อรรถกถาเล่มที่ ๔๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๑๐ มหานิปาต(๒)

                     มหานิปาตวณฺณนา
                    ---------------
                      จนฺทกุมารชาตกํ
     ราชาสิ ลุทฺทกมฺโมติ อิทํ สตฺถา ติชฺฌกูเฏ ปพฺพเต วิหรนฺโต
เทวทตฺตํ อารพฺภ กเถสิ ฯ ตสฺส วตฺถุ สํฆเภทกกฺขนฺธเก อาคตเมว ฯ
     ตํ ตสฺส ปพฺพชิตกาลโต ปฏฺฐาย ยาว พิมฺพิสารรญฺโญ
มรณา ตตฺถาคตนเยเนว เวทิตพฺพํ ฯ ตํ ปน มาราเปตฺวา
เทวทตฺโต อชาตสตฺตุํ อุปสงฺกมิตฺวา อาห มหาราช ตว มโนรโถ
มตฺถกํ ปตฺโต มม มโนรโถ ปน น ตาว ปาปุณาตีติ ฯ ตํ
สุตฺวา ราชา โก ปน โว ภนฺเต มโนรโถติ ฯ มหาราช นนุ
ทสพลํ มาเรตฺวา พุทฺโธ ภวิสฺมามีติ ฯ ราชา อมฺเหเหตฺถ กึ
กาตพฺพนฺติ ฯ มหาราช ธนุคฺคเห สนฺนิปาตาเปตุํ วฏฺฏตีติ ฯ สาธุ
ภนฺเตติ ราชา อกฺขณเวธีนํ ธนุคฺคหานํ ปญฺจ กุลสตานิ สนฺนิปาตาเปตฺวา
ตโต เอกตึสชเน อุจฺจินิตฺวา ตาตา เถรสฺส วจนํ กโรถาติ
วตฺวา เทวทตฺตสฺส สนฺติกํ เปเสสิ ฯ โส เตสํ เชฏฺฐกํ อามนฺเตตฺวา
เอวมาห อาวุโส สมโณ โคตโม คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต วิหรติ
อสุกสฺมึ นาม ทิวาฏฺฐาเน จงฺกมติ ตฺวํ ปน ตตฺถ คนฺตฺวา ตํ
วิสปีเตน สลฺเลน วิชฺฌิตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา อสุเกน นาม
มคฺเคน เอหีติ ฯ โส ตํ เปเสตฺวา ตสฺมึ มคฺเค เทฺว ธนุคฺคเห
ฐเปสิ ตุมฺหากํ ฐิตมคฺเคน เอโก ปุริโส อาคมิสฺสติ ตุมฺเห ตํ
ชีวิตา โวโรเปตฺวา อสุกมคฺเคน นาม เอถาติ ฯ ตสฺมึ มคฺเค
จตฺตาโร ปุริเส ฐเปสิ ตุมฺหากํ ฐิตมคฺเคน เทฺว ปุริสา อาคมิสฺสนฺติ
ตุมฺเห เต ชีวิตา โวโรเปตฺวา อสุกมคฺเคน นาม เอถาติ ฯ ตสฺมึ
มคฺเค อฏฺฐ ชเน ฐเปสิ ตุมฺหากํ ฐิตมคฺเคน จตฺตาโร ปุริสา
อาคมิสฺสนฺติ ตุมฺเห เต ชีวิตา โวโรเปตฺวา อสุกมคฺเคน นาม
เอถาติ ฯ ตสฺมึ มคฺเค โสฬส ปุริเส ฐเปสิ ตุมฺหากํ ฐิตมคฺเคน
อฏฺฐ ปุริสา อาคมิสฺสนฺติ ตุมฺเห เต ชีวิตา โวโรเปตฺวา
อสุกมคฺเคน นาม เอถาติ ฯ กสฺมา ปเนวมกาสีติ ฯ (อตฺตโน กมฺมสฺส
ปฏิจฺฉาทนตฺถํ ฯ) โส กิร อตฺตโน ปาปกมฺมสฺส ปฏิจฺฉาทนตฺถํ
เอวมกาสิ ฯ อถ โส เชฏฺฐกธนุคฺคโห วามโต ขคฺคํ ลคฺเคตฺวา
ปิฏฺฐิยา ตุณฺฑิสรํ พนฺธิตฺวา เมณฺฑสิงฺคมหาธนุํ คเหตฺวา ตถาคตสฺส
สนฺติกํ คนฺตฺวา วิชฺฌิสฺสามิ นนฺติ สญฺญาย ธนุํ อาโรเปตฺวา สรํ
สนฺนยฺหิตฺวา อากฑฺฒิตฺวา วิสชฺเชตุํ นาสกฺขิ ฯ สตฺถา ธนุํ
อากฑฺฒิตุํ ทตฺวา วิสชฺเชตุํ นาทาสิ ฯ โส สรํ วิสชฺเชตุํปิ โอโรเปตุํปิ
อสกฺโกนฺโต ผาสุกฺกาหิ ภิชฺชมานาหิ วิย มุขโต เขเลน ปคฺฆรนฺเตน
กิลนฺตรูโป อโหสิ ฯ สกลสรีรํ ถทฺธชาตํ ยนฺเตน ปีฬตาการปฺปตฺตํ
วิย อโหสิ ฯ โส มรณภยตชฺชิโต อฏฺฐาสิ ฯ
     อถ นํ สตฺถา ทิสฺวา มธุรสฺสรํ นิจฺฉาเรตฺวา โภ ปุริส พาลชน
มา ภายิ อิโต เอหีติ ตํ อสฺสาเสสิ ฯ โส ตสฺมึ ขเณ อาวุธานิ
ฉฑฺเฑตฺวา ภควโต ปาเทสุ สิริสา นิปติตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ
อจฺจโย มํ ภนฺเต อจฺจคมา ยถาพาลํ ยถามูฬฺหํ ยถาอกุสลํ ยฺวาหํ
ตุมฺหากํ คุเณ อชานนฺโต อนฺธพาลสฺส เทวทตฺตสฺส วจเนน ตุมฺเห
ชีวิตา โวโรเปตุํ อาคโตมฺหิ ขมถ เม ภนฺเต ขมถ สุคต ขมถ
โลกวิทูติ อตฺตโน โทสํ ขมาเปตฺวา เอกมนฺเต นิสีทิ ฯ อถ นํ
สตฺถา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐเปตฺวา อาวุโส
เทวทตฺเตน อาจิกฺขิตมคฺคํ อปฺปฏิปชฺชิตฺวา อญฺเญน มคฺเคน ยาหีติ
ตํ อุยฺโยเชสิ อุยฺโยเชตฺวา จ ปน จงฺกมา โอรุยฺห อญฺญตรสฺมึ
รุกฺขมูเล นิสีทิ ฯ อถ ตสฺมึ ธนุคฺคเห อนาคจฺฉนฺเต อิตเร เทฺว
กินฺนุโข จิรายตีติ ปฏิมคฺคํ คจฺฉนฺตา ทสพลํ ทิสฺวา อุปสงฺกมิตฺวา
วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ สตฺถา เตสํ ทฺวินฺนํ สจฺจานิ ปกาเสตฺวา
โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาเปตฺวา อาวุโส เทวทตฺเตน กถิตมคฺคํ
อปฺปฏิปชฺชิตฺวา อิมินา มคฺเคน อจฺฉถาติ อุยฺโยเชสิ อิมินา อุปาเยน
อิตเรปิ อาคนฺตฺวา นิสินฺเน สจฺจานิ ปกาเสตฺวา โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐเปตฺวา อญฺเญน มคฺเคน อุยฺโยเชสิ ฯ อถ โส ปฐมมาคโต
เชฏฺฐกธนุคฺคโห เทวทตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ภนฺเต เทวทตฺต อหํ สมฺมาสมฺพุทฺธํ
ชีวิตา โวโรเปตุํ นาสกฺขึ มหิทฺธิโก โส ภควา มหานุภาโวติ อาโรเจสิ ฯ
เต สพฺเพปิ สมฺมาสมฺพุทฺธํ นิสฺสาย อมฺเหหิ ชีวิตํ ลทฺธนฺติ สตฺถุ
สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณึสุ ฯ อยํ ปวุตฺติ ภิกฺขุสํเฆ
ปากฏา อโหสิ ฯ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ อาวุโส
เทวทตฺโต กิร เอกสฺมึ ตถาคเต เวริจิตฺเตน พหู ชเน ชีวิตา
โวโรเปตุํ วายามมกาสิ เต สพฺเพปิ สตฺถารํ นิสฺสาย ชีวิตํ ลภึสูติ ฯ
สตฺถาปิ สีหสยนโต วุฏฺฐาย ทิพฺพาย โสตธาตุยา เตสํ กถํ สุตฺวา
ธมฺมสภายํ อาคนฺตฺวา กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ
ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว
ปุพฺเพปิ เทวทตฺโต มํ เอกํ นิสฺสาย มยิ เวริจิตฺเตน พหู ชเน
ชีวิตา โวโรเปตุํ วายามมกาสีติ วตฺวา ตุณฺหี อโหสิ เตหิ
ยาจิโต อตีตํ อาหริ
      อตีเต ภิกฺขเว อยํ พาราณสี ปุปฺผวตี นาม อโหสิ ฯ ตตฺถ
วสวตฺติรญฺโญ ปุตฺโต เอกราชา นาม รชฺชํ กาเรสิ ฯ ตสฺส ปุตฺโต
จนฺทกุมาโร นาม อุปรชฺชํ กาเรสิ ฯ กณฺฑหาโล นาม พฺราหฺมโณ
ปโรหิโต อโหสิ ฯ โส รญฺโญ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ อนุสาสติ ฯ
ตํ กิร ราชา ปณฺฑิโตติ สุตฺวา วินิจฺฉเย นิสีทาเปสิ ฯ โส ลญฺจ
จิตฺตโก หุตฺวา ลญฺจํ คเหตฺวา อสฺสามิกํ สามิกํ กโรติ สามิกํ
อสฺสามิกํ กโรติ ฯ อเถกทิวสํ เอโก อฏฺฏปราชิโต ปุริโส วินิจฺฉยฏฺฐาเน
อุปกฺโกสนฺโต นิกฺขมิตฺวา ราชูปฏฺฐานํ อาคจฺฉนฺตํ จนฺทกุมาริ
ทิสฺวา ตสฺส ปาเทสุ นิปติตฺวา ปโรทิ ฯ โส กึ โภ ปุริสาตํ
อาห ฯ สามิ กณฺฑหาโล วินิจฺฉเย วิโลปํ ขาทติ อหนฺเตน ลญฺจํ
คเหตฺวา ปราชยํ ปาปิโตติ ฯ จนฺทกุมาโร มา ภายีติ วตฺวา ตํ
อสฺสาเสตฺวา วินิจฺฉยํ เนตฺวา สามิกเมว สามิกํ อกาสิ อสฺสามิกเมว
อสฺสามิกํ อกาสิ ฯ มหาชโน มหาสทฺเทน สาธุการมกาสิ ฯ
ราชา ตํ  สุตฺวา กึ เอโส สทฺโทติ ปุจฺฉิ ฯ จนฺทกุมาเรน กิร
อฏฺโฏ สุวินิจฺฉิโต เทว ตตฺเถโส สาธุการสทฺโทติ ฯ รญฺโญ ตํ
สุตฺวา ปีติ อุปฺปชฺชิ ฯ จนฺทกุมาโร อาคนฺตฺวา ปิตรํ วนฺทิตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ อถ นํ ราชา ตาต เอโก กิร เต อฏฺโฏ
วินิจฺฉิโตติ ปุจฺฉิ ฯ อาม เทวาติ ฯ เตน หิ ตาต อิโต ปฏฺฐาย
ตวเมว วินิจฺฉยํ ปฏฺฐเปหีติ ราชา วินิจฺฉยํ กุมารสฺส อทาสิ ฯ
กณฺฑหาลสฺส อาโย ปจฺฉิชฺชิ ฯ โส ตโต ปฏฺฐาย กุมาเร อาฆาตํ
พนฺธิตฺวา โอตาราเปกฺโข วิจริ ฯ โส ปน ราชา มนฺทปญฺโญ
เอกทิวสํ ปจฺจูสสมเย เอวรูปํ สุปินํ อทฺทส ฯ อลงฺกตทฺวารโกฏฺฐกํ
สตฺตรตนมยปาการํ สฏฺฐีโยชนิกํ สุวณฺณวาลุกมยมหาวิถึ
โยชนสหสฺสุพฺเพธเวชยนฺตปาสาทปฏิมณฺฑิตํ นนฺทวนาทิวนรามเณยฺยกํ
นนฺทโปกฺขราทิโปกฺขรณีรามเณยฺยกสมนฺนาคตํ อากิณฺณเทวคณํ
ตาวตึสภวนํ ฯ ตตฺถ เวชยนฺตปาสาเท พหู อจฺฉรา นจฺจคีตวาทิตา
นิวชฺชึสุ ฯ ราชา ตํ ทิสฺวา ปพุชฺฌิตฺวา ตตฺถ คนฺตุกาโม
หุตฺวา จินฺเตสิ เสฺว อาจริยกณฺฑหาลสฺสาคตเวลาย
เทวโลกคามิมคฺคํ ปุจฺฉิตฺวา เตน เทสิตมคฺเคน เทวโลกํ คมิสฺสามีติ ฯ โส
ปาโตว นหาตฺวา วตฺถํ นิวาเสตฺวา นานคฺครสโภชนํ ปริภุญฺชิตฺวา
คนฺธํ วิลิมฺปิตฺวา นิสีทิ ฯ กณฺฑหาโลปิ ปาโตว  นหาตฺวา วตฺถํ
นิวาเสตฺวา โภชนํ ภุญฺชิตฺวา คนฺธํ วิลิมฺเปตฺวา ราชูปฏฺฐานํ คนฺตฺวา
ราชนิเวสนํ ปวิสิตฺวา รญฺโญ สุขเสยฺยํ ปุจฺฉิ ฯ อถสฺส ราชา อาสนํ
ทาเปตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
       ราชาสิ ลุทฺทกกมฺโม           เอกราชา ปุปฺผวติยา
       ยํ โส ปุจฺฉิ พฺรหฺมพนฺธุํ         กณฺฑหาลํ ปุโรหิตํ
       มูฬฺหํ สคฺคานมคฺคมาจิกฺข        ตฺวมสิ พฺราหฺมณ ธมฺมวินยกุสโล
       ยถา อิโต วชฺชนฺติ สุคตึ        นรา ปุญฺญานิ กตฺวานาติ ฯ
      ตตฺถ ราชาสีติ ราชา อาสิ ฯ ลุทฺทกกมฺโมติ
กกฺขลผรุสกมฺโม ฯ สคฺคานมคฺคนฺติ สคฺคานํ มคฺคํ ฯ ธมฺมวินยกุสโลติ
สุจริตธมฺเม จ อาจารวินเย จ กุสโล ฯ ยถาติ ยถา ปน
นรา ปุญฺญานิ กตฺวา อิโต สุคตึ คจฺฉนฺติ ตํ เม สุคติมคฺคํ
อาจิกฺขาหีติ ปุจฺฉิ ฯ อิทมฺปน ปญฺหํ สพฺพญฺญูพุทฺธํ วา ตสฺส
สาวกํ วา เตสํ อลาเภน โพธิสตฺตํ วา ปุจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ
ราชา ปน ยถา นาม สตฺตาหํ มคฺคมูฬฺโห ปุริโส อญฺญํ
อฑฺฒมาสมตฺตํ มคฺคมูฬฺหํ ปุริสํ ปุจฺเฉยฺย เอวํ กิญฺจิ อชานนฺตํ
อนฺธพาลํ กณฺฑหาลํ ปุจฺฉิ ฯ โส จินฺเตสิ อยํ เม ปจฺจามิตฺตสฺส
ปิฏฺฐึ ปสฺสนกาโล อิทานิ จนฺทกุมารํ ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา มม
มโนรถํ ปูเรสฺสามีติ ฯ อถ โส ราชานํ อามนฺเตตฺวา ตติยํ
คาถมาห
     อติทานํ เทว ทตฺวาน          อวชฺฌํ เทว ฆาเตตฺวา
     เอวํ วชฺชนฺติ สุคตึ            นรา ปุญฺญานิ กตฺวานาติ ฯ
   ตสฺสตฺโถ มหาราช สคฺคํ คจฺฉนฺตา นาม อติทานํ ททนฺติ
อวชฺฌํ ฆาเตนฺติ สเจ สคฺคํ คนฺตุกาโมสิ ตวมฺปิ ตเถว กโรหีติ ฯ
      อถ นํ ราชา ปญฺหสฺสตฺถํ ปุจฺฉิ กึ ปเนตํ อติทานํ โก
จ อวชฺโฌ อิมสฺมึ โลกสฺมึ เอตญฺจ โข โน อกฺขาหิ ยชิสฺสามิ
ททามิ ทานานีติ ฯ
      โสปิสฺส พฺยากาสิ
         ปุตฺเตหิ เทว ยชิตพฺพํ มเหสีหิ เนคเมหิจ
         อุสเภหิ อาชานีเยหิ จตูหิ
         สพฺพจตุกฺเกหิ เทว ยญฺญํ ยชิตพฺพนฺติ ฯ
      โสปิสฺส พฺยากโรนฺโตว เตน เทวโลกมคฺคํ ปุฏฺโฐ นิรยมคฺคํ
พฺยากาสิ ฯ
      ตตฺถ ปุตฺเตหีติ อตฺตโน ชาเตหิ ปิยปุตฺเตหิ เจว ปิยธีตาหิ
จ ฯ มเหสีหีติ ปิยภริยาหิ ฯ เนคเมหีติ เสฏฺฐีหิ ฯ อุสเภหีติ
สพฺพเสเตหิ อุสภราชูหิ ฯ อาชานีเยหีติ มงฺคลอสฺเสหิ ฯ จตูหีติ
เอเตหิ สพฺเพเหว อญฺเญหิ จ หตฺถีอาทีหิ จตูหีติ เอวํ สพฺพจตุกฺเกหิ
เทว ยญฺญํ ยชิตพฺพํ ฯ เอเตสญฺจ ราชปุตฺตาทีนํ ขคฺเคน สีสํ
ฉินฺทิตฺวา สุวณฺณปาติยา คลโลหิตํ คเหตฺวา อาวาเฏ ปกฺขิปิตฺวา
ยญฺญสฺส ยชนกา ราชาโน สรีเรเนว สห เทวโลกํ คจฺฉนฺติ
มหาราช สมณพฺราหฺมณกปณทฺธิกวนิพฺพกยาจกานํ ฆาสจฺฉาทนาทิทานํ
สมฺปทานํ อติทานเมว น โหติ อิเม ปน ปุตฺตธีตาทโย มาเรตฺวา
เตสํ คลโลหิเตน ยญฺญสฺส ยชนํ อติทานํ นามาติ ราชานํ สญฺญาเปสิ ฯ
อิติ โส จินฺเตสิ สเจ จนฺทกุมารํ เอกญฺเญว คณฺหิสฺสามิ
เวริจิตฺเตน การณํ มญฺญิสฺสนฺตีติ ตสฺมา ตํ มหาชนสฺส อนฺตเร
ปกฺขิปิ ฯ อิมมฺปน เตสํ กเถนฺตานํ กถํ สุตฺวา อนฺเตปุรชนา
ภีตตสิตา หุตฺวา เอกปฺปหาเรเนว มหาวิรวํ วิรวึสุ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
       ตํ สุตฺวา อนฺเตปุเร        กุมารา มเหสิโย จ หญฺญนฺตุ
       เอโก อโหสิ นิคฺโฆโส      เภสฺมา อจฺจุคฺคโต สทฺโทติ ฯ
      ตตฺถ ตนฺติ กุมารา จ มเหสิโย จ หญฺญนฺตูติ ตํ วจนํ
สุตฺวา ฯ เอโกติ สกลราชนิเวสเน เอโกว นิคฺโฆโส อโหสิ ฯ
เภสฺมาติ ภยานโก ฯ อจฺจุคฺคโตติ อติอุคฺคโต อโหสิ ฯ ตทา
สกลราชกุลํ ยุคนฺตวาตาภิหตํ วิย สาลวนํ อโหสิ ฯ
      พฺราหฺมโณปิ ราชานํ กึ มหาราช ยญฺญํ ยชิตุํ สกฺโกสิ น
สกฺโกสีติ ปุจฺฉิ ฯ กึ กเถสิ อาจริย ยญฺญํ ยชิตฺวา เทวโลกํ
คมิสฺสามีติ ฯ มหาราช ภีรุกชาติกา ทุพฺพลชฺฌาสยา ปุริสา ยญฺญํ
ยชิตุํ สมตฺถา นาม น โหนฺติ ตุมฺเห อิธ สพฺเพ ปาเณ สนฺนิปาเตถ
อหํ ยญฺญาวาเฏ กมฺมํ กริสฺสามีติ อตฺตโน ปโหนกํ พลํ
คเหตฺวา นครา นิกฺขมฺม ยญฺญาวาฏํ สมตลํ กาเรตฺวา วติยา
ปริกฺขิปิ ฯ กึ การณา ฯ ธมฺมิโก หิ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา
อาคนฺตฺวา ตํ วาเรยฺยาติ ตสฺมา ยญฺญาวาฏํ วติยา ปริกฺเขปนํ
จาริตนฺติ กตฺวา โปราณพฺราหฺมเณหิ ฐปิตํ ฯ ราชาปิ ปุริเส
ปกฺโกสาเปตฺวา ตาตา อหํ อตฺตโน ปุตฺตธีตโร จ ภริยาโย จ
มาเรตฺวา ยญฺญํ ยชิตฺวา เทวโลกํ คมิสฺสามิ คจฺฉถ เนสํ อาจิกฺขิตฺวา
สพฺเพ อิธ อาเนถาติ ปุตฺตานํ ตาว อานยนตฺถาย อาห
       คจฺฉถ วเทถ กุมาเร จนฺทญฺจ  สุริยญฺจ ภทฺทเสนญฺจ
       สูรญฺจ รามโคตฺตญฺจ ปสุ      กิร โหถ ยญฺญตฺถายาติ ฯ
     ตตฺถ จนฺทญฺจ สุริยญฺจาติ จนฺทกุมาโร จ สุริยกุมาโร จ
เทฺว โคตมิเทวิยา อคฺคมเหสิยา ปุตฺตา ฯ ภทฺทเสโน จ ปน สูโร จ
รามโคตฺโต จ เตสํ เวมาติกภาตโร ฯ ปสุ กิร โหถาติ เอกสฺมึ
ฐาเน ราสิ โหถาติ มา ปกิเรตฺถาติ อตฺโถ ฯ
      เต ปฐมํ จนฺทกุมารสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา อาหํสุ ตาต กุมาร
ตุมฺหากํ กิร ปิตา ตุมฺเห มาเรตฺวา เทวโลกํ คนฺตุกาโม ตุมฺหากํ
คหณตฺถาย อมฺเห เปเสสีติ ฯ โส กสฺส วจเนน มํ คณฺหาเปตีติ ฯ
กณฺฑหาลสฺส วจเนนาติ ฯ กึ โส มญฺเญเวกํ คณฺหาเปติ อุทาหุ
อญฺเญปิ คณฺหาเปตีติ ฯ อญฺเญปิ คณฺหาเปสิ สพฺพจตุกฺกํ กิร ยญฺญํ
ยชาเปตุกาโมติ ฯ โส จินฺเตสิ ตสฺส อญฺเญหิ สทฺธึ เวรํ นตฺถิ
วินิจฺฉเย วิโลปํ กาตุํ อลภนฺโต อถ จ ปน มยิ เอกสฺมึ เวริจิตฺเตน
พหู ชเน มาราเปติ โหตุ ปิตรํ ทฏฺฐุํ ลภนฺตสฺส สพฺเพสํ โมจนํ
นาม มม ภาโรติ ฯ อถ เน ราชปุริเส  อาห เตน หิ เม ปิตุ วจนํ
กโรถาติ ฯ เต ตํ อาเนตฺวา ราชงฺคเณ เอกมนฺเต ฐเปตฺวา
อิตเรปิ ตโย อาเนตฺวา ตสฺเสว สนฺติเก ฐเปตฺวา รญฺโญ อาโรจยึสุ
อานีตา เต เทว ปุตฺตาติ ฯ โส เตสํ วจนํ สุตฺวา ตาตา อิทานิ
เม ธีตโร อาเนตฺวา เตสญฺเญว ภาติกานํ สนฺติเก กโรถาติ จตสฺโส
ธีตโร อาหราเปตุํ อิตรํ คาถมาห
         กุมาริโยปิ วเทถ         อุปเสนญฺจ โกกิลญฺจ
                มุทิตญฺจ นนฺทญฺจาปิ กุมาริกํ
                ปสุ กิร โหถ ยญฺญตฺถายาติ ฯ
      เต เอวํ กริสฺสามาติ ตาสํ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตา โรทมานา
ปริเทวมานา อาเนตฺวา ภาติกานญฺเญว สนฺติเก ฐปยึสุ ฯ ตโต
ราชา อตฺตโน ภริยานํ คหณตฺถาย อิตรํ คาถมาห
         วิชยํปิ เม มเหสึ         เอราวตึ เกสินึ สุนนฺทญฺจ
         ลกฺขณวรูปปนฺนา          ปสุ กิร โหถ ยญฺญตฺถายาติ ฯ
      ตตฺถ ลกฺขณวรูปปนฺนาติ อุตฺตเมหิ จตุสฏฺฐิยา อิตฺถีลกฺขเณหิ
อุปปนฺนา เอตาปิ วเทถาติ อตฺโถ ฯ
      เต ตาปิ ปริเทวมานา อาเนตฺวา กุมารานํ สนฺติเก กรึสุ ฯ
อถ ราชา จตฺตาโร เสฏฺฐิโน อาหราเปนฺโต อิตรํ คาถมาห
         คหปตโยปิ วเทถ         ปุณฺณมุขํ ภทฺทิยํ สิงฺคาลญฺจ
         วฑฺฒญฺจาปิ คหปตึ         ปสุ กิร โหถ ยญฺญตฺถายาติ ฯ
      ราชปุริสา คนฺตฺวา เต อานยึสุ ฯ รญฺโญ ปุตฺตทาเร
คยฺหมาเน สกลนครํ น กิญฺจิ อโวจ ฯ เสฏฺฐิกุลานิ ปน มหาสมฺพนฺธานิ
ตสฺมา เตสํ คหิตกาเล สกลนครํ สํขุภิ ฯ รญฺโญ เสฏฺฐิโน
มาเรตฺวา ยญฺญํ ยชิตุํ น ทสฺสามาติ เต เสฏฺฐิโน ปริวาเรตฺวาว
เตสํ ญาติวคฺเคน สทฺธึ ราชกุลํ อคมํสุ ฯ อถ เต เสฏฺฐิโน
ญาติคณปริวุตา ราชานํ วนฺทิตฺวา อตฺตโน ชีวิตํ ยาจึสุ ฯ
         ตมตฺถํ ปกาเปนฺโต สตฺถา อาห
      เต ตตฺถ คหปตโย อโวจยึสุ    สมาคตา ปุตฺตทารปริกิณฺณา
      สพฺเพ สิขิโน เทว กโรหิ      อถ วา โน ทาเส สาเวหีติ ฯ
         ตตฺถ สพฺเพ สิขิโนติ สพฺเพ อมฺเห มตฺถเก จูฬํ ฐเปตฺวา
อตฺตโน เจฏเก กโรหิ มยนฺเต เจฏกกิจฺจํ กริสฺสาม ฯ อถ
วา โน ทาเส สาเวหีติ อถ วา โน อสทฺทหนฺโต สพฺพา เสนิโย
สนฺนิปาเตตฺวา ตาสํ มชฺเฌ อมฺเห ทาเส สาเวหิ มยนฺเต ทาสวตฺตํ
ปฏิสุณิสฺสามาติ ฯ
      เต เอวํ ยาจนฺตาปิ ชีวิตํ ลทฺธุํ นาสกฺขึสุ ฯ ราชปุริสา
สพฺเพ ปฏิกฺกมาเปตฺวา เต คเหตฺวา กุมารานญฺเญว สนฺติเก นิสีทาเปสุํ ฯ
ตโต ราชา หตฺถีอาทีนํ อานยนตฺถาย อาณาเปนฺโต อาห
        อภยงฺกรํปิ เม หตฺถึ          นาฬาคิรึ อจฺจุคฺคตํ
        วรุณทนฺตึ อาเนถ โข เต      ขิปฺปํ ยญฺญตฺถาย ภวิสฺสนฺติ
        อสฺสรตนํปิ เม เกสึ          สุภมุขํ ปุณฺณมุขํ
        วินตกญฺจ อาเนถ โข เต      ขิปฺปํ ยญฺญตฺถาย ภวิสฺสนฺติ
        อุสภํปิ เม ยูถปตึ โมทกํ       นิสภํ ควํปตึ เต ขิปฺปํ
        อาเนถ สมุหํ กโรนฺตุ สพฺพํ     ยชิสฺสามิ ททามิ ทานานิ
        สพฺพํปิ ปฏิยาเทถ ยญฺญํ ปน     อุคฺคตมฺหิ สุริยมฺหิ วเทถทานิ
        กุมาเร อภิรมนฺตุ อิมํ รตฺตึ     สพฺพํปิ อุปฏฺฐเปถ ยญฺญํ ปน
        อุคฺคตมฺหิ สุริยมฺหิ วเทถทานิกุมาเร  อชฺช โข ปจฺฉิมา รตีติ ฯ
      ตตฺถ สมุหํ กโรนฺตุ สพฺพนฺติ น เกวลํ เอตฺตกเมว อวเสสํปิ
สพฺพํ จตุปฺปทคณญฺเจว ปกฺขิคณญฺจ สพฺพํ จตุกฺกํ กตฺวา ราสึ
กโรนฺตุ สพฺพจตุกฺกํ ยญฺญํ ยชิสฺสามิ ยาจกานํ สมณพฺราหฺมณานญฺจ
ทานํ ทสฺสามีติ ฯ สพฺพํปิ ปฏิยาเทถาติ เอตํ มยา วุตฺตํ อวเสสํ
อุปฏฺฐเปถ ฯ อุคฺคตมฺหีติ อหํ ปน ยญฺญํ อุคฺคเต สุริเย เสฺว
ปาโตว ยชิสฺสามิ ฯ สพฺพํปิ อุปฏฺฐเปถาติ เสสํปิ สพฺพํ ยญฺญูปกรณํ
อุปฏฺฐเปถาติ อตฺโถ ฯ
      รญฺโญ ปน มาตาปิตโร ธรนฺติเยว ฯ อถสฺส เต อมจฺจา
คนฺตฺวา มาตุยา อาโรเจสุํ อยฺเย ปุตฺโต โว ปุตฺตทารํ มาเรตฺวา
ยญฺญํ ยชิตุกาโมติ ฯ สา กึ กเถถ ตาตาติ หตฺเถน หทยํ ปหริตฺวา
โรทมานา ปริเทวมานา อาคนฺตฺวา สจฺจํ กิร ปุตฺต เอวรูโป
เต ยญฺโญ ภวิสฺสตีติ ปุจฺฉิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        ตํ ตํ มาตา อโวจ โรทนฺตี    อาคตา สวิมานโต
        ยญฺโญ กิร เต ปุตฺต         ภวิสฺสติ จตูหิ ปุตฺเตหีติ ฯ
      ตตฺถ ตํ ตนฺติ ตํ เอกราชานํ ฯ สวิมานโตติ อตฺตโน
สวนฏฺฐานโต ฯ
      ราชา อาห
        สพฺเพปิ มยฺหํ ปุตฺตา จตฺตา    จนฺทสฺมึ หญฺญมานสฺมึ
        ปุตฺเตหิ ยญฺญํ ยชิตฺวาน       สุคตึ สคฺคํ คมิสฺสามีติ ฯ
      ตตฺถ จตฺตาติ จนฺทกุมาเร หญฺญมาเนเยว สพฺเพปิ ปุตฺตา
ยญฺญตฺถาย มยา ปริจฺจตฺตาติ ฯ
      อถ นํ มาตา อาห
         มา ตํ ปุตฺต สทฺทเหสิ       สุคติ กิร โหติ ปุตฺตยญฺเญน
         นิรยาเนโส มคฺโค         เนโส มคฺโค หิ สคฺคานํ
         ทานานิ เทหิ โกณฺฑญฺญ      อหึสา สพฺพภูตภพฺยานํ
         เอส มคฺโค สุคติยา        น จ มคฺโค ปุตฺต ยญฺเญนาติ ฯ
      ตตฺถ นิรยาเนโสติ นิรสฺสาทตฺเถน นิรยานํ จตุนฺนํ อปายานํ
เอโส มคฺโค ฯ โกณฺฑญฺญาติ ราชานํ โคตฺเตน อาลปติ ฯ
ภูตภพฺยานนฺติ ภูตานญฺจ ภวิตพฺพสตฺตานญฺจ ฯ ยญฺเญนาติ เอวรูเปน
ปุตฺตธีตโร มาเรตฺวา ยชนยญฺเญน สคฺคมคฺโค นาม นตฺถิ ฯ
      ราชา อาห
         อาจริยานํ วจนํ           ฆาติสฺสํ จนฺทญฺจ สุริยญฺจ
         ปตฺเตหิ ยชิตฺวา ทุจฺจชฺเชหิ   สุคตึ สคฺคํ คมิสฺสามีติ ฯ
      ตตฺถ อาจริยานํ วจนนฺติ อมฺม เนสา อตฺตโน มติ
อาจารสิกฺขาปนกสฺส เม กณฺฑหาลาจริยสฺส เอตํ วจนํ เอสา อนุสิฏฺฐี
ตสฺมา อหํ เอเต ฆาตยิสฺสํ ทุจฺจชฺเชหิ ปุตฺเตหิ ยญฺญํ ยชิตฺวา
สคฺคํ คมิสฺสามีติ ฯ
      อถสฺส มาตา อตฺตโน วจนํ คาหาเปตุํ อสกฺโกนฺตี อปคตา ฯ
อถสฺส ปิตา ตํ ปวุตฺตึ สุตฺวา อาคนฺตฺวา นํ ปุจฺฉิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         ตํตํ ปิตา อโวจ           วสวตฺติ โอรสํ สกํ ปุตฺตํ
         ยญฺโญ กิร เต ปุตฺต        ภวิสฺสติ จตูหิ ปุตฺเตหีติ ฯ
      ตตฺถ วสวตฺตีติ ตสฺส รญฺโญ นามํ ฯ
      ราชา อาห
         สพฺเพปิ มยฺหํ ปุตฺตา จตฺตา   จนฺทสฺมึ หญฺญมานสฺมึ
         ปุตฺเตหิ ยญฺญํ ยชิตฺวาน      สุคตึ สคฺคํ คมิสฺสามีติ ฯ
      อถ นํ ปิตา อาห
         มา ตํ ปุตฺต สทฺทเหส       สุคติ กิร โหติ ปุตฺตยญฺเญน
         นิรยาเนโส มคฺโค         เนโส มคฺโค หิ สคฺคานํ
         ทานานิ เทหิ โกณฺฑญฺญ      อหึสา สพฺพภูตภพฺยานํ
         เอส มคฺโค สุคติยา        น จ มคฺโค ปุตฺตยญฺเญนาติ ฯ
      ราชา อาห
         อาจริยานํ วจนํ           ฆาติสฺสํ จนฺทญฺจ สุริยญฺจ
         ปุตฺเตหิ ยชิตฺวา ทุจฺจชฺเชหิ   สุคตึ สคฺคํ คมิสฺสามีติ ฯ
      อถ นํ ปิตา อาห
         ทานานิ เทหิ โกณฺฑญฺญ      อหึสา สพฺพภูตภพฺยานํ
         ปุตฺตปริวุโต   ตุวํ         รฏฺฐํ ชนปทญฺจ ปาเลหีติ ฯ
      ตตฺถ ปุตฺตปริวุโตติ ปุตฺเตหิ ปริวุโต ฯ รฏฺฐํ ชนปทญฺจาติ
สกลกาสิกรฏฺฐญฺจ ตสฺเสว ตํตํ โกฏฺฐาสภูตํ ชนปทญฺจ ปาเลตุํ
สกฺขิสฺสสิ ฯ
      อถสฺส โส ปิตา อตฺตโน วจนํ คาหาเปตุํ นาสกฺขิ ฯ ตโต
จนฺทกุมาโร จินฺเตสิ อิมสฺส เอตฺตกสฺส ชนสฺส ทุกฺขํ มํ เอกํ
นิสฺสาย ชาตํ มม ปิตรํ ยาจิตฺวา เอตฺตกํ ชนํ มรณทุกฺขโต โมเจสฺสามีติ ฯ
โส ปิตรา สทฺธึ สลฺลปนฺโต อาห
         มา โน เทว อวธิ         ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
         อปิ นิคฬพนฺธกาปิ          หตฺถี อสฺเส จ ปาเลม
         มา โน เทว อวธิ         ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
         อปิ นิคฬพนฺธกาปิ          หตฺถิฉกณานิ อุชฺเฌม
         มา โน เทว อวธิ         ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
         อปิ นิคฬพนฺธกาปิ          อสฺสฉกณานิ อุชฺเฌม
         มา โน เทว อวธิ         ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
         ยสฺส โหนฺติ ตว กามา      อปิ รฏฺฐา ปพฺพาชิตา
         ภิกฺขาจริยํ จริสฺสามาติ ฯ
   ตตฺถ นิคฬพนฺธกาปีติ อปิ นาม มยํ มหานิคเฬหิ พนฺธกา
หุตฺวา ฯ ยสฺส โหนฺติ ตว กามาติ สเจปิ กณฺฑหาลสฺส
ทาตุกาโมสิ ตสฺสปิ โน ทาเส กตฺวา เทหิ กริสฺสามสฺส ทาสกมฺมนฺติ
วทติ ฯ อปิ รฏฺฐาติ สเจ อมฺหากํ โกจิ โทโส อตฺถิ รฏฺฐโต
โน ปพฺพาเชหิ อปิ นาม รฏฺฐา ปพฺพาชิตา กปณา วิย กปาลํ
คเหตฺวา ภิกฺขาจริยํ จริสฺสาม มา โน เทว อวธิ เทหิ โน
ชีวิตนฺติ วิลปติ ฯ
      ตสฺส ตํ นานปฺปการํ วิลาปํ สุตฺวา ราชา หทยผาลนํ ปตฺโต
วิย อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ น เม โกจิ ปุตฺเต มาเรตุํ ลจฺฉติ น
มมตฺโถ เทวโลเกนาติ สพฺเพ เต โมเจตุํ อาห
      ทุกฺขํ โข เม ชนยิตฺถ          วิลปนฺตา ชีวิตสฺส กามาหิ
      มุญฺจถทานิ กุมาเร            อลํปิ เม โหตุ ปุตฺตยญฺเญนาติ ฯ
         เต รญฺโญ กถํ สุตฺวา ราชปุตฺเต อาทึ กตฺวา สพฺพนฺตํ
ปกฺขิปริโยสนํ ปาณคณํ วิสชฺเชสุํ ฯ กณฺฑหาโลปิ ยญฺญาวาเฏ
กมฺมํ สํวิทหติ ฯ อถ นํ เอโก  ปุริโส อเร ทุฏฺฐ กณฺฑหาล
รญฺญา ปุตฺตธีตโร วิสชฺชิตา ตฺวํ อตฺตโน ปุตฺตทาเร มาเรตฺวา
เตสํ คลโลหิเตน ยญฺญํ ยชิสฺสสีติ อาห ฯ โส กึ นาเมตํ
รญฺญา กตนฺติ กปฺปุฏฺฐานอคฺคิ วิย อวตฺถรนฺโต อุฏฺฐาย ตุริโต
ธาวิตฺวา เวเคนาคนฺตฺวา อาห
     ปุพฺเพว เมสิ วุตฺโต           ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวํ เจตํ
     อถ โน อุปกฺขตสฺส            ยญฺญสฺส กโรสิ วิกฺเขปํ
     สพฺเพ วชฺชนฺติ สุคตึ           เยปิ ยชนฺติ เยปิ เจว ยชาเปนฺติ
     เยจาปิ อนุโมทนฺติ            ยชนฺตานํ อีทิสํ มหายญฺญนฺติ ฯ
    ตตฺถ ปุพฺเพ เมสิ วุตฺโตติ นนุ มยา ตฺวํ ปุพฺเพว วุตฺโต
ตุมฺหาทิเสน ภีรุกชาติเกน น สกฺกา ยญฺญํ ยชิตุํ ยญฺญยชนํ นาม
เอตํ ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวนฺติ ฯ อถ โน อิทานิ อุปกฺขตสฺส
ยญฺญสฺส วิกฺเขปํ กโรสิ ฯ วิขมฺภนฺติปิ ปาโฐ ฯ ปฏิเสธนฺติ อตฺโถ ฯ
มหาราช กสฺมา เอวํ กโรสิ ยตฺตกา หิ ยญฺญํ ยชนฺติ วา
ยชาเปนฺติ วา อนุโมทนฺติ วา สพฺเพ สุคติเมว วชฺชนฺตีติ ทสฺเสสิ ฯ
โส อนฺธพาโล ราชา ตสฺส โกธวสิกสฺส กถํ คเหตฺวา ธมฺมสญฺญี
หุตฺวา ปุน ปุตฺเต คณฺหาเปสิ ฯ ตโต จนฺทกุมาโร ปิตรํ อนุโพธิยมาโน
อาห
      อถ กิสฺสว โน ปุพฺเพ          โสตฺถานํ พฺราหฺมเณ อวาเจสิ
      อถ โน อการณสฺมา           ยญฺญตฺถาย เทว ฆาเตสิ
      ปุพฺเพว โน ทหรกาเล         น หเนสิ น ฆาเตสิ วา
      ทหรมฺหา โยพฺพนปฺปตฺตา        อทูสกา ตาต หญฺญาม
      หตฺถิคเต อสฺสคเต            สนฺนทฺเธ ปสฺส โน มหาราช
      ยุทฺเธ จ ยุชฺฌมาเน จ         นหิ มาทิสา โหนฺติ ยญฺญตฺถาย
      ปจฺจนฺเต วา กุปฺปิเต          อฏวีสุ วา มาทิเส นิโยเชนฺติ
      อถ โน อการณสฺมา           อภูมิยํ ตาต หญฺญาม
      ยา กาจิ สกุณิกาโย           วสนฺติ ติณฆรานิ กตฺวาน
      ตาสํ หิ ปิยา ปุตฺตา           อถ โน ตฺวํ เทว ฆาเตสิ
      มา ตสฺส สทฺทเหสิ            น มํ กณฺฑหาโล ฆาเตยฺย
      มมํ หิ โส ฆาเตตฺวา          อนนฺตรํ ตญฺจ เทว ฆาเตยฺย
      คามวรํ นิคมวรํ              ททนฺติ โภคํปิสฺส มหาราช
      อถคฺคปิณฺฑิกาปิ กุเล           กุเล เคเห เต ภุญฺชนฺติ
      เตสํปิ ตาทิสานํ              อิจฺฉนฺติ ทุพฺภิตุํ มหาราช
      เยภุยฺเยน หิ เอเต           อกตญฺญุโน พฺราหฺมณา
      มา โน เทว อวธิ            ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
      อปิ นิคฬพนฺธกาปิ             หตฺถี อสฺเส จ ปาเลม
      มา โน เทว อวธิ            ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
      อปิ นิคฬพนฺธกาปิ             หตฺถิจฺฉกณานิ อุชฺเฌม
      มา โน เทว อวธิ            ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
      อปิ นิคฬพนฺธกาปิ             อสฺสจฺฉกณานิ อุชฺเฌม
      มา โน เทว อวธิ            ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
      ยสฺส โหนฺติ ตว กามา         อปิ รฏฺฐา ปพฺพาชิตา
      ภิกฺขาจริยํ จริสฺสามาติ
    ตตฺถ ปุพฺเพติ ตาต ยทิ อหํ มาเรตพฺโพ อถ กสฺมา
อมฺหากํ ญาติชโน ปุพฺเพ มม ชาตกาเล พฺราหฺมเณ โสตฺถานํ
อวาเจสิ ฯ ตทา กิร กณฺฑหาโล จ มม ลกฺขณานิ อุปธาเรตฺวา
อิมสฺส กุมารสฺส น โกจิ อนฺตราโย ภวิสฺสติ ตุมฺหากํ อจฺจเยน
รชฺชํ กาเรสฺสตีติ อาห อิจฺจสฺส ปุริเมน ปจฺฉิมํ น สเมติ มุสาวาที
เอส อถ โน เอตสฺส วจนํ คเหตฺวา อการณสฺมา นิกฺการณาเยว
ยญฺญตฺถาย เทว ฆาเตสิ มา อมฺเห ฆาเตสิ อยํ หิ  มยิ เอกสฺมึ
เวเรน มหาชนํ มาเรตุกาโม สาธุกํ สลฺลกฺเขสิ นรินฺทาติ ฯ ปุพฺเพว
โนติ มหาราช สเจ อมฺเห มาเรตุกาโม ปุพฺเพว โน ทหรกาเลเยว
กสฺมา สยํ วา น หเนสิ น อญฺเญหิ วา ฆาตาเปสิ อิทานิ ปน มยํ
ทหรา ตรุณา ปฐมวเย ฐิตา ปุตฺตธีตาหิ สํวฑฺฒาม เอวํ ภูตา ตว
อทูสกาว กึ การณา หญฺญามาติ ฯ ปสฺส โนติ อมฺเห จตฺตาโรปิ
ภาติเก ปสฺส ฯ ยุชฺฌมาเนติ ปจฺจตฺถิกานํ นครํ ปริวาเรตฺวา ฐิตกาเล
อมฺหาทิเส ปุตฺเต เตหิ สทฺธึ ยุชฺฌมาเน ปสฺส ฯ อปุตฺตกา หิ ราชาโน
อนาถา นาม โหนฺติ ฯ มาทิสาติ อมฺหาทิสา ปุตฺตา สูรา พลปฺปตฺตา น
ยญฺญตฺถาย มาเรตพฺพา โหนฺติ ฯ นิโยชนฺตีติ เตสํ ปจฺจามิตฺตานํ
คณฺหนตฺถาย นิโยเชนฺติ ฯ อถ โนติ อถ อมฺเห ฯ อกรณสฺมาติ
อการเณน ฯ อภูมิยนฺติ อโนกาเสเยว กสฺมา ตาต หญฺญามาติ
อตฺโถ ฯ มา ตสฺส สทฺทเหสีติ มหาราช มํ กณฺฑหาโล น ฆาตเยติ
มา ตสฺสปิ สทฺทเหยฺยาสิ ฯ โภคํ ปิสฺสาติ โภคํปิ อสฺส พฺราหฺมณสฺส
ราชาโน เทนฺติ ฯ อถคฺคปิณฺฑิกาปีติ อเถเต อคฺโคทกํ อคฺคปิณฺฑํ
ลภนฺตา อคฺคปิณฺฑกาปิ โหนฺติ ฯ เตสํปีติ เยสํ กุเล ภุญฺชนฺติ
เตสํปิ เอวรูปานํ ปิณฺฑทายกานํ ทุพฺภิตุํ อิจฺฉนฺติ ฯ
      ราชา กุมารสฺส วิลาปํ สุตฺวา อาห
        ทุกฺขํ โข เม ชนยิตฺถ        วิลปนฺตา ชีวิตสฺส กามาหิ
        มุญฺจถทานิ กุมาเร          อลํปิ เม โหตุ ปุตฺตยญฺเญนาติ ฯ
        อิมเมว คาถํ วตฺวา         ปุนปิ โมเจสิ ฯ
        กณฺฑหาโล อาคนฺตฺวา        ปุนปิ อาห
        ปุพฺเพว เมสิ วุตฺโต         ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวญฺเจตํ
        อถ โน อุปกฺขตสฺส          ยญฺญสฺส กโรสิ วิกฺเขปํ
        สพฺเพ วชฺชนฺติ สุคตึ         เย ยชนฺติ เยปิ เจว ยชาเปนฺติ
        เย วาปิ อนุโมทนฺติ         ยชนฺตานํ อีทิสํ มหายญฺญนฺติ ฯ
      เอวํ วตฺวา ปุน เต คณฺหาเปสิ ฯ อถสฺส อนุนยนตฺถํ
กุมาโร อาห
         ยทิ กิร ยชิตฺวา ปุตฺเตหิ      เทวโลกํ อิโต จุตา ยนฺติ
         พฺราหฺมโณ ตาว ยชตุ        ปจฺฉาปิ ยชิสฺสสิ ราช
         ยทิ กิร ยชิตฺวา ปุตฺเตหิ      เทวโลกํ อิโต จุตา ยนฺติ
         เอเสว กณฺฑหาโล          ยชตุ สเกหิ ปุตฺเตหิ
         เอวํ ชานํ เจ กณฺฑหาโล     กึ ปุตฺตเก น ฆาเตสิ
         สพฺพญฺจ ญาติคณํ            อตฺตานญฺจ น ฆาเตยฺย
         สพฺเพ วชฺชนฺติ นิรยํ         เย ยชนฺติ เยปิ วา ยชาเปนฺติ
         เย จาปิ อนุโมทนฺติ         ยชนฺตานํ เอทิสํ มหายญฺญนฺติ ฯ
      ตตฺถ พฺราหฺมโณ ตาวาติ ปฐมนฺตาว กณฺฑหาโล ยชตุ ฯ
สเกหีติ อตฺตโน ปุตฺเตหิ อถ ตสฺมึ เอวํ ยชิตฺวา เทวโลกํ คเต ปจฺฉา
ตฺวํ ยชิสฺสสิ เทว สาธุรสโภชนมฺปิ หิ ตฺวํ อญฺเญหิ วีมํสิตฺวา ภุญฺชสิ
ปุตฺตมรณญฺเญว กสฺมา อวีมํสิตฺวา กโรสีติ ทีเปนฺโต เอวมาห ฯ เอวํ
ชานนฺติ ปุตฺตธีตโร มาเรตฺวา เทวโลกํ คจฺฉนฺตีติ เอวํ ชานนฺโต กึ
การณา อตฺตโน ปุตฺเต จ ญาตี จ อตฺตานญฺจ น ฆาเตสิ ฯ สเจ หิ
ปรํ มาเรตฺวา เทวโลกํ คจฺฉนฺติ อตฺตานเมว มาเรตฺวา พฺรหฺมโลโก
คนฺตพฺโพ ภวิสฺสตีติ เอวํ ยญฺญคุณํ ชานนฺเตน ปรํ อมาเรตฺวา
อตฺตาว มาเรตพฺโพ สิยา อยํ ปน ตถา อกตฺวา มํ มาราเปติ
อิมินาปิ การเณน กณฺฑหาลสฺส กมฺมํ ชานาหิ มหาราช ยถา เอส
วินิจฺฉเย วิโลปํ กาตุํ อลภนฺโต เอวํ กโรตีติ ฯ เอทิสนฺติ เอวรูปํ
ปุตฺตฆาตยญฺญํ ฯ
      กุมาโร เอตฺตกํ กเถนฺโต ปิตรํ อตฺตโน วจนํ คาหาเปตุํ
อสกฺโกนฺโต ราชานํ ปริวาเรตฺวา ฐิตํ ราชปริสํ อารพฺภ อาห
         กถญฺจ กิร ปุตฺตกามาโย         คหปตโย ฆรณิโย จ
         นครมฺหิ น อุปวทนฺติ ราชานํ      มา ฆาตยิ โอรสํ ปุตฺตํ
         กถญฺจ กิร ปุตฺตกามาโย         คหปตโย ฆรณิโย จ
         นครมฺหิ น อุปวทนฺติ ราชานํ      มา ฆาตยิ อตฺรชํ ปุตฺตํ
         รญฺโญ จมฺหิ อตฺถกาโม          หิโต จ สพฺพชนปทสฺส
         น โกจิ อสฺส ปฏิฆํ มยา         ชนปโท น ปเวเทตีติ ฯ
      ตตฺถ ปุตฺตกามาโยติ ฆรณิโยว สนฺธาย วุตฺตํ ฯ คหปตโย
จ ปุตฺตกามา นาม โหนฺติ ฯ น อุปวทนฺตีติ น อุปกฺโกสนฺติ น
วทนฺติ ฯ อตฺรชนฺติ อตฺตนา ชาตํ ฯ เอวํ วุตฺเตปิ โกจิ รญฺญา
สทฺธึ กเถตุํ สมตฺโถ นาม นาโหสิ ฯ น โกจิ อสฺส ปฏิฆํ มยาติ
อิมินา โน ลญฺโจ วา คหิโต อิสฺสริยมเทน วา อิทนฺนาม ทุกฺขํ
กตนฺติ โกจิ เอโกปิ มยา สทฺธึ ปฏิฆํ กโรนฺโต นาม นาโหสิ ฯ
ชนปโท น ปเวเทตีติ เอวํ รญฺโญ จ ชนปทสฺส จ อตฺถกาโมมฺหิ
กึ มม ปิตรํ อยํ ชนปโท คุณสมฺปนฺโน เต ปุตฺโตติ น ปเวเทติ
น ชานาเปตีติ อตฺโถ ฯ
      เอวํ วุตฺเตปิ น โกจิ กิญฺจิ กเถสิ ฯ ตโต กุมาโร อตฺตโน
ภริยานํ สตฺตสตํ ยาจนตฺถาย อุยฺโยเชนฺโต อาห
       คจฺฉถ โว ฆรณิโย             ตาตญฺจ วเทถ กณฺฑหาลญฺจ
       มา ฆาเตถ กุมาเร อทูสเก สีหสํกาเส
       คจฺฉถ โว ฆรณิโย ตาตญฺจ วเทถ กณฺฑหาลญฺจ
       มา ฆาเตถ กุมาเร อเปกฺขิโต สพฺพโลกสฺสาติ ฯ
    ตา คนฺตฺวา ยาจึสุ ฯ ราชา น โอโลเกสิ ฯ ตโต กุมาโร
อนาโถ หุตฺวา วิลปนฺโต คาถมาห
         ยนฺนุนาหํ ชาเยยฺยํ
         รถการกุเลสุ วา ปุกฺกุสกุเลสุ วา
         เวสฺเสสุ วา ชาเยยฺยํ
         น หชฺช มํ ราชา ยญฺเญ ฆาเตสฺสตีติ ฯ
      อิติ วตฺวา ปุน ตา อุยฺโยเชนฺโต อาห
         สพฺพาปิ ตา มนฺตินิโย คจฺฉถ อยฺยสฺส กณฺฑหาลสฺส
         ปาเทสุ นิปติตฺถ อปราธาหํ น ปสฺสามิ
         สพฺพาปิ ฆรณิโย คจฺฉถ อยฺยสฺส กณฺฑหาลสฺส
         ปาเทสุ นิปติตฺถ กินฺเต ภนฺเต มยํ ทูสยิมฺหาติ ฯ
      ตตฺถ อปราธาหํ น ปสฺสามีติ อหํ อาจริย กณฺฑหาล อตฺตโน
อปราธํ น ปสฺสามิ ฯ กินฺเต ภนฺเตติ อยฺย กณฺฑหาล มยํ ตุยฺหํ
กึ ทูสยิมฺหา อถ เจ จนฺทกุมารสฺส โทโส อตฺถิ ตํ ขมถาติ วทถ ฯ
      อถ จนฺทกุมารสฺส กนิฏฺฐภคินี เสลา กุมารี นาม สา โสกํ
สณฺฐาเรตุํ อสกฺโกนฺตี ปิตุ ปาทมูเลสุ นิปติตฺวา ปริเทวิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         กปณา วิลปติ เสลา ทิสฺวาน ภาตโร อุปนีตตฺเต
         ยญฺโญ กิร เม อุกฺขิปิโต ตาเตน สคฺคกาเมนาติ ฯ
      ตตฺถ อุปนีตตฺเตติ อุปนีตสภาเว ฯ อุกฺขิปิโตติ อุกฺขิตฺโต
ปวตฺติโต ฯ สคฺคกาเมนาติ มม ภาตโร มาเรตฺวา สคฺคํ อิจฺฉนฺเตน
ตาเตน ฯ อิเม มาเรตฺวา กึ สคฺเคน กริสฺสสีติ วิลปติ ฯ
      ราชา ตสฺสาปิ กถํ น คณฺหิ ฯ ตโต จนฺทกุมารสฺส ปุตฺโต
วสุโล นาม ปิตรํ ทุกฺขิตํ ทิสฺวา อหํ อยฺยกํ อุปสงฺกมิตฺวา ยาจิตฺวา
มม ปิตุ ชีวิตํ ทาเปสฺสามีติ รญฺโญ ปาทมูเล นิปติตฺวา ปริเทวิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         อาวตฺติ จ ปริวตฺติ จ วสุโล สมฺมุขา รญฺโญ
         มา โน เทว ปิตรํ อวธิ ทหรมฺหา อโยพฺพนปฺปตฺตาติ ฯ
      ตตฺถ ทหรมฺหา อโยพฺพนปฺปตฺตาติ เทว มยํ ตรุณทารกา
น ตาว โยพฺพนปฺปตฺตา อมฺเหสุปิ ตาว อนุกมฺปาย อมฺหากํ ปิตรํ
มา อวธิ ฯ
      ราชา ตสฺส ปริเทวนสทฺทํ สุตฺวา ภิชฺชมานหทโย วิย หุตฺวา
อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ กุมารํ อาลิงฺคิตฺวา ตาต อสฺสาสํ ปฏิลภาหิ
วิสชฺเชมิ เต ปิตรนฺติ วตฺวา คาถมาห
         เอโส เต วสุล ปิตา ตฺวํ สเมหิ ปิตรา สห
         ทุกฺขํ โข เม ชนยสิ วิลปนฺโต อนฺเต ปุรสฺมึ
         มุญฺจถทานิ กุมาเร อลํปิ เม โหตุ ปุตฺตยญฺเญนาติ ฯ
      ตตฺถ อนฺเต ปุรสฺมินฺติ ราชนิเวสนสฺส อนฺเต ปุเร ฯ ปุน
กณฺฑหาโล อาคนฺตฺวา อาห
         ปุพฺเพว เม โขสิ วุตฺโต ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวญฺเจตํ
         อถ โน อุปกฺขตสฺส ยญฺญสฺส กโรสิ วิกฺเขปํ
         สพฺเพ วชฺชนฺติ สุคตึ เย ยชนฺติ เยปิ เจว ยชาเปนฺติ
         เย จาปิ อนุโมทนฺติ ยชนฺตานํ อีทิสํ มหายญฺญนฺติ ฯ
       ราชาปิ อนฺธพาโล ปุน ตสฺส วจเนน ปุตฺเต คณฺหาเปสิ ฯ
ตโต กณฺฑหาโล จินฺเตสิ อยํ ราชา มุทุจิตฺโต กทาจิ วิสชฺเชสิ
กทาจิ คณฺหาเปสิ ปุน ทารกานํ วจเนน ปุตฺเต วิสชฺเชยฺย ยนฺนูนาหํ
ยญฺญาวาฏญฺเญว ตํ เนมีติ ฯ อถสฺส ตตฺถ คมนตฺถาย คาถมาห
         สพฺพรตนสฺส ยญฺโญ อุปกฺขโต เอกราช ตว ปฏิยตฺโต
         อภินิกฺขมสฺสุ เทว สคฺคํ คโต ตฺวํ ปโมทิสฺสสีติ ฯ
      ตสฺสตฺโถ มหาราช ตว ยญฺโญ สพฺพรตเนหิ อุปกฺขโต
ปฏิยตฺโต อิทานิ เต นิกฺขมนกาโล ตสฺมา อภินิกฺขม ยญฺญํ ยชิตฺวา
สคฺคํ คโต ตฺวํ ปโมทิสฺสสีติ ฯ ตโต โพธิสตฺตํ อาทาย
ยญฺญาวาฏคมนกาเล ตสฺส โอโรธา เอกโต นิกฺขมึสุ ฯ
    ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
      ทหรา สตฺตสตา เอตา จนฺทกุมารสฺส ภริยาโย
      เกเส วิกีริตฺวาน โรทนฺติโย มคฺคมนุยายนฺติ
      อปรา ปน โสเกน นิกฺขนฺตา นนฺทเน วิย เทวา
      เกเส วิกีริตฺวาน โรทนฺติโย มคมนุยายนฺตีติ ฯ
     ตตฺถ นนฺทเน วิย เทวาติ นนฺทวเน จวนธมฺมํ เทวปุตฺตํ
ปริวาเรตฺวา เทวตา วิย ฯ
     ตโต ปรํ ตาสํ วิลาโป โหติ
      กาสิกสุจิวตฺถธรา กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
      นียนฺติ จนฺทสุริยา ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺส
      กาสิกสุจิวตฺถธรา กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
      นียนฺติ จนฺทสุริยา มาตุ กตฺวา หทยโสกํ
      กาสิกสุจิวตฺถธรา กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
      นียนฺติ จนฺทสุริยา ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํ
      มํสรสโภชนา นหาปกสุนหาตา กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
      นียนฺติ จนฺทสุริยา    ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺส
      มํสรสโภชนา นหาปกสุนหาตา กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
      นียนฺติ จนฺทสุริยา    มาตุ กตฺวา ทหยโสกํ
      มํสรสโภชนา นหาปกสุนหาตา       กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
      นียนฺติ จนฺทสุริยา                ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํ
      ยสฺสุ ปุพฺเพ หตฺถิวรธุรคเต         หตฺถิกา อนุวชฺชนฺติ
      ตฺยชฺช จนฺทสุริยา                อุโภว ปตฺติกา ยนฺติ
      ยสฺสุ ปุพฺเพ อสฺสวรธุรคเต         อสฺสกา อนุวชฺชนฺติ
      ตฺยชฺช จนฺทสุริยา                อุโภว ปตฺติกา ยนฺติ
      ยสฺสุ ปุพฺเพ รถวรธุรคเต          รถิกา อนุวชฺชนฺติ
      ตฺยชฺช จนฺทสุริยา                อุโภว ปตฺติกา ยนฺติ
      เยหิสฺสุ ปุพฺเพ นียึสุ              ตปนียกปฺปเนหิ ตุรงฺเคหิ
      ตฺยชฺช จนฺทสุริยา                อุโภว ปตฺติกา ยนฺตีติ ฯ
    ตตฺถ กาสิกสุจิวตฺถธราติ กาสิยานิ สุจิวตฺถานิ ธาริยมานา ฯ
จนฺทสุริยาติ จนฺทกุมาโร จ สุริยกุมาโร จ ฯ นหาปกสุนหาตาติ
จนฺทนจุณฺเณน อุพฺพตฺเตตฺวา นหาปเกหิ กตปริกมฺมกตาย สุนหาตา ฯ
ยสฺสูติ เย อสฺสูติ นิปาตมตฺตํ ฯ เย กุมาเรติ อตฺโถ ฯ ปุพฺเพติ อิโต
ปุพฺเพ ฯ หตฺถิวรธุรคเตติ หตฺถิวรานํ ธุรคเต อลงฺกตหตฺถิกฺขนฺธวรคเต ฯ
อสฺสวรธุรคเตติ อสฺสวรปิฏฺฐิคเต ฯ รถวรธุรคเตติ รถวรมชฺฌคเต ฯ
นียึสูติ นิกฺขมึสุ ฯ
      เอวํ ตาสุ ปริเทวนฺตีสุเยว โพธิสตฺตํ นครา นีหรึสุ ฯ ตทา
สกลนครํ สํขุภิ ฯ นาครา นิกฺขมิตุํ อารภึสุ ฯ มหาชเน
นิกฺขมนฺเต ทฺวารานิ นปฺปโหนฺติ ฯ พฺราหฺมโณ อติพหุชนํ ทิสฺวา โก
ชานาติ กึ ภวิสฺสตีติ นครทฺวารานิ ถกาเปสิ ฯ มหาชโน นิกฺขมิตุํ
อลภนฺโต อนฺโตนครทฺวารสฺส อาสนฺนฏฺฐาเน อุยฺยานํ อตฺถิ ตสฺส
สนฺติเก มหาวิรวํ วิรวิ ฯ เตหิ รเวหิ สกุณสํฆา สํขุภิตฺวา อากาเส
ปกฺขนฺทึสุ ฯ มหาชโน ตํ ตํ สกุณํ อามนฺเตตฺวา วิลปนฺโต อาห
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอกราชา             สมฺมุฬฺโห จตูหิ ปุตฺเตหิ
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอราชา              สมฺมุฬฺโห จตูหิ กญฺญาหิ
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอกราชา             สมฺมุฬฺโห จตูหิ มเหสีหิ
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอกราชา             สมฺมุฬฺโห จตูหิ คหปตีหิ
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุปฺเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอกราชา             สมฺมุฬฺโห จตูหิ หตฺถีหิ
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอกราชา             สมฺมุฬฺโห จตูหิ อสฺเสหิ
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุปฺเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอกราชา             สมฺมุฬฺโห จตูหิ  อุสเภหิ
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอกราชา             สมฺมุฬฺโห  สพฺพจตุเกหีติ ฯ
    ตตฺถ มํสมิจฺฉสีติ อมฺโภ สกุณิ สเจ มํสํ อิจฺฉสิ ฯ อุยฺยสฺสุ
ปุพฺเพน ปุปฺผวติยาติ ปุปฺผวติยา ปุพฺเพน ปุรตฺถิมทิสาย ยญฺญาวโฏ
อตฺถิ ตตฺถ คจฺฉ ฯ ยชเตตฺถาติ เอตฺถ กณฺฑหาลสฺส วจนํ คเหตฺวา
สยํ สมฺมุฬฺโห เอกราชา จตูหิ ปุตฺเตหิ ยชติ ฯ เสสคาถาสุปิ
เอเสว นโย ชานิตพฺโพ ฯ
      เอวํ มหาชโน ตสฺมึ ฐาเน ปริเทวิตฺวา โพธิสตฺตสฺส วสนฏฺฐานํ
คนฺตฺวา ปาสาทํ ปทกฺขิณํ กโรนฺโต อนฺเตปุรญฺจ กูฏาคารญฺจ
อุยฺยานาทีนิ จ ปสฺสนฺโต คาถาหิ ปริเทวนฺโต อาห
         อยมสฺส ปาสาโท           อิทํ อนฺเตปุรํ สุรมฺมณียํ
         เต ทานิ อยฺยปุตฺตา         จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา
         อิทมสฺส กูฏาคารํ           โสวณฺณํ ปุปฺผมาลฺยาภิกิณฺณํ
         เตทานิ อยฺยปุตฺตา          จตฺตาโร วธาย สนฺนีตา
         อิทมสฺส อุยฺยานํ            ปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ
         เตทานิ อยฺยปุตฺตา          จตฺตาโร วธาย สนฺนีตา
         อิทมสฺส อโสกวนํ           ปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ
         เตทานิ อยฺยปุตฺตา          จตฺตโร วธาย สนฺนีตา
         อิทมสฺส กณิการวนํ          ปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ
         เตทานิ อยฺยปุตฺตา          จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา
         อิทมสฺส ปาฏลิวนํ           ปุปฺผิตํ สพฺปกาลิกํ รมฺมํ
         เตทานิ อยฺยปุตฺตา          จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา
         อิทมสฺส อมฺพวนํ            ปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ
         เตทานิ อยฺยปุตฺตา          จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา
         อยมสฺส โปกฺขรณี           สญฺฉนฺนา ปทุมปุณฺฑรีเกหิ
         นาวา จ โสวณฺณวิกตา       ปุปฺผวลฺลิยา จิตฺตา สุรมฺมณียา
         เตทานิ อยฺยปุตฺตา          จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาติ ฯ
      ตตฺถ เตทานีติ อิทานิ เต จนฺทกุมารปฺปมุขา อมฺหากํ
อยฺยปุตฺตา เอวรูปํ ปาสาทํ ฉฑฺเฑตฺวา วธาย นีหริยนฺติ ฯ
โสวณฺณวิกตาติ สุวณฺณขจิตา ฯ
      เอตฺตเกสุ ฐาเนสุ วิลปิตฺวา ปุน หตฺถิสาลาทีนิ อุปสํกมิตฺวา
อาหํสุ
     อิทมสฺส หตฺถิรตนํ          เอราวโณ คโช วรุณทนฺตี
     เตทานิ อยฺยปุตฺตา         จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา
     อิทมสฺส อสฺสรตนํ          เอกขุโร เวควาโต อยํ อสฺโส
     เตทานิ อยฺยปุตฺตา         จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา
     อยมสฺส อสฺสรโถ          สาลิยา วิย นิคฺโฆโส
     สุโภ รตนขจิโต ยตฺถสฺสุ     อยฺยปุตฺตา โสภึสุ นนฺทเน วิย เทวา
     เตทานิ อยฺยปุตฺตา         จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา
     กถนฺนาม สามสมสุนฺทเรหิ    จนฺทนมรุกคตฺเตหิ
     ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ       สมฺมุฬฺโห จตูหิ ปุตฺเตหิ
     กถนฺนาม สามสมสุนฺทราหิ    จนฺทนมรุกคตฺตาหิ
     ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ       สมฺมุฬฺโห จตูหิ กญฺญาหิ
     กถนฺนาม สามสมสุนฺทราหิ    จนฺทนมรุกคตฺตาหิ
     ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ       สมฺมุฬฺโห จตูหิ มเหสีหิ
     กถนฺนาม สามสมสุนฺทเรหิ    จนฺทนมรุกคตฺเตหิ
     ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ       สมฺมุฬฺโห จตูหิ คหปตีหิ
     ยถา โหนฺติ คามนิคมา สุญฺญา นิมฺมนุสฺสกา พฺรหารญฺญา
     ตถา เหสฺสติ ปุปฺผวติยา     ยิฏฺเฐสุ จนฺทสุริเยสูติ ฯ
   ตตฺถ เอราวโณติ ตสฺส หตฺถิโน นามํ ฯ เอกขุโรติ อภินฺนขุโร ฯ
สาลิยา วิย นิคฺโฆโสติ คมนกาเล สาลิยานํ วิย มธุเรน นิคฺโฆเสน
สมนฺนาคโต ฯ กถนฺนาม สามสมสุนฺทเรหีติ สุวณฺณสาเมหิ
อญฺญมญฺญํ ชาติยา สเมหิ นิทฺโทสตาย สุนฺทเรหีติ อตฺโถ ฯ
จนฺทนมรุกคตฺเตหีติ โลหิตจนฺทนลิตฺตงฺเคหิ ฯ พฺรหารญฺญาติ ยถา เต
คามนิคมา สุญฺญา นิมฺมนุสฺสา พฺรหารญฺญา โหนฺติ ตถา
ปุปฺผวติยาปิ รญฺญา ยิฏฺเฐสุ ราชปุตฺเตสุ สุญฺญา อรญฺญสทิสา ภวิสฺสตีติ ฯ
      เต มหาชนา พหิ นิกฺขมิตุํ อลภนฺตา อนฺโตนคเรเยว จรนฺตา
ปริเทวึสุ ฯ โพธิสตฺโตปิ ยญฺญาวาฏํ นีโต ฯ อถสฺส มาตา โคตมี
นาม เทวี ปุตฺตานํ เม ชีวิตํ เทหิ เทวาติ รญฺโญ ปาทมูเล นิปติตฺวา
ปริเทวมานา อาห
        อุมฺมตฺติกา ภวิสฺสามิ         ภูนหตา ปํสุนาว ปริกิณฺณา
        สเจ จนฺทกุมารํ หนฺติ        ปาณา เม เทว ภิชฺชนฺติ
        อุมตฺติกา ภวิสฺสามิ          ภูนหตา ปํสุนาว ปริกิณฺณา
        สเจ สุริยกุมารํ หนฺติ        ปาณา เม เทว ภิชฺชนฺตีติ ฯ
      ตตฺถ ภูนหตาติ นิหตวุฑฺฒิกา ฯ ปํสุนาว ปริกิณฺณาติ ปํสุนาว
ปริกิณฺณสรีรา อุมฺมตฺติกา หุตฺวา วิจริสฺสามิ ฯ
      สา เอวํ ปริเทวนฺตี รญฺโญ สนฺติกา กิญฺจิ กถํ อลภิตฺวา
สุณิสานํ วตฺวา มม ปุตฺโต ตุมฺหากํ กุชฺฌิตฺวา คโต ภวิสฺสติ
กิสฺส ตุมฺเห นํ น นิวตฺเตถาติ กุมารสฺส จตสฺโส ภริยาโย
อาลิงฺคิตฺวา ปริเทวนฺตี อาห
        กินฺนุมา น รมาเปยฺยุํ         อญฺญมญฺญํ ปิยํวทา
        ฆาติกา อุปริกฺขี จ           โคปรกฺขี จ คายิกา
        จนฺทสุริเยสุ นจฺจนฺติโย        สมา ตาสํ น วิชฺชตีติ ฯ
      ตตฺถ กินฺนุมา น รมาเปยฺยุนฺติ เกน การเณน อิมา ฆาติกาติ
อาทิกา จตสฺโส อญฺญมญฺญํ ปิยํวทา จนฺทสุริยกุมารานํ สนฺติเก
นจฺจนฺติโย คายนฺติโย มม ปุตฺเต น รมาปยึสุ น อุกฺกณฺฐาปยึสุ ฯ
สกลชมฺพูทีปสฺมึ หิ นจฺเจ วา คีเต วา สมา อญฺญา กาจิ ตาสํ
น วิชฺชตีติ อตฺโถ ฯ
      อิติ สา สุณฺหาหิ สทฺธึ ปริเทวิตฺวา อญฺญํ คเหตพฺพคหณํ
อปสฺสนฺตี กณฺฑหาลํ อกฺโกสมานา อฏฺฐ คาถา อภาสิ
       อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ           ปฏิมุญฺจตุ กณฺฑหาล ตว มาตา
       โย มยฺหํ หทยโสโก          จนฺทสฺมึ วธาย นินฺนีเต
       อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ           ปฏิมุญฺจตุ กณฺฑหาล ตว มาตา
       โย มยฺหํ หทยโสโก          สุริยสฺมึ วธาย นินฺนีเต
       อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ           ปฏิมุญฺจตุ กณฺฑหาล ตว ชายา
       โย มยฺหํ หทยโสโก          จนฺทสฺมึ วธาย นินฺนีเต
       อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ           ปฏิมุญฺจตุ กณฺฑหาล ตว ชายา
       โย มยฺหํ หทยโสโก          สุริยสฺมึ วธาย นินฺนีเต
       มา ปุตฺเต มา จ ปตึ         อทฺทกฺขิ กณฺฑหาล ตว มาตา
       โย ฆาเตสิ กุมาเร          อทูสเก สีหสํกาเส
       มา ปุตฺเต มา จ ปตึ         อทฺทกฺขิ กณฺฑหาล ตว มาตา
       โย ฆาเตสิ กุมาเร          อเปกฺขิเต สพฺพโลกสฺส
       มา ปุตฺเต มา จ ปตึ         อทฺทกฺขิ กณฺฑหาล ตว ชายา
       โย ฆาเตสิ กุมาเร          อทูสเก สีหสํกาเส
       มา ปุตฺเต มา จ ปตึ         อทฺทกฺขิ กณฺฑหาล ตว ชายา
       โย ฆาเตสิ กุมาเร          อเปกฺขิเต สพฺพโลกสฺสาติ ฯ
      ตตฺถ อิมํ มยฺหนฺติ อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ ทุกฺขํ ฯ ปฏิมุญฺจตูติ
ปวิสตุ ปาปุณาตุ ฯ โย ฆาเตสีติ โย ตฺวํ หเนสิ ฯ
อเปกฺขิเตติ สพฺพโลเกน โอโลกิเต ทิสฺสมาเน มาเรสีติ อตฺโถ ฯ
     โพธิสตฺโต ยญฺญาวาเฏ ปิตรํ ยาจนฺโต อาห
       มา โน เทว อวธิ ทาเส       โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
       อปิ นิคฬพนฺธกาปิ             หตฺถี อสฺเส จ ปาเลม
       มา โน เทว อวธิ ทาเส       โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
       อปิ นิคฬพนฺธกาปิ             หตฺถิจฺฉกณานิ อุชฺเฌม
       มา โน เทว อวธิ            ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
       อปิ นิคฬพนฺธกาปิ             อสฺสจฺฉกณานิ อุชฺเฌม
       มา โน เทว อวธิ            ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
       ยสฺส โหนฺติ ตว กามา         อปิ รฏฺฐา ปพฺพาชิตา
        ภิกฺขาจริยํ จริสฺสาม
        ทิพฺยํ เทว อุปยาจนฺติ          ปุตฺตตฺถิกา ทลิทฺทาปิ
        ปฏิภาณานิปิ หิตฺวา            ปุตฺเต น หิ ลภนฺติ เอกจฺจา
        อสฺสาสกานิ กโรนฺติ           ปุตฺตาปิ โน ชายนฺตุ
        ตโต จ ปุตฺตา ชายนฺตุ         อถ โน อการณสฺมา
        ยญฺญตฺถาย เทว ฆาเตสิ
        อุปยาจิตเกน ปุตฺตํ ลภนฺติ       มา ตาต โน อฆาเตสิ
        มา กิจฺฉลทฺธเกหิ ปุตฺเตหิ       ยชิตฺโถ อิมํ ยญฺญํ
        อุปยาจิตเกน ปุตฺตํ ลภนฺติ       มา ตาต โน อฆาเตสิ
        มา กปณลทฺธเกหิ ปุตฺเตหิ       อมฺมาย โน วิปฺปวาเสหีติ ฯ
     ตตฺถ ทิพฺยนฺติ เทว อปุตฺติกา ทลิทฺทาปิ นาริโย ปุตฺตตฺถิกา
หุตฺวา พหุํปณฺณาการํ หริตฺวา ปุตฺตํ วา ธีตรํ วา ลภิสฺสามาติ
ทิพฺยํ อุปยาจนฺติ ฯ ปฏิภาณานิปิ หิตฺวาติ โทหฬานิ ฉฑฺเฑตฺวาปิ
อลภิตฺวาปีติ อตฺโถ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ มหาราช นารีนํ หิ
อุปฺปนฺนํ โทหฬํ อลภนฺตีนํ คพฺโภ สุสฺสิตฺวา นสฺสติ ตตฺถ เอกจฺจา
ยาจนฺติ ปุตฺเต อลภมานา กาจิ ลทฺธํ โทหฬํ ปหาย อปริภุญฺชิตฺวา
น ลภนฺติ กาจิ โทหฬํ อลภมานา น ลภนฺติ มยฺหํ ปน มาตา
โทหฬํ ลภิตฺวา ปริภุญฺชิตฺวา อุปฺปนฺนคพฺภํ อวินาเสตฺวา ปุตฺเต
ปฏิลภติ เอวํ ปฏิลทฺเธ มาโน อวธีติ ยาจติ ฯ อสฺสาสกานีติ
มหาราช อิเม สตฺตา อาสา กโรนฺติ กินฺติ ปุตฺตา โน ชายนฺตูติ ฯ
ตโต จ ปุตฺตาติ ปุตฺตานํปิ โน ปุตฺตา ชายนฺตูติ ฯ อถ
โน อการณสฺมาติ อถ ตฺวํ อมฺเห อการเณน ยญฺญตฺถาย
ฆาเตสิ ฯ อุปยาจิตเกนาติ เทวตานํ อายาจเนน ฯ
กปณลทฺธเกหีติ กปณาย หุตฺวา ลทฺธเกหิ ปุตฺเตหิ อมฺเหหิ สทฺธึ
อมฺหากํ อมฺมาย มา วิปฺปวาเสหิ มา โน มาตรา สทฺธึ วิปฺปวาสํ
กริสฺสสีติ วทติ ฯ
      โส เอวํ วทนฺโตปิ ปิตุ สนฺติกา กิญฺจิ วจนํ อลภิตฺวา มาตุ
ปาทมูเล นิปติตฺวา ปริเทวมาโน อาห
       พหุทุกฺขโปสิยา จนฺทํ           อมฺม ตุวํ ชียเส ปุตฺตํ
       วนฺทามิ โข เต ปาเท         ลภตํ ตาโต ปรโลกํ
       หนฺท จ มํ อุปคุยฺห            ปาเท เต อมฺม วนฺทิตุํ เทหิ
       คจฺฉามิทานิ ปวาสํ            ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺส
       หนฺท จ มํ อุปคุยฺห            ปาเท เต อมฺม วนฺทิตุํ เทหิ
       คจฺฉามิทานิ ปวาสํ            มาตุ กตฺวา หทยโสกํ
       หนฺท จ มํ อุปคุยฺห            ปาเท เต อมฺม วนฺทิตุํ เทหิ
       คจฺฉามิทานิ ปวาสํ           ชนสฺส กตฺวา หทยโสกนฺติ ฯ
     ตตฺถ พหุทุกฺขโปสิยาติ พหูหิ ทุกฺเขหิ โปสิยา ฯ จนฺทนฺติ
มํ จนฺทกุมารํ เอวํ โปสิตฺวา อิทานิ อมฺม ตุวํ ชียเส ปุตฺตํ ฯ
ลภตํ ตาโต ปรโลกนฺติ ปิตา เม โภคสมฺปนฺนํ ปรโลกํ ลภตุ ฯ
อุปคุยฺหาติ อาลิงฺคิตฺวา ปลิสชฺชิตฺวา ฯ ปวาสนฺติ ปุน อนาคมนาย
อจฺจนฺตวิปฺปวาสํ ฯ
      อถสฺส มาตา ปริเทวนฺตี จตสฺโส คาถาโย อภาสิ
       หนฺท จ ปทุมปตฺตานํ           โมลึ พนฺธสฺสุ โคตมิปุตฺต
       จมฺปกทลมิสฺสาโย             เอสา เต โปราณิกา ปกติ
       หนฺท จ วิเลปนนฺเต           ปจฺฉิมกํ จนฺทนํ วิลิมฺปสฺสุ
       เยหิ จ สุวิลิตฺโต             โสภสิ ราชปริสาย
       หนฺท จ มุทุกานิ วตฺถานิ        ปจฺฉิมํ กาสิกํ นิวาเสหิ
       เยหิ จ สุนิวตฺโถ             โสภสิ ราชปริสาย
       หนฺท จ มุตฺตามณิกนกวิภูสิตานิ คณฺหสฺสุ หตฺถาภรณานิ
       เยหิ จ หตฺถาภรเณหิ โสภสิ ราชปริสายาติ ฯ
     ตตฺถ ปทุมปตฺตานนฺติ ปทุมปตฺตเวฐนนฺนาเมกํ ปสาธนํ ฯ
ตํ สนฺธาเยวาห ฯ ตว วิปฺปกิณฺณํ โมลึ อุกฺขิปิตฺวา
ปทุมปตฺตเวฐเนน โยเชตฺวา พนฺธสฺสูติ อตฺโถ ฯ โคตมิปุตฺตาติ
จนฺทกุมารํ อาลปติ ฯ จมฺปกทลมิสฺสาโยติ อพฺภนฺตริเมหิ
จมฺปกทเลหิ มิสฺสกา วณฺณคนฺธสมฺปนฺนา นานาปุปฺผมาลา ปิลนฺธสฺสุ ฯ
เอสา เตติ เอสา ตว โปราณิกา ปกติ ตเมว ภชสฺสุ
ปุตฺตาติ ปริเทวติ ฯ เยหิ จาติ เยหิ จ โลหิตจนฺทนวิเลปเนหิ
วิลิตฺโต ราชปริสาย โสภสิ ตานิ วิลิมฺปสฺสูติ อตฺโถ ฯ
กาสิกนฺติ สตสหสฺสคฺฆนิกํ กาสิกวตฺถํ ฯ คณฺหสฺสูติ
ปิลนฺทสฺสุ ฯ
       อิทานิสฺส จนฺทานาม อคฺคมเหสี รญฺโญ ปาทมูเล นิปติตฺวา
ปริเทวมานา อาห
      น หิ นูนายํ รฏฺฐปาโล ภูมิปติ ชนปทสฺส ทายาโท
         โลกิสฺสโร มหนฺโต             ปุตฺเต สิเนหํ  ชนยตีติ ฯ
      ตํ สุตฺวา ราชา คาถมาห
         มยฺหํ ปิยา ปุตฺตา อตฺตา จ ปิโย ตุมฺเห จ ภริยาโย
         สคฺคญฺจ ปตฺถยมาโน            เตนาหํ ฆาตยิสฺสามีติ ฯ
      ตสฺสตฺโถ กึ การณา ปุตฺตสิเนหํ น ชเนมิ น เกวลํ
โคตมิยา เอว อถ โข มยฺหํ ปิยา ปุตฺตา จ ตถา อตฺตา จ ปิโย
ตุมฺเห จ สุณฺหาโย ภริยาโย จ เม ปิยาเยว ฯ เอวํ สนฺเตปิ
สคฺคญฺจ ปตฺถยมาโนติ อหํ ตํ สคฺคํ ปตฺเถมิ เตน การเณน เอเต
ฆาตยิสฺสามิ มา จินฺตยิตฺถ สพฺเพปิ เต มยา สทฺธึ เทวโลเก เอกโต
ภวิสฺสนฺตีติ ฯ
    จนฺทา อาห
       มํ ปฐมํ ฆาเตหิ               มา เม หทยํ ทุกฺขํ อผาเลสิ
       อลงฺกโต สุนฺทรโก ปุตฺโต        ตว เทว สุขุมาโล
       หนฺทยฺย มํ หนสฺสุ              สโสกา จนฺทิเยน เหสฺสามิ
       ปุญฺญํ กรสฺสุ วิปุลํ              วิจราม อุโภ ปรโลเกติ ฯ
     ตตฺถ ปฐมนฺติ เทว มม สามิกโต ปฐมตรํ มํ ฆาเตหิ ฯ
ทุกฺขนฺติ ตํ จนฺทสฺส มรณทุกฺขํ มม หทยํ มา อผาเลสิ ฯ อลงฺกโตติ
อยํ มม เอโกว อลงฺกตปฏิยตฺโตติ เอวํ อลงฺกโต เอวรูปํ
นาม ปุตฺตํ น มมายสิ มหาราชาติ ทีเปติ ฯ หนฺทยฺยาติ หนฺท
อยฺย ฯ ราชานํ อาลปนฺตี เอวมาห ฯ สโสกาติ จนฺทิเยน สทฺธึ
สโสกา ฯ เหสฺสามีติ ภวิสฺสามิ ฯ วิจราม อุโภ ปรโลเกติ ตยา
เอกโตว ฆาติตา อุโภปิ ปรโลเก สุขํ อนุภวนฺตา วิจราม มา
โน สคฺคนฺตรายมกาสีติ ฯ
    ราชา อาห
       มา ตฺวํ จนฺเท รุจิ พหุกา        ตว เทวรา วิสาลกฺขิ
       เต ตํ รมยิสฺสนฺติ              ยิฏฺฐสฺมึ โคตมิปุตฺเตติ ฯ
      ตตฺถ มา ตฺวํ จนฺเท รุจีติ มา ตฺวํ อตฺตโน มรณํ โรเจสิ ฯ
มา รุทีติปิ ปาโฐ ฯ มา โรทีติ อตฺโถ ฯ เทวราติ ปวรา ปติภาติกา ฯ
     ตโต ปรํ สตฺถา
         เอวํ วุตฺเต จนฺทา อตฺตานํ       หนฺติ หตฺถตลเกหีติ
อุปฑฺฒคาถมาห ฯ
      ตโต ปรํ ตสฺสาเยว วิลาโป โหติ
         อลมตฺโถ ชีวิเตน              ปิสฺสามิ วิสํ มริสฺสามิ
         น หิ นูนิมสฺส รญฺโญ            ญาติมิตฺตา จ วิชฺชเร
         สุหทา เยน วทนฺติ ราชานํ       มา ฆาตยิ โอรเส ปุตฺเต
         น หิ นูนิมิสฺส รญฺโญ            ญาติมิตฺตา จ วิชฺชเร
         สุหทา เยน วทนฺติ ราชานํ       มา ฆาตยิ อตฺรเช ปุตฺเต
         อิเม เตปิ มยฺหํ ปุตฺตา          คุณิโน กายุรธาริโน
         ราชปุตฺเตหิ ยชสฺสุ ยญฺญํ         อถ มุญฺจตุ โคตมิปุตฺโต
         วิลสตมฺปิ มํ กตฺวา             ยชสฺสุ สตฺตธา มหาราช
         มา เชฏฺฐปุตฺตํ อวธิ            อทูสกํ สีหสํกาสํ
         วิลสตํปิ มํ กตฺวา              ยชสฺสุ สตฺตธา มหาราช
         มา เชฏฺฐปุตฺตํ อวธิ            อเปกฺขิตํ สพฺพโลกสฺสาติ ฯ
      ตตฺถ เอวนฺติ อนฺธพาเลน เอกราเชน วุตฺเต ฯ หนฺตีติ เทว
กินฺนาเมตํ กเถสีติ วตฺวา หตฺถตเลหิ อตฺตานํ หนฺติ หนฺติ ฯ ปิสฺสามีติ
ปิวิสฺสามิ ฯ อิเม เตปีติ อิเมปิ วสุลกุมารํ อาทึ กตฺวา
เสสทารเก หตฺเถ คเหตฺวา รญฺโญ ปาทมูเล ฐิตา เอวมาห ฯ คุณิโนติ
มาลาคุณาภรเณหิ สมนฺนาคตา ฯ กายูรธาริโนติ กายูรปสาธนธรา ฯ
วิลสตนฺติ มหาราช มํ ฆาเตตฺวา โกฏฺฐาสสตํ กตฺวา ฯ
สตฺตธาติ สตฺตสุ ฐาเนสุ ยญฺญํ ยชสฺสุ ฯ
      อิติ สา รญฺโญ สนฺติเก อิมาหิ คาถาหิ ปริเทวิตฺวา อสฺสาสํ
อลภมานา โพธิสตฺตสฺเสว สนฺติกํ คนฺตฺวา ปริเทวมานา อฏฺฐาสิ ฯ
อถ นํ โส จนฺเท มยา ชีวมาเนน ตุยฺหํ ตสฺมึ ตสฺมึ วตฺถุสฺมึ
สุภณิเต สุกถิเต อุจฺจาวจานิ มุตฺตาทีนิ พหูนิ อาภรณานิ ทินฺนานิ
อชฺช ปน เต อิทํ ปจฺฉิมกํ ทานํ สรีรารุฬฺหนฺเต อาภรณํ ทมฺมิ
คณฺหาหิ นนฺติ อาห ฯ
    ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
       พหุกา ตว ทินฺนา อาภรณา      อุจฺจาวจา สุภณิตมฺหิ
       มุตฺตามณิ เวฬุริยา อิทนฺเต      ปจฺฉิมกํ ทานนฺติ ฯ
    จนฺทา เทวีปิ ตํ สุตฺวา ตโต อปราหิ นวหิ คาถาหิ วิลปนฺตี อาห
       เยสํ ปุพฺเพสุ ขนฺเธสุ          ผุลฺลา มาลาคุฬา วิวตฺตึสุ
       เตสชฺชปิ สุนิสิโต เนตฺตึโส      วิวตฺติสฺสติ ขนฺเธสุ
       เยสํ ปุพฺเพสุ ขนฺเธสุ          จิตฺรมาลาคุฬา วิวตฺตึสุ
       เตสชฺชปิ สุนิสิโต เนตฺตึโส      วิวตฺติสฺสติ ขนฺเธสุ
       อจิรา วต เนตฺตึโส           วิวตฺติสฺสติ ราชปุตฺตานํ ขนฺเธสุ
       อถ มม หทยํ น ผาเลติ        ตาว ทฬฺหพนฺธนญฺจ เม อาสิ
       กาสิกสุจิวตฺถธรา             กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
       นิยฺยาถ จนฺทสุริยา            ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺส
       กาสิกสุจิวตฺถธรา             กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
       นิยฺยาถ จนฺทสุริยา            มาตุ กตฺวา หทยโสกํ
       กาสิกสุจิวตฺถธรา             กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
       นิยฺยาถ จนฺทสุริยา            ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํ
       มํสรสโภชนา นหาปกสุนหาตา    กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
       นิยฺยาถ จนฺทสุริยา            ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺส
       มํสรสโภชนา นหาปกสุนหาตา    กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
       นิยฺยาถ จนฺทสุริยา            มาตุ กตฺวา หทยโสกํ
       มํสรสโภชนา นหาปกสุนหาตา    กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
       นิยฺยาถ จนฺทสุริยา            ชนสฺส กตฺวา หทยโสกนฺติ ฯ
     ตตฺถ ผุลฺลา มาลาติ ปุปฺผทามานิ ฯ เตสชฺชาติ เตสํ
อชฺช ฯ เนตฺตึโสติ อสิ ฯ วิวตฺติสฺสตีติ ปติสฺสติ ฯ อจิรา วตาติ
อจิเรน วต ฯ น ผาเลตีติ น ภิชฺชติ ฯ ตาว ทฬฺหพนฺธนญฺจ เม
อาสีติ อติวิย ถิรพนฺธนํ เม หทยํ ภวิสฺสตีติ อตฺโถ ฯ นิยฺยาถาติ
นิคจฺฉถ ฯ
      เอวํ ตสฺสา ปริเทวนฺติยา ยญฺญาวาเฏสุ สพฺพกมฺมํ นิฏฺฐาสิ ฯ
อมจฺจา ราชปุตฺตํ เนตฺวา คีวํ โอนาเมตฺวา นิสีทาเปสุํ ฯ กณฺฑหาโล
สุวณฺณปาตึ อุปนาเมตฺวา ขคฺคํ อาทาย ตสฺส คีวํ ฉินฺทิสฺสามีติ
อฏฺฐาสิ ฯ ตํ ทิสฺวา จนฺทาเทวี อญฺญํ เม ปฏิสรณํ นตฺถิ อตฺตโน
สจฺจพเลน สามิกสฺส โสตฺถึ กริสฺสามีติ อญฺชลึ ปคฺคยฺห ปริสาย
อนฺตรนฺตเร วิจรนฺตี สจฺจกิริยํ อกาสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
     สพฺพสฺมึ อุปกฺขตสฺมึ นิสีทิเต      จนฺทสุริยสฺมึ ยญฺญตฺถาย
     ปญฺจาลราชธีตา ปญฺชลิกา       สพฺพปริสนฺตรมนุปริยาสิ
     เยน สจฺเจน กณฺฑหาโล        ปาปกมฺมํ กโรติ ทุมฺเมโธ
     เอเตน สจฺจวชฺเชน           สมงฺคินี สามิเกน โหมิ
     เยธตฺถิ อมนุสฺสา             ยานิ จ ยกฺขภูตภพฺยานิ
     กโรนตุ เม เวยฺยาวฏิกํ        สมงฺคินี สามิเกน โหมิ
     ยา เทวตา อิธาคตา          ยานิ จ สพฺพภูตภพฺยานิ
     สรเณสินึ อนาถํ ตายถ มํ       ยาจามิ โว ปติมาหํ อเชยฺยนฺติ ฯ
    ตตฺถ อุปกฺขตสฺมินฺติ สพฺพสมึ ยญฺญสมฺภาเร สชฺชิเต ปฏิยตฺเต ฯ
สมงฺคินีติ สมฺปยุตฺตา เอกสมฺปยุตฺตา เอกสํวาสา โหมิ ฯ เยธตฺถีติ เย
อิธ อตฺถิ ฯ ยกฺขภูตภพฺยานีติ เทวสํขาตา ยกฺขา จ วฑฺฒิตฺวา
ฐิตสตฺตสํขาตา ภูตา จ อิทานิ วฑฺฒนกสตฺตสํขาตานิ จ ภพฺยานิ ฯ
เวยฺยาวฏิกนฺติ มยฺหํ เวยฺยาวจฺจํ กโรนฺตุ ฯ ตายถ มนฺติ รกฺขถ
มํ ฯ ยาจามิ โวติ อหํ โว ยาจามิ ฯ ปติมาหนฺติ ปติ อหํ ฯ
อเชยฺยนฺติ ปจฺจตฺถิเกหิ อเชยฺยํ อชิตํ ฯ
      อถ สกฺโก เทวราชา ตสฺสา ปริเทวนสทฺทํ สุตฺวา ตํ ปวุตฺตึ
ญตฺวา ตาวเทว ปชฺชลิตอยกูฏํ อาทาย อาคนฺตฺวา ราชานํ ตาเสตฺวา
สพฺเพ วิสชฺชาเปสิ ฯ
    ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
      ตํ สุตฺวา อมนุสฺโส            อโยกูฏํ ปริพฺภมิตฺวา
      ภยมสฺส ชนยนฺโต             ราชานํ อิทมโวจ
      พุชฺฌสฺสุ โข ราชกลิ           มา เตหํ มตฺถกํ นิตาเฬสึ
      มา เชฏฺฐปุตฺตํ อวธิ           อทูสกํ สีหสํกาสํ
      โก เต ทิฏฺโฐ ราชกลิ         ปุตฺตภริยาโย หญฺญมานา
      เสฏฺฐี จ คหปตโย            อทูสกา สคฺคกามา หิ
      ตํ สุตฺวา กณฺฑหาโล           ราชา จ อพฺภูตมิทํ ทิสฺวาน
      สพฺเพสํ พนฺธนานิ โมเจสุํ       ยถา ตํ อปาปานํ
      สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ
      สพฺเพ เอเกกเลฑฺฑุมกํสุ        เอส วโธ กณฺฑหาลสฺสาติ ฯ
    ตตฺถ อมนุสฺโสติ สกฺโก เทวราชา ฯ พุชฺฌสฺสูติ ชานสฺสุ
สลฺลกฺเขหิ ฯ ราชกลีติ ราชกาฬกณฺณิ ราชลามก ฯ มา เตหนฺติ
ปาปราช พุชฺฌ มา เต อหํ มตฺถกํ นิตาเฬสึ ปหรึ ฯ โก เต
ทิฏฺโฐติ กุหึ ตยา ทิฏฺฐปุพฺโพ ฯ สคฺคกามา หีติ เอตฺถ หีติ
นิปาตมตฺตํ ฯ สคฺคกามา สคฺคํ ปตฺถยมานาติ อตฺโถ ฯ ตํ สุตฺวาติ
ภิกฺขเว สกฺกสฺส วจนํ สุตฺวา กณฺฑหาโล ฯ อพฺภูตมิทนฺติ ราชา จ
อิทํ สกฺกสฺส ทสฺสนํ ปุพฺเพ อพฺภูตปุพฺพํ ทิสฺวา ฯ ยถา ตนฺติ ยถา
อปาปานํ โมเจนฺติ เอวเมว โมเจสุํ ฯ เอเกกเลฑฺฑุมกํสูติ ภิกฺขเว
ยตฺตกา ตสฺมึ ยญฺญาวาเฏ สมาคตา สพฺเพ เอกโกลาหลํ กตฺวา
กณฺฑหาลสฺส เอเกกํ เลฑฺฑุปฺปหารํ อทํสุ ฯ เอส วโธติ เอโส
กณฺฑหาลสฺส วโธ อโหสิ ฯ ตตฺเถว นํ ชีวิตกฺขยํ ปาปยึสูติ อตฺโถ ฯ
      ตํ ปน มาเรตฺวา มหาชโน ราชานํ มาเรตุํ อารภิ ฯ
โพธิสตฺโต ปิตรํ ปลิสชฺชิตฺวา มาเรตุํ น อทาสิ ฯ มหาชโน ชีวิตํ
ตาวสฺส ปาปรญฺโญ เทม ฉตฺตํ ปนสฺส น ทสฺสาม นคเร นิวาสญฺจ
น ทสฺสาม จณฺฑาลํ กตฺวา พหินคเร วสาเปสฺสามาติ วตฺวา
ราชเวสํ หราเปตฺวา กาสาวํ นิวาสาเปตฺวา หลิทฺทปิโลติกาย สีสํ
เวเฐตฺวา จณฺฑาลํ กตฺวา จณฺฑาลวสนฏฺฐานํ ปหิณิ ฯ เย ปน เต
ตํ ปสุฆาตยญฺญํ ยชึสุ เจว ยชาเปสุญฺจ อนุโมทึสุ จ สพฺเพ เต
นิรยปรายนาเยว อเหสุํ ฯ
    ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
       สพฺเพ ปตนฺติ นิรยํ            ยถา ตํ ปาปกมฺมํ กตฺวา
       น หิ ปาปกมฺมํ กตฺวา          ลพฺภา สุคติ อิโต คนฺตุนฺติ ฯ
      เตปิ โข มหาชนา เทฺว กาฬกณฺณิโย หาเรตฺวา ตตฺเถว
อภิเสกสมฺภาเร อาหริตฺวา จนฺทกุมารํ อภิสิญฺจึสุ ฯ
    ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           เย ตตฺถ สมาคตา ตทา
       อาสุํ จนฺทํ อภิสิญฺจึสุ           สมาคตา ราชปริสา จ
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           ยา ตตฺถ สมาคตา ตทา
       อาสุํ จนฺทํ อภิสิญฺจึสุ           สมาคตา ราชกญฺญาโย
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           เย ตตฺถ สมาคตา ตทา
       อาสุํ จนฺทํ อภิสิญฺจึสุ           สมาคตา เทวปริสา จ
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           ยา ตตฺถ สมาคตา ตทา
       อาสุํ จนฺทํ อภิสิญฺจึสุ           สมาคตา เทวกญฺญาโย
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           เย ตตฺถ สมาคตา ตทา
       อาสุํ เจลุกฺเขปมกรุํ           สมาคตา ราชปริสา จ
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           ยา ตตฺถ สมาคตา ตทา
       อาสุํ เจลุกฺเขปมกรุํ           สมาคตา ราชกญฺญาโย
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           ยา ตตฺถ สมาคตา ตทา
       อาสุํ เจลุกฺเขปมกรุํ           สมาคตา เทวกญฺญาโย
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           พหู อานนฺทิโน อหุ วาทึสุ
       นนฺทิปฺปเวสนครํ              พนฺธโมกฺโข อโฆสถาติ ฯ
    ตตฺถ ราชปุริสา จาติ ราชปริสาปิ ตีหิ สํเขหิ นํ อภิสิญฺจึสุ ฯ
ราชกญฺญาโยติ ขตฺติยธีตโรปิ นํ อภิสิญฺจึสุ ฯ เทวปริสา จาติ
สกฺโก เทวราชา วิชยุตฺตรสํขํ คเหตฺวา เทวปริสาย สทฺธึ อภิสิญฺจิ  ฯ
เทวกญฺญาโยติ สุชาตาปิ เทวธีตา เทวกญฺญาหิ สทฺธึ อภิสิญฺจิ ฯ
เจลุกฺเขปมกรุนฺติ นานาวณฺเณหิ วตฺเถหิ ธเช อุสฺสาเปตฺวา
อุตฺตริสาฏกานิ อากาเส ขิปนฺตา เจลุกฺเขปํ กรึสุ ฯ ราชปริสา จาติ
ราชปริสา จ อิตเร จ ตโย โกฏฺฐาสา อภิเสกการกา จตฺตาโรปิ
โกฏฺฐาสา กรึสุเยว ฯ อานนฺทิโน อหุวาทึสูติ อาโมทิตา ปโมทิตา
อเหสุํ ฯ นนฺทิปฺปเวสนครนฺติ จนฺทกุมารสฺส ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา
นครํ ปวิฏฺฐกาเล นคเร อานนฺทเภรึ จรึสุ ฯ กิมตฺถาย ฯ ยถา
อมฺหากํ จนฺทกุมาโร พนฺธนา มุตฺโต เอวเมว สพฺเพ พนฺธนานิ
มุญฺจนฺตูติ ฯ เตน วุตฺตํ พนฺธโมกฺโข อโฆสถาติ ฯ
      อถ โข โพธิสตฺโต ปิตุวตฺตํ ปฏฺฐเปสิ ฯ อนฺโตนครํ ปวิสิตุํ
น ลภติ ฯ ปริพฺพยสฺส ขีณกาเล โพธิสตฺโต อุยฺยานกิฬาทีนํ
อตฺถาย คจฺฉนฺโต ตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปิตรํ น วนฺทติ ฯ เอกราชา
อญฺชลึ ปน กตฺวา จิรํ ชีวตุ สามีติ วทติ ฯ เกนตฺโถติ วุตฺเต
โส อาโรเจสิ ฯ อถสฺส โส ปริพฺพยํ ทาเปสิ ฯ โส ธมฺเมน
รชฺชํ กาเรตฺวา อายุหปริโยสาเน เทวโลกํ ปูรยมาโน อคมาสิ ฯ
      สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา น
ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปิ เทวทตฺโต มํปิ เอกํ นิสฺสาย พหู ชเน
มาเรตุํ วายามมกาสีติ วตฺวา ชาตกํ สโมทาเนสิ ฯ ตทา
กณฺฑหาโล เทวทตฺโต อโหสิ โคตมี เทวี มหามายา อโหสิ จนฺทาเทวี
ราหุลมาตา วสุโล ราหุโล เสลา กุมารี อุปฺปลวณฺณา สุโร
อานนฺโท รามโคตฺโต กสฺสโป ภทฺทเสโน โมคฺคลฺาโน สุริยกุมาโร
สาริปุตฺโต สกฺโก อนุรุทฺโธ ฯ ตทา ปริสา พุทฺธปริสา อเหสุํ ฯ
จนฺทกุมาโร ปน อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
                จนฺทกุมารชาตกํ สตฺตมํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                    --------------
@เชิงอรรถ:
@*** หน้านี้ไม่มีข้อมูล ***

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๔ หน้า ๙๕-๑๓๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=44&A=1951&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=44&A=1951&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=775
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=4761
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=5686
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=5686
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_28