วตฺวา มหาสตฺโต คจฺฉ พฺราหฺมณ ปุตฺตํ อาเนหีติ
อาห ฯ พฺราหฺมโณ คนฺตฺวา ปุตฺตสฺส ตมตฺถํ อาโรเจตฺวา ตํ
อาเนสิ ฯ มหาสตฺโต อุโภปิ อาทาย ยมุนาตีรํ คนฺตฺวา ตีเร
ฐิโต อาห
         ตตฺถ ปตฺโต สานุจโร         สห ปุตฺเตน พฺราหฺมณ
         ปูชิโต มยฺหํ กาเมหิ          สุขํ พฺราหฺมณ วจฺฉสีติ ฯ
      ตตฺถ ปตฺโตติ ตวํ อมฺหากํ นาคภวนํ ปตฺโต หุตฺวา ฯ
สานุจโรติ สภริโย ฯ มยฺหนฺติ มม สนฺตเกหิ กาเมหิ ปูชิโต ฯ
วจฺฉสีติ ตตฺถ นาคภวเน สุขํ วสิสฺสสิ ฯ
     เอญฺจ ปน วตฺวา มหาสตฺโต อุโภปิ เต ปิตาปุตฺเต อตฺตโน
อานุภาเวน นาคภวนํ อาเนสิ ฯ เตสํ ตตฺถ คจฺฉนฺตานํ ทิพฺโพ
อตฺตภาโว ปาตุภวิ ฯ อถ เนสํ มหาสตฺโต มหนฺตํ ทิพฺพสมฺปตฺตึ
ทตฺวา จตฺตาริ จตฺตาริ นาคกญฺญาสตานิ อทาสิ ฯ เตปิ ตตฺถ
มหาสมฺปตฺตึ อนุภวึสุ ฯ โพธิสตฺโตปิ อปฺปมตฺโต หุตฺวา อุโปสถกมฺมํ
กโรติ ฯ อนฺวฑฺฒมาสํ มาตาปิตูนํ อุปฏฺฐานํ คนฺตฺวา ธมฺมกถํ
กเถตฺวา ตโต จ พฺราหฺมณสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา อาโรคฺยํ ปุจฺฉิตฺวา
เยน เต อตฺโถ ตํ วเทยาสิ อนุกฺกณฺฐมาโน อภิรมาติ วตฺวา
โสมทตฺเตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา อตฺตโน นิเวสนํ คจฺฉติ ฯ
พฺราหฺมโณ เอกสํวจฺฉรํ นาคภวเน วสิตฺวา มนฺทปุญฺญตาย
อุกฺกณฺฐิโต มนุสฺสโลกํ คนฺตุกาโม อโหสิ ฯ นาคภวนมฺปนสฺส
โลกนฺตนิรโย วิย ขายติ ฯ อลงฺกตปาสาโท พนฺธนาคารํ วิย
อลงฺกตนาคกญฺญาโย ยกฺขินิโย วิย อุปฏฺฐหึสุ ฯ โส อหํ ตาว อุกฺกณฺฐิโต
โสมทตฺตสฺสาปิ จิตฺตํ ชานิสฺสามีติ ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา อาห กึ
ตาต อุกฺกณฺฐิโตสีติ ฯ กสฺมา อุกฺกณฺฐิสฺสามิ น อุกฺกณฺฐามิ
ตวมฺปน อุกฺกณฺฐสิ ตาตาติ ฯ อาม ตาตาติ ฯ กึ การณาติ ฯ
ตว มาตุ เจว ภาตุ ภคินีนญฺจ อทสฺสเนน อุกฺกณฺฐามิ เอหิ ตาต
โสมทตฺต คจฺฉามาติ ฯ โส น คจฺฉามีติ วตฺวาปิ ปุนปฺปุนํ ปิตรา
ยาจิยมาโน สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ พฺราหฺมโณ ปุตฺตสฺส ตาว เม
มโน ลทฺโธ สเจ ปนาหํ ภูริทตฺตสฺส อุกฺกณฺฐิโตมฺหีติ วกฺขามิ โส
อติเรกตรํ เม ยสํ ทสฺสติ เอวํ เม คมนํ น ภวิสฺสติ เอเกน ปน
อุปาเยน ตสฺส สมฺปตฺตึ วณฺเณตฺวา ตฺวํ เอวรูปํ สมฺปตฺตึ ปหาย
กึ การณา มนุสฺสโลกํ คนฺตฺวา อุโปสถกมฺมํ กโรสีติ ปุจฺฉิตฺวา
สคฺคตฺถายาติ วุตฺเต ตฺวํ ตาว เอวรูปํ สมฺปตฺตึ ปหาย สคฺคตฺถาย
อุโปสถกมฺมํ กโรสิ กิมงฺคํ ปน มยํเยว ปรธเนน ชีวิตํ กปฺเปม
อหมฺปิ มนุสฺสโลกํ คนฺตฺวา ญาตเก ทิสฺวา ปพฺพชิตฺวา สมณธมฺมํ
กริสฺสามีติ ตํ สญฺญาเปสฺสามิ อถ เม โส คมนํ อนุชานิสฺสตีติ
จินฺเตตฺวา เอกทิวสํ เตนาคนฺตฺวา กึ พฺราหฺมณ อุกฺกณฺฐสีติ ปุจฺฉิโต
กสฺมา อุกฺกณฺฐิสฺสามิ ตุมฺหากํ สนฺติกา อมฺหากํ น กิญฺจิ ปริโภคํ
ปริหายตีติ กิญฺจิ คมนปฏิพทฺธํ อวตฺวาว อาทิโต ตาว ตสฺส
สมฺปตฺตึ วณฺเณนฺโต อาห
         สมา สมนฺตปริโต          ปหุตตครา มหี
         อินฺทโคปกสญฺฉนฺนา         โสภติ หริตุตฺตมา
         รมฺมานิ วนเจตฺยานิ        รมฺมา หํสุปกูชิตา
         โอปุปฺผปทุมา ติฏฺฐนฺติ       โปกฺขรญฺญา สุนิมฺมิตา
         อฏฺฐํสา สุกตา ถมฺภา       สพฺเพ เวฬุริยามยา
         สหสฺสถมฺภา ปาสาทา       ปูรา กญฺญาหิ โชตเร
         วิมานํ อุปปนฺโนสิ          ทิพฺพํ ปุญฺเญหิ อตฺตโน
         อสมฺพาธํ สิวํ รมฺมํ         อจฺจนฺตสุขสญฺหิตํ
         มญฺเญ สหสฺสเนตฺตสฺส       วิมานํ นาภิกงฺขสิ
         อิทฺธิ หิ ตยายํ วิปุลา       สกฺกสฺเสว ชุตีมโตติ ฯ
      ตตฺถ สมา สมนฺตปริโตติ ปริสมนฺตโต สพฺพทิสาภาเคสุ อยํ
ตว นาคภวเน มหี สุวณฺณรชตมณิมุตฺตาวาลุกปริกิณฺณา ฯ
สมาติ สมตลา มหี ฯ ปหุตตครา มหีติ ปหุเตหิ ตครคจฺเฉหิ
สมนฺนาคตา ฯ อินฺทโคปกสญฺฉนฺนาติ สวณฺณอินฺทโคปเกหิ สญฺฉนฺนา ฯ
โสภติ หริตุตฺตมาติ หริตวณฺณทพฺพติณสญฺฉนฺนา โสภตีติ อตฺโถ ฯ
วนเจตฺยานีติ วนฆฏานิ ฯ โอปุปฺผปทุมาติ มุญฺจิตฺวา ปติเตหิ
ปทุเมหิ สญฺฉนฺนา อุทกปิฏฺฐา ฯ สุนิมฺมิตาติ ตว ปุญฺญสมฺปตฺติยา
สุฏฺฐุ นิมฺมิตา ฯ อฏฺฐํสาติ ตว วสนปาสาเทสุ อฏฺฐํสา สุกตา
เวฬุริยามยา ถมฺภา เตหิ ถมฺเภหิ สหสฺสถมฺภา ตว ปาสาทา
นาคกญฺญาหิ ปูรา โชตเร โชตยนฺติ ฯ อุปปนฺโนสีติ เอวรูเป วิมาเน
นิพฺพตฺโตสีติ อตฺโถ ฯ สหสฺสเนตฺตสฺส วิมานนฺติ เวชยนฺตปาสาทํ ฯ
อิทฺธิ หิ ตยายํ วิปุลาติ ยสฺมา ตว วิปุลา อยํ อิทฺธิ ตสฺมา ตวํ
เตน อุโปสถกมฺเมน สกฺกสฺสาปิ วิมานํ น ปตฺเถสิ อญฺญํ ตโต
อุตฺตรึ มหนฺตํ ฐานํ ปตฺเถสีติ มญฺญามิ ฯ
      ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต มา เหวํ พฺราหฺมณ อวจฺจ สกฺกสฺส
ยสํ ปฏิจฺจ อมฺหากํ ยโส หีโน นาม สิเนรุปพฺพตสนฺติเก สาสโป
วิย ขายติ มยํ ตสฺส ปริจาริเกนาปิ น อคฺฆามาติ วตฺวา คาถมาห
         มนสา นาภิปตฺตพฺโพ         อานุภาโว ชุตีมโต
         ปริจาริยมานานํ            อินฺทานํ วสวตฺตินนฺติ ฯ
      ตสฺสตฺโถ พฺราหฺมณ สกฺกสฺส ยโส นาม เอกํ เทฺว ตโย
จตฺตาโร วา ทิวเส เอตฺตโกว สิยาติ มนสา จิตฺเตนปิ นาภิปตฺตพฺโพ
เยปิ นํ จตฺตาโร มหาราชาโน ปริจรนฺติ เตสมฺปิ สกฺกํ
เทวราชานํ ปริจาริยมานานํ อินฺทํ นายกํ กตฺวา วิจรนฺตานํ
วสวตฺตีนํ จตุนฺนํ โลกปาลานํ ยสสฺสาปิ อมฺหากํ ติรจฺฉานคตานํ ยโส
โสฬสิภาคํ กตฺวา กลํ นาคฺฆตีติ ฯ
      เอวญฺจ ปน วตฺวา อิทํ เต สหสฺสเนตฺตสฺส วิมานนฺติ วจนํ
สุตฺวา อหํ ตํ อนุสฺสรึ อหํ หิ เวชยนฺตํ ปตฺเถนฺโต อุโปสถกมฺมํ
กโรมีติ ตสฺส อตฺตโน ปตฺถนํ อาจิกฺขนฺโต อาห
         ตํ วิมานํ อภิชฺฌาย          อมรานํ สุเขสินํ
         อุโปสถํ อุปวสนฺโต          เสมิ วมฺมิกมุทฺธนีติ ฯ
      ตตฺถ อภิชฺฌายาติ ปตฺเถตฺวา ฯ อมรานนฺติ ทีฆายุกานํ
เทวานํ ฯ สุเขสินนฺติ เอสิตสุขานํ สุเข ปติฏฺฐิตานํ
      ตํ สุตฺวา พฺราหฺมโน อิทานิ เม โอกาโส ลทฺโธติ
โสมนสฺสปฺปตฺโต คนฺตุํ อาปุจฺฉนฺโต คาถาทฺวยมาห
         อหญฺจ มิคเมสาโน          สปุตฺโต ปาวิสึ วนํ
         เต มํ มตํ วา ชีวํ วา       นาภิเวเทนฺติ ญาตกา
         อามนฺตเย ภูริทตฺตํ          กาสิปุตฺตํ ยสสฺสินํ
         ตยา โภ สมนุญฺญาตา        อปิ ปสฺเสมุ ญาตเกติ ฯ
      ตตฺถ นาภิเวเทนฺตีติ น ชานนฺติ กเถนฺโตปิ เตสํ นตฺถิ ฯ
มิคเมสาโนติ มิคํ เอสาโน ฯ อามนฺตเยติ อามนฺตยามิ ฯ
กาสิปุตฺตนฺติ กาสิกราชธีตาย ปุตฺตํ ฯ
      ตโต โพธิสตฺโต คาถาทฺวยมาห
         เอโส หิ วต เม ฉนฺโท      ยํ วเสสิ มมนฺติเก
         น หิ เอตาทิสา กามา       สุลภา โหนฺติ มานุเส
         สเจ ตฺวํ เนจฺฉเส วฏฺฐุํ      มม กาเมหิ ปูชิโต
         มยา ตฺวํ สมนุญฺญาโต         โสตฺถึ ปสฺสาหิ ญาตเกติ ฯ
      ตโต มหาสตฺโต คาถาทวยํ วตฺวา จินฺเตสิ อยํ มํ นิสฺสาย
สุขํ ชีวนฺโต กสฺสจิ นาโรเจสฺสติ เอตสฺส สพฺพกามททํ มณึ
ทสฺสามีติ ฯ อถสฺส ตํ ททนฺโต อาห
         ธารยิมํ มณึ ทิพฺยํ            ปสุํ ปุตฺเต จ วินฺทสิ
         อโรโค สุขิโต โหหิ          คจฺเฉวาทาย พฺราหฺณาติ ฯ
      ตตฺถ ปสุํ ปุตฺเต จ วินฺทสีติ อิมํ ธารยมาโน อิมสฺสานุภาเวน
ปสุญฺจ ปุตฺเต จ อญฺญญฺจ ยํ นิจฺฉสิ ตํ สพฺพํ ลภสีติ ฯ
      ตโต พฺราหฺมโณ คาถมาห
         กุสลํ ปฏินนฺทามิ             ภูริทตฺต วโจ ตว
         ปพฺพชิสฺสามิ ชิณฺโณสฺมิ         น กาเม อภิปตฺถเยติ ฯ
      ตสฺสตฺโถ ภูริทตฺต ตว วจนํ กุสลํ อนวชฺชํ ตํ ปฏินนฺทามิ
น ปฏิกฺขิปามิ อหมฺปน ชิณฺโณสฺมิ ตสฺมา ปพฺพชิสฺสามิ ฯ น
กาเม อภิปตฺถเยติ น กาเม อภิปตฺถยามิ กึ เม มณินาติ ฯ
      มหาสตฺโต อาห
         พฺรหฺมจริยสฺส เจ ภงฺโค       โหติ โภเคหิ การิยํ
         อวิกปฺปมาโน เอยฺยาสิ        พหุํ ทสฺสามิ เต ธนนฺติ ฯ
      ตตฺถ เจ ภงฺโคติ พฺราหฺมณ พฺรหฺมจริยวาโส นาม อติทุกฺกโร
ยทา อนภิรตสฺส พฺรหฺมจริยสฺส ภงฺโค เจ โหติ ตทา คิหีภูตสฺส
โภเคหิ การิยํ โหติ เอวรูเป กาเล ตวํ นิราสงฺโก หุตฺวา มม
สนฺติกํ อาคจฺเฉยฺยาสิ พหุํ เต ธนํ ทสฺสามีติ ฯ
      พฺราหฺมโณ อาห
         กุสลํ ปฏินนฺทามิ            ภูริทตฺต วโจ ตว
         ปุนาปิ อาคมิสฺสามิ          สเจ อตฺโถ ภวิสฺสตีติ ฯ
      ตตฺถ ปุนาปีติ ปุนปิ ฯ อยเมว วา ปาโฐ ฯ
      อถสฺส ตตฺถ อวสิตุกามตํ ญตฺวา มหาสตฺโต นาคมาณวเก
อามนฺเตตฺวา พฺราหฺมณํ มนุสฺสโลกํ ปาเปถาติ เปเสสิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         อิทํ วตฺวา ภูริทตฺโต         เปเสสิ จตุโร ชเน
         เอถ คจฺฉถ อุฏฺเฐถ         ขิปฺปํ ปาเปถ พฺราหฺมณํ
         ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา         อุฏฺฐาย จตุโร ชนา
         เปสิตา ภูริทตฺเตน          ขิปฺปํ ปาเปสุํ พฺราหฺมณนฺติ ฯ
    ตตฺถ ปาเปสุนฺติ ยมุนาโต อุตฺตริตฺวา พาราณสิมคฺคํ ปาปยึสุ
ปาปยิตฺวา จ ปน ตุมฺเห คจฺฉถาติ วตฺวา นาคภวนเมว ปจฺจาคมึสุ ฯ
      พฺราหฺมโณปิ ตาต โสมทฺตฺต อิมสฺมึ ฐาเน มิคํ วิชฺฌิมฺหา
อิมสฺมึ สูกรนฺติ ปุตฺตสฺส อาจิกฺขนฺโต คนฺตฺวา อนฺตรามคฺเค
โปกฺขรณึ ทิสฺวา ตาต โสมทตฺต นหายามาติ วตฺวา สาธุ ตาตาติ
วุตฺเต อุโภปิ ทิพฺพาภรณานิ เจว ทิพฺพวตฺถานิ จ โอมุญฺจิตฺวา
ภณฺฑิกํ กตฺวา โปกฺขรณีตีเร ฐเปตฺวา โอตริตฺวา นหายึสุ ฯ ตสฺมึ
ขเณ ตานิ อนฺตรธายิตฺวา นาคภวนเมว อคมํสุ ฯ ปฐมํ
นิวตฺถกาสาวปิโลติกาว เนสํ สรีเร ปฏิมุญฺจึสุ ฯ ธนุสรสตฺติโยปิ
ปากติกาว อเหสุํ ฯ โสมทตฺโตปิ นาสิตมฺหิ ตยา ตาตาติ ปริเทวิ ฯ
อถ นํ ปิตา มา จินฺตยิ ตาต มิเคสุ สนฺเตสุ อรญฺเญ มิเค
วธิตฺวา ชีวิตํ กปฺเปสฺสามาติ อสฺสาเสสิ ฯ โสมทตฺตสฺส มาตา
เตสํ อาคมนํ สุตฺวา ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ฆรํ เนตฺวา อนฺนปาเนน
สนฺตปฺเปสิ ฯ พฺราหฺมโณ ภุญฺชิตฺวาว นิทฺทํ โอกฺกมิ ฯ อิตรา ปุตฺตํ
ปุจฺฉิ ตาต โสมทตฺต เอตฺตกํ กาลํ กุหึ คตตฺถาติ ฯ อมฺม
ภูริทตฺเตน นาคราเชน อมฺเห นาคภวนํ นีตา ตโต อุกฺกณฺฐิตฺวา
อิทานิ อาคตมฺหาติ ฯ กิญฺจิ ปน โว รตนํ อาภฏนฺติ ฯ นาภฏํ
อมฺมาติ ฯ กึ ตุมฺหากํ เตน น กิญฺจิ ทินฺนนฺติ ฯ อมฺม ภูริทตฺเตน
เม ปิตุโน สพฺพกามทโท มณิ ทินฺโน อโหสิ อิมินา ปน น
คหิโตติ ฯ กึ การณาติ ฯ ปพฺพชิสฺสติ กิร อมฺมาติ ฯ สา
เอตฺตกํ กาลํ ทารเก มม ภาเร กโรนฺโต นาคภวเน วสิตฺวา
อิทานิ กิร ปพฺพชิสฺสตีติ กุชฺฌิตฺวา วีหิภญฺชนทพฺพิยา ปิฏฺฐึ โปเถนฺตี
หเร ทุฏฺฐ พฺราหฺมณ ปพฺพชิสฺสามีติ กิร ภูริทตฺเตน ทินฺนํ มณิรตนํ
น คณฺหสิ อถ กสฺมา อปพฺพชิตฺวา อิธาคโตสิ นิกฺขม สีฆํ มม
ฆราติ สนฺตชฺเชสิ ฯ อถ นํ ภทฺเท มา มํ กุชฺฌิ อรญฺเญ มิเคสุ
สนฺเตสุ ตํ วธิตฺวา อหนฺตํ โปเสสฺสามีติ วตฺวา ตโต ปุตฺเตน
สทฺธึ อรญฺญํ คนฺตฺวา ปุริมนิยาเมเนว ชีวิตํ กปฺเปสิ ฯ
                    เนสาทกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ ฯ
      ตทา ทกฺขิณมหาสมุทฺททิสายํ สิมฺพลีวาสี เอโก ครุโฬ
ปกฺขวาเตหิ มหาสมุทฺเท อุทกํ วิยูหิตฺวา เอกํ นาคราชานํ สีเส คณฺหิ ฯ
ตทา หิ สุปณฺณา นาคํ คเหตุํ อชานนฺตา เอว ปจฺฉา
ปณฺฑรชาตเก ชานึสุ ฯ โส ปน ตํ สีเส คเหตฺวาปิ อุทเก
อโนตฺถรนฺเตเยว ตํ อุกฺขิปิตฺวา โอลมฺพนฺตํ อาทาย หิมวนฺตมตฺถเกน
ปายาสิ ฯ ตทา เจโก กาสิกรฏฺฐวาสี พฺราหฺมโณ อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา
หิมวนฺตปฺปเทเส ปณฺณสาลํ มาเปตฺวา ปฏิวสติ ฯ ตสฺส จงฺกมนโกฏิยํ
เอโก มหานิโคฺรธรุกฺโข อตฺถิ ฯ โส ตสฺส มูเล ทิวาวิหารํ
กโรติ ฯ สุปณฺโณ นิโคฺรธมตฺถเกน นาคํ หรติ ฯ นาโค
โอลมฺพนฺโต โมกฺขตฺถาย นงฺคุฏฺเฐน นิโคฺรธวิฏปํ เวเฐสิ ฯ สุปณฺโณ
ตํ อชานนฺโตว มหพฺพลตาย อากาเสน ปกฺขนฺทิเยว ฯ นิโคฺรธรุกฺโข
สมูโล อุปฺปาฏิโต ฯ สุปณฺโณ นาคํ สิมฺพลึ เนตฺวา ตุณฺเฑน
ปหริตฺวา กุจฺฉึ ผาเลตฺวา นาคเมทํ ขาทิตฺวา สรีรํ สมุทฺทกุจฺฉิมฺหิ
ฉฑฺเฑสิ ฯ นิโคฺรธรุกฺโข ปตนฺโต มหนฺตํ สทฺทมกาสิ ฯ สุปณฺโณ
กึ สทฺโท เอโสติ อโธ โอโลเกนฺโต นิโคฺรธรุกฺขํ ทิสฺวา กุโต
เอส มยา อุปฺปาฏิโตติ จินฺเตตฺวา ตาปสสฺส จงฺกมนโกฏิยํ นิโคฺรโธ
เอโสติ ตตฺตโต ญตฺวา อยํ ตสฺส พหูปกาโร อกุสลํ นุโข เม
ปสุตํ อุทาหุ โนติ ตเมว ปุจฺฉิตฺวา ชานิสฺสามีติ มาณวกเวเสน
ตสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ ตาปโส ตํ ฐานํ สมํ กโรติ ฯ
สุปณฺณราชา ตาปสํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺโน อชานนฺโต วิย
กิสฺส ฐานํ ภนฺเต อิทนฺติ ปุจฺฉิ ฯ อาวุโส เอโก สุปณฺโณ
โคจรตฺถาย นาคํ หรนฺโต นาเค โมกฺขตฺถาย นิโคฺรธวิฏปํ นงฺคุฏฺเฐน
เวเฐตฺวา ฐิเต โส อตฺตโน มหพฺพลตาย ปกฺขนฺทิตฺวา คโตว
อเถตฺถ รุกฺโข อุปฺปาฏิโต อิทํ ตสฺส อุปฺปาฏิตฏฺฐานนฺติ ฯ กึ ปน
ภนฺเต ตสฺส สุปณฺณสฺส อกุสลํ โหติ อุทาหุ โนติ ฯ สเจ โส น
ชานาติ อเจตนตฺตา อกุสลํ น โหตีติ ฯ นาคสฺส ปน ภนฺเตติ ฯ
โส อิมํ นาเสตุํ น คณฺหิ โมกฺขตฺถาย ปน คณฺหิ ตสฺมา ตสฺสาปิ
น โหติเยวาติ ฯ สุปณฺโณ ตาปสสฺส วจนํ สุตฺวา ตุสิตฺวา
อหํ ภนฺเต โส สุปณฺณราชา ตุมฺหากํปิ ปญฺหาพฺยากรเณน ตุฏฺโฐ
ตุมฺเห อรญฺเญ วสถ อหญฺเจกํ อาลมฺพายนมนฺตํ ชานามิ อนคฺโฆ
มนฺโต ตมหํ ตุมฺหากํ อาจริยภาคํ กตฺวา ทมฺมิ ปฏิคฺคณฺหถ นนฺติ ฯ
อลํ มยฺหํ มนฺเตน คจฺฉถ ตุมฺเหติ ฯ โส ตํ ปุนปฺปุนํ ยาจิตฺวา
สมฺปฏิจฺฉาเปตฺวา มนฺตํ ทตฺวา โอสถานิ อาจิกฺขิตฺวา ปกฺกามิ ฯ
                      ครุฬกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ
      ตสฺมึ กาเล พาราณสิยํ เอโก ทลิทฺทกพฺราหฺมโณ พหุํ อิณํ
คเหตฺวา อิณายิเกหิ โจทิยมาโน กึ เม อิธ วาเสน อรญฺญํ
ปวิสิตฺวา มตเมว เสยฺโยติ นิกฺขมิตฺวา วนํ ปาวิสิตฺวา อนุปุพฺเพน
ตาปสสฺส อสฺสมปทํ ปตฺวา ตาปสํ วตฺตสมฺปทาย อาราเธสิ ฯ
ตาปโส อยํ พฺราหฺมโณ มยฺหํ อติวิย อุปการโก สุปณฺณราเชน
ทินฺนํ ทิพฺพมนฺตํ อสฺส ทสฺสามีติ จินฺเตตฺวา พฺราหฺมณ อหํ
อาลมฺพายนมนฺตํ ชานามิ ตนฺเต ทมฺมิ คณฺหาหิ นนฺติ วตฺวา อลํ ภนฺเต
น มยฺหํ มนฺเตนตฺโถติ วุตฺเตปิ ปุนปฺปุนํ ยาจิตฺวา สมฺปฏิจฺฉาเปตฺวา
อทาสิเยว ฯ ตสฺส จ มนฺตสฺส อนุจฺฉวิกานิ โอสถานิ เจว มนฺตู
ปจารญฺจ สพฺพํ กเถสิ ฯ พฺราหฺมโณ ลทฺโธ เม ชีวิตุปาโยติ
กติปาหํ วสิตฺวา วาตาพาโธ เม ภนฺเต พาธตีติ อปเทสํ กตฺวา
ตาปเสน วิสชฺชิโต ตํ วนฺทิตฺวา ขมาเปตฺวา อรญฺญา นิกฺขมิตฺวา
อนุปุพฺเพน ยมุนาตีรํ ปตฺวา ตํ มนฺตํ สชฺฌายนฺโต มหามคฺเคน
คจฺฉติ ฯ ตสฺมึ ขเณ สหสฺสมตฺตา ภูริทตฺตสฺส ปริจาริกา
นาคมาณวิกา ตํ สพฺพกามททํ มณิรตนํ อาทาย นาคภวนา นิกฺขมิตฺวา
ยมุนาตีเร วาลุกราสิมตฺถเก ฐเปตฺวา ตสฺโสภาเสน สพฺพรตฺตึ
อุทกกีฬํ กีฬิตฺวา อรุณุคฺคมเน สพฺพาลงฺกาเรหิ อลงฺกริตฺวา มณิรตนํ
ปริวาเรตฺวา สิรึ ปเวสิยมานา นิสีทึสุ ฯ พฺราหฺมโณปิ มนฺตํ
สชฺฌายนฺโต ตํ ฐานํ ปาปุณิ ฯ ตา ตํ มนฺตสทฺทํ สุตฺวาว อิมินา
สุปณฺเณน ภวิตพฺพนฺติ มรณภยตชฺชิตา มณิรตนํ อคฺคเหตฺวา ปฐวิยํ
นิมุชฺชิตฺวา นาคภวนํ อคมํสุ ฯ พฺราหฺมโณ มณิรตนํ ทิสฺวา
อิทาเนว เม มนฺโต สมิทฺโธติ ตุฏฺฐมานโส มณิรตนํ อาทาย
ปายาสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ โส เนสาทพฺราหฺมโณ โสมทตฺเตน สทฺธึ
มิควธาย อรญฺญํ ปวิสนฺโต ตสฺส หตฺเถ ตํ มณิรตนํ ทิสฺวา ปุตฺตํ
อาห ตาต นนุ เอโส อมฺหากํ ภูริทตฺเตน ทินฺโน มณีติ ฯ อาม
ตาต เอโส โสติ ฯ เตน หิสฺส มณิรตนสฺส อคุณํ กเถตฺวา อิมํ
พฺราหฺมณํ วญฺเจตฺวา คณฺหาเมตํ มณิรตนนฺติ ฯ ตาต ปุพฺเพ ตฺวํ
ภูริทตฺเตน ทิยมานํ น คณฺหิ อิทานิ ปน พฺราหฺมณํ ตฺวํเยว
วญฺเจสฺสสิ ตุณฺหี โหหีติ ฯ พฺราหฺมโณ โหตุ ตาต ปสฺสสิ เอตสฺส มม
วญฺจนภาวนฺติ วตฺวา อาลมฺพายเนน สทฺธึ สลฺลปนฺโต อาห
         มณึ ปคฺคยฺห มงฺคลฺยํ       สาธุ วิตฺตํ มโนรมํ
         เสลํ พฺยญฺชนสมฺปนฺนํ       โก อิมํ มณิมชฺฌคาติ ฯ
      ตตฺถ มงฺคลฺยนฺติ มงฺคลสมฺมตํ สพฺพกามททํ ฯ โก อิมนฺติ
กุหึ อิมํ มณิรตนํ อธิคโตส ฯ
      ตโต อาลมฺพายโน คาถมาห
         โลหิตกฺขิสหสฺสาหิ         สมนฺตา ปริวาริตํ
         อชฺช กาลํ ปทํ คจฺฉํ       อชฺฌคาหํ มณึ อิมนฺติ ฯ
      ตสฺสตฺโถ อหํ อชฺช กาลํ ปาโตว ปทํ คจฺฉํ มหามคฺคํ
คจฺฉนฺโต รตฺตกฺขีหิ สหสฺสมตฺตาหิ นาคมาณวิกาหิ สมนฺตา ปริวาริตํ
อิมํ มณึ อชฺฌคา มํ ทิสฺวา หิ สพฺพาว เอตา ภยตชฺชิตา อิมํ
ปหาย ปลาตาติ ฯ
      เนสาทพฺราหฺมโณ ตํ วญฺเจตุกาโม มณิรตนสฺส อคุณํ
ปกาเสนฺโต อตฺตโน คณฺหิตุกาโม ติสฺโส คาถา อภาสิ
         สุปจิณฺโณ อยํ เสโล       อจฺจิโต มหิโต สทา
         สุธาริโต สุนิกฺขิตฺโต       สพฺพตฺถมภิสาธเย
         อุปจารวิปนฺนสฺส          นิกฺเขเป ธารณาย วา
         อยํ เสโล วินาสาย       ปริจิณฺโณ อโยนิโส
         นยิมํ อกุสโล ทิพฺยํ        มณึ ธาเรตุมารโห
         ปฏิปชฺช สตํ นิกฺขํ         เทหิมํ รตนํ มมนฺติ ฯ
      ตตฺถ สพฺพตฺถนฺติ โย อิมํ เสลํ สุฏฺฐุ อุปธาริตุํ อจฺจิตุํ อตฺตโน
ชีวิตํ วิย มมายิตุํ สุฏฺฐุ ธาเรตุํ สุฏฺฐุ นิกฺขิปิตุํ ชานาติ ตสฺเสว
สุปจิณฺโณ อจฺจิโต มหิโต สุธาริโต สุนิกฺขิตฺโต จ สพฺพํ อตฺถํ
สาเธตีติ อตฺโถ ฯ อุปจารวิปนฺนสฺสาติ โย ปน นิกฺเขเป ธารเณ
วา อุปจารวิปนฺโน โหติ ตสฺเสว โส อนุปาเยน ปริจิณฺโณ
วินาสเมว อาวหตีติ วทติ ฯ ธาเรตุมารโหติ ธาเรตุํ น อรโห ฯ
ปฏิปชฺช สตํ นิกฺขนฺติ อมฺหากํ เคเห พหุ มณิ มยเมตํ คเหตุํ
ชานาม อหํ ตุยฺหํ นิกฺขสตํ ทสฺสามิ ตํ ปฏิปชฺช เทหิ อิมํ รตนํ
มมนฺติ ฯ ตสฺส หิ เคเห เอโกปิ สุวณฺณนิกฺโข นตฺถิ โส ปน
ตสฺส มณิโน สพฺพกามททภาวํ ชานาติ เตนสฺส เอตทโหสิ อหํ
สีสํ นหาตฺวา มณึ อุทเกน ปริปฺโผสิตฺวา นิกฺขสตํ เม เทหีติ
วกฺขามิ อถ เม นํ ทสฺสติ ตมหํ เอตสฺส ทสฺสามีติ ตสฺมา สูโร
หุตฺวา เอวมาห
      ตโต อาลมฺพายโน คาถมาห
         เนวมายํ มณี เกยฺโย      โคหิ วา รตเนหิ วา
         เสโล พฺยญฺชนสมฺปนฺโน     เนว เกยฺโย มณี มมนฺติ ฯ
      ตตฺถ เนวมายนฺติ อยํ มณิ มม สนฺตโก เกนจิ วตฺถุนา
วิกฺกีณิตพฺโพ นาม น โหติ ฯ เนว เกยฺโยติ อยญฺจ มม มณิ
ลกฺขณสมฺปนฺโน ตสฺมา เนว เกยฺโย เกนจิ วตฺถุนา วิกฺกีณิตพฺโพ
นาม น โหตีติ ฯ
      เนสาทพฺราหฺมโณ อาห
         โน เจ ตยา มณี เกยฺโย   โคหิ วา รตเนหิ วา
         อถ เกน มณี เกยฺโย      ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ
      อาลมฺพายโน อาห
         โย เม สํเส มหานาคํ     เตชสึ ทุรติกฺกมํ
         ตสฺส ทชฺชํ อิมํ เสลํ       ชลนฺตริว เตชสาติ ฯ
      ตตฺถ ชลนฺตริว เตชสาติ ปภาย ชลนฺตํ วิย ฯ
      เนสาทพฺราหฺมโน อาห
         โก นุ พฺราหฺมณวณฺเณน     สุปณฺโณ ปตตํ ๑- วโร
         นาคํ ชิคึสมนฺเวสิ         อนฺเวสํ ภกฺขมตฺตโนติ ฯ
      ตตฺถ โก นูติ อิทํ เนสาทพฺราหฺมโณ อตฺตโน ภกฺขํ
อนฺเวสนฺเตน ครุเฬน เตน ภวิตพฺพนฺติ จินฺเตตฺวา เอวมาห ฯ
      อาลมฺพายโน อาห
         นาหํ ทิชาธิโป โหมิ       น ทิฏฺโฐ ครุโฬ มยา
         อาสีวิเสน จิตฺโตสฺมิ       เวชฺโช พฺราหฺมณ มํ วิทูติ ฯ
      ตตฺถ มํ วิทูติ มํ เอส วาสีวิสจิตฺตโก อาลมฺพายโน นาม
เวชฺโชติ ชานนฺติ ฯ
      เนสาทพฺราหฺมโณ อาห
         กึ นุ ตุยฺหํ พลํ อตฺถิ       กึ สิปฺปํ วิชฺชเต ตว
         กิสฺมึ วา ตวํ ปรตฺถทฺโธ    อุรคํ นาปจายสีติ ฯ
      ตตฺถ กิสฺมึ วา ตวํ ปรตฺถทฺโธติ ตวํ กิสฺมึ วา อุปรตฺถทฺโธ
หุตฺวา กึ นิสฺสยํ กตฺวา อุรคํ อาสีวิสํ นาปจายสิ เชฏฺฐกํ อกตฺวา
อวชานาสีติ ปุจฺฉิ ฯ
      โส อตฺตโน พลํ ทีเปนฺโต อาห
         อารญฺญิกสฺส อิสิโน         จิรํ รตฺตํ ตปสฺสิโน
@เชิงอรรถ:  ปตฺตตนฺติปิ ปตตฺตนฺติปิ วิวิโธ ปาโฐ ฯ
         สุปณฺโณ โกสิยสฺสกฺขา       วิสวิชฺชมนุตฺตรํ
         ตํ ภาวิตตฺตญฺญตรํ          สมฺมนฺตํ ปพฺพตนฺตเร
         สกฺกจฺจนฺตํ อุปฏฺฐาสึ        รตฺตินฺทิวมตนฺทิโต
         โส ตทา ปริจิณฺโณ เม      วตฺตวา พฺรหฺมจริยวา
         ทิพฺยํ ปาตุกริ มนฺตํ         กามสา ภควา มมํ
         ตฺยาหํ มนฺเต ปรตฺถทฺโธ     นาหํ ภายามิ โภคินํ
         อาจริโย วิสฆาฏานํ        อาลมฺพายโนติ มํ วิทูติ ฯ
      ตตฺถ โกสิยสฺสกฺขาติ โกสิยโคตฺตสฺส อิสิโน สุปณฺโณ
อาจิกฺขิ ฯ เตน อกฺขาตการณํ ปน สพฺพํปิ วิตฺถาเรตฺวา กเถตพฺพํ ฯ
ภาวิตตฺตญฺญตรนฺติ ภาวิตตฺตานํ อิสีนํ อญฺญตรํ อนุปวิฏฺฐํ ฯ
สมฺมนฺตนฺติ วสนฺตํ ฯ กามสาติ อตฺตโน อิจฺฉาย ฯ มนนฺติ ตํ มนฺตํ
มยฺหํ ปกาเสติ ฯ ตฺยาหํ มนฺเต ปรตฺถทฺโธติ อหํ เต มนฺเต
อุปรตฺถทฺโธ นิสฺสิโต หุตฺวา ฯ โภคินนฺติ นาคานํ ฯ วิสฆาฏานนฺติ
วิสฆาฏเวชฺชานํ อาจริโยติ ฯ
      ตํ สุตฺวา เนสาทพฺราหฺมโณ จินฺเตสิ อยํ อาลมฺพายโน
ยวาสฺส นาคํ ทสฺเสติ ตสฺส มณิรตนํ เทติ ภูริทตฺตมสฺส ทสฺเสตฺวา
มณึ คณฺหิสฺสามีติ ฯ ตโต ปุตฺเตน สทฺธึ มนฺเตนฺโต คาถมาห
         คณฺหามฺหเส มณึ ตาต       โสมทตฺต วิชานาหิ
         มา ทณฺเฑน สิรึ ปตฺตํ       กามสา ปชหามฺหเสติ ฯ
      ตตฺถ คณฺหามฺหเสติ คณฺหาม ฯ กามสาติ อตฺตโน รุจิยา
ทณฺเฑน ปหริตฺวา มา ปชหาม ฯ
      โสมทตฺโต อาห
         สกํ นิเวสนํ ปตฺตํ          โย ตํ พฺราหฺมณ ปูชยิ
         เอวํ กลฺยาณการิสฺส        กึ โมหา ทุพฺภิมิจฺฉสิ
         สเจ ตฺวํ ธนกาโมสิ        ภูริทตฺโต ปทิสฺสติ
         ตเมว คนฺตฺวา ยาจสฺสุ      พหุํ ทสฺสติ เต ธนนฺติ ฯ
      ตตฺถ ปูชยีติ ทิพฺพกาเมหิ ปูชยิตฺถ ฯ ทุพฺภิมิจฺฉสีติ กึ
ตถารูปสฺส มิตฺตสฺส ปทุพฺภิกมฺมํ กาตุํ อิจฺฉสิ ตาตาติ ฯ
      พฺราหฺมโณ อาห
         หตฺถคตํ ปตฺตคตํ           นิกฺกิณฺณํ ขาทิตุํ วรํ
         มา โน สนฺทิฏฺฐิโก อตฺโถ โสมทตฺต อุปจฺจคาติ ฯ
      ตตฺถ หตฺถคตนฺติ ตาต โสมทตฺต ตฺวํ ทหรทารโก กิญฺจิ
โลกปฺปวตฺตึ น ชานาสิ ยํ หิ หตฺถคตํ วา โหติ ปตฺตคตํ วา
ปุรโต วา นิกฺกิณฺณํ ฐปิตํ ตเทว ขาทิตุํ วรํ น ทูเร ฐิตํ ฯ
      โสมทตฺโต  อาห
         ปจฺจติ นิรเย โฆเร        มหิมสฺส วินฺทฺรียติ
         มิตฺตทุพฺภิ หิตจฺจาคี         ชีวเร วาปิ สุสฺสติ
         สเจ ตฺวํ ธนกาโมสิ        ภูริทตฺโต ปทิสฺสติ
         มญฺเญ อตฺตกตํ เวรํ        น จิรํ เวทยิสฺสสีติ ฯ
      ตตฺถ มหิมสฺส วินฺทฺรียตีติ ตาต มิตฺตทุพฺภิโน ชีวนฺตสฺเสว
ปฐวี ภิชฺชิตฺวา วิวรํ เทติ ฯ หิตจฺจาคีติ อตฺตโน หิตปริจฺจาคี ฯ
ชีวเร วาปิ สุสฺสตีติ ชีวมาโนว สุสฺสติ มนุสฺสเปโต วิย โหติ ฯ
อตฺตกตํ เวรนฺติ อตฺตนา กตํ ปาปํ ฯ น จิรนฺติ น จิรสฺเสว
เวทยิสฺสสีติ มญฺญามิ ฯ
      พฺราหฺมโณ อาห
         มหายญฺญํ ยชิตฺวาน         เอวํ สุชฺฌนฺติ พฺราหฺมณา
         มหายญฺญํ ยชิสฺสามิ         เอวํ โมกฺขาม ปาปกาติ ฯ
      ตตฺถ สุชฺฌนฺตีติ ตาต โสมทตฺต ตวํ ทหโร กิญฺจิ น ชานาสิ
พฺราหฺมณา นาม ยํ กิญฺจิ ปาปํ กตฺวา ยญฺเญน สุชฺฌนฺตีติ
ทสฺเสนฺโต เอวมาห ฯ
      โสมทตฺโต อาห
         หนฺททานิ อปายามิ         นาหํ อชฺช ตยา สห
         ปทเมกํ น คจฺเฉยฺยํ        เอวํ กิพฺพิสฺสการินาติ ฯ
      ตตฺถ อปายามีติ อปคจฺฉามิ ปลายามีติ อตฺโถ ฯ เอวญฺจ
ปน วตฺวา ปณฺฑิตมาณโว ปิตรํ อตฺตโน วจนํ คาหาเปตุํ อสกฺโกนฺโต
มหนฺเตน สทฺเทน เทวตาโย อุชฺฌาเปตฺวา เอวรูเปน ปาปการินา
สทฺธึ น คมิสฺสามีติ ปิตุ ปสฺสนฺตสฺเสว ปลายิตฺวา หิมวนฺตํ
ปวิสิตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา อภิญฺญา จ สมาปตฺติโย จ
นิพฺพตฺเตตฺวา อปริหีนชฺฌาโน พฺรหฺมโลเก อุปฺปชฺชิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         อิทํ วตฺวาน ปิตรํ          โสมทตฺโต พหุสฺสุโต
         อุชฺฌาเปตฺวาน ภูตานิ       ตมฺหา ฐานา อปกฺกมีติ ฯ
                   โสมทตฺตกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ ฯ
      เนสาทพฺราหฺมโณ โสมทตฺโต ฐเปตฺวา อตฺตโน เคหํ กุหึ
คมิสฺสตีติ จินฺเตตฺวา อาลมฺพายนํ โถกํ อนตฺตมนํ ทิสฺวา อาลมฺพายน
มา จินฺตยิ ทสฺสิสฺสามิ เต ภูริทตฺตนฺติ ตํ อาทาย นาคราชสฺส
อุโปสถกรณฏฺฐานํ คนฺตฺวา วมฺมิกมตฺถเก โภเค อาภุชิตฺวา นิปนฺนํ
นาคราชานํ ทิสฺวา อวิทูเร ฐิโตว หตฺถํ ปสาเรตฺวา เทฺว คาถา
อภาสิ
         คณฺหาเหตํ มหานาคํ        อาหเรตํ มณึ มม
         อินฺทโคปกวณฺณาภา         ยสฺส โลหิตโก สิโร
         กปฺปาสปิจุรสฺเสว          เอโส กาโย ปทิสฺสติ ๑-
         วมฺมิกคฺคคโต เสติ         ตํ ตฺวํ คณฺหาหิ พฺรามฺณาติ ฯ
      ตตฺถ อินฺทโคปกวณฺณาภาติ อินฺทโคปกวณฺณาภา วิย อาภา ฯ
กปฺปาสปิจุรสฺเสวาติ สุวิหิตสฺส กปฺปาสปิจุโน วิย ฯ
      มหาสตฺโต อกฺขีนิ อุมฺมิเลตฺวา เนสาทํ ทิสฺวา อยํ อุโปสถสฺส
เม อนฺตรายํ กเรยฺยาติ อิมํ นาคภวนํ เนตฺวา มหาสมฺปตฺติยํ
ปติฏฺฐเปสึ มยา ทิยมานํ มณึ คณฺหิตุํ น อิจฺฉติ อิทานิ ปน
อหิตุณฺฑิกํ คเหตฺวา อาคจฺฉติ สจาหํ อิมสฺส มิตฺตทุพฺภิโน กุชฺเฌยฺยํ
สีลํ เม ขณฺฑํ ภวิสฺสติ มยา โข ปน ปฐมญฺเญว จตุรงฺคสมนฺนาคโต
อุโปสโถ อธิฏฺฐิโต โส ยถาฐิโตว โหตุ อาลมฺพายโน มํ
ฉินฺทตุ วา ปจตุ วา หนตุ วา สูเลน วา วิชฺฌตุ เนวสฺส
กุชฺฌิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา สเจ โข ปนาหํ อิมํ โกเธน โอโลเกสฺสามิ
@เชิงอรรถ:  กปฺปาสปิจุราสีว เอโส กายสฺส ทิสฺสติ ฯ
ภสฺมจุณฺณํ วิย ภเวยฺย โหตุ โปเถยฺยปิ มมํ เนว กุชฺฌิสฺสามีติ
อกฺขีนิ นิมฺมิลิตฺวา อธิฏฺฐานปารมึ ปุเรจาริกํ กตฺวา โภคนฺตเร
สีสํ ปกฺขิปิตฺวา นิจฺจโลว หุตฺวา นิปชฺชิ ฯ
                     สีลกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ ฯ
      เนสาทพฺราหฺมโณปิ โภ อาลมฺพายน อิมํ นาคํ คณฺห เทหิ
เม มณินฺติ อาห ฯ อาลมฺพายโน นาคํ ทิสฺวา ตุฏฺโฐ มณึ กิญฺจิ ๑-
ติณํ วิย อคเณตฺวา คณฺห พฺราหฺมณาติ ตสฺส หตฺเถ ขิปิ ฯ โส
ตสฺส หตฺถโต คลิตฺวา ปฐวิยํ ปตติ ฯ ปติตมตฺโตเยว ปฐวิยํ
ปวิสิตฺวา นาคภวนเมว คโต ฯ เนสาทพฺราหฺมโณ มณิรตนโต จ
ภูริทตฺเตน สทฺธึ มิตฺตภาวโต จ ปุตฺตโต จาติ ตีหิ ฐาเนหิ ปริหายิ ฯ
โส นิปฺปจฺจโย ชาโตมฺหิ ปุตฺตสฺส วจนํ น กตนฺติ ปริเทวนฺโต
เคหํ อคมาสิ ฯ อาลมฺพายโนปิ ทิพฺโพสเถหิ อตฺตโน สรีรํ
มกฺเขตฺวา โถกํ ขาทิตฺวา อตฺตโน กายํ ปริภาเวตฺวา ทิพฺพมนฺตํ
ชปฺปนฺโต โพธิสตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา นงฺคุฏฺเฐ นํ คเหตฺวา อากฑฺฒิตฺวา
สีสํ ทฬฺหํ คณฺหนฺโต มุขมสฺส วิวริตฺวา โอสถํ ขาทิตฺวา มุเข สเขลํ
โอสิญฺจิ ฯ สุจิชาติโก นาคราชา สีลเภทภเยน อกุชฺฌิตฺวา อกฺขีนิ น
อุมฺมิเลสิ ฯ อถ นํ โอสถมนฺตํ กตฺวา นงฺคุฏฺเฐ นํ คเหตฺวา เหฏฺฐาสีสํ
กตฺวา สญฺจาเลตฺวา คหิตโคจรํ ฉฑฺฑาเปตฺวา ภูมิยํ ทีฆโต
นิปชฺชาเปตฺวา มสุรกํ มทฺทนฺโต วิย ปาเทหิ มทฺทิ ฯ อฏฺฐีนิ จุณฺณิยมานานิ
วิย อเหสุํ ฯ ปุน นงฺคุฏฺเฐ นํ คเหตฺวา เหฏฺฐาสีสํ กตฺวา ทุสฺสํ
@เชิงอรรถ:  กิสฺมิญฺจีติปิ ปาโฐ ฯ
โปเถนฺโต วิย โปเถสิ ฯ มหาสตฺโต เอวรูปํ ทุกฺขํ อนุภวนฺโตปิ
เนว กุชฺฌิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         อโถสเถหิ ทิพฺเพหิ        ชปฺปํ มนฺตปทานิ จ
         เอวนฺตํ สกฺขิ สณฺฐาตุํ      กตฺวา ปริตฺตมตฺตโนติ ฯ
      ตตฺถ สกฺขีติ อสกฺขิ ฯ สณฺฐาตุนฺติ คณฺหิตุํ ฯ
      อิติ โส มหาสตฺตํ ทุพฺพลํ กตฺวา วลฺลีหิ เปฬํ สชฺเชตฺวา
มหาสตฺตํ ตตฺถ ปกฺขิปิ ฯ สรีรํ ปน มหนฺตํ ตตฺถ น ปวิสติ ฯ
อถ นํ ปณฺหิยา โกฏฺเฏนฺโต ปเวสิตฺวา เปฬํ อาทาย เอกํ คามํ
คนฺตฺวา คามมชฺเฌ โอตาเรตฺวา นาคสฺส นจฺจํ ทฏฺฐุกามา เต
อาคจฺฉนฺตูติ สทฺทมกาสิ ฯ สกลคามวาสิโน สนฺนิปตึสุ ฯ ตสฺมึ
ขเณ อาลมฺพายโน นิกฺขม มหานาคาติ อาห ฯ มหาสตฺโต จินฺเตสิ
อชฺช มยา ปริสํ โตเสนฺเตน กีฬิตุํ วฏฺฏติ เอวํ อาลมฺพายโน
พหุธนํ ลภิตฺวา ตุฏฺโฐ มํ วิสชฺเชสฺสติ ยํ ยํ เอส มํ กาเรติ ตํ
ตํ กริสฺสามีติ ฯ อถ นํ โส เปฬโต นีหริตฺวา มหา อโหสีติ อาห ฯ
โส มหา อโหสิ ขุทฺทโก วตฺโต ขิปฺปิโต ๑- เอกผโณ ทวิผโณ ติผโณ
จตุผโณ ปญฺจผโณ ฉผโณ สตฺต อฏฺฐ นว ทส วีสติ ตึสติ จตฺตาฬีส
ปญฺญาสผโณ สฏฺฐี สตฺตติ อสีติ นวุติผโณ สตผโณ โหหิ อุจฺโจ
นีโจ ทิสฺสมานกาโย อทิสฺสมานกาโย ทิสฺสมานอุปฑฺฒกาโย นีโล
ปีโต โลหิโต โอทาโต มญฺเชฏฺฐโก โหหิ อคฺคิชาลํ วิสชฺเชหิ อุทกํ
@เชิงอรรถ:  วิปฺปิโต, สิมฺปิโต, วปฺปิโต อิติ นานา ปาฐา
วิสชฺเชหิ ธูมํ วิสชฺเชหีติ ฯ มหาสตฺโต อิเมสุปิ อากาเรสุ ยํ ยํ
เตน วุตฺตํ อตฺตภาวํ นิมฺมินิตฺวา ตํ ตํ สพฺพํ ทสฺเสสิ ฯ ตํ ทิสฺวา
โกจิ อสฺสูนิ สนฺธาเรตุํ นาสกฺขิ ฯ มนุสฺสา พหู หิรญฺญสุวณฺณ-
วตฺถาลงฺการาทีนิ อทํสุ ฯ อิติ ตสฺมึ คาเม สหสฺสมตฺตํ ลภิ ฯ
โส กิญฺจาปิ มหาสตฺตํ คณฺหนฺโต สหสฺสํ ลภิตฺวา ตํ วิสชฺเชสฺสามีติ
อาห ฯ ตํ ปน ธนํ ลภิตฺวา คามเกปิ ตาว มยา เอตฺตกํ ธนํ
ลทฺธํ นคเร กิร พหุํ ธนํ ลภิสฺสามีติ ธนโลเภน ตํ น มุญฺจิ ฯ
โส ตสฺมึ คาเม กุฏุมฺพํ สณฺฐเปตฺวา รตนมยํ เปฬํ การาเปตฺวา
ตตฺถ มหาสตฺตํ ปกฺขิปิตฺวา สุขยานกํ อภิรุยฺห มหนฺเตน ปริวาเรน
นิกฺขมิตฺวา ตํ คามนิคมาทีสุ กีฬาเปนฺโต อนุปุพฺเพน พาราณสึ
ปาปุณิ ฯ นาคราชสฺส ปน มธุลาเช น เทติ มณฺฑูเก มาเรตฺวา
เทติ ฯ โส โคจรํ น คณฺหิ ฯ อวิสชฺชนภเยน โคจรํ
อคณฺหนฺตํปิ นํ ปุน จตฺตาโร ทฺวารคามเก อาทึ กตฺวา ตตฺถ ตตฺถ
มาสมตฺตํ กีฬาเปสิ ฯ ปณฺณรสีอุโปสถทิวเส ปน อหํ อชฺช ตุมฺหากํ
กีฬาเปสฺสามีติ รญฺโญ อาโรจาเปสิ ฯ ราชา เภริญฺจาราเปตฺวา
มหาชนํ สนฺนิปาตาเปสิ ฯ ราชงฺคเณ มญฺจาติมญฺเจ พนฺธึสุ ฯ
                 ฯ อาลมฺพายนกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ ฯ
      อาลมฺพายเนน ปน โพธิสตฺตสฺส คหิตทิวเสเยว มหาสตฺตสฺส
มาตา สุปินนฺตเร กาเฬน รตฺตกฺขินา ปุริเสน อสินา ทกฺขิณพาหุํ
ฉินฺทิตฺวา โลหิเตน ปกฺฆรนฺเตน นียมานํ อทฺทส ฯ สา ปพุชฺฌิตฺวา
ภีตตสิตา อุฏฺฐาย ทกฺขิณพาหํ ปรามสิตฺวา สุปินภาวํ ชานาติ ฯ
อถสฺสา เอตทโหสิ มยา กกฺขโล ปาปสุปิโน ทิฏฺโฐ จตุนฺนํ วา
เม ปุตฺตานํ ธตรฏฺฐสฺส รญฺโญ วา มม วา ปริปนฺเถน ภวิตพฺพนฺติ ฯ
อปิจ โข ปน มหาสตฺตเมว อารพฺภ อธิกตรํ จินฺเตสิ ฯ กึ การณา ฯ
เสสา อตฺตโน นาคภวเน วสนฺติ ฯ อิตโร ปน สีลชฺฌาสยตาย
มนุสฺสโลกํ คนฺตฺวา อุโปสถกมฺมํ กโรติ ตสฺมา กจฺจิ นุ โข เม
ปุตฺตํ อหิตุณฺฑิโก วา สุปณฺโณ วา คณฺเหยฺยาติ ตสฺเสว
อธิกตรํ จินฺเตสิ ตโต อฑฺฒมาเส อติกฺกนฺเต มม ปุตฺโต
อฑฺฒมาสํ อติกฺกมฺม มํ วินา วตฺติตุํ น สกฺโกติ อทฺธาสฺส กิญฺจิ ภยํ
อุปฺปนฺนํ ภวิสฺสตีติ โทมนสฺสปฺปตฺตา อโหสิ ฯ มาสาติกฺกเม ปนสฺสา
โสเกน อสฺสูนํ อปคฺฆรณเวลา นาโหสิ หทยํ สุสฺสิ อกฺขีนิ
อุปกฺกิตานิ ฯ สา อิทานิ อาคมิสฺสติ อิทานิ อาคมิสฺสตีติ
ตสฺสาคมนมคฺคเมว โอโลเกนฺตี นิสีทิ ฯ อถสฺสา เชฏฺฐปุตฺโต สุทสฺสโน
นาม มาสจฺจเยน มหติยา ปริสาย มาตาปิตูนํ ทสฺสนตฺถาย อาคโต
ปริสํ พหิ ฐเปตฺวา ปาสาทํ อารุยฺห มาตรํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ
อฏฺฐาสิ ฯ สา ภูริทตฺตํ อนุโสจนฺตี เตน สทฺธึ น กิญฺจิ
สลฺลปติ ฯ โส จินฺเตสิ มยฺหํ มาตา มยิ ปุพฺเพ อาคเต ทิสฺวา
ตุสติ ปฏิสนฺถารํ กโรติ อชฺช ปน โทมนสฺสปฺปตฺตา กึ นุ โข
การณนฺติ ฯ อถ นํ ปุจฺฉนฺโต อาห
        มมํ ทิสฺวาน อายนฺตํ      สพฺพกามสมิทฺธินํ
        อินฺทฺริยานิ อหฏฺฐานิ      สาวํ ๑- ชาตํ มุขํ ตว
@เชิงอรรถ:  สามํ?
        ปทุมํ ยถา หตฺถคตํ       ปาณินา ปริมทฺทิตํ
        สาวํ ชาตํ มุขํ ตุยฺหํ      มมํ ทิสฺวาน เอทิสนฺติ ฯ
      ตตฺถ อหฏฺฐานีติ น วิปฺปสนฺนานิ ฯ สาวนฺติ กาญฺจนาทาสวณฺณํ
วิย เต มุขํปิ อชฺช กาฬกํ ชาตํ ฯ หตฺถคตนฺติ หตฺเถน
ฉินฺนกํ ฯ เอทิสนฺติ เอวรูปํ มหนฺเตน สิริโสภคฺเคน ตุมฺหากํ
ทสฺสนตฺถาย อาคตํปิ มํ ทิสฺวา ฯ
      สา เอวํ วุตฺเตปิ เนว กเถสิ ฯ สุทสฺสโน จินฺเตสิ กินฺนุโข
เกนจิ กุทฺธา วา ปริปนฺถา วา ภเวยฺยาติ ฯ อถ นํ ปุจฺฉนฺโต
อิตรํ คาถมาห
        กจฺจิ นุ เต นาภิสฺสสิ     กจฺจิ เต อตฺถิ เวทนา
        เยน สาวํ มุขํ ตุยฺหํ      มมํ ทิสฺวาน อาคตนฺติ ฯ
      ตตฺถ กจฺจิ นุ เต นาภิสฺสสีติ กจฺจิ นุ ตํ โกจิ น อภิสฺสสิ
อกฺโกเสน วา ปริภาสาย วา วิหึสตีติ ปุจฺฉติ ฯ ตุยฺหนฺติ ตว
ปุพฺเพ มมํ ทิสฺวาน อาคตํ เอทิสํ มุขํ น โหติ ฯ เยนาติ เยน
การเณน อชฺช สาวํ ชาตํ ตํ เม อกฺขาหีติ ปุจฺฉติ ฯ
     อถสฺส สา อาจิกฺขนฺตี อาห
        สุปินํ ตาต อทฺทกฺขึ       อิโต มาสํ อโธคตํ
        ทกฺขิณํ วิย เม พาหุํ      เฉตฺวา รุธิรมกฺขิตํ
        ปุริโส อาทาย ปกฺกามิ    มม โรทนฺติยา สติ
        ยโต สุปินมทฺทกฺขึ        สุทสฺสน วิชานาหิ
        ตโต ทิวา วา รตฺตึ วา   สุขํ เม นูปลพฺภตีติ
      ตตฺถ อิโต มาสํ อโธคตนฺติ อิโต เหฏฺฐา มาสาติกฺกนฺตํ
อชฺช เม ทิฏฺฐสุปินสฺส มาโส โหตีติ ทสฺเสติ ฯ ปุริโสติ เอโก
กิร กาโฬ รตฺตกฺขิ ปุริโส ฯ โรทนฺติยา สตีติ โรทมานาย สติยา ฯ
สุขํ เม นูปลพฺภตีติ มม สุขํ นาม น วิชฺชติ ฯ
      เอวญฺจ ปน วตฺวา ตาต ปิยปุตฺต ตว กนิฏฺโฐ น ทิสฺสติ
ภเยน ตสฺส อุปฺปนฺเนน ภวิตพฺพนฺติ ปริเทวนฺตี อาห
        ยํ ปุพฺเพ ปริจรึสุ        กญฺญา รุจิรวิคฺคหา
        เหมชาลปฏิจฺฉนฺนา       ภูริทตฺโต น ทิสฺสติ
        ยํ ปุพฺเพ ปริจรึสุ        เนตฺตึสวรธาริโน
        กณิการาว สมฺผุลฺลา      ภูริทตฺโต น ทิสฺสติ
        หนฺททานิ คมิสฺสาม       ภูริทตฺตนิเวสนํ
        ธมฺมฏฺฐํ สีลสมฺปนฺนํ       ปสฺสาม ตว ภาตรนฺติ ฯ
      ตตฺถ สมฺผุลฺลาติ สุวณฺณาลงฺการธาริตาย สมฺผุลฺลา กณิการา
วิย ฯ หนฺทาติ อุปสคฺคตฺเถ ๑- นิปาโต ฯ เอหิ ตาต ภูริทตฺตสฺส
นิเวสนํ คจฺฉามาติ วทติ ฯ
      เอวญฺจ  ปน วตฺวา ตสฺส เจว อตฺตโน จ ปริสาย สทฺธึ
ตตฺถ อคมาสิ ฯ ภูริทตฺตสฺส ภริยาโย ปน ตํ วมฺมิกมตฺถเก
อทิสฺวา มาตุ นิเวสเน ภวิสฺสตีติ อพฺยาวตา อเหสุํ ฯ ตา สสฺสุ
กิร อตฺตโน ปุตฺตํ อปสฺสนฺตี อาคจฺฉตีติ สุตฺวา ปจฺจุคฺคมนํ กตฺวา
อยฺเย ปุตฺตสฺส เต อทิสฺสนฺตสฺส อชฺช มาโส อติกฺกนฺโตติ
@เชิงอรรถ:  ววสฺสคฺคตฺเถติปิ ปาโฐ
มหาปริเทวํ ปริเทวมานา ตสฺสา ปาทมูเล นิปตึสุ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺตํ     ภูริทตฺตสฺส มาตรํ
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ    ภูริทตฺตสฺส ภริยาโย
        ปุตฺตนฺเตยฺเย น ชานาม   อิโต มาสํ อโธคตํ
        มตํ วา ยทิ วา ชีวํ      ภูริทตฺตํ ยสสฺสินนฺติ ฯ
      ตตฺถ ปุตฺตนฺเตยฺเยติ ปุตฺตํ เต อยฺเย ฯ
                 ฯ อยํ ตาสํ ปริเทวนคาถา ฯ
      ภูริทตฺตมาตา สุณฺหาหิ สทฺธึ อนฺตรวีถิยํ ปริเทวิตฺวา ตา
อาทาย ตสฺส ปาสาทํ อารุยฺห ปุตฺตสฺส สยนญฺจ อาสนญฺจ
โอโลเกตฺวา ปริเทวมานา วิลาปคาถา อาห
        สกุณี หตปุตฺตาว         สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ
        จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ      ภูริทตฺตํ อปสฺสตี
        กุรรีว หตจฺฉาปา        สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ
        จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ      ภูริทตฺตํ อปสฺสตี
        สา นูน จากวากีว       ปลฺลสฺมึ อนูทเก
        จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ      ภูริทตฺตํ อปสฺสตี
        กมฺมารานํ ยถา อุกฺกา    อนฺโต ฌายติ โน พหิ
        เอวํ ฌายามิ โสเกน     ภูริทตฺตํ อปสฺสตีติ ฯ
      ตตฺถ อปสฺสตีติ อปสฺสนฺตี ฯ หตจฺฉาปาติ หตโปตกา ฯ
      เอวํ ภูริทตฺตมาตริ วิลปมานาย ภูริทตฺตนิเวสนํ
อณฺณวกุจฺฉิยํ วิย เอกสทฺทํ อโหสิ ฯ เอโกปิ สกภาเวน สณฺฐาตุํ นาสกฺขิ ฯ
สกลนิเวสนํ ยุคนฺตวาตปหตํ สาลวนํ วิย อโหสิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        สาลาว สมฺปมทฺทิตา      มาลุเตน ปมทฺทิตา
        เสนฺติ ปุตฺตา จ ทารา จ  ภูริทตฺตนิเวสเนติ ฯ
      ตทา อริฏฺโฐ จ สุโภโค จ เทฺว ภาตโร มาตาปิตูนํ อุปฏฺฐานํ
คจฺฉนฺตา ตํ สทฺทํ สุตฺวา ภูริทตฺตนิเวสนํ ปวิสิตฺวา มาตรํ
อสฺสาสยึสุ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        อิทํ สุตฺวาน นิคฺโฆสํ      ภูริทตฺตนิเวสเน
        อริฏฺโฐ จ สุโภโค จ     อุปธาวึสุ อนฺตรา
        อมฺม อสฺสาสมาโสจิ      เอวํ ธมฺมา หิ ปาณิโน
        จวนฺติ อุปปชฺชนฺติ        เอสาสฺส ปริณามตาติ ฯ
      ตตฺถ เอสาสฺส ปริณามตาติ เอสา จุตูปปตฺติ อสฺส โลกสฺส
ปริณามตา เอวํ หิ โส โลโก ปริณามติ เอเตหิ ทฺวีหิ อนฺเตหิ
โกจิ มุตฺโต นาม นตฺถีติ วทนฺติ ฯ สมุทฺทชา อาห
        อหํปิ ตาต ชานามิ       เอวํธมฺมา หิ ปาณิโน
        โสเกน จ ปเรตสฺมึ      ภูริทตฺตํ อปสฺสตี
        อชฺช เจ เม อิมํ รตฺตึ    สุทสฺสน วิชานาหิ
        ภูริทตฺตํ อปสฺสตี         มญฺเญ เหสฺสามิ ชีวิตนฺติ ฯ
      ตตฺถ อชฺช เจ เมติ ตาต สุทสฺสน สเจ อชฺช อิมํ รตฺตึ
ภูริทตฺโต มม ทสฺสนํ นาคมิสฺสติ อถาหนฺตํ อปสฺสตี มม ชีวิตํ
ชเหสฺสามีติ มญฺญามิ ฯ
      ปุตฺตา อาหํสุ
        อมฺม อสฺสาส มา โสจิ    อานยิสฺสาม ภาตรํ
        ทิโสทิสํ คมิสฺสาม        ภาตุปริเยสานํ จรํ
        ปพฺพเต คิริทุคฺเคสุ       คาเมสุ นิคเมสุ จ
        โอเรน สตฺตรตฺตสฺส      ภาตรํ ปสฺส อาคตนฺติ ฯ
      ตตฺถ จรนฺติ อมฺม ตโย ชนา ภาตุปริเยสนํ จรนฺตา ทิโสทิสํ
คมิสฺสามาติ ตํ อสฺสาเสสุํ ฯ
      ตโต สุทสฺสโน จินฺเตสิ สเจ ตโยปิ เอกโต คมิสฺสาม
ปปญฺโจ ภวิสฺสติ ตีณิ ฐานานิ คนฺตุํ วฏฺฏติ เอเกน เทวโลกํ
เอเกน หิมวนฺตํ เอเกน มนุสฺสโลกํ สเจ โข ปน กาณาริฏฺโฐ
มนุสฺสโลกํ คมิสฺสติ ยตฺถ ภูริทตฺตํ ปสฺสติ ตํ คามํ วา นิคมํ วา
ฌาเปตฺวา เอสฺสติ เอส อติกกฺขโล ผรุโสน สกฺกา เอตํ ตตฺถ เปเสตุนฺติ
จินฺเตตฺวา ตาต อริฏฺฐ ตวํ เทวโลกํ คจฺฉ สเจ เทวตาหิ ธมฺมํ
โสตุกามาหิ ภูริทตฺโต เทวโลกํ นีโต ตโต ตํ อาเนหีติ อริฏฺฐํ
เทวโลกํ ปหิณิ ฯ สุโภคํ ปน ตาต ตวํ หิมวนฺตํ คนฺตฺวา ปญฺจสุ
มหานทีสุ ภูริทตฺตํ อุปธาเรตฺวา เอหีติ หิมวนฺตํ ปหิณิ ฯ สยํ
ปน มนุสฺสโลกํ คนฺตุกาโม จินฺเตสิ สจาหํ มาณวกวณฺเณน คมิสามิ
มนุสฺสา อปฺปิยนฺติ มยา ตาปสเวเสน คนฺตุํ วฏฺฏติ มนุสฺสานํ
หิ ปพฺพชิตา ปิยา มนาปาติ ฯ โส ตาปสเวสํ คเหตฺวา มาตรํ
วนฺทิตฺวา ปกฺกามิ ฯ โพธิสตฺตสฺส ปน อจฺจิมุขี นาม เวมาติกา
กนิฏฺฐภคินี อตฺถิ ฯ ตสฺสา โพธิสตฺเต อธิมตฺโต สิเนโห ฯ สา
สุทสฺสนํ คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา อาห ภาติก อติวิย กิลมามิ อหํปิ
ตยา สทฺธึ คมิสฺสามีติ ฯ อมฺม น สกฺกา ตยา มยา สทฺธึ คนฺตุํ อหํ
ปพฺพชิตเวเสน คมิสฺสามีติ ฯ อหํ ขุทฺทกมณฺฑูกี หุตฺวา ตว ชฏนฺตเร
นิปชฺชิตฺวา คมิสฺสามีติ อาห ฯ เตน หิ เอหีติ ฯ สา มณฺฑูกโปติกา
หุตฺวา ตสฺส ชฏนฺตเร นิปชฺชิ ฯ สุทสฺสโน มูลโต ปฏฺฐาย
วิจินนฺโต คมิสฺสามีติ โพธิสสฺตสฺส ภริยาโย ตสฺส อุโปสถกรณฏฺฐานํ
ปุจฺฉิตฺวา ปฐมํ ตตฺถ คนฺตฺวา อาลมฺพายเนน มหาสตฺตสฺส
คหิตฏฺฐาเน โลหิตญฺจ วลฺลีหิ กตเปฬฏฺฐานญฺจ ทิสฺวา ภูริทตฺโต
อหิตุณฺฑิเกน คหิโตติ ญตฺวา สมุปฺปนฺนโสโก อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ
อาลมฺพายนสฺส คตมคฺเคเนว ปฐมํ กีฬาปิตคามํ คนฺตฺวา มนุสฺเส
ปุจฺฉิ เอวรูโป นาม นาโค เกนจิ อหิตุณฺฑิเกน กีฬาปิโตติ ฯ
อาลมฺพายเนน อิโต มาสมตฺถเก กีฬาปิโตติ ฯ กิญฺจิ เตน
ลทฺธนฺติ ฯ อาม อิเธว สหสฺสมตฺตํ ลทฺธนฺติ ฯ อิทานิ กุหึ คโตติ ฯ
อสุกคามํ นามาติ ฯ โส ตโต ปฏฺฐาย ปุจฺฉนฺโต อนุปุพฺเพน
ราชทฺวารํ อคมาสิ ฯ
                   ฯ วิลาปกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ ฯ
      ตสฺมึ ขเณ อาลมฺพายโน สีสนหาโต สุวิลิตฺโต มฏฺฐสาฏกํ
นิวาเสตฺวา รตนเปฬํ คาหาเปตฺวา ราชทฺวารเมว คโต ฯ มหาชโน
สนฺนิปติโต ฯ รญฺโญ อาสนํ ปญฺญตฺตํ ฯ โส อนฺโตนิเวสเน
ฐิโตว อหํ คจฺฉามิ นาคราชานํ กีฬาเปตูติ เปเสสิ ฯ อาลมฺพายโน
รตนเปฬํ จิตฺตตฺถรเก ฐเปตฺวา รตนเปฬํ วิวริตฺวา เอหิ มหานาคาติ
สญฺญมทาสิ ฯ ตมฺมึ สมเย สุทสฺสโน ปริสปริยนฺเต ฐิโตว อโหสิ ฯ
มหาสตฺโต สีสํ นีหริตฺวา สพฺพนฺตํ ปริสํ โอโลเกสิ ฯ นาคา ทฺวีหิ
อากาเรหิ ปริสํ โอโลเกนฺติ สุปณฺณปริปนฺเถ วา ญาตเก วา
ทสฺสนตฺถาย ฯ เต สุปณฺณํ ทิสฺวา ภีตา น นจฺจนฺติ ญาตเก ทิสฺวา
ลชฺชมานา น นจฺจนฺติ ฯ มหาสตฺโต ปน โอโลเกนฺโต ปริสนฺตเร
ภาติกํ อทฺทส ฯ โส อกฺขิปูรานิ อสฺสูนิ คเหตฺวา เปฬโต
นิกฺขมฺม ตทภิมุโข ปายาสิ ฯ มหาชโน ตํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ภีโต
ปฏิกฺกมิ ฯ เอโกว สุทสฺสโน อฏฺฐาสิ ฯ โส คนฺตฺวา ตสฺส ปาทปิฏฺฐิยํ
สีสํ ฐเปตฺวา ปโรทิ ฯ สุทสฺสโนปิ ปโรทิ ฯ มหาสตฺโต โรทิตฺวา
นิวตฺติตฺวา เปฬเมว ปาวิสิ ฯ อาลมฺพายโน อิมินา นาเคน ตาปโส
ฑฏฺโฐ ภวิสฺสติ อสฺสาเสสฺสามิ นนฺติ ตํ อุปสงฺกมิตฺวา อาห
         หตฺถา ปมุตฺโต อุรโค       ปาเท เต นิปติ ภูสํ
         กจฺจิ นุ ฑํสิโต ตาต        มา ภายิ สุขิโต ภวาติ ฯ
      ตตฺถ มา ภายีติ ตาต ตาปส อหํ อาลมฺพายโน นาม มา
ภายิ ตว ปฏิชคฺคนํ นาม มม ภาโรติ ฯ
      สุทสฺสโน เตน สทฺธึ กเถตุกามตาย อาห
         เนว มยฺหํ อยํ นาโค       อลํ ทุกฺขาย กายจิ
         ยาว อตฺถิ อหิคฺคาโห       มยา ภิยฺโย น วิชฺชตีติ ฯ
      ตตฺถ กายจีติ กสฺสจิ อปฺปมตฺตกสฺสาปิ ทุกฺขสฺส อุปฺปาทเน
อยํ มม สมตฺโถ นตฺถิ มยา หิ สทิโส อหิตุณฺฑิโก นาม
นตฺถีติ ฯ อาลมฺพายโน โก นาเมโสติ อชานนฺโตว กุชฺฌิตฺวา อาห
         โก นุ พฺราหฺมณวณฺเณน      ทตฺโต ปริสมาคโต
         อวาหยตุ สุยุทฺเธน         สุณาตุ ปริสา มมนฺติ ฯ
      ตตฺถ ทตฺโตติ ทปฺปิโต ทุฏฺโฐ ลามโก อนฺธพาลโก ฯ
อวาหยตูติ อวาหยนฺโต ฯ อยเมว วา ปาโฐ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ
อยํ โก พาโล อุมฺมตฺตโก มํ สุยุทฺเธน อาวหยนฺโต อตฺตนา สทฺธึ
สมํ กโรนฺโต ปริสมาคโต ฯ ปริสา มนนฺติ ปริสา มม วจนํ
สุณาตุ มยฺหํ โทโส นตฺถิ มา โข เม ตุมฺเห กุชฺฌิตฺถาติ ฯ
      อถ นํ สุทสฺสโน คาถาย อชฺฌภาสิ
         ตฺวํ มํ นาเคน อาลมฺพ      อหํ มณฺฑูกฉาปิยา
         โหตุ โน อพฺภุตํ ตตฺถ       อา สหสฺเสหิ ปญฺจหีติ ฯ
      ตตฺถ นาเคนาติ ตฺวํ นาเคน มยา สทฺธึ ยุชฺฌ อหํ
มณฺฑูกจฺฉาปิยา ตยา สทฺธึ ยุชฺฌิสฺสามิ ฯ อา สหสฺเสหิ ปญฺจหีติ ตสฺมึ
โน ยุทฺเธ ยาว ปญฺจหิ สหสฺเสหิ อพฺภุตํ ปณีตกํ โหตูติ ฯ
อาลมฺพายโน อาห
         อหมฺหิ วสุมา อฑฺโฒ        ตฺวํ ทลิทฺโทสิ มาณว
         โก นุ เต ปาฏิโภคตฺถิ      อุปชูตญฺจ กีทิสํ
         อุปชูตญฺจ เม อตฺถิ         ปาฏิโภโค จ ตาทิโส
         โหตุ โน อพฺภุตํ ตตฺถ       อา สหสฺเสหิ ปญฺจหีติ ฯ
      ตตฺถ โก นุ เตติ ตว ปพฺพชิตสฺส โก นุ ปาฏิโภโค
อตฺถิ ฯ อุปชูตญฺจาติ อิมสฺมึ วา ชูเต อุปนิกฺเขปภูตํ กึ นาม ตว
ธนํ สิยา ทสฺเสหิ เมติ วทติ ฯ อุปชูตญฺจ เมติ มยฺหํ ปน ทาตพฺพํ
อุปนิกฺเขปธนํ วา ฐเปตพฺพํ ปาฏิโภโค วา ตาทิโส อตฺถิ ตสฺมา
โน ตตฺถ ยาว ปญฺจหิ สหสฺเสหิ อพฺภุตํ โหตูติ ฯ
      สุทสฺสโน ตสฺส วจนํ สุตฺวา ปญฺจหิ โน สหสฺเสหิ อพฺภุตํ
โหตูติ อภีโต ราชนิเวสนํ อารุยฺห มาตุลรญฺโญ สนฺติเก ฐิโต
คาถมาห
         สุโณหิ เม มหาราช        วจนํ ภทฺทมตฺถุ เต
         ปญฺจนฺนํ เม สหสฺสานํ       ปาฏิโภโค หิ กิตฺติมาติ ฯ
      ตตฺถ กิตฺติมาติ กิตฺติคุณสมฺปนฺโน ฯ
      ราชา อยํ ตาปโส มํ อติพหุธนํ ยาจติ กินฺนุโขติ จินฺเตตฺวา
คาถมาห
         เปตฺติกํ วา อิณํ โหติ       ยํ วา โหติ สยํ กตํ
         กึ ตฺวํ เอวํ พหุํ มยฺหํ       ธนํ ยาจสิ ตาปสาติ ฯ
      ตตฺถ เปตฺติกํ วาติ ปิตรา วา คเหตฺวา ขาทิตํ อตฺตนา วา
กตํ อิณํ นาม โหติ กึ มม ปิตรา ตว หตฺถโต คหิตํ อตฺถิ
อุทาหุ มยา ตวํ กึ การณา มํ เอวํ พหุํ ธนํ ยาจสีติ ฯ
      เอวํ วุตฺเต สุทสฺสโน เทฺว คาถา อภาสิ
         อาลมฺพายโน หิ นาเคน     มมํ อภิชิคึสติ
         อหํ มณฺฑูกจฺฉาปิยา         ฑํสยิสฺสามิ พฺราหฺมณํ
         ตํ ตฺวํ ทฏฺฐุํ มหาราช       อชฺช รฏฺฐาภิวฑฺฒน
         ขคฺคสงฺฆปริพฺยูฬฺโห         นียาหิ อภิทสฺสนนฺติ ฯ
      ตตฺถ อภิชิคึสตีติ ยุทฺเธ ชินิตุํ อิจฺฉติ ตตฺถ ยุทฺเธ สเจ โส มํ
ชินิสฺสติ อหมสฺส ปญฺจสหสฺสานิ ทสฺสามิ สจาหํ ชินิสฺสามิ มยฺหเมว
ทสฺสติ ตสฺมา ตํ พหุํ ธนํ ยาจามิ ฯ ตนฺติ ตสฺมา ตฺวํ มหาราช
อชฺช อภิทสฺสนํ ทฏฺฐุํ นียาหีติ ฯ
      ราชา เตน หิ คจฺฉามาติ ตาปเสน สทฺธึเยว นิกฺขมิ ฯ ตํ
ทิสฺวา อาลมฺพายโน อยํ ตาปโส คนฺตฺวา ราชานํ คเหตฺวา อาคโต
ราชกุลุปโก ภวิสฺสตีติ ภีโต หุตฺวา ตํ อนุวตฺตนฺโต คาถมาห
         เนว ตํ อติมญฺญามิ         สิปฺปวาเทน มาณว
         อติมตฺโตสิ สิปฺเปน         อุรคํ นาปจายสีติ ฯ
      ตตฺถ สิปฺปวาเทนาติ มาณว อหํ อตฺตโน สิปฺเปน ตํ
นาติมญฺญามิ ตฺวํ ปน อตฺตโน สิปฺเปน อติมตฺโต อิมํ อุรคํ น ปูเชสิ
นาสฺส อปจิตึ กโรสีติ ฯ
      ตโต สุทสฺสโน เทฺว คาถา อภาสิ
         มยํ นาติมญฺญาม           สิปฺปวาเทน พฺราหฺมณ
         อวิเสน จ นาเคน         ภูสํ วญฺจยเส  ชนํ
         เอวญฺเจตํ ชโน ชญฺญา      ยถา ชานามิ ตํ อหํ
         น ตฺวํ ลภสิ อาลมฺพ        ถุสมุฏฺฐึ กุโต ธนนฺติ ฯ
      อถสฺส อาลมฺพายโน กุชฺฌิตฺวา อาห
         ขราชิโน ชฏี รุมฺมี         ทตฺโต ปริสมาคโต
         โย ตฺวํ เอวํ คตํ นาคํ      อวิโส อติมญฺญสิ
         อาสชฺช โข ตํ ชญฺญาสิ      ปุณฺณํ อุคฺคสฺส เตชสา
         มญฺเญ ตํ ภสฺมราสึว        ขิปฺปเมโส กริสฺสตีติ ฯ
      ตตฺถ รุมฺมีติ อนญฺชิตอมณฺฑิโต ฯ อวิโส อติมญฺญสีติ
นิพฺพิโสติ อวชานาสิ ฯ อาสชฺชาติ อุปคนฺตฺวา ฯ ชญฺญาสีติ
ชาเนยฺยาสีติ ฯ
      อถ โส เตน สทฺธึ เกฬึ กโรนฺโต สุทสฺสโน คาถมาห
         สิยา วิสํ สิลุตฺตสฺส         ทุฑฺฑุภสฺส สิลาภุโน
         เนว โลหิตสีสสฺส          วิสํ นาคสฺส วิชฺชตีติ ฯ
      ตตฺถ สิลุตฺตสฺสาติ ฆรสปฺปสฺส ฯ ทุฑฺฑุภสฺสาติ อุทกสปฺปสฺส ฯ
สิลาภุโนติ นีลวณฺณสปฺปสฺส ฯ
      อิติ นิพฺพิเส สปฺเป ทสฺเสตฺวา เอเตสํ วิสํ สิยา เนว ตว
โลหิตสีสสฺส สปฺปสฺสาติ อาห ฯ
      อถ นํ อาลมฺพายโน ทฺวีหิ คาถาหิ อชฺฌภาสิ
         สุตเมตํ อรหตํ            สญฺญตานํ ตปสฺสินํ
         อิธ ทานานิ ทตฺวาน        สคฺคํ คจฺฉนฺติ ทายกา
         ชีวนฺโต เทหิ ทานานิ       ยทิ เต อตฺถิ ทาตเว
         อยํ นาโค มหิทฺธิโก        เตชสี ทุรติกฺกโม
         เตน ตํ ฑํสยิสฺสามิ         โส ตํ ภสฺมํ กริสฺสตีติ ฯ
      ตตฺถ ทาตเวติ ยทิ เต กิญฺจิ ทาตพฺพํ อตฺถิ เทหิ ฯ
      ตโต สุทสฺสโน อาห
         มยาเปตํ สุตํ สมฺม         สญฺญตานํ ตปสฺสินํ
         อิธ ทานานิ ทตฺวาน        สคฺคํ คจฺฉนฺติ ทายกา
         ตวเมว เทหิ ชีวนฺโต       ยทิ เต อตฺถิ ทาตเว
         อยํ อจฺจิมุขี นาม          ปุณฺณา อุคฺคสฺส เตชสา
         ตาย ตํ ฑํสยิสฺสามิ         สา ตํ ภสฺมํ กริสฺสติ
         ยา ธีตา ธตรฏฺฐสฺส        เวมาตา ภคินี มม
         สา ฑํสตุ อจฺจิมุขี          ปุณฺณา อุคฺคสฺส เตชสาติ ฯ
      ตตฺถ อุคฺคสฺส เตชสาติ อุคฺเคน วิเสน ปุณฺณา ฯ
      เอวญฺจ ปน วตฺวา อมฺม อจฺจิมุขิ ชฏนฺตรโต เม นิกฺขมิตฺวา
มม ปาณิมฺหิ ปติฏฺฐาหีติ มหาชนมชฺเฌเยว ภคินึ ปกฺโกสิตฺวา
หตฺถํ ปสาเรสิ ฯ สา ตสฺส สทฺทํ สุตฺวา ชฏนฺตเร นิปนฺนาว
ติกฺขตฺตุํ มณฺฑูกวสฺสิกํ วสฺสิตฺวา ชฏนฺตรโต นิกฺขมิตฺวา อํสกูเฏ
นิสีทิสฺวา ตโต อุปติตฺวา ตสฺส หตฺถตเล ฐตฺวา ตีณิ วิสวินฺทูนิ
ปาเตตฺวา ปุน ตสฺส ชฏนฺตรเมว ปาวิสิ ฯ สุทสฺสโน วิสํ คเหตฺวา
ฐิโต นสฺสิสฺสติ วตายํ ชนปโทติ ติกฺขตฺตุํ มหาสทฺทํ อกาสิ ฯ
ตสฺส สทฺโท ทฺวาทสโยชนิกํ พาราณสึ ฉาเทตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ อถ
นํ ราชา กิมตฺถํ ชนปโท นสฺสิสฺสตีติ ปุจฺฉิ ฯ มหาราช อิมสฺส
วิสสฺส นิสิญฺจนฏฺฐานํ น ปสฺสามีติ ฯ ตาต มหนฺตาย ปฐวิยํ
นิสิญฺจาหีติ ฯ อถ นํ นสกฺกา มหาราชาติ ปฏิกฺขิปนฺโต คาถมาห
         ฉมายญฺเจ นิสิญฺจิสฺสํ        พฺรหฺมทตฺต วิชานาหิ
         ติณลตานิ โอสถฺโย         อุสฺสุสฺเสยฺยุํ อสํสยนฺติ ฯ
      ตตฺถ ติณลตานีติ ปฐวินิสฺสิตานิ ติณานิ จ ลตานิ จ
สพฺโพสถิโย จ สุสฺเสยฺยุํ ตสฺมา น สกฺกา ปฐวิยํ วิสํ นิสิญฺจิตุนฺติ ฯ
      เตน หิ ตาต อุทฺธํ อากาเส ขิปาหีติ ฯ ตตฺถาปิ น สกฺกาติ
ทสฺเสนฺโต คาถมาห
         อุทฺธญฺเจ ปาตยิสฺสามิ       พฺรหฺมทตฺต วิชานาหิ
         สตฺตวสฺสานิ ยํ เทโว       น วสฺเส น หิมํ ปเตติ ฯ
      ตตฺถ น หิมํ ปเตติ สตฺตวสฺสานิ หิมพินฺทุมตฺตํปิ นปติสฺสตีติ ฯ
      เตน หิ ตาต อุทเก นิสิญฺจาหีติ ฯ ตตฺถาปิ น สกฺกาติ
ทสฺเสนฺโต คาถมาห
         อุทเก เจ นิสิญฺจิสฺสํ        พฺรหฺมทตฺต วิชานาหิ
         ยาวนฺโตทกชา ปาณา       มเรยฺยุํ มจฺฉกจฺฉปาติ ฯ
      อถ นํ ราชา อาห  ตาต มยํ น กิญฺจิ ชานาม ยถา
อมฺหากํ รฏฺฐํ น นสฺสติ ตํ อุปายํ ตฺวเมว ชานาหีติ ฯ เตน หิ
มหาราช อิมสฺมึ ฐาเน ปฏิปาฏิยา ตโย อาวาเฏ ขนาเปถาติ ฯ
ราชา ขนาเปสิ ฯ สุทสฺสโน ปฐมํ อาวาฏํ นานาเภสชฺชานํ
ปูราเปสิ ฯ ทุติยํ โคมยสฺส ฯ ตติยํ ทิพฺโพสถานญฺเจว ฯ ตโต
ปฐเม อาวาเฏ วิสวินฺทูนิ ปาเตสิ ฯ ตํ ขณญฺเญว ธูมายิตฺวา
ชาลา อุฏฺฐหิ ฯ สา คนฺตฺวา โคมยอาวาฏํ คณฺหิ ฯ ตโตปิ
ชาลา อุฏฺฐาย อิตรํ ลิพฺโพสถปุณฺณํ คเหตฺวา โอสถานิ ฌาเปตฺวา
นิพฺพายิ ฯ อาลมฺพายโน ตสฺส อาวาตสฺส อวิทูเร อฏฺฐาสิ ฯ อถ
นํ วิสธูมอุสฺมา ปหริตฺวา สรีรจฺฉวึ อุปฺปาเฏตฺวา คตา ฯ เสตกุฏฺฐี
อโหสิ ฯ โส ภยตชฺชิโต นาคราชํ วิสชฺเชมีติ ติกฺขตฺตุํ วาจํ
นิจฺฉาเรสิ ฯ ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต รตนเปฬา นิกฺขมิตฺวา
สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิตํ อตฺตภาวํ มาเปตฺวา เทวราชลีลาย ฐิโต ฯ
สุทสฺสโนปิ อจฺจิมุขีปิ ตเถว อฏฺฐํสุ ฯ ตโต สุทสฺสโน ราชานํ อาห
ชานาสิ โน มหาราช กสฺเสเต ปุตฺตาติ ฯ ตาต น ชานามีติ ฯ
อมฺเห ตาว น ชานาสิ กาสิกรญฺโญ ปน ธีตุยา สมุทฺทชาย
ธตรฏฺฐสฺส ทินฺนภาวํ ชานาสีติ ฯ อาม ชานามิ มยฺหํ สา
กนิฏฺฐภคินีติ ฯ มหาราช มยํ ตสฺสา ปุตฺตา ตวํ โน มาตุโลติ ฯ
ตํ สุตฺวา ราชา เต อาลิงฺคิตฺวา สีเส จุมฺพิตฺวา โรทิตฺวา
ปาสาทํ อาโรเปตฺวา มหนฺตํ สกฺการํ กตฺวา ภูริทตฺเตน สทฺธึ
ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต ปุจฺฉิ ตาต ตํ เอวํ อุคฺคเตชํ กถํ
อาลมฺพายโน คณฺหีติ ฯ โส สพฺพํ ปวุตฺตึ วิตฺถาเรน กเถตฺวา ราชานํ
โอวทนฺโต มหาราช รญฺญา นาม อิมินา นิยาเมน รชฺชํ กาเรตุํ
วฏฺฏตีติ มาตุลสฺส ราชธมฺมํ เทเสสิ ฯ อถ นํ สุทสฺสโน อาห
มาตุล มม มาตา ภูริตตฺตํ อปสฺสนฺตี กิลมติ น สกฺกา อมฺเหหิ
ปปญฺจํ กาตุนฺติ ฯ สาธุ ตาต ตุมฺเห ตาว คจฺฉถ อหํ ปน มม
ภคินึ ทฏฺฐุกาโม กถํ ตํ ปสฺสิสามีติ ฯ มาตุล กุหึ ปน โน
อยฺยโก กาสิกราชาติ ฯ ตาต มม ภคินิยา วินา วสิตุํ อสกฺโกนฺโต
รชฺชํ ปหาย ปพฺพชิโต อสุกวนสณฺเฑ นาม วสตีติ ฯ มาตุล มม
มาตา ตุมฺเห จ อยฺยกญฺจ เม ทฏฺฐุกามา ตุมฺเห อสุกทิวเส
มม อยฺยกสฺส สนฺติกํ คจฺฉถ มยํ มาตรํ อาทาย อยฺยกสฺส
อสฺสมปทํ อาคจฺฉิสฺสาม ตตฺเถว นํ ตุมฺเหปิ ปสฺสิสฺสถาติ ฯ อิติ เต
มาตุลสฺส ทิวสํ ววฏฺฐเปตฺวา ราชนิเวสนา โอตรึสุ ฯ ราชา
ภาคิเนยฺเย อุยฺโยเชตฺวา โรทิตฺวา นิวตฺติ ฯ เต ปฐวิยํ นิมุชฺชิตฺวา
นาคภวนํ คตา ฯ
                  นาจคเวสนกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ ฯ
      มหาสตฺเต นาคภวนํ สมฺปตฺเต สกลนาคภวนํ เอกปริเทวนสทฺทํ
อโหสิ ฯ โสปิ มาสมตฺตํ เปฬาย วสิตตฺตา กิลมนฺโต คิลานเสยฺยํ
สยิ ฯ ตสฺส สนฺติกํ อาคจฺฉนฺตานํ นาคานํ ปมาณํ นตฺถิ ฯ โส
เตหิ สทฺธึ กเถนฺโต กิลมติ ฯ กาณาริฏฺโฐ เทวโลกํ คนฺตฺวา
มหาสตฺตํ อทิสฺวา ปฐมเมว อาคโต ฯ อถ นํ เอส จณฺโฑ ผรุโส
สกฺขิสฺสติ นาคปริสํ นิวาเรตุนฺติ มหาสตฺตสฺส นิปนฺนฏฺฐาเน โทวาริกํ
กรึสุ ฯ สุโภโคปิ สกลหิมวนฺตํ วิจินิตฺวา ตโต มหาสมุทฺทญฺจ
เสสนทิโย จ อุปธาเรตฺวา ยมุนํ อุปธาเรนฺโต อาคจฺฉติ ฯ
เนสาทพฺราหฺมโณปิ อาลมฺพายนํ กุฏฺฐึ ทิสฺวา จินฺเตสิ อยํ ภูริทตฺตํ
กิลเมตฺวา กุฏฺฐิชาโต อหํ ปน ตํ มยฺหํ ตถา พหูปการํ มณิโลเภน
อาลมฺพายนสฺส ทสฺเสสึ ตํ ปาปํ มม อาคมิสฺสติ ยาว ตํ นาคจฺฉติ
ตาวเทว ยมุนํ คนฺตฺวา ปยาคติตฺเถ ปาปปวาหนํ กริสฺสามีติ ฯ
โส ตตฺถ คนฺตฺวา มยา ภูริทตฺเต มิตฺตทุพฺภิกมฺมํ กตํ ตํ ปาปํ
ปวาเหสฺสามีติ วตฺวา อุทโกโรหณกมฺมํ กโรติ ฯ ตสฺมึ ขเณ
สุโภโค ตํ ฐานํ ปตฺโต ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา อิมินา กิร
ปาปธมฺเมน ตาว มหนฺตสฺส ยสสฺส ทายโก มม ภาตา มณิรตนสฺส
การณา อาลมฺพายนสฺส ทสฺสิโต นาสฺส ชีวิตํ ทสฺสามีติ
นงฺคุฏฺเฐน นํ ปาเทสุ เวเฐตฺวา อากฑฺฒิตฺวา อุทเก โอสีทาเปตฺวา
นิรุทฺธสฺสาสกาเล โถกํ สิถิลมกาสิ ฯ โส สีสํ อุกฺขิปิ ฯ อถ นํ
ปุนากฑฺฒิตฺวา โอสีทาเปสิ ฯ
      เอวํ พหุวาเรน เตน กิลมิยมาโน เนสาทพฺราหฺมโณ สีสํ
อุกฺขิปิตฺวา คาถมาห
         โลกฺยํ สชฺชนฺตํ อุทกํ       ปยาคสฺมึ ปติฏฺฐิตํ
         โก มํ อชฺโฌหรี ภูโต      โอคาฬฺหํ ยมุนํ นทินฺติ ฯ
      ตตฺถ โลกฺยนฺติ เอวํ ปาปปวาหนสมตฺถํ โลกสมฺมตํ ฯ
สชฺชนฺตนฺติ เอวรูปํ อุทกํ อภิสิญฺจนฺตํ ฯ ปยาคสฺมินฺติ ปยาคติตฺเถ ฯ
      อถ นํ สุโภโค คาถาย อชฺฌภาสิ
               ยเทส โลกาธิปตี ยสสฺสี
               พาราณสึ ปกีรหรี สมนฺตโต
               ตสฺสาหํ ปุตฺโต อุรคูสภสฺส
               สุโภโคติ มํ พฺราหฺมณ เวทยนฺตีติ ฯ
      ตตฺถ ยเทสาติ โย เอโส ฯ ปกีรหรี สมนฺตโตติ
ปจฺจตฺถิกานํ ทุกฺขอุปหรณสมตฺถตาย ปริสมนฺตโต ปกีรหรี สพฺพํ
ปริกฺขิปิตฺวา อุปริผเณน ฉาเทสิ ฯ
     อถ พฺราหฺมโณ อยํ ภูริทตฺตสฺส ภาตา น เม ชีวิตํ ทสฺสติ
ยนฺนูนาหํ เอตสฺส เจว มาตาปิตูนญฺจสฺส วณฺณกิตฺติภณเนน
มุทุจิตฺตํ กตฺวา อตฺตโน ชีวิตํ ยาเจยฺยนฺติ จินฺเตตฺวา คาถมาห
               สเจสิ ปุตฺโต อุรคูสภสฺส
               กาสิสฺส รญฺโญ อมราธิปสฺส
               มเหสกฺโข อญฺญตโร ปิตา เต
               มจฺเจสุ มาตา ปน เต อตุลฺยา
               น ตาทิโส อรหติ พฺราหฺมณสฺส
               ทาสํปิ โอหาริตุํ มหานุภาโวติ ฯ
      ตตฺถ กาสิสฺสาติ อปเรน นาเมน เอวํนามกสฺส
กาสิกรญฺโญติ วทนฺติเยว ฯ กาสิกราชธีตาย คหิตตฺตา กาสิกรชฺชํปิ ตสฺเสว
สนฺตกํ กตฺวา วณฺเณติ ฯ อมราธิปสฺสาติ ทีฆายุกตาย อมรสํขาตานํ
นาคานํ อธิปติสฺส ฯ มเหสกฺโขติ มเหสกฺขานํ อญฺญตโร ฯ
ทาสํปีติ ตาทิโส หิ มหานุภาโว อานุภาวรหิตํ พฺราหฺมณสฺส ทาสํปิ
อุทเก โอหาริตุํ นารหติ ปเคว มหานุภาวํ พฺราหฺมณนฺติ วทติ ฯ
      อถ นํ สุโภโค อเร ทุฏฺฐ พฺราหฺมณ ตฺวํ มํ วญฺเจตฺวา
มุญฺจิสฺสามีติ มญฺญสิ น เต ชีวิตํ ทสฺสามีติ เตน กตกมฺมํ
ปกาเสนฺโต อาห
         รุกฺขํ นิสฺสาย วิชฺฌิตฺโถ     เอเณยฺยํ ปาตุมาคตํ
         โส วิทฺโธ ทูรมาจริ       สรเวเคน เสกฺขวา
         ตํ ตฺวํ ปติตมทฺทกฺขิ        อรญฺญสฺมึ พฺรหาวเน
         ส มํสกาชํ อาทาย        สายํ นิโคฺรธมุปาคมิ
         สุวสาลิยสํฆุฏฺฐํ           ปิงฺคิยํ สณฺฐตายุตํ
         โกกิลาภิรุทํ รมฺมํ         ธุวํ หริตสทฺทลํ
         ตตฺถ เต โส ปาตุรหุ      อิทฺธิยา ยสสา ชลํ
         มหานุภาโว ภาตา เม      กญฺญาหิ ปริวาริโต
         โส เตน ปริจิณฺโณ ตฺวํ      สพฺพกาเมหิ ตปฺปิโต
         อทุฏฺฐสฺส ตุวํ ทุพฺภิ         ตนฺเต เวรํ อิธาคตํ
         ขิปฺปํ คีวํ ปสาเรหิ         น เต ทสฺสามิ ชีวิตํ
         ภาตุ ปริสรํ เวรํ          เฉทยิสฺสามิ เต สิรนฺติ ฯ
      ตตฺถ สายํ นิโคฺรธมุปาคมีติ วิกาเล นิโคฺรธํ อุปคโตสิ ฯ
ปิงฺคิยนฺติ ปตฺตานํ วณฺเณน ปิงฺคิยํ ฯ สณฺฐตายุตนฺติ ปาโรหปริกิณฺณํ ฯ
โกกิลาภิรุทนฺติ โกกิลาหิ อภิรุทํ ฯ ธุวํ หริตสทฺทลนฺติ
อุทกภูมิยํ ชาตตฺตา นิจฺจํ หริตสทฺทลํ ภูมิภาคํ ฯ ปาตุรหูติ ตสฺมึ
เต นิโคฺรเธ ฐิตสฺส โส มม ภาตา ปากโฏ อโหสิ ปญฺญายิ ฯ
อิทฺธิยาติ ปุญฺญเตเชน ฯ โส เตนาติ โส ตุวํ เตน อตฺตโน
ภวนํ เนตฺวา ปริจิณฺโณ ฯ ปริสรนฺติ ตยา มม ภาตุ กตํ เวรํ
ปาปกมฺมํ ปริสฺสรนฺโต อนุสฺสรนฺโต ฯ เฉทยิสฺสามีติ ฉินฺทิสฺสามิ ฯ
      อถ พฺราหฺมโณ น เม เอส ชีวิตํ ทสฺสติ ยํกิญฺจิ ปน
วตฺวา โมกฺขตฺถาย วายมิตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา คาถมาห
       อชฺฌายิโก ยาจโยคี        อาหุตคฺคิ จ พฺราหฺมโณ
       เอเตหิ ตีหิ ฐาเนหิ        อวชฺโฌ ภวติ พฺราหฺมโณติ ฯ
      ตตฺถ เอเตหีติ เอเตหิ อชฺฌายิกาทีหิ ตีหิ การเณหิ พฺราหฺมโณ
อวชฺโฌ น ลพฺภา พฺราหฺมณํ วธิตุํ โย หิ พฺราหฺมณํ วเธติ โส
นิรเย นิพฺพตฺตตีติ ฯ
      ตํ สุตฺวา สุโภโค สํสยํ ปกฺขนฺโต หุตฺวา อิมํ นาคภวนํ
เนตฺวา ภาตโร ปฏิปุจฺฉิตฺวา ชานิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา เทฺว คาถา
อภาสิ
         ยํ ปุรํ ธตรฏฺฐสฺส          โอคาฬฺหํ ยมุนํ นทึ
         โชตเต สพฺพโสวณฺณํ        คิรมาหจฺจ ยามุนํ
         ตตฺถ (เต) ปริสพยคฺฆา     โสทริยา มม ภาตโร
         ยถา เต ตตฺถ วกฺขนฺติ      ตถา เหสฺสสิ พฺราหฺมณาติ ฯ
      ตตฺถ ยํ ปุรนฺติ ยํ นครํ ฯ โอคาฬฺหนฺติ อนุปวิฏฺฐํ ฯ
คิริมาหจฺจ ยามุนนฺติ ยมุนาโต อวิทูเร ฐิตํ หิมวนฺตํ อาหจฺจ ฯ
โชตเตติ โชตติ ฯ ตตฺถ เตติ ตสฺมึ นคเร เต มม ภาตโร
วสนฺติ ฯ ตตฺถ นีเต ตยิ ยถา เต วกฺขนฺติ ตถา ภวิสฺสสิ สเจ หิ
สจฺจํ กเถสิ ชีวิตํ เต อตฺถิ โน เจ ตตฺเถว สีสํ เต ฉินฺทิสฺสามีติ ฯ
      อิติ นํ วตฺวา สุโภโค คีวายํ คเหตฺวา ขิปนฺโต อกฺโกสนฺโต
ปริภาสนฺโต มหาสตฺตสฺส ปาสาททฺวารํ อคมาสิ ฯ
                    สุโภคกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ ฯ
      อถ นํ โทวาริโก หุตฺวา นิสินฺโน กาณาริฏฺโฐ ตถา กิลเมตฺวา
อานียมานํ พฺราหฺมณํ ทิสฺวา ปฏิมคฺคํ คนฺตฺวา สุโภค มา
นํ วิเหฐยิ โลกสฺมึ หิ พฺราหฺมณา นาม มหาพฺรหฺมุโน ปุตฺตา
สเจ มหาพฺรหฺมา ชานิสฺสติ อิเม มม ปุตฺเตปิ วิเหเฐนฺตีติ
กุชฺฌิตฺวา อมฺหากํ สกลนาคภวนํ วินาเสสฺสติ โลกสฺมึ หิ พฺราหฺมณา
นาม เสฏฺฐา มหานุภาวา ตฺวํ เตสํ มหานุภาวํ น ชานาสิ อหํ
ชานามีติ อาห ฯ กาณาริฏฺโฐ กิร อตีตานนฺตเร ภเว
ยญฺญการพฺราหฺมโณ อโหสิ ตสฺมา เอวมาห วตฺวา จ ปน อนุภูตปุพฺพวเสน
ยชนสีโล หุตฺวา สุโภคญฺจ นาคปริสญฺจ อามนฺเตตฺวา เอถ
โภ ยญฺญการกานํ พฺราหฺมณานํ โว คุเณ วณฺณยิสฺสามีติ วตฺวา
ยญฺญวณฺณนํ อารภนฺโต อาห
                อนิตฺตรา อิตรสมฺปยุตฺตา
                ยญฺญา จ เวทา จ สุโภค โลเก
                ตทคฺครยฺหํ หิ วินินฺทมาโน
                ชหาติ วิตฺตญฺจ สตญฺจ ธมฺมนฺติ ฯ
      ตตฺถ อนิตฺตราติ สุโภค อิมสฺมึ โลเก ยญฺญา เวทา จ
อนิตฺตรา น ลามกา มหานุภาวา ฯ เต อิตเรหิ พฺราหฺมเณหิ
สมฺปยุตฺตา ตสฺมา พฺราหฺมณาปิ อนิตฺตราว ชาตา ฯ ตทคฺครยฺหนฺติ
ตสฺมา อคารยฺหํ พฺราหฺมณํ วินินฺทมาโน ธนญฺจ สตญฺจ ปณฺฑิตานํ
ธมฺมญฺจ ชหาติ ฯ
      อิทํ กิร โส อิมินา ภูริทตฺเต มิตฺตทุพฺภิกมฺมํ กตนฺติ วตฺตุํ
นาคปริสา มา ลพฺภนฺตูติ อโวจ ฯ อถ นํ กาณาริฏฺโฐ
สุโภค ชานาสิ ปน อยํ โลโก เกน นิมฺมิโตติ วตฺวา น ชานามีติ
วุตฺเต พฺราหฺมณานํ ปิตามเหน มหาพฺราหฺมุนาติ ทสฺเสตุํ อิตรํ
คาถมาห
                อชฺเฌนมริยา ปฐวึ ชนินฺทา
                เวสฺสา กสึ ปาริจริยญฺจ สุทฺทา
                อุปาคู ปจฺเจกํ ยถาปเทสํ
                กตาหุ เอเต วสินาติ อาหูติ ฯ
      ตตฺถ อุปาคูติ อุปาคตา ฯ พฺรหฺมา กิร พฺราหฺมณาทโย จตฺตาโร
วณฺเณ นิมฺมินิตฺวา อริเย ตาว พฺราหฺมเณ อาห ตุมฺเห อชฺเฌนเมว
อุปคจฺฉถ มา อญฺญํ กิญฺจิ กริตฺถาติ ฯ ชนินฺเท อาห ตุมฺเห
ปฐวิญฺเญว ชินิตฺถ มา อญฺญํ กิญฺจิ กริตฺถาติ ฯ เวสฺเส อาห
ตุมฺเห กสึเยว อุปคจฺฉถาติ ฯ สุทฺเท อาห ตุมฺเห ติณฺณํ วณฺณานํ
ปาริจริยํเยว อุเปถาติ ฯ ตโต ปฏฺฐาย อริยา อชฺเฌนํ ชนินฺทา ปฐวึ
เวสฺสา กสึ สุทฺทา ปาริจริยํ อุปคตาติ วทนฺติ ฯ ปจฺเจกํ
ยถาปเทสนฺติ อุปคจฺฉนฺตา จ ปาฏิเยกฺกํ อตฺตโน กุลปฺปเทสานุรูเปน
พฺรหฺมุนา วุตฺตนิยาเมเนว อุปคตา ฯ กตาหุ เอเต วสินาติ อาหูติ
เอวํ กิร เต วสินา มหาพฺรหฺมุนา กตา อเหสุนฺติ กเถนฺติ ฯ
      เอวํ มหาคุณา เอเต พฺราหฺมณา นาม โย หิ เอเตสุ จิตฺตํ
ปสาเทตฺวา ทานํ เทติ ตสฺส อญฺญตฺถ ปฏิสนฺธิ นตฺถิ เทวโลกเมว
คจฺฉตีติ วตฺวา อาห
                ธาตา วิธาตา วรุโณ กุเวโร
                โสโม ยโม จนฺทิมา วายุ สุริโย
                เอเตปิ ยญฺญํ ปุถุโล ยชิตฺวา
                อชฺฌายิกานํ อถ สพฺพกาเม
                วิกาสิตา จาปสตานิ ปญฺจ
                โย อชฺชุโน พลวา ภีมเสโน
                สหสฺสพาหุ อสโม ปฐพฺยา
               โสปิ ตทา อาทหิ ชาตเวทนฺติ ฯ
      ตตฺถ เอเตปีติ เอเต ธาตาทโย เทวราชาโน ฯ ปุถุโลติ
อเนกปฺปการํ ยญฺญํ ยชิตฺวา ฯ อถ สพฺพกาเมติ อถ อชฺฌายิกานํ
พฺราหฺมณานํ สพฺพกาเม ทตฺวา เอตานิ ฐานานิ ปตฺตาติ ทสฺเสติ ฯ
วิกาสิตาติ อากฑฺฒิตา ฯ จาปสตานิ ปญฺจาติ น ปญฺจ จาปสตานิ ปญฺจ
จาปสตปฺปมาณํ ปน มหาธนุํ สยํ เอว อากฑฺฒติ ฯ ภีมเสโนติ
ภยานกเสโน ฯ สหสฺสพาหูติ น ตสฺส พาหูนํ สหสฺสํ ปญฺจนฺนํ
ปน ธนุคฺคหสตานํ พาหุสหสฺเสน อากฑฺฒิตสฺส มหาธนุโน อากฑฺฒิ
เตเนวํ วุตฺตํ ฯ อาทหิ ชาตเวทนฺติ โสปิ ราชา ตสฺมึ กาเล
พฺราหฺมเณ สพฺพกาเมหิ สนฺตปฺเปตฺวา อคฺคึ อาทหิ ปติฏฺฐาเปตฺวา
ปริจริ เตเนว การเณน เทวโลเก นิพฺพตฺโต ตสฺมา พฺราหฺมณา
นาม อิมสฺมึ โลเก เชฏฺฐกาติ อาห ฯ
      โส อุตฺตรึปิ พฺราหฺมเณเยว วณฺเณนฺโต คาถมาห
                โย พฺราหฺมเณ โภชยิ ทีฆรตฺตํ
                อนฺเนน ปาเนน ยถานุภาวํ
                ปสนฺนจิตฺโต อนุโมทมาโน
                สุโภค เทวญฺญตโร อโหสีติ ฯ
      ตตฺถ โยติ อนิยมนิทฺเทสวจนํ โย โส โปราณโก
พาราณสิราชาติ ทสฺเสติ ฯ ยถานุภาวนฺติ ยถาพลํ ยทสฺส อตฺถิ ตํ สพฺพํ
ปริจฺจชิตฺวา โภเชสิ ฯ เทวญฺญตโรติ สุโภค โส อญฺญตโร
มเหสกฺขเทวราชา อโหสิ เอวํ พฺราหฺมณา นาม อคฺคทกฺขิเณยฺยาติ ฯ
      อถสฺส กาณาริฏฺโฐ อปรํปิ การณํ อาหริตฺวา ทสฺเสนฺโต
คาถมาห
                มหาสนํ เทวมโนมวณฺณํ
                โย สปฺปินา อสกฺขิ เชตุมคฺคึ
                โส ยญฺญตตฺตํ วรโต ยชิตฺวา
                ทิพฺพํ คตึ มุชตินฺทชฺฌคจฺฉีติ ฯ
      ตตฺถ มหาสนนฺติ มหาภกฺขํ ฯ เชตุนฺติ สนฺตปฺปิตุํ ฯ
ยญฺญตตฺตนฺติ ยญฺญวิธานํ ฯ วรโตติ วรนฺตสฺส อคฺคิเทวสฺส ยชิตฺวา ฯ
มุชตินฺทชฺฌคจฺฉีติ มุชตินฺโท อธิคโต ฯ
      เอโก กิร ปุพฺเพ พาราณสิยํ มุชตินฺโท นาม ราชา พฺราหฺมเณ
ปกฺโกสาเปตฺวา สคฺคมคฺคํ ปุจฺฉิ ฯ อถ นํ เต พฺราหฺมณา
พฺราหฺมณานญฺจ พฺราหฺมณเทวตานญฺจ สกฺการํ กโรหีติ วตฺวา กา
พฺราหฺมณเทวตาติ วุตฺเต อคฺคิ เทโวติ ตํ นวนีตสปฺปินา สนฺตปฺปหีติ
อาหํสุ ฯ โส ตถา อกาสิ ฯ
      โส ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต อิมํ คาถมาห
                มหานุภาโว วสฺสสหสฺสชีวี
                โย ปพฺพชิ ทสฺสนีโย อุฬาโร
                หิตฺวา อปริยนฺตํ รฏฺฐํ สเสนํ
                ราชา ทุทีโปปชฺฌคามิ สคฺคนฺติ ฯ
      ตตฺถ ปพฺพชีติ ปญฺจ วสฺสสตานิ รชฺชํ กาเรนฺโต พฺราหฺมณานํ
สกฺการํ กตฺวา อปริยนฺตํ รฏฺฐํ สเสนํ ชหิตฺวา ปพฺพชิ ปญฺจ
วสฺสสตานิ สมณธมฺมํ กโรนฺโต ทสฺสนีโย อคฺคทกฺขิเณยฺโย ฯ
ทุทีโปปีติ โส ทุทีโป นาม ราชา พฺราหฺมเณ ปูเชตฺวาว สคฺคํ
คโตติ วทติ ฯ ทุทิโปติปิ ปาโฐ ฯ
      อปรานิปิสฺส อุทาหรณานิ ทสฺเสนฺโต อาห
                โย สาคโร สาครนฺตํ วิชิตฺวา
                ยูปํ สุภํ โสวณฺณมยํ อุฬารํ
                อุสฺเสสิ เวสฺสานรมาทหาโน
                สุโภค เทวญฺญตโร อโหสิ
                ยสฺสานุภาเวน สุโภค คงฺคา
                ปวตฺตติ ทธิสนฺนิสินฺนํ สมุทฺทํ
                โส โลมปาโท ปริจริยมคฺคึ
                องฺโค สหสฺสกฺขปุรมชฺฌคจฺฉีติ ฯ
      ตตฺถ สาครนฺตนฺติ สาครปริยนฺตํ ปฐวึ ฯ อุสฺเสสีติ พฺราหฺมเณ
สคฺคมคฺคํ ปุจฺฉิตฺวา สุวณฺณยูปํ อุสฺสาเปหีติ วุตฺเต ปสุฆาตนตฺถาย
อุสฺสาเปสิ ฯ เวสฺสานรมาทหาโนติ เวสฺสานรํ อคฺคึ อาทหนฺโต ฯ
เวสฺสานรินฺติ วา ปาโฐ ฯ เทวญฺญตโรติ สุโภค โส หิ ราชา
อคฺคึ ปูเชตฺวา อญฺญตโร มเหสกฺขเทโว อโหสีติ วทติ ฯ
ยสฺสานุภาเวนาติ สุโภค คงฺคา จ สมุทฺโท จ เกน กโต กึ ชานาสีติ ฯ
น ชานามีติ ฯ กึ ตฺวํ ชานาสิ พฺราหฺมเณเยว โปเถตุํ ชานาสีติ ฯ
อตีตสฺมึ หิ องฺโค นาม โลมปาโท พาราณสิราชา พฺราหฺมเณ
สคฺคมคฺคํ ปุจฺฉิตฺวา เตหิ หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา พฺราหฺมณานํ สกฺการํ
กตฺวา อคฺคึ ปริจราหีติ วุตฺเต อปริมาณา คาวิโย จ มหิสิโย
จ อาทาย หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา ตถา อกาสิ ฯ พฺราหฺมเณหิ ภุตฺตา
ติริตฺตํ ขีรทธิ กึ กาตพฺพนฺติ วุตฺเต ฉฑฺเฑถาติ อาหํสุ ฯ ตตฺถ
ตตฺถ โถกสฺส ขีรสฺส ฉฑฺฑิตฏฺฐาเน กุนฺนนทิโย อเหสุํ ฯ พหุ
กสฺส ฉฑฺฑิตฏฺฐาเน คงฺคา ปวตฺติตฺถ ฯ ตํ ปน ขีรํ ยตฺถ ทธิ
หุตฺวา สนฺนิสินฺนํ ฐิตํ ตํ สมุทฺทํ นาม ชาตํ ฯ อิติ โส เอวรูปํ
สกฺการํ กตฺวา พฺราหฺมเณหิ วุตฺตวิธาเนน อคฺคึ ปริจริยสหสฺสกฺขปุรํ
อชฺฌคจฺฉิ ฯ
      อิติ ตสฺส อิทํ อตีตํ อาหริตฺวา อิมํ คาถมาห
                มหิทฺธิโก เทววโร ยสสฺสี
                เสนาปติ ติทิเว วาสวสฺส
                โส โสมยาเคน มลํ วิหนฺตฺวา
                สุโภค เทวญฺญตโร อโหสีติ ฯ
      ตตฺถ โส โสมยาเคน มลํ วิหนฺตฺวาติ โภ สุโภค โย อิทานิ
สกฺกสฺส เสนาปติ มหายโส เทวปุตฺโต โสปิ ปุพฺเพ พาราณสิราชา
พฺราหฺมเณ สคฺคมคฺคํ ปุจฺฉิตฺวา เตหิ โสมยาเคน อตฺตโน มลํ
ปวาเหตฺวา เทวโลกํ คจฺฉสีติ วุตฺเต พฺราหฺมณานํ มหนฺตํ สกฺการํ
กตฺวา เตหิ วุตฺตวิธาเนน โสมยาคํ กตฺวา เตน อตฺตโน มลํ
วิหนฺตฺวา เทวญฺญตโร ชาโตติ อิมมตฺถํ ปกาเสนฺโต เอวมาห ฯ
      อปรานิปิสฺส อุทาหรณานิ ทสฺเสนฺโต อาห
                อการยิ โลกมิมํ ปรญฺจ
                ภาติรถึ หิมวนฺตญฺจ วิชฺฌํ
                โย อิทฺธิมา เทววโร ยสสฺสี
                โสปิ ตทา อาทหิ ชาตเวทํ
                มาลาคิริ หิมวา โย จ วิชฺฌา
                สุทสฺสโน นิสฺสโภ กากเวรุ
                เอเต จ อญฺเญ จ นคา มหนฺตา
                จิตฺยา กตา ยญฺญกเรภิ มาหูติ ฯ
      ตตฺถ โสปิ ตทา อาทหิ ชาตเวทนฺติ ภาติก สุโภค เยน
มหาพฺรหฺมุนา อยญฺจ โลโก ปโร จ โลโก ภาติรถิคงฺคา จ
หิมวนฺตปพฺพตา วิชฺฌา ปพฺพตา จ กากเวรุ จ กตา โสปิ ยทา
พฺรหฺมุปฺปตฺติโต ปุพฺเพ มาณวโก อโหสิ ตทา อคฺคิเมว อาทหิ อคฺคึ ชุหิตฺวา
มหาพฺรหฺมา หุตฺวา อิทํ สพฺพมกาสิ เอวํ มหิทฺธิกา พฺราหฺมณาติ
ทสฺเสติ ฯ จิตฺยา กตาติ ปุพฺเพ กิร เอโก พาราณสิราชา พฺราหฺมเณ
สคฺคมคฺคํ ปุจฺฉิตฺวา พฺราหฺมณานํ สกฺการํ กโรหีติ วุตฺเต เตสํ
มหาทานํ ทตฺวา มยฺหํ ทาเน กึ นตฺถีติ ปุจฺฉิตฺวา สพฺพํ เทว
อตฺถิ พฺราหฺมณานํ ปน อาสนานิ นปฺปโหนฺตีติ วุตฺเต อิฏฺฐิกานิ
จินาเปตฺวา อาสนานิ กาเรสิ ฯ เอตา จิตฺยา กตา สยนปีฐกา
พฺราหฺมณานํ อานุภาเวน วฑฺฒิตฺวา มาลาคิริอาทโย ปพฺพตา ชาตา
เอวเมเต ปพฺพตา ยญฺญกาเรหิ พฺราหฺมเณหิ กตาติ กเถนฺตีติ ฯ
      อถ นํ ปุน อาห ภาติก ชานาสิ ปนายํ สมุทฺโท เกน
การเณน อเปยฺโย โลโณทโก ชาโตติ ฯ น ชานามิ อริฏฺฐาติ ฯ
อถ นํ ตฺวํ พฺราหฺมเณเยว วิหึสิตุํ ชานาสิ กึ อญฺญํ ชานิสฺสสิ
สุโณหีติ วตฺวา คาถมาห
                อชฺฌายิกํ มนฺตคุณูปปนฺนํ
                ตปสฺสินํ ยาจโยคีติธาหุ
                ตีเร สมุทฺทสฺสุกํ สชฺชนฺตํ
                ตํ สาครชฺโฌหริ เตนเปยฺโยติ ฯ
      ตตฺถ ยาจโยคี ติธาหูติ ตํ พฺราหฺมณํ ยาจโยคีติ อิธ โลเก
อาหุ ฯ อุทกํ สชฺชนฺตนฺติ โส กิเรกทิวสํ ปาปปวาหนกมฺมํ กโรนฺโต
ตีเร ฐตฺวา สมุทฺทโต อุทกํ คเหตฺวา อตฺตโน อุปริ สชฺชนฺโต
อพฺภุกฺกีริ ฯ อถ นํ เอวํ กโรนฺตํ วฑฺฒิตฺวา สาคโร อชฺโฌหริ
ตํ การณํ มหาพฺรหฺมา สุตฺวา อิมินา กิร เม ปุตฺโต หโตติ
กุชฺฌิตฺวา สมุทฺโท อเปยฺโย โลโณทโก ภวตูติ อภิสปิ ฯ เตเนว
การเณน สมุทฺโท อเปยฺโย โลโณทโก ชาโต ฯ เอวรูปา
มหาคุณา เอเต พฺราหฺมณา นามาติ ฯ
      ปุนปิ อาห
                อายาควตฺถูนิ ปุถู ปฐพฺยา
                สํวิชฺชนฺติ พฺราหฺมณา วาสวสฺส
                ปุริมํ ทิสํ ปจฺฉิมํ ทกฺขิณุตฺตรํ
                สํวิชฺชมานา ชนยนฺติ เวทนฺติ ฯ
      ตตฺถ วาสวสฺสาติ ปุพฺเพ พฺราหฺมณานํ ทานํ ทตฺวา
วาสวตฺตํ ปตฺตสฺส วาสวสฺส สกฺกสฺส ฯ อายาควตฺถูนีติ ปุพฺเพ
ปุญฺญกฺเขตฺตภูตา อคฺคทกฺขิเณยฺยา ปฐพฺยา ปฐวิยา ปุถู พฺราหฺมณา
สํวิชฺชนฺติ ฯ ปุริมํ ทิสนฺติ เต อิทานิปิ อิมาสุ จตูสุ ทิสาสุ
สํวิชฺชมานา ตสฺส วาสวสฺส มหนฺตํ เวทํ ชนยนฺติ ปีติโสมนสฺสํ
อาวหนฺติ ฯ
      เอวํ อริฏฺโฐ จุทฺทสหิ คาถาหิ พฺราหฺมเณ จ ยญฺเญ จ
เวเท จ วณฺเณสิ
                 ฯ ยญฺญวาทวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ
      ตสฺส ตํ กถํ สุตฺวา มหาสตฺตสฺส คิลานฏฺฐานํ อาคตา พหู
นาคา อยํ ภูตเมว กเถตีติ มิจฺฉาคาหํ คณฺหนาการปฺปตฺตา
ชาตา ฯ มหาสตฺโต คิลานเสยฺยาย นิปนฺโนว ตํ สพฺพํ อสฺโสสิ ฯ
นาคาปิสฺส อาโรเจสุํ ฯ ตโต จินฺเตสิ อริฏฺโฐ มิจฺฉามคฺคํ
วณฺเณสิ หนฺทาหํ วาทํปิสฺส ภินฺทิตฺวา ปริสํ สมฺมาทิฏฺฐิกํ กริสฺสามีติ ฯ
โส อุฏฺฐาย นหาตฺวา สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิโต ธมฺมาสเน
นิสีทิตฺวา สพฺพํ นาคปริสํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อริฏฺฐํ ปกฺโกสาเปตฺวา
อริฏฺฐ ตฺวํ อภูตํ วตฺวา เวเท จ ยญฺเญ จ พฺราหฺมเณ จ
วณฺเณสิ พฺราหฺมณานํ หิ เวทวิธาเนน ยญฺญยชนํ นาม อนริยสมฺมตํ
น สคฺคมคฺคาวหํ ตว วาเท อภูตํ ปสฺสามาติ วตฺวา ยญฺญเภทวาทํ
นาม อารภนฺโต อาห
                กลีหิ ธีรานํ กตํ มคานํ
                ภวนฺติ เวทชฺฌคตา อริฏฺฐ
                มรีจิธมฺมํ อสเมกฺขิตตฺตา
                มายาคุณา นาติวหนฺติ ปญฺญํ
                เวทา น ตาณาย ภวนฺติรสฺส
                มิตฺตทฺทุโน ภูนหุโน นรสฺส
                น ตายเต ปริจิณฺโณว อคฺคิ
                โทสนฺตรํ มจฺจมนริยกมฺมํ
                สพฺพญฺจ มจฺจา สธนา สโภคา
                อาทิปิตํ ทารุ ติเณน มิสฺสํ
                ทหํ น ตปฺเป อสมตฺถเตโช
                โก ตํ สุภิกฺขํ ทิรสญฺญุ กิริยา
                ยถาปิ ขีรํ วิปริณามธมฺมํ
                ทธิภวิตฺวา นวนีตญฺจ โหติ
                เอวํปิ อคฺคิ วิปริณามธมฺโม
                เตโช สมารุหติ โยคยุตฺโต
                น ทิสฺสติ อคฺคิมนุปฺปวิฏฺโฐ
                สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ
                นามตฺถมาโน อรณีนเรน
                นากมฺมุนา ชายติ ชาตเวโท
                สเจ หิ อคฺคิ อนฺตรโต วเสยฺย
                สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ
                สพฺพานิ สุสฺเสยฺยุํ วนานิ โลเก
                สุกฺขานิ กฏฺฐานิ จ ปชฺชเลยฺยุํ
                กโรติ เจ ทารุติเณน ปุญฺญํ
                โภชํ นโร ธูมสิขึ ปตาปวํ
                องฺคาริกา โลณกรา จ สูทา
                สรีรทาหาปิ กเรยฺยุํ ปุญฺญํ
                อถ เจ หิ เอเตปิ กโรนฺติ ปุญฺญํ
                อชฺเฌนมคฺคึ อิธ ตปฺปยิตฺวา
                น โกจิ โลกสฺมึ กโรติ ปุญฺญํ
                โภชํ นโร ธูมสิขึ ปตาปวํ
                กถํ หิ โลกาปจิโต สมาโน
                อมนุญฺญคนฺธํ พหูนํ อกนฺตํ
                ยเทว มจฺจา ปริวชฺชยนฺติ
                ตทปฺปสฏฺฐํ ทิรสญฺญุ ภุญฺเช
                สิขิญฺหิ เทเวสุ วทนฺติ เอเก
                อาปํ มิลกฺขู ปน เทวมาหุ
                สพฺเพว เอเต วิตถํ ภณนฺติ
                อคฺคิ น เทวญฺญตโร น อาโป
                อนินฺทฺริยํ สนฺตมสญฺญกายํ
                เวสฺสานรํ กมฺมกรํ ปชานํ
                ปริจริยมคฺคึ สุคตึ กถํ วชฺเช
                ปาปานิ กมฺมานิ จ กุพฺพมาโน
                สพฺพาภิภูตาหุธ ชีวิกตฺถา
                อคฺคิสฺส พฺรหฺมา ปริจาริโกติ
                สพฺพานุภาวี จ วสี กิมตฺถํ
                อนิมฺมิโต นิมฺมิตํ วนฺทิตสฺส
                หาสํ อนิชฺฌานกฺขมํ อตจฺฉํ
                สกฺการเหตุ ปริกรึสุ ปุพฺเพ
                เต ลาภสกฺกาเร อปาตุภูเต
                สนฺธาภิตา ชนฺตุภิ สนฺติธมฺมํ
                อชฺเฌนมริยา ปฐวึ ชนินฺทา
                เวสฺสา กสึ ปาริจริยญฺจ สุทฺทา
                อุปาคู ปจฺเจกํ ยถา ปเทสํ
                กตาหุ เอเต วสินาติ อาหุ
                เอตญฺจ สจฺจํ วจนํ ภเวยฺย
                ยถา อิทํ ภาสิตํ พฺราหฺมเณหิ
                นาขตฺติโย ชาตุ ลเภถ รชฺชํ
                นาพฺราหฺมโณ มนฺตปทานิ สิกฺเข
                นาญฺญตฺร เวสฺสา หิ กสึ กเรยฺยุํ
                สุทฺโท น มุญฺเจ ปรเปสนาย
                ยสฺมา จ เอตํ วจนํ อภูตํ
                มุสาวิเม โอทริยา ภณนฺติ
                ตทปฺปปญฺญา อภิสทฺทหนฺติ
                ปสฺสนฺติ ตํ ปณฺฑิตา อตฺตนาว
                ขตฺยา หิ เวสฺสานํ พลึ หรนฺติ
                อาทาย สตฺถานิ หนนฺติ พฺราหฺมณา
                ตํ ตาทิสํ สํขุภิตํ วิภินฺนํ
                กสฺมา พฺรหฺมา น อุชุํ กโรติ โลกํ
                สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก
                พฺรหฺมาปหู ภูตปตี ปชานํ
                กึ สพฺพโลกํ วิทหิ อลกฺขึ
                กึ สพฺพโลกํ น สุขํ อกาสิ
                สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก
                พฺรหฺมาปหู ภูตปตี ปชานํ
                มายา มุสาวชฺชมเทน จาปิ
                โลกํ อธมฺเมน กิมตฺถการี
                สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก
                พฺรหฺมาปหู ภูตปตี ปชานํ
                อธมฺมิโก ภูตปตี อริฏฺฐ
                ธมฺเม สตี โย วิทหี อธมฺมํ
                กีฏา ปฏงฺคา อุรคา จ เภงฺคา
                หนฺตฺวา กิมิ สุชฺฌติ มกฺขิกา จ
                เอเต หิ ธมฺมา อนริยรูปา
                กมฺโพชกานํ วิตถา พหูนนฺติ ฯ
      ตตฺถ เวทชฺฌคตาริฏฺฐาติ อริฏฺฐ อิทานิ เวทาธิคมานิ นาม
ธีรานํ ปราชยสํขาโต กลิคฺคาโห มคานํ พาลานํ ชยสํขาโต กตคฺคาโห ฯ
มรีจิธมฺมนฺติ อิทํ หิ เวทตฺตยํ มรีจิธมฺมํ ฯ ตยิทํ อสเมกฺขิตตฺตา
ยุตฺตายุตฺตํ อชานนฺตา พาลา อุทกสญฺญาย มิคา มรีจึ วิย
ภูตสญฺญาย อนวชฺชสญฺญาย อตฺตโน วินาสํ อุปคจฺฉนฺติ ฯ นาติวหนฺติ
ปญฺญนฺติ เอวรูปา ปน มายา โกฏฺฐาสา ปญฺญํ ปญฺญาสมฺปนฺนํ
ปุริสํ นาติวหนฺติ น วญฺเจนฺติ ฯ ภวนฺติรสฺสาติ รกาโร
พฺยญฺชนสนฺธิ อสฺส ฯ ภูนหุโนติ วุฑฺฒิฆาตกสฺส มิตฺตทุพฺภิโน นรสฺส
เวทา ตาณตฺถาย น ภวนฺติ ฯ ปติฏฺฐา โหตุํ น สกฺโกนฺตีติ
อตฺโถ ฯ ปริจิณฺโณว อคฺคีติ อคฺคิ วา ปริจณฺโณ ฯ โทสนฺตรนฺติ
ติวิเธน ทุจฺจริตโทเสน สโทสจิตฺตํ ปาปกมฺมํ ปุริสํ น ตายติ น
รกฺขติ ฯ สพฺพญฺจ มจฺจาติ สเจปิ หิ มจฺจา ยตฺตกํ โลเก ทารุ
อตฺถิ สพฺพํ ตํ สธนา สโภคา อตฺตโน ธเนน จ โภเคน จ
สทฺธึ ติเณน มิสฺสํ กตฺวา อาทิเปยฺยุํ ฯ เอวํ สพฺพํปิ ตํ เตหิ
อาทิปิตํ ทหนฺโต อยํ อสมตฺถเตโช อสทิสเตโช ตว อคฺคิ น
ตปฺเปยฺย เอวํ อตปฺปนียํ ภาติก ฯ ทิรสญฺญูติ ทฺวีหิ ชิวฺหาหิ
รสชานนสมตฺถ โก ตํ สปฺปิอาทีหิ สุภิกฺขํ วา สุหิตํ วา ฯ กิริยาติ
กเรยฺย โก สกฺกุเณยฺย กาตุํ ฯ เอวํ อติตฺตํ ปน เอตํ มหคฺฆสํ
สนฺตปฺเปตฺวา โก นาม เทวโลกํ คมิสฺสติ ปสฺส ยาวญฺเจตํ
ทุกฺกถิตนฺติ ฯ โยคยุตฺโตติ อรณิมถนโยเคน ยุตฺโต หุตฺวา ตํ ปจฺจยํ
ลภิตฺวาว สมาโรหติ นิพฺพตฺตติ ฯ เอวํ ปรวายาเมน อุปฺปชฺชมานํ อเจตนํ
ตํ ตฺวํ เทโวติ วทสิ ฯ อิทํปิ อภูตเมว กเถสีติ ฯ
อคฺคิมนุปฺปวิฏฺโฐติ อคฺคิ อนุปฺปวิฏฺโฐ ฯ นามตฺถมาโนติ นาปิ อรณิหตฺเถน
นเรน อมตฺถิยมาโน นิพฺพตฺติ ฯ นากมฺมุนา ชายติ ชาตเวโทติ น
ชาตเวทตฺถิกสฺส ปุริสสฺส กิริยํ วินา อตฺตโน ธมฺมตายเยว ชายติ ฯ
สุสฺเสยฺยุนฺติ อนฺโต อคฺคินา โสสิยมานานิ วนานิ สุสฺเสยฺยุํ
อลฺลาเนว สุสฺเสยฺยุํ ฯ โภชนฺติ โภเชนฺโต ฯ ธูมสิขึ ปตาปวนฺติ
ธูมสิขาย ยุตฺตํ ปตาปวนฺตํ ฯ องฺคาริกาติ องฺคารการกา ฯ
โลณกราติ โลโณทกํ ปจิตฺวา โลณการกา ฯ สูทาติ ภตฺตการกา ฯ
สรีรทาหาติ มตสรีรชฺฌาปกา ฯ ปุญฺญนฺติ เอเตปิ สพฺเพ ปุญฺญเมว
กเรยฺยุํ ฯ อชฺเฌนมคฺคินฺติ อชฺเฌนํ อคฺคึ มนฺตชฺฌายกา พฺราหฺมณาปิ
โหนฺตุ ฯ โกจิ นโร ธูมสิขึ ปตาปวนฺตํ อคฺคึ โภเชนฺโต ตปฺปยิตฺวาปิ
ปุญฺญํ น กโรติ นาม ฯ โลกาปจิโต สมาโนติ ตว เทโว โลกสฺส
อปจิโต ปูชิโต สมาโน ฯ ยเทวาติ ยํ อหิกุณปาทึ ปฏิกุลํ เชคุจฺฉํ มจฺจา
ทูรโตปริวชฺชยนฺติ ฯ ตทปฺปสฏฺฐนฺติ ตํ อปฺปสฏฺฐํ สมฺม ทิรสญฺญุ กถํ
เกน การเณน ปริภุญฺเชยฺย ฯ เทเวสูติ เอเก มนุสฺสา สิขึ เทเวสุ
อญฺญตรํ เทวํ วทนฺติ ฯ มิลกฺขู ปนาติ อญฺญาณา ปน มิลกฺขู
อุทกํ เทโวติ วทนฺติ ฯ อสญฺญกายนฺติ อนินฺทฺริยพทฺธํ อจิตฺตกายํ
สมานํ เอตํ อเจตนํ ปชานํ ปจนาทิกมฺมกรํ เวสฺสานรํ อคฺคึ
ปริจริตฺวา ปาปานิ กมฺมานิ กโรนฺโต โลโก กถํ สุคตึ คมิสฺสติ ฯ
อิทํ เต อติวิย ทุกฺกถิตํ ฯ สพฺพาภิภูตาหุธ ชีวิกตฺถาติ อิเม
พฺราหฺมณา อตฺตโน ชีวิกตฺถํ มหาพฺรหฺมา สพฺพาภิภูติ อาหํสุ ฯ
สพฺโพ โลโก เตเนว นิมฺมิโตติ วทนฺติ ฯ ปุน อคฺคิสฺส พฺรหฺมา
ปริจาริโกติ วทนฺติ ฯ โสปิ กิร อคฺคึ ชูหเตว ฯ สพฺพานุภาวี จ
วสีติ โส ปน ยทิ สพฺพานุภาวี จ วสี จ อถ กิมตฺถํ สยํ อนิมฺมิโต
หุตฺวา อตฺตนาว นิมฺมิตํ ฯ วนฺทิตสฺสาติ วนฺทิโต ภเวยฺย อิทํปิ เต
ทุกฺกถิตเมว ฯ หาสนฺติ อริฏฺฐ พฺราหฺมณานํ วจนํ นาม หสิตพฺพยุตฺตกํ
ปณฺฑิตานํ นิชฺฌานํ น ขมติ ฯ ปริกรึสูติ อิเม พฺราหฺมณา เอวรูปํ
มุสาวาทํ อตฺตโน สกฺการเหตุ ปุพฺเพ ปตฺถรึสุ ฯ สนฺธาภิตา
ชนฺตูภิ สนฺติธมฺมนฺติ เอเต เอตฺตเก ลาภสกฺกาเร อปาตุภูเต ชนฺตูหิ
สทฺธึ โยเชตฺวา ปาณวธปฏิสํยุตฺตํ อตฺตโน ลทฺธิธมฺมปสํขาตํ
สนฺติธมฺมํ สนฺธาภิตา ยญฺญสุตฺตํ นาม คนฺถยึสูติ อตฺโถ ฯ เอตญฺเจ
สจฺจนฺติ ยเทตํ ตยา อชฺเฌนมริยาติ อาทิ วุตฺตํ เอตํ เจ สจฺจํ
ภเวยฺย ฯ นาขตฺติโยติ เอวํ สนฺเต อขตฺติโย รชฺชํ นาม น ลเภยฺย
อพฺราหฺมโณปิ มนฺตปทานิ น สิกฺเขยฺย ฯ มุสาวิเมติ มุสาว อิเม ฯ
โอทริยาติ อุทรนิสฺสิตชีวิกา อุทรปูรณเหตุ วา ฯ ตทปฺปปญฺญาติ ตํ
เตสํ วจนํ อปฺปปญฺญา ฯ อตฺตนา วาติ ปณฺฑิตา ปน เตสํ วจนํ
สโทสนฺติ อตฺตนาว ปสฺสนฺติ น สทฺทหนฺติ ฯ ตํ ตาทิสนฺติ ตํ ตถารูปํ ฯ
สํขุภิตนฺติ สํขุภิตฺวา พฺรหฺมุนา ฐปิตมริยาทํ ภินฺทิตฺวา ฐิตํ สํขุภิตํ
วิภินฺนํ โลกํ โส ตว พฺรหฺมา กสฺมา อุชุํ น กโรติ ฯ อลกฺขินฺติ
กึ การณา สพฺพโลเก ทุกฺขํ วิทหิ ฯ สุขนฺติ กึ น เอกนฺตสุขเมว
สพฺพโลกมกาสิ โลกวินาสโก โจโร มญฺเญ ตว พฺรหฺมาติ ฯ
มายาติ มายาย ฯ อธมฺเมน กิมตฺถการีติ อิมินา มายาทินา
อธมฺเมน กึ การณา สพฺพโลกํ อนตฺถการี นิรตฺถสํโยชยีติ อตฺโถ ฯ
อริฏฺฐาติ อริฏฺฐ ตว ภูตปติ อธมฺมิโก โย ทสวิเธ กุสลธมฺเม
สติ ธมฺมเมว อวิทหิตฺวา อธมฺมํ วิทหิ ฯ กีฏาติ อาทีสุ อุปโยคตฺเถ
ปตฺจตฺตวจนํ ฯ เอเต กีฏาทโย ปาเณ หนฺตฺวา มจฺโจ
สุชฺฌติ สคฺคํ อุเปติ เอเต หิ กมฺโพชกรฏฺฐวาสีนํ พหูนํ อนริยานํ
ธมฺมา ฯ เต ปน วิตถา อธมฺมา ธมฺมาติ วุตฺตา ฯ เตหิ ตว
พฺรหฺมุนา นิมฺมิเตหิ ภวิตพฺพนฺติ ฯ
      อิทานิ เตสํ วิตถภาวํ ทสฺเสนฺโต อาห
                สเจ หิ โส สุชฺฌติ โย หนาติ
                หโตปิ โส สคฺคมุเปติ ฐานํ
                โภวาทิ โภวาทินมารเภยฺยุํ ๑-
                เย วาปิ เตสํ อภิสทฺทเหยฺยุํ
                เนว มิคา น ปสุโนปิ คาโว
                อายาจนฺติ อตฺตวธาย เกจิ
                วิปฺผนฺทมานา อิธ ชีวิกตฺถา
                ยญฺเญสุ ปาเณ ปสุมารภนฺติ ๒-
                ยูปสฺส เน ปสุพนฺเธ จ พาลา
                จิเตฺรหิ วณฺเณหิ มุขํ นยนฺติ
                อยนฺเต ยูโป กามทุโห ปรตฺถ
                ภวิสฺสติ สสฺสโต สมฺปราเย
                สเจ จ ยูเป มณิสํขมุตฺตํ
@เชิงอรรถ:  มารเยยฺยุํ อิติปิ ฯ   ปสุมาหรนฺตีติปิ ปาโฐ ฯ
                ธญฺญํ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ
                สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ
                สเจ ทุเห ติทิเว สพฺพกาเม
                เตวิชฺชสํฆาว ปุถู ยเชยฺยุํ
                น พฺราหฺมณา กิญฺจิ น ยาชเยยฺยุํ
                กุโต จ ยูเป มณิสํขมุตฺตํ
                ธญฺญํ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ
                สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ
                กุโต ทุเห ติทิเว สพฺพกาเม
                สฐา จ ลุทฺทา จ ปลุทฺธพาลา
                จิเตฺรหิ วณฺเณหิ มุขํ นยนฺติ
                อาทาย อคฺคึ มม เทหิ วิตฺตํ
                ตโต สุขี โหหิสิ สพฺพกาเม
                ตมคฺคิหุตฺตํ สรณํ ปวิสฺส
                จิเตฺรหิ วณฺเณหิ มุขํ นยนฺติ
                โอโรปยิตฺวา เกสมสฺสุ นขญฺจ
                เวเทหิ วิตฺตํ อติคาฬฺหยนฺติ
                กากา อุลูกํว รโห ลภิตฺวา
                เอกํ สมานํ พหุกา สเมจฺจ
                อนฺนานิ โภตฺวา กุหกา กุหิตฺวา
                มุณฺฑํ กริตฺวา ยญฺญปโถสชฺชนฺติ
                เอวํ หิ โส วญฺจิโต พฺราหฺมเณหิ
                เอกํ สมานํ พหุกา สเมจฺจ
                เต โยคโยเคน วิลุมฺปมานา
                ทิฏฺฐํ อทิฏฺเฐน ธนํ หรนฺติ
                อกาสิยา ราชูหิ วานุสิฏฺฐา
                ตทสฺส อาทาย ธนํ หรนฺติ
                เต ตาทิสา โจรสมา อสนฺตา
                วชฺฌา น หญฺญนฺติ อริฏฺฐ โลเก
                อินฺทสฺส พาหารสิ ทกฺขิณาติ
                ยญฺเยสุ ฉินฺทนฺติ ปลาสยฏฺฐึ
                ตญฺเจปิ สจฺจํ มฆวา ฉินฺนพาหุ
                เกนสฺส อินฺโท อสุเร ชินาติ
                ตญฺเจว ตุจฺฉํ มฆวา สมงฺคี
                หนฺตฺวา อวชฺโฌ ปรโม สุเทโว
                มนฺตา อิเม พฺราหฺมณา ตุจฺฉรูปา
                สนฺทิฏฺฐิกา วญฺจนา เอสา โลเก
                มาลาคิริ หิมวา โย จ วิชฺฌา
                สุทสฺสโน นิสฺสโภ กากเวรุ
                เอเต จ อญฺเญ จ นาคา มหนฺตา
                จิตฺยา กตา ยญฺญกเรภิมาหุ
                ยถาปการานิ หิ อิฏฺฐกานิ
                จิตฺยา กตา ยญฺญกเรภิมาหุ
                น ปพฺพตา โหนฺติ ตถาปการา
                อญฺญาทิสา อจลา ทิฏฺฐเสลา
                น อิฏฺฐกา โหนฺติ สิลา จิเรน
                น ตตฺถ สญฺชายติ อโย น โลหํ
                ยญฺญญฺจ เอตํ ปริวณฺณยนฺตา
                จิตฺยา กตา ยญฺญกเรภิมาหุ
                อชฺฌายิกํ มนฺตคุณูปปนฺนํ
                ตปสฺสินํ ยาจโยคี ติธาหุ
                ตีเร สมุทฺทสฺสุทกํ สชฺชนฺตํ
                ตํ สาครชฺโฌหริ เตนเปยฺโย
                ปโรสหสฺสํปิ สมนฺตเวเท
                มนฺตูปปนฺเน นทิโย วหนฺติ
                น เตน พฺยาปนฺนรสูทกานิ
                กสฺมา สมุทฺโท อตุโล อเปยฺโย
                เยเกจิ กูปา อิธ ชีวโลเก
                โลณูทกา กูปขเนหิ ขาตา
                น พฺราหฺมณชฺโฌหรเณน เตสุ
                อาโป อเปยฺโย ทิรสญฺญุราหุ
                ปุเร ปุรฏฺฐา กา กสฺส ภริยา
                มโน มนุสฺสํ อชเนสิ ปุพฺเพ
                เตนาปิ ธมฺเมน น โกจิ หีโน
                เอวมฺปิ โวสฺสคฺควิภงฺคมาหุ
                จณฺฑาลปุตฺโตปิ อธิจฺจ เวเท
                ภาเสยฺย มนฺเต กุสโล มติมา
                น ตสฺส มุทฺธา วิปฺผเลยฺย สตฺตธา
                มนฺตา อิเม อตฺตวธาย กตา
                วจา กตา คิทฺธิ กตา คหิตา
                ทุมฺโมจยา กาพฺยาปถานุปนฺนา
                พาลาน จิตฺตํ วิสเม นิวิฏฺฐํ
                ตทปฺปปญฺญา อภิสทฺทหนฺติ
                สีหสฺส พฺยคฺฆสฺส จ ทีปิโน จ
                น วิชฺชติ โปริสยพเลน
                มนุสฺสภาโว จ ควํว เปกฺโข
                ชาติ หิ เตสํ อสมา สมานํ
                สเจ จ ราชา ปฐวึ วิชิตฺวา
                สชีววา อสฺสวา ปาริสชฺโช
                สยเมว โส สตฺตุสํฆํ วิเชยฺย
                ตสฺส ปชา นิจฺจ สุขี ภเวยฺย
                ขตฺติยมนฺตา จ ตโย จ เวทา
                อตฺเถน เอเต สมกา ภวนฺติ
                เตสญฺจ อตฺถํ อวินิจฺฉินิตฺวา
                น พุชฺฌติ โอฆปถํว ฉนฺนํ
                ขตฺติยมนฺตา จ ตโย จ เวทา
                อตฺเถน เอเต สมกา ภวนฺติ
                ลาโภ อลาโภ อยโส ยโส จ
                สพฺเพว เตสํ จตุนฺนญฺจ ธมฺมา
                ยถาปิ อิพฺภา ธนธญฺญเหตุ
                กมฺมานิ กาเรนฺติ ปุถู ปฐพฺยา
                เตวิชฺชสํฆาปิ ตเถว ลุทฺทา
                กมฺมานิ กาเรนฺติ ปุถู ปฐพฺยา
                อิพฺเภหิ เอเต สมกา ภวนฺติ
                นิจฺจุสฺสุกา กามคุเณสุ ยุตฺตา
                กมฺมานิ กาเรนฺติ ปุถู ปฐพฺยา
                ตทปฺปปญฺญา ทิรสญฺญุรา เตติ ฯ
      ตตฺถ โภวาทีติ พฺราหฺมณา ฯ โภวาทินมารเภยฺยุนฺติ
พฺราหฺมณเมว มาเรยฺยุํ ฯ เยวาปีติ เย วาปิ พฺราหฺมณานํ ตํ วจนํ
สทฺทเหยฺยุํ ฯ เต อตฺตโน อุปฏฺฐาเกเยว พฺราหฺมณา มาเรยฺยุํ
พฺราหฺมณา ปน พฺราหฺมเณ จ อุปฏฺฐาเก จ อมาเรตฺวา นานปฺปกาเร
ติรจฺฉาเนเยว มาเรนฺติ อิติ เนสํ วจนํ มิจฺฉา ฯ เกจีติ ยญฺเญสุ
โน มาเรถ มยํ สคฺคํ คมิสฺสามาติ อายาจนฺตา เกจิ นตฺถิ ฯ
ปาเณ ปสุมารภนฺตีติ มิคาทโย ปาเณ จ ปสุญฺจ วิปฺผนฺทมาเน
ชีวิกตฺถาย มาเรนฺติ ฯ มุขํ นยนฺตีติ เอเตสุ ยูปุสฺสาปเนสุ
ปสุพนฺเธสุ อิมสฺมึ เต ยูเป สพฺพํ สนฺตกํ มณิสํขมุตฺตํ
ธนธญฺญรชตชาตรูปํ สนฺนิหิตํ อยนฺเต ปรตฺถ กามทุโห ภวิสฺสติ สสฺสตภาวํ
อาวหิสฺสตีติ จิเตฺรหิ การเณหิ มุขํ ปสาเรนฺติ ตํ ตํ วตฺวา
มิจฺฉาคาหํ คาหยนฺตีติ อตฺโถ ฯ สเจ จาติ สเจ ยูเป วา เสสกฏฺเฐสุ
วา เอตํ มณิอาทิกํ ลเภยฺย ติทิเว วา สพฺพกามทุโห อสฺส
เตวิชฺชสํฆา ปุถู หุตฺวา ยญฺญํ ยเชยฺยุํ พหุทฺธนตาย เจว
สคฺคกามตาย จ อญฺญํ อพฺราหฺมณํ น ยาเชยฺยุํ ยสฺมา ปน อตฺตโน ธนํ
ปจฺจาสึสนฺตา อญฺญํปิ ยาเชนฺติ ตสฺมา อภูตวาทิโนติ เวทิตพฺพา ฯ
กุโต จาติ เอตสฺมึ ยูเป วา เสสกฏฺเฐสุ วา กุโต เอตํ มณิอาทิกํ
อวิชฺชมานเมว กุโต ติทิเว สพฺพกาเม ทุหิสฺสติ ฯ สพฺพถาปิ
อภูตเมว เตสํ วจนํ ฯ สฐา จ ลุทฺทา จ ปลุทฺธพาลาติ อริฏฺฐ อิเม
พฺราหฺมณา นาม เกราฏิกา เจว นิกฺกรุณา จ ฯ เต พาลา โลกํ
ปโลเภตฺวา อุปลาเปตฺวา วิจิเตฺรหิ การเณหิ มุขํ ปสาเรนฺติ ฯ
สพฺพกาเมติ อคฺคึ อาทาย ตวญฺจ ชูห อมฺหากญฺจ วิตฺตํ เทหิ ฯ
ตโต สุขีติ สพฺพกาเม ลภิตฺวา สุขิโต โหหีติ ฯ ตมคฺคิหุตฺตํ สรณํ
ปวิสฺสาติ ตํ ราชานํ ราชมหามตฺตํ วา อาทาย อคฺคิชูหนฏฺฐา
นเคหํ ปวิสิตฺวา ฯ โอโรปยิตฺวาติ วิจิตฺรานิ การณานิ วทนฺตา
เกสมสฺสุญฺจ นเข จ โอโรปยิตฺวา ฯ อติคาฬฺหยนฺตีติ วุตฺตตาย
ตโย เวเท นิสฺสาย อิทํ ทาตพฺพํ อิทํ กาตพฺพนฺติ วทนฺตา เวเทหิ
ตสฺส สนฺตกํ วิตฺตํ อติคาฬฺหยนฺติ วินาเสนฺติ วิทฺธํเสนฺติ ฯ อนฺนานิ
โภตฺวา กุหกา กุหิตฺวาติ เต กุหกา นานปฺปการํ กุหกกมฺมํ กตฺวา
สเมจฺจ สมาคนฺตฺวา ยญฺญํ วณฺเณตฺวา ทายกํ วญฺเจตฺวา ตสฺส
สนฺตกํ นานคฺครสโภชนํ ภุญฺชิตฺวา อถ นํ มุณฺฑํ กตฺวา ยญฺญปเถ
โอสชฺชนฺติ ฯ คเหตฺวา พหิ ยญฺญาวาฏํ คจฺฉนฺตีติ อตฺโถ ฯ
โยคโยเคนาติ เต พฺราหฺมณา ตํ เอกํ พหุกา สเมจฺจ เตน เตน โยเคน
ตาย ตาย ยุตฺติยา วิลุมฺปมานา ทิฏฺฐํ ปจฺจกฺขํ ตสฺส ธนํ อทิฏฺเฐน
เทวโลเกน อทิฏฺฐํ เทวโลกํ วณฺเณตฺวา อมรฏฺฐานํ กตฺวา หรนฺติ ฯ
อกาสิยา ราชูหิ วานุสิฏฺฐาติ อิทญฺจ อิทญฺจ มม พลึ คณฺหถาติ
ราชูหิ วา ราชมหามตฺเตหิ วา อนุสิฏฺฐา อกาสิยสํขาตา ราชปุริสา
วิย ฯ ตทสฺสาติ ตํ อสฺส ธนํ อาทาย หรนฺติ ฯ โจรสมาติ
อภูตพลิคฺคาหกา สนฺธิจฺเฉทกโจรสทิสา ฯ วชฺฌาติ วธารหา เอวรูปา
ปาปธมฺมา อิเม โลเก น หญฺญนฺติ ฯ พาหารสีติ พาหา อสิ ฯ อิทํ
วุตฺตํ โหติ อิทํปิ อริฏฺฐ พฺราหฺมณานํ มุสาวาทํ ปสฺส เต กิร
ยญฺเญสุ มหตึ ปลาสยฏฺฐึ อินฺทสฺส พาหาสิ ทกฺขิณาติ วตฺวา
ฉินฺทนฺติ ตญฺเจ เตสํ วจนํ สจฺจํ อถ ฉินฺนพาหุ สมาโน เกนสฺสุ
พาหุพเลน อินฺโท อสุเร ชินาติ ฯ สมงฺคีติ พาหุสมงฺคี
อจฺฉินฺนพาหุ อโรโคเยว ฯ หนฺตฺวาติ อสุรานํ หนฺตวา ฯ ปรโมติ อุตฺตโม
ปุญฺญิทฺธิยา สมนฺนาคโต อญฺเญสํ อวชฺโฌ ฯ พฺราหฺมณาติ
พฺราหฺมณานํ มนฺตา ฯ ตุจฺฉรูปาติ ตุจฺฉสภาวา นิปฺผลา ฯ วญฺจนาติ เย
จ เตสํ พฺราหฺมณานํ มนฺตา นาม เอสา โลเก สนฺทิฏฺฐิกา วญฺจนา ฯ
ยถาปการานีติ ยาทิสานิ อิฏฺฐกานิ คเหตฺวา ยญฺญกเรหิ จิตฺยา กตาติ
วทนฺติ ฯ ทิฏฺฐเสลาติ ปพฺพตา หิ อจลา ทิฏฺฐา อนุปจิตา เอกฆนา
สิลามยา จ น อญฺญาทิสา อิฏฺฐกานิ จลานิ น เอกฆนานิ น
สิลามยานิ ฯ ปริวณฺณยนฺตาติ เอตํ ยญฺญํ วณฺเณตฺวา พฺราหฺมณา ฯ
สมนฺตเวเทติ ปริปุณฺณเวเท พฺราหฺมเณ ฯ วหนฺตีติ โสเตสุปิ
อาวฏฺเฏสุปิ ปติเต นทิโย วหนฺติ นิมุชฺชาเปตฺวา ชีวิตกฺขยํ
ปาเปนฺติ ฯ น เตน พฺยาปนฺนรสูทกานีติ เอตฺถ เอโก นกาโร
สํปุจฺฉนตฺเถ นิปาโต โหติ ฯ นนุ เตน พฺยาปนฺนรสูทกา นทิโยติ หิ
ตํ ปุจฺฉนฺโต เอวมาห ฯ กสฺมาติ เกน การเณน ตาต มหาสมุทฺโทว
อเปยฺโย กโต กึ มหาพฺราหฺมา ยมุ นาทีสุ นทีสุอุทกํ อเปยฺยํ กาตุํ น
สกฺโกติ มหาสมุทฺเทเยว สกฺโกตีติ ฯ ทิรสญฺญุราหูติ ทิรสญฺญุ อหุ
ชาโตติ อตฺโถ ฯ ปุเร ปุรตฺถาติ อิโต ปุเร สพฺพปุรตฺถา
ปฐมกปฺปกาเล ฯ กา กสฺส ภริยาติ กา กสฺส ภริยา นาม ฯ ตทา หิ
ปุริสิตฺถีลิงฺคเมว นตฺถิ ปจฺฉา เมถุนธมฺมวเสน มาตาปิตโร นาม
ชาตา ฯ มโน มนุสฺสนฺติ ตทา หิ มโนเยว มนุสฺสํ อชเนสิ ฯ
มโนมยาว สตฺตา นิพฺพตฺตึสูติ อตฺโถ ฯ เตนาปิ ธมฺเมนาติ เตนาปิ
การเณน เตน สภาเวน โกจิ ชาติยา หีโน นาม นตฺถิ น หิ ตทา
ขตฺติยาทิเภโท อตฺถิ ตสฺมา ยํ พฺราหฺมณา วทนฺติ พฺราหฺมณาว
ชาติยา เสฏฺฐา อิตเร หีนาติ ตํ มิจฺฉา ฯ เอวํปีติ เอวํ วตฺตมาเน
โลเก โปราณกวตฺตํ ชหิตฺวา ปจฺฉา อตฺตนา ปริจฺฉินฺทิตฺวา กตานํ
วเสน ขตฺติยาทโย จตฺตาโร โกฏฺฐาสา ชาตา ฯ เอวํปิ
โวสฺสคฺควิภงฺคมาหูติ อตฺตนา กเตหิ กมฺมโวสฺสคฺเคหิ เตสํ สตฺตานํ เอกจฺเจ
ขตฺติยา ชาตา เอกจฺเจ พฺราหฺมณาทโยติ อิมํ วิภาคํ กเถนฺติ
ตสฺมา พฺราหฺมณาว เสฏฺฐาติ วจนํ มิจฺฉาว ฯ สตฺตธาติ ยทิ
มหาพฺรหฺมุนา พฺราหฺมณานญฺเญว ตโย เวทา ทินฺนา น อญฺเญสํ
จณฺฑาลสฺส มนฺเต ภาสนฺตสฺส มุทฺธา สตฺตธา ผเลยฺย น จ ผลติ
ตสฺมา อิเมหิ พฺราหฺมเณหิ อตฺตวธาย มนฺตา กตา อตฺตโนเยว
เนสํ มุสา วาทิตํ ปกาเสนฺตา คุณวธํ กโรนฺติ ฯ วาจา กตาติ
เอเต มนฺตา นาม มุสาวาเทน จินฺเตตฺวา กตา ฯ คิทฺธิ กตา
คหิตาติ ลาภคิทฺธิกตาย พฺรหฺมเณหิ คหิตา ฯ ทุมฺโมจยาติ มจฺเฉน
คิลิตพลิสา วิย ทุมฺโมจยา ฯ กาพฺยาปถานุปนฺนาติ กาพฺยการกพฺราหฺมณานํ
ตํ วจนปถํ อนุปนฺนา อนุคตา ฯ เตหิ ยถา อิจฺฉนฺติ
ตถา มุสาวาทํ วตฺวา พนฺธา ฯ พาลานนฺติ เตสํ หิ พาลานํ จิตฺตํ วิสเม
นิวิฏฺฐํ ฯ ตํ อญฺเญ อปฺปปญฺญา สทฺทหนฺติ ฯ โปริสยพเลนาติ
โปริสยสํขาเตน พเลน ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ยํ เอเตสํ สีหาทีนํ
ปุริสถามสํขาตํ โปริสยพลํ เตน พเลน สมนฺนาคโต พฺราหฺมโณ
นาม นตฺถิ สพฺเพ อิเมหิ ติรจฺฉาเนหิปิ หีนาเยว ฯ มนุสฺสภาโว จ
ควํว เปกฺโขติ อปิ จ โย เอเตสํ มนุสฺสภาโว โส คุนฺนํ วิย
เปกฺขิตพฺโพ ฯ กึ การณาติ ฯ ชาติ หิ เตสํ อสมา สมานนฺติ
เตสํ พฺราหฺมณานํ ทุปฺปญฺญตาย เตหิ สทฺธึ สมานํ ชาติเยว
อสมา อญฺญเมว หิ คุนฺนํ สณฺฐานํ อญฺญํ เอเตสนฺติ เอเต พฺราหฺมเณ
ติรจฺฉาเนสุ สีหาทีสุ สเมปิ อกตฺวา โครูปสเมว กโรติ ฯ สเจ
จ ราชาติ อริฏฺฐ ยทิ มหาพฺราหฺมุนา ทินฺนภาเวน ขตฺติโยว ปฐวึ
วิชิตฺวา ฯ สชีววาติ สห ชีวีหิ อมจฺเจหิ สมนฺนาคโต ฯ อสฺสวา
ปาริสชฺโชติ อตฺตโน โอวาทการกปริสาวจโร สิยา อถสฺส ปริสาย
ยุชฺฌิตฺวา รชฺชํ ทาตพฺพํ นาม น ภเวยฺย สยเมว โส เอกโกว
สตฺตุสํฆํ วิเชยฺย ฯ เอวํ สติ ยุทฺเธ ทุกฺขาภาเวน ตสฺส ปชา
นิจฺจํ สุขี ภเวยฺย เอตญฺจ สจฺจํ นตฺถิ ตสฺมาปิ เตสํ วจนํ มิจฺฉา ฯ
ขตฺติยมนฺตาติ ราชสตฺถญฺจ ตโย จ เวทา อตฺตโน อาณาย รุจิยา
อิทเมว กตฺตพฺพนฺติ ปวตฺตนฺตา อตฺเถน เอเตา สมกา ภวนฺติ ฯ
อวินิจฺฉินิตฺวาติ เตสํ ขตฺติยมนฺตานํ ขตฺติโยปิ เวทานํ พฺราหฺมโณปิ
อตฺถํ อวินิจฺฉินิตฺวา อาณาวเสเนว คณฺหนฺโต ตํ อตฺถํ อุทโกเฆน
ฉนฺนํ มคฺคํ วิย น พุชฺฌติ ฯ อตฺเถน เอเตติ วญฺจนตฺเถน เอเต
สมกา ภวนฺติ ฯ กึ การณา ฯ พฺราหฺมณา หิ พฺราหฺมณาว
เสฏฺฐา อญฺเญ วณฺณา หีนาติ วทนฺติ เย จ เต ลาภาทโย
โลกธมฺมา สพฺเพ เต สพฺเพสํปิ จตุนฺนํ วณฺณานํ ธมฺมา เอกสตฺโตปิ
หิ เอเตหิ มุตฺตโก นาม นตฺถิ ฯ อิติ พฺราหฺมณา โลกธมฺเมหิ
อปริมุตฺตาว สมานา เสฏฺฐา มยนฺติ มุสาวาทํ กเถนฺติ ฯ
อิพฺภาติ คหปติกา ฯ เตวิชฺชสํฆาปีติ พฺราหฺมณาปิ ตเถว ปุถูนิ
กสิโครกฺขาทีนิ กมฺมานิ กโรนฺติ ฯ นิจฺจุสฺสุกาติ นิจฺจํ
อุสฺสุกฺกชาตา ฉนฺทชาตา ฯ ตทปฺปปญฺญา ทิรสญฺญุรา เตติ ตสฺมา ภาติก
ทิรสญฺญุ นิปฺปญฺญา พฺราหฺมณา อารกา เต ธมฺมโต โปราณกา
หิ พฺราหฺมณธมฺมา เอตรหิ สุนเขสุ สนฺทิสฺสนฺตีติ ฯ
      เอวํ มหาสตฺโต เตสํ วาทํ ภินฺทิตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺฐาเปสิ ฯ
ตสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา สพฺเพ เต นาคปริสา โสมนสฺสชาตา
อเหสุํ ฯ มหาสตฺโตปิ เนสาทพฺราหฺมณํ นาคภวนา นีหราเปตฺวา
ปริภาสนมตฺตํปิ ปนสฺส นากาสิ ฯ
                   ยญฺญเภทกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ ฯ
      สาครพฺรหฺมทตฺโตปิ ฐปิตทิวสํ อนติกฺกมิตฺวา จตุรงฺคินิยา เสนาย
ปริวุโต ปิตุ วสนฏฺฐานํ อคมาสิ ฯ มหาสตฺโตปิ มาตุลญฺจ
อยฺยกญฺจ ปสฺสิสฺสามาติ เภริญฺจาราเปตฺวา มหนฺเตน สิริโสภคฺเคน
ยมุนาโต อุตฺตริตฺวา ตเมว อสฺสมปทํ อารพฺภ ปายาสิ ฯ
อวเสสภาตโร จสฺส มาตาปิตโร จ ปจฺฉโต ปายึสุ ฯ ตสฺมึ ขเณ
สาครพฺรหฺมทตฺโต มหาสตฺตํ มหติยา ปริสาย อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา
อสญฺชานิตฺวา ปิตรํ ปุจฺฉนฺโต อาห
         กสฺส เภริ มุทิงฺคา จ         สํขา ปณวเทณฺฑิมา
         ปุรโต ปฏิปนฺนานิ            หาสยนฺตา รเถสภํ
         กสฺส กาญฺจนปฏฺเฏน          ปุถุนา วิชฺชุวณฺณินา
         ยุวา กลาปสนฺนทฺโธ          โก เอติ สิริยา ชลํ
         อุกฺกามุเข ปหฏฺฐํว           ขทิรงฺคารสนฺนิภํ
         มุขํ จารุริวาภาติ            โก เอติ สิริยา ชลํ
         กสฺส ขมฺโพนทํ ฉตฺตํ          สสลากํ มโนรมํ
         อาทิจฺจรํสาวรณํ             โก เอติ สิริยา ชลํ
         กสฺส องฺคปริคฺคยฺห           วาลวีชนิมุตฺตมํ
         อุภโต วรปญฺญสฺส            มุทฺธนิ อุปรูปริ
         กสฺส เปขุณหตฺถานิ           จิตฺรานิ จ มุทูนิ จ
         สุวณฺณมณิทณฺฑานิ             จรนฺติ อุภโตมุขํ
         ขทิรงฺคารวณฺณาภา           อุกฺกามุขปหํสิตา
         กสฺเสเต กุณฺฑลา วคฺคู        โสภนฺติ อุภโต มุขํ
         กสฺส วาเตน ฉุปิตา          สินิทฺธคฺคา มุทุ กาฬิกา
         โสภยนฺติ นลาตนฺตํ           นภา วิชฺชุริวุคฺคตา
         กสฺส เอตานิ อกฺขีนิ          อายตานิ ปุถูนิ จ
         โก โสภติ วิสาลกฺโข         กสฺเสตํ อุณฺณชํ มุขํ
         กสฺเสเต ลปนชาตา          สุทฺธา สํขวรูปมา
         ภาสมานสฺส โสภนฺติ          ทนฺตา กุปฺปิลสาทิสา
         กสฺส ลาขา รสสมา          หตฺถปาทา สุเข ฐิตา
         โก โส พิมฺโพฏฺฐสมฺปนฺโน      ทิวา สุริโยว โสภติ
         หิมจฺจเย หิมวโต            พฺรหาสาโลว ปุปฺผิโต
         โก โส โอทาตปาวาโร       ชยํ อินฺโทว โสภติ
         สุวณฺณปิลกากิณฺณํ             มณิทณฺฑวิจิตฺตกํ
         โก โส ปริสโมคยฺห          อํเส ขคฺคํ ปมุญฺจติ
         สุวณฺณวิกตา จิตฺรา           สุกตา จิตฺรสิพฺพินี
         โก โส โอมุญฺจเต ปาทา      มโน กตฺวา มเหสิโนติ ฯ
      ตตฺถ ปฏิปนฺนานีติ กสฺเสตานิ ตุริยานิ ปุรโต ปฏิปนฺนานิ ฯ
หาสยนฺตาติ เอตํ ราชานํ โตเสนฺตา ฯ กสฺส กาญฺจนปฏฺเฏนาติ
กสฺส นลาตนฺเต พนฺเธน อุณฺหีสปฏฺเฏน วิชฺชุยา เมฆมุขํ วิย
วณฺณมุขํ ปโชตนฺติ ปุจฺฉติ ฯ ยุวา กลาปสนฺนทฺโธติ ตรุโณ
สนฺนทฺธธนุกลาโป ฯ อุกฺกามุเข ปหฏฺฐํ วาติ กมฺมารุทฺธเน ปหฏฺฐสุวณฺณํ
วิย ฯ ขทิรงฺคารสนฺนิภนฺติ อาทิตฺตขทิรงฺคารสทิสํ ฯ ชมฺโพนทนฺติ
รตฺตสุวณฺณมยํ ฯ องฺคปริคฺคยฺหาติ จามรคฺคาหเกน องฺเคน ปริคฺคหิตา
หุตฺวา ฯ วาลวีชนินฺติ มณิวาลวีชนี ฯ อุตฺตมนฺติ มุตฺตมา ฯ
เปกฺขุณหตฺถานีติ โมรปิญฺฉหตฺถกา ฯ จิตฺรานีติ สตฺตรตนจิตฺรานิ ฯ
สุวณฺณมณิทณฺฑานีติ ตปนียสุวณฺเณน จ มณีหิ จ ขจิตทณฺฑานิ ฯ อุภโต
มุขนฺติ มุขสฺส อุภยปสฺเสสุ จรนฺติ ฯ วาเตน ฉุปิตาติ วาเตน
ปหตา ฯ สินิทฺธคฺคาติ สินิทฺธอคฺคา ฯ นลาตนฺตนฺติ กสฺเสเต เอวรูปา
เกสา นลาตนฺตํ อุปโสภนฺติ ฯ นภา วิชฺชุริวุคฺคตาติ นภโต
อุคฺคตวิชฺชุ วิย ฯ อุณฺณชนฺติ กาญฺจนาทาโส วิย ปริสุทฺธํ ฯ
ลปนชาตาติ มุขชาตา ฯ กุปฺปิลสาทิสาติ มณฺฑาลมกุลสทิสา ฯ
สุเข ฐิตาติ สุขปริหฏา ฯ ชยํ อินฺโทวาติ ชยปฺปตฺโต วิย อินฺโท ฯ
สุวณฺณปิลกากิณฺณนฺติ สุวณฺณปิลกาหิ อากิณฺณํ ฯ มณิทณฺฑวิจิตฺตกนฺติ
มณีหิ ผรุมฺหิ วิจิตฺตกํ ฯ สุวณฺณวิกตาติ สุวณฺณขจิตา ฯ
จิตฺราติ สตฺตรตนวิจิตฺรา ฯ สุกตาติ สุนิฏฺฐิตา ฯ จิตรสิพฺพินีติ
วิจิตฺรสิพฺพินิโย ฯ ปาทาติ โก เอส ปาทโต เอวรูปา สุวณฺณปาทุกา
โอมุญฺจตีติ ปุจฺฉติ ฯ
      เอวํ ปุตฺเตน สาครพฺรหฺมทตฺเตน ปุฏฺโฐ อิทฺธิมา อภิญฺญาลาภี
ตาปโส ตาต เอเต ธตรฏฺฐสฺส นาครญฺโญ ปุตฺตา ตว ภาคิเนยฺยา
นาคาติ อาจิกฺขนฺโต คาถมาห
         ธตรฏฺฐสฺส เต นาคา         อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน
         สมุทฺทชาย อุปฺปนฺนา          เอเต นาคา มหิทฺธิกาติ ฯ
      เอวํ เตสํ กเถนฺตานญฺเจว นาคปริสา ปตฺวา ตาปสสฺส ปาเท
วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ สมุทฺทชาปิ ปิตรญฺจ เชฏฺฐภาตรํ
ราชานญฺจ วนฺทิตฺวา โรทิตฺวา นาคปริสาย สทฺธึ นาคภวนเมว คตา ฯ
สาครพฺรหฺมทตฺโตปิ ตตฺเถว กติปาหํ วสิตฺวา ปิตรํ วนฺทิตฺวา
ขมาเปตฺวา พาราณสิเมว คโต ฯ สมุทฺทชา นาคภวเนเยว กาลมกาสิ ฯ
โพธิสตฺโตปิ ยาวชีวํ สีลํ รกฺขิตฺวา อายุหปริโยสาเน สทฺธึ
นาคปริสาย สคฺคปทํ ปูรยิ ฯ
      สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา เอวํ อุปาสกา
โปราณกปณฺฑิตา อนุปฺปนฺเนปิ พุทฺเธ เอวรูปํ นาคสมฺปตฺตึ ปหาย
อุโปสถกมฺมํ กรึสูติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ ตทา มาตาปิตโร
มหาราชกุลานิ อเหสุํ ฯ เนสาทพฺราหฺมโณ เทวทตฺโต ฯ โสมทตฺโต
อานนฺโท ฯ อจฺจิมุขี อุปฺปลวณฺณา ฯ สุทสฺสโน สาริปุตฺโต ฯ
สุโภโค โมคฺคลฺลาโน ฯ กาณาริฏฺโฐ สุนกฺขตฺโต ฯ ภูริทตฺโต ปน
อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
                ฯ ภูริทตฺตชาตกํ ฉฏฺฐํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                    --------------
@เชิงอรรถ:
@*** หน้านี้ไม่มีข้อมูล ***


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๔ หน้า ๑-๙๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=44&A=1&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=44&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=687              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=4328              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=5103              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=5103              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

อ่านเล่มก่อนหน้าแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]