ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๖ ภาษาบาลีอักษรไทย นิทฺ.อ.๒ (สทฺธมฺมปชฺ.)

                   ๑๑. ชตุกณฺณิมาณวสุตฺตนิทฺเทสวณฺณนา
      [๖๕] เอกาทสเม ชตุกณฺณิสุตฺเต:- สุตฺวานหํ วีร อกามกามินฺติ "อหํ
อิติปิ โส ภควา"ติอาทินา ๔- นเยน วีร กามานํ อกามนโต อกามกามึ พุทฺธํ
สุตฺวา. อกามมาคมนฺติ นิกฺกามํ ภควนฺตํ ปุจฺฉิตุํ อาคโตมฺหิ. สหชเนตฺตาติ
สหชาตสพฺพญฺญุตญฺญาณจกฺขุ. ยถาตจฺฉนฺติ ยถาตถํ. พฺรูหิ เมติ ปุน ยาจนฺโต
ภณติ. ยาจนฺโต หิ สหสฺสกฺขตฺตุมฺปิ ภเณยฺย, โก ปน วาโท ทฺวิกฺขตฺตุํ.
      อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธติ อิเมสํ ปทานํ อตฺโถ
เหฏฺฐา วุตฺโตว. ๕- วิชฺชาหิ ปน จรเณน จ สมฺปนฺนตฺตา วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน.
ตตฺถ วิชฺชาติ ติสฺโสปิ วิชฺชา อฏฺฐปิ วิชฺชา. ติสฺโส วิชฺชา ภยเภรวสุตฺเต ๖-
วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพา, อฏฺฐ อมฺพฏฺฐสุตฺเต. ๗- ตตฺถ หิ วิปสฺสนาญาเณน
มโนมยิทฺธิยา จ สห ฉ อภิญฺญา ปริคฺคเหตฺวา อฏฺฐ วิชฺชา วุตฺตา. จรณนฺติ
สีลสํวโร อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารตา โภชเน มตฺตญฺญุตา ชาคริยานุโยโค สตฺต
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อกุสลานํ ธมฺมานํ     ก. มหาชนํ    ก. ปคฺคหเณน
@ วิ. มหาวิ. ๑/๑/๑, ที.สี. ๙/๑๕๗,๒๕๕,๕๐๓/๔๙,๘๗,๒๒๕, ม.อุ. ๑๔/๓๔๒/๓๐๕,
@สํ. มหา. ๑๙/๙๙๗/๒๙๖        ก. วิตฺถาริโตว
@ ม.ม. ๑๒/๓๔-๕๖/๒๒-๓๑     ที.สี. ๙/๒๕๔-๒๙๙/๒๕๔-๒๙๙
สทฺธมฺมา จตฺตาริ รูปาวจรชฺฌานานีติ อิเม ปณฺณรส ธมฺมา เวทิตพฺพา.
อิเมเยว หิ ปณฺณรส ธมฺมา ยสฺมา เอเตหิ จรติ อริยสาวโก คจฺฉติ อมตํ
ทิสํ, ตสฺมา "จรณนฺ"ติ วุตฺตา. ยถาห "อิธ มหานาม อริยสาวโก สีลวา
โหตี"ติ. สพฺพํ มชฺฌิมปณฺณาสเก ๑- วุตฺตนเยน เวทิตพฺพํ. ภควา อิมาหิ
วิชฺชาหิ อิมินา จ จรเณน สมนฺนาคโต, เตน วุจฺจติ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโนติ.
ตตฺถ วิชฺชาสมฺปทา ภควโต สพฺพญฺญุตํ ปูเรตฺวา ฐิตา, จรณสมฺปทา
มหาการุณิกตํ. โส สพฺพญฺญุตาย สพฺพสตฺตานํ อตฺถานตฺถํ ญตฺวา มหาการุณิกตาย
อนตฺถํ ปริวชฺเชตฺวา อตฺเถ นิโยเชติ, ยถาตํ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน. เตนสฺส
สาวกา สุปฏิปนฺนา โหนฺติ, โน ทุปฺปฏิปนฺนา, วิชฺชาจรณวิปนฺนานํ ๒- สาวกา
อตฺตนฺตปาทโย ๓- วิย.
      โสภนคมนตฺตา สุนฺทรํ ฐานํ คตตฺตา สมฺมา คตตฺตา สมฺมา จ
คทตฺตา คทตฺตา สุคโต. คมนมฺปิ หิ คตนฺติ วุจฺจติ. ตญฺจ ภควโต
โสภนํ ปริสุทฺธมนวชฺชํ. กึ ปน ตนฺติ? อริยมคฺโค. เตน เหส คมเนน
เขมํ ทิสํ อสชฺชมาโน คโตติ โสภนคมนตฺตา สุคโต. สุนฺทรญฺเจส ฐานํ
คโต อมตํ นิพฺพานนฺติ สุนฺทรํ ฐานํ คตตฺตาปิ สุคโต. สมฺมา จ คโต เตน
เตน มคฺเคน ปหีเน กิเลเส ปุน อปจฺจาคจฺฉนฺโต.  วุตฺตเญฺหตํ:-
           "โสตาปตฺติมคฺเคน เย กิเลสา ปหีนา, เต กิเลเส น ปุเนติ น
         ปจฺเจติ น ปจฺจาคจฺฉตีติ สุคโต ฯเปฯ อรหตฺตมคฺเคน เย กิเลสา
         ปหีนา, เต กิเลเส น ปุเนติ น ปจฺเจติ น ปจฺจาคจฺฉตีติ
         สุคโต"ติ. ๔-
      สมฺมา วา คโต ทีปงฺกรปาทมูลโต ปภุติ ยาว โพธิมณฺฑา ตาว
สมตึสปารมีปูริตาย สุทฺธาย ๕- สมฺมาปฏิปตฺติยา สพฺพโลกสฺส หิตสุขเมว
กโรนฺโต สสฺสตุจฺเฉทํ กามสุขํ อตฺตกิลมถนฺติ อิเม จ อนฺเต อนุปคจฺฉนฺโต
คโตติ สมฺมา คตตฺตาปิ สุคโต. สมฺมา  เจส คทติ ยุตฺตฏฺฐาเนสุ ยุตฺตเมว
วาจํ ภาสตีติ สมฺมา คทตฺตาปิ สุคโต.
@เชิงอรรถ:  ม.ม. ๑๓/๒๓/๑๘        ฉ.ม.....วิปนฺนานญหิ     วิ.อ. ๑/๑๒๒ (สฺยา)
@ ขุ. มหา. ๒๙/๑๘๐/๑๓๗, ขุ. จูฬ. ๓๐/๑๙๒/๙๙ (สฺยา)    ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
     ตตฺริทํ สาธกสุตฺตํ:-
          "ยํ ตถาคโต วาจํ ชานาติ อภูตํ อตจฺฉํ อนตฺถสญฺหิตํ, สา จ
       ปเรสํ อปฺปิยา อมนาปา, น ตํ ตถาคโต วาจํ ภาสติ. ยมฺปิ
       ตถาคโต วาจํ ชานาติ ภูตํ ตจฺฉํ อนตฺถสญฺหิตํ, สา จ ปเรสํ
       อปฺปิยา อมนาปา, ตมฺปิ ตถาคโต วาจํ น ภาสติ. ยญฺจ โข
       ตถาคโต วาจํ ชานาติ ภูตํ ตจฺฉํ อตฺถสญฺหิตํ, สา จ ปเรสํ
       อปฺปิยา อมนาปา, ตตฺร กาลญฺญู  ตถาคโต โหติ ตสฺสา วาจาย
       เวยฺยากรณาย. ยํ ตถาคโต วาจํ ชานาติ อภูตํ อตจฺฉํ อนตฺถสญฺหิตํ.
       สา จ ปเรสํ ปิยา มนาปา, น ตํ ตถาคโต วาจํ ภาสติ.
       ยมฺปิ ตถาคโต วาจํ ชานาติ ภูตํ ตจฺฉํ อนตฺถสญฺหิตํ, สา จ
       ปเรสํ ปิยา มนาปา, ตมฺปิ ตถาคโต วาจํ น ภาสติ. ยญฺจ โข
       ตถาคโต วาจํ ชานาติ  ภูตํ ตจฺฉํ อตฺถสญฺหิตํ, สา จ ปเรสํ
       ปิยา มนาปา, ตตฺร กาลญฺญู ตถาคโต โหติ ตสฺสา วาจาย
       เวยฺยากรณายา"ติ. ๑-
เอวํ  สมฺมา คทตฺตาปิ สุคโตติ เวทิตพฺโพ.
      สพฺพถา วิทิตโลกตฺตา ปน โลกวิทู. โส หิ ภควา สภาวโต สมุทยโต
นิโรธโต นิโรธูปายโตติ สพฺพถา โลกํ อเวทิ อญฺญาสิ ปฏิวิชฺฌิ. ยถาห:-
          "ยตฺถ โข อาวุโส น ชายติ น ชียติ น มียติ  น จวติ น
      อุปปชฺชติ. นาหํ ตํ คมเนน โลกสฺสนฺตํ ญาเตยฺยํ ทิฏฺเฐยฺยํ ๒-
      ปตฺเตยฺยนฺติ วทามิ. น จาหํ อาวุโส  อปฺปตฺวาว โลกสฺสนฺตํ
      ทุกฺขสฺสนฺตกิริยํ วทามิ. อปิ จาหํ อาวุโส อิมสฺมึเยว พฺยามมตฺเต กเฬวเร
      สสญฺญมฺหิ สมนเก โลกญฺจ ปญฺญเปมิ โลกสมุทยญฺจ โลกนิโรธญฺจ
      โลกนิโรธคามินิญฺจ ปฏิปทํ.
         คมเนน น ปตฺตพฺโพ          โลกสฺสนฺโต กุทาจนํ
         น จ อปฺปตฺวา โลกนฺตํ        ทุกฺขา อตฺถิ ปโมจนํ.
@เชิงอรรถ:  ม.ม. ๑๓/๘๖/๖๔           ฉ.ม. ทฏเฐยฺยํ
                 ตสฺมา หเว โลกวิทู สุเมโธ
                 โลกนฺตคู วุสิตพฺรหฺมจริโย
                 โลกสฺส อนฺตํ สมิตาวิ ญตฺวา
                 นาสึสตี โลกมิมํ ปรญฺจา"ติ ๑-
      อปิจ:- ตโย โลกา สงฺขารโลโก สตฺตโลโก โอกาสโลโกติ. ตตฺถ
"เอโก โลโก สพฺเพ สตฺตา อาหารฏฺฐิติกา"ติ ๒- อาคตฏฺฐาเน สงฺขารโลโก
เวทิตพฺโพ. "สสฺสโต โลโกติ วา อสสฺสโต โลโกติ วา"ติ ๓- อาคตฏฺฐาเน
สตฺตโลโก.
       "ยาวตา จนฺทิมสูริยา ปริหรนฺติ ทิสา ภนฺติ วิโรจมานา ๔-
        ตาว สหสฺสธา โลโก         เอตฺถ เต วตฺตตี วโส"ติ ๕-
อาคตฏฺฐาเน โอกาสโลโก. ตมฺปิ ภควา สพฺพถา อเวทิ. ตถาหิ "เอโก
โลโก สพฺเพ สตฺตา อาหารฏฺฐิติกา. เทฺว โลกา นามญฺจ รูปญฺจ. ตโย
โลกา ติสฺโส เวทนา. จตฺตาโร โลกา จตฺตาโร อาหารา. ปญฺจ โลกา
ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา. ฉ โลกา ฉ อชฺฌตฺติกานิ อายตนานิ. สตฺต โลกา
สตฺตวิญฺญาณฏฺฐิติโย. อฏฺฐ โลกา อฏฺฐ โลกธมฺมา. นว โลกา นว
สตฺตาวาสา. ทส โลกา ทสายตนานิ. ทฺวาทส โลกา ทฺวาทสายตนานิ.
อฏฺฐารส โลกา อฏฺฐารส ธาตุโย"ติ ๖- อยํ สงฺขารโลโกปิ สพฺพถา วิทิโต.
      ยสฺมา ปเนส สพฺเพสมฺปิ สตฺตานํ อาสยํ ชานาติ, อนุสยํ ชานาติ.
จริตํ ชานาติ, อธิมุตฺตึ ชานาติ, อปฺปรชกฺเข มหารชกฺเข ติกฺขินฺทฺริเย
มุทินฺทฺริเย, สฺวากาเร ทฺวากาเร, สุวิญฺญาปเย ทุพฺพิญฺญาปเย, ภพฺเพ อภพฺเพ
สตฺเต ชานาติ. ตสฺมาสฺส สตฺตโลโกปิ สพฺพถา วิทิโต. ยถา จ สตฺตโลโก,
เอวํ โอกาสโลโกปิ. ตถาเหส เอกจกฺกวาฬํ อายามโต จ วิตฺถารโต จ
@เชิงอรรถ:  สํ.ส. ๑๕/๑๐๗/๗๕, องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๔๕/๕๔     ขุ. ปฏิ. ๑๓/๑๑๒/๑๒๖
@ ที.สี. ๙/๔๒๑/๑๘๔, ม. มู. ๑๒/๒๖๙/๒๓๐, สํ.สฬา. ๑๘/๗๔๙/๔๘๗ (สฺยา)
@ ก. วิโรจนา      ม.มู. ๑๒/๕๐๓/๔๔๕     ขุ.ปฏิ. ๓๑/๑๖๒/๑๘๖
โยชนานํ ทฺวาทส สตสหสฺสานิ จตุตึส สตานิ จ ปญฺญาสญฺจ โยชนานิ.
ปริกฺเขปโต:-
           สพฺพํ สตสหสฺสานิ       ฉตฺตึส ปริมณฺฑลํ
           ทส เจว สหสฺสานิ      อฑฺฒุฑฺฒานิ สตานิ จ.
ตตฺถ:-
           ทุเว สตสหสฺสานิ       จตฺตาริ นหุตานิ จ
           เอตฺตกํ พหลตฺเตน      สงฺขาตาย วสุนฺธรา.
ตสฺสาเยว สนฺธารกํ:-
           จตฺตาริ สตสหสฺสานิ     อฏฺเฐว นหุตานิ จ
           เอตฺตกํ พหลตฺเตน      ชลํ วาเต ปติฏฺฐิตํ.
ตสฺสาปิ สนฺธารโก:-
           นว สตสหสฺสานิ        มาลุโต นภมุคฺคโต
           สฏฺฐิ เจว สหสฺสานิ     เอสา โลกสฺส สณฺฐิติ.
เอวํ สณฺฐิเต เจตฺถ โยชนานํ:-
           จตุราสีติ สหสฺสานิ      อชฺโฌคาโฬฺห มหณฺณเว
           อจฺจุคฺคโต ตาวเทว     สิเนรุ ปพฺพตุตฺตโม.
           ตโต อุปฑฺฒุปฑฺเฒน      ปมาเณน ยถากฺกมํ
           อชฺโฌคาฬฺหุคฺคตา ทิพฺพา  นานารตนจิตฺติตา.
           ยุคนฺธโร อิสินฺธโร ๑-   กรวีโก สุทสฺสโน
           เนมินฺธโร วินตโก      อสฺสกณฺโณ คิริพฺรหา.
           เอเต สตฺต มหาเสลา   สิเนรุสฺส สมนฺตโต
           มหาราชานมาวาสา     เทวยกฺขนิเสวิตา.
           โยชนานํ สตานุจฺโจ     หิมวา ปญฺจ ปพฺพโต
           โยชนานํ สหสฺสานิ      ตีณิ อายามวิตฺถโต. ๒-
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อีสธโร       ฉ.ม. อายต....
           จตุราสีติสหสฺเสหิ       กูเฏหิ ปฏิมณฺฑิโต
           ติปญฺจโยชนกฺขนฺธ-      ปริกฺเขปา นควฺหยา.
           ปญฺญาสโยชนกฺขนฺธ-     สาขายามา สมนฺตโต
           สตโยชนวิตฺถิณฺณา       ตาวเทว จ อุคฺคตา
           ชมฺพู ยสฺสานุภาเวน     ชมฺพุทีโป ปกาสิโต. ๑-
      ยญฺเจตํ ชมฺพุยา ปมาณํ, เอตเทว อสุรานํ จิตฺตปาฏลิยา, ครุฬานํ
สิมฺพลิรุกฺขสฺส, อมรโคยาเน กทมฺพสฺส, อุตฺตรกุรูสุ กปฺปรุกฺขสฺส,  ปุพฺพวิเทเห
สิรีสสฺส, ตาวตึเสสุ ปาริจฺฉตฺตกสฺสาติ เตนาหุ โปราณา:-
          "ปาตลิ สิมฺพลี ชมฺพู      เทวานํ ปาริฉตฺตโก
           กทมฺโพ กปฺปรุกฺโข จ    สิรีเสน ภวติ สตฺตมํ.
           เทฺวอสีติสหสฺสานิ       อชฺโฌคาโฬฺห มหณฺณเว
           อจฺจุคฺคโต ตาวเทว     จกฺกวาฬสิลุจฺจโย
           ปริกฺขิปิตฺวา ตํ สพฺพํ     โลกธาตุมยณฺฐิโต"ติ. ๑-
      ตตฺถ จนฺทมณฺฑลํ เอกูนปญฺญาสโยชนํ, สูริยมณฺฑลํ ปญฺญาสโยชนํ,
ตาวตึสภวนํ ทสสหสฺสโยชนํ, ตถา อสุรภวนํ อวีจิมหานิรโย ชมฺพุทีโป จ.
อมรโคยานํ สตฺตสหสฺสโยชนํ. ตถา ปุพฺพวิเทโห. อุตฺตรกุรุ อฏฺฐสหสฺสโยชโน.
เอกเมโก เจตฺถ มหาทีโป ปญฺจสตปญฺจสตปริตฺตทีปปริวาโร. ตํ สพฺพมฺปิ
เอกํ จกฺกวาฬํ เอกา โลกธาตุ. ตทนฺตเรสุ โลกนฺตริกนิรยา. เอวํ อนนฺตานิ
จกฺกวาฬานิ อนนฺตา โลกธาตุโย ภควา อนนฺเตน พุทฺธญาเณน อเวทิ
อญฺญาสิ ปฏิวิชฺฌิ. เอวมสฺส โอกาสโลโกปิ สพฺพถา วิทิโต.  เอวมฺปิ สพฺพถา
วิทิตโลกตฺตา โลกวิทู.
      อตฺตโน ปน คุเณหิ วิสิฏฺฐตรสฺส กสฺสจิ อภาวโต นตฺถิ
เอตสฺส อุตฺตโรติ อนุตฺตโร. ตถาเหส สีลคุเณนาปิ สพฺพโลกํ อภิภวติ
สมาธิปญฺญาวิมุตฺติวิมุตฺติญาณทสฺสนคุเณนปิ. สีลคุเณนาปิ อสโม อสมสโม
@เชิงอรรถ:  วิ. สุทฺธิ. ๑/๒๖๓, วิ. อ. ๑/๑๒๕-๖ (สฺยา), อภิ. อ. ๑/๓๕๖-๗
อปฺปฏิโม อปฺปฏิภาโค อปฺปฏิปุคฺคโล ฯเปฯ วิมุตฺติญาณทสฺสนคุเณนาปิ. ยถาห:-
"น โข ปนาหํ ปสฺสามิ สเทวเก โลเก ฯเปฯ สเทวมนุสฺสาย อตฺตนา
สีลสมฺปนฺนตรนฺ"ติ. ๑- วิตฺถาโร.
      เอวํ อคฺคปฺปสาทสุตฺตาทีนิ ๒- "น เม อาจริโย อตฺถี"ติอาทินา ๓-
คาถาโย จ วิตฺถาเรตพฺพา.
      ปุริสทมฺเม สาเรตีติ ปุริสทมฺมสารถิ, ทเมติ วิเนตีติ วุตฺตํ โหติ.
ตตฺถ ปุริสทมฺมาติ อทนฺตา ทเมตุํ ยุตฺตา ติรจฺฉานปุริสาปิ มนุสฺสปุริสาปิ
อมนุสฺสปุริสาปิ. ตถา หิ ภควตา ติรจฺฉานปุริสาปิ อปลาโล นาคราชา
จูโฬทโร มโหทโร อคฺคิสิโข ธูมสิโข อรวาโฬ นาคราชา ธนปาลโก หตฺถีติ
เอวมาทโย ทมิตา นิพฺพิสา กตา, สรเณสุ จ สีเลสุ จ ปติฏฺฐาปิตา.
มนุสฺสปุริสาปิ สจฺจกนิคณฺฐปุตฺตอมฺพฏฺฐมาณวโปกฺขรสาติโสณทนฺตกูฏทนฺตาทโย.
อมนุสฺสปุริสาปิ อาฬวกสูจิโลมขรโลมยกฺขสกฺกเทวราชาทโย ทมิตา วินีตา
วิจิเตฺรหิ วินยูปาเยหิ. "อหํ โข เกสิ ปุริสทมฺเม สเณฺหนปิ วิเนมิ, ผรุเสนปิ
วิเนมิ. สณฺหผรุเสนปิ วิเนมี"ติ อิทํ เจตฺถ สุตฺตํ ๔- วิตฺกาเรตพฺพํ. อปิจ
ภควา วิสุทฺธสีลาทีนํ ปฐมชฺฌานาทีนิ โสตาปนฺนาทีนญฺจ อุตฺตริมคฺคปฏิปทํ
อาจิกฺขนฺโต ทนฺเตปิ ทเมติเยว.
      อถ วา อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถีติ เอกเมวิทํ อตฺถปทํ. ภควา หิ
ตถา ปุริสทมฺเม สาเรติ, ยถา เอกปลฺลงฺเกเนว นิสินฺนา อฏฺฐ ทิสา
อสชฺชมานา ธาวนฺติ. ตสฺมา "อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถี"ติ วุจฺจติ.
"หตฺถิทมเกน ภิกฺขเว หตฺถิ ทมฺโม สาริโต เอกํเยว ทิสํ ธาวตี"ติ
อิทญฺเจตฺถ สุตฺตํ วิตฺถาเรตพฺพํ.
      วีริยวาติ อริยมคฺเคน สพฺพปาปเกหิ วิรโต. ปหูติ ปภู. วิสวีติ
ปรสนฺตาเน วีริยุปฺปาทโก. อลมตฺโตติ สมตฺถจิตฺโต.
@เชิงอรรถ:  สํ. ส. ๑๕/๑๗๓/๑๖๘, องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๒๑/๒๔
@ องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๓๔/๓๙, ขุ.อิติ. ๒๕/๙๐/๓๐๗
@ วิ. มหา. ๔/๑๑/๑๑, ม.มู. ๑๒/๒๘๕/๒๔๖, อภิ. ก. ๓๗/๔๐๕/๒๔๕
@ องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๑๑๑/๑๒๘
      วิรโตติ อริยมคฺเคน ๑- สพฺพปาปเกหิ วิรโต. ๑- อริยมคฺเคเนว วิรตตฺตา
อายตึ อปฺปฏิสนฺธิโก. สพฺพปาปเกหิ นิรยทุกฺขมติจฺจาติ อายตึ อปฺปฏิสนฺธิตาย
นิรยทุกฺขํ อติจฺจ ฐิโต. วีริยวาโสติ วีริยนิเกโต. โส วีริยวาติ โส ขีณาสโว
"วีริยวา"ติ วตฺตพฺพตํ อรหติ. ปธานวา วีโร ตาทีติ อิมานิ ปนสฺส ถุติวจนานิ.
โส หิ ปธานวา มคฺคชฺฌานปฺปธาเนน, วีโร กิเลสาริวิทฺธํสนสมตฺถตาย, ตาทิ
นิพฺพิการตาย. ปวุจฺจเต ตถตฺตาติ ตถารูโป "วีริยวา"ติ ปวุจฺจติ.
      เต กามกามิโนติ เอเต รูปาทิวตฺถุกาเม อิจฺฉนฺตา. ราคราคิโนติ
ราเคน รญฺชิตา. สญฺญาสญฺญิโนติ ราคสญฺญาย สญฺญิโน. น กาเม
กาเมตีติ รูปาทิวตฺถุกาเม น ปตฺเถติ. อกาโมติ กาเมหิ วิรหิโต. นิกฺกาโมติ
นิกฺขนฺตกาโม.
      สพฺพญฺญุตญฺญาณนฺติ ติยทฺธคตํ สพฺพํ เนยฺยปถํ ชานาตีติ สพฺพญฺญู,
ตสฺส ภาโว สพฺพญฺญุตา,  สพฺพญฺญุตา เอว ญาณํ สพฺพญฺญุตญฺญาณํ,
สพฺพญฺญุตญฺญาณสงฺขาตํ เนตฺตญฺจ วาสนาย สห กิเลเส ปราเชตฺวา ชิตตฺตา
ชินภาโว จ อปุพฺพํ อจริมํ  อปุเร อปจฺฉา เอกสฺมึ ขเณ เอกสฺมึ กาเล
อุปฺปนฺนา ๒- ปุพฺพนฺตโต อุทฺธํ ปนฺนาติ อุปฺปนฺนา. ๓-
      [๖๖] เตชี เตชสาติ เตเชน สมนฺนาคโต เตชสา อภิภุยฺย. ยมหํ
วิชญฺญํ ชาติชราย อิธ วิปฺปหานนฺติ ยมหํ ชาติชราย ปหานภูตํ ธมฺมํ
อิเธว ชาเนยฺยํ.
      ชคตีติ ปฐวี. สพฺพํ อากาสคตนฺติ สกลํ อากาเส ปวตฺตํ ปตฺถฏํ.
ตมคตนฺติ ตมเมว ตมคตํ อนฺธการํ ยถา คูถคตํ มุตฺตคตนฺติ. อภิวิหจฺจาติ
นาเสตฺวา. อนฺธาการํ วิธมิตฺวาติ จกฺขุวิญฺญาณุปฺปตฺตินิวารกํ ๔- อนฺธการํ
ปทาเลตฺวา. ๕- อาโลกํ ทสฺสยิตฺวาติ สูริยาโลกํ ทสฺสยิตฺวา. อากาเสติ อชฏากาเส.
อนฺตลิกฺเขติ อนฺตรธาตุสมตฺเถ ตุจฺโฉกาเส. คมนปเถติ ๖- เทวตานํ คมนมคฺเค
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ    ฉ.ม. อุปฺปนฺโน    ฉ.ม. ปนฺโนติ อุปฺปนฺโน
@ ก....นิวารณํ    ฉ.ม. ปลาเปตฺวา    ฉ.ม. ตคณปเถติ
คจฺฉติ. สพฺพํ อภิสงฺขารสมุทยนฺติ สกลํ กมฺมํ สมุทยํ อุปฺปาทํ, ตณฺหนฺติ
อตฺโถ. กิเลสตมํ อวิชฺชนฺธการํ วิธมิตฺวาติ กิเลสตมสงฺขาตํ อญฺญาณํ
อวิชฺชนฺธการํ นีหริตฺวา นาเสตฺวา. ญาณาโลกนฺติ ปญฺญาโลกํ ทสฺสยิตฺวา.
วตฺถุกาเม ปริชานิตฺวาติ รูปาทิวตฺถุกาเม ญาตตีรณปริญฺญาย ชานิตฺวา.
กิเลสกาเม ปหายาติ อุปตาปนสงฺขาเต กิเลสกาเม ปหานปริญฺญาย ปชหิตฺวา.
      [๖๗] อถสฺส ภควา ตํ ธมฺมํ อาจิกฺขนฺโต อุปรูปริ คาถาโย อภาสิ.
ตตฺถ เนกฺขมฺมํ ทฏฺฐุ เขมโตติ นิพฺพานญฺจ นิพฺพานคามินิญฺจ ปฏิปทํ
"เขมนฺ"ติ ทิสฺวา. อุคฺคหิตนฺติ ตณฺหาวเสน ทิฏฺฐิวเสน คหิตํ. นิรตฺตํ วาติ
นิรสฺสิตพฺพํ วา, มุญฺจิตพฺพนฺติ วุตฺตํ โหติ. มา เต วิชฺชิตฺถาติ มา เต อโหสิ.
กิญฺจนนฺติ ราคาทิกิญฺจนํ, ตมฺปิ เต มา วิชฺชิตฺถ.
       มุญฺจิตพฺพนฺติ มุญฺจิตฺวา น ปุน คเหตพฺพํ. ปชหิตพฺพนฺติ วชฺชิตพฺพํ. ๑-
วิโนเทตพฺพนฺติ ขิปิตพฺพํ. พฺยนฺตีกาตพฺพนฺติ วิคตนฺตํ กาตพฺพํ. อนภาวํ
คเมตพฺพนฺติ อนุ อนุ อภาวํ คเมตพฺพํ.
      [๖๘-๙] ปุพฺเพติ อตีเต สงฺขาเร อารพฺภ อุปฺปนฺนกิเลสา. ๒-
พฺราหฺมณาติ ภควา ชตุกณฺณึ อาลปติ. เสสํ สพฺพตฺถ ปากฏเมว.
      เอวํ ภควา อิทมฺปิ สุตฺตํ อรหตฺตนิกูเฏเนว เทเสสิ. เทสนาปริโยสาเน
จ ปุพฺพสทิโส เอว ธมฺมาภิสมโย อโหสีติ.
                  สทฺธมฺมปฺปชฺโชติกาย จูฬนิทฺเทสฏฺฐกถาย
                  ชตุกณฺณิมาณวสุตฺตนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                            เอกาทสมํ.
                         ---------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๖ หน้า ๓๗-๔๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=46&A=921&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=46&A=921&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=388              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=30&A=3559              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=30&A=3882              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=30&A=3882              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_30

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]