ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ ภาษาบาลีอักษรไทย ปฏิสํ.อ.๑ (สทฺธมฺม.๑)

                          ๑. สุตมยญาณกถา
                         วิสฺสชฺชนุทฺเทสวณฺณนา
     [๑] อิทานิ ยถานิกฺขิตฺเตน อุทฺเทเสน สงฺคหิเต ธมฺเม ปเภทโต ทสฺเสตุํ
กถํ โสตาวธาเน ปญฺญา สุตมเย ญาณนฺติอาทิ นิทฺเทสวาโร อารทฺโธ. ตตฺถ
ยํ วุตฺตํ "โสตาวธาเน ปญฺญา สุตมเย ญาณนฺ"ติ, ตํ กถํ โหตีติ อยํ
กเถตุกมฺยตาปุจฺฉา. ปญฺจวิธา หิ ปุจฺฉา อทิฏฺฐโชตนาปุจฺฉา ทิฏฺฐสํสนฺทนาปุจฺฉา
วิมติจฺเฉทนาปุจฺฉา อนุมติปุจฺฉา กเถตุกมฺยตาปุจฺฉาติ. ตาสํ อิทํ นานตฺตํ:-
     กตมา ๑- อทิฏฺฐโชตนาปุจฺฉา. ปกติยา ลกฺขณํ อญฺญาตํ โหติ อทิฏฺฐํ อตุลิตํ
อตีริตํ อวิภูตํ อวิภาวิตํ, ตสฺส ญาณาย ทสฺสนาย ตุลนาย ตีรณาย วิภูตาย
วิภาวนตฺถาย ปญฺหํ ปุจฺฉติ, อยํ อทิฏฺฐโชตนาปุจฺฉา.
     กตมา ๑- ทิฏฺฐสํสนฺทนาปุจฺฉา. ปกติยา ลกฺขณํ ญาตํ โหติ ทิฏฺฐํ ตุลิตํ ตีริตํ
วิภูตํ วิภาวิตํ, โส อญฺเญหิ ปณฺฑิเตหิ สทฺธึ สํสนฺทนตฺถาย ปญฺหํ ปุจฺฉติ,
อยํ ทิฏฺฐสํสนฺทนาปุจฺฉา.
     กตมา ๑- วิมติจฺเฉทนาปุจฺฉา. ปกติยา สํสยปกฺขนฺโท โหติ วิมติปกฺขนฺโท
เทฺวฬฺหกชาโต "เอวํ นุ โข, นนุ โข, กึ นุ โข, กถํ นุ โข"ติ. โส
วิมติจฺเฉทนตฺถาย ปญฺหํ ปุจฺฉติ, อยํ วิมติจฺเฉทนาปุจฺฉา.
     กตมา ๑- อนุมติปุจฺฉา. ภควา ภิกฺขูนํ อนุมติยา ปญฺหํ ปุจฺฉติ "ตํ กึ
มญฺญถ ภิกฺขเว รูปํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา"ติ. อนิจฺจํ ภนฺเต. ยํ ปนานิจฺจํ,
ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ. ทุกฺขํ ภนฺเต. ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ,
กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ "เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตา"ติ. โน เหตํ
ภนฺเตติ, ๒- อยํ อนุมติปุจฺฉา.
     กตมา ๑- กเถตุกมฺยตาปุจฺฉา. ภควา ภิกฺขูนํ กเถตุกมฺยตาย ปญฺหํ ปุจฺฉติ
"จตฺตาโรเม ภิกฺขเว สติปฏฺฐานา. กตเม จตฺตาโร"ติ, ๓- อยํ กเถตุกมฺยตาปุจฺฉาติ.
ตาสุ อยํ เถรสฺส กเถตุกมฺยตาปุจฺฉาติ เวทิตพฺพา.
     อิทานิ สมาติกุทฺเทสาย กเถตุกมฺยตาปุจฺฉาย "อิเม ธมฺมา อภิญฺเญยฺยาติ
โสตาวธานํ, ตํปชานนา ปญฺญา สุตมเย ญาณนฺ"ติอาทโย โสฬสวิสฺสชฺชนุทเทสา.
ตตฺถ อิเม ธมฺมา อภิญฺเญยฺยาติ "เทสยนฺตสฺสา"ติ ปาฐเสโส. อิเม ธมฺมา
@เชิงอรรถ:  ขุ.มหา. ๒๙/๗๐๐/๔๐๙ (สฺยา), ขุ.จูฬ. ๓๐/๑๒๒/๔๗
@ วิ.มหา. ๔/๒๑/๑๘, สํ.นิ. ๑๖/๗๐/๑๒๐ (สฺยา)  สํ.มหา. ๑๙/๓๙๐/๑๕๑
อภิชานิตพฺพาติ สตฺถุโน อญฺญตรสฺส วา ครุฏฺฐานิยสฺส สพฺรหฺมจาริสฺส ธมฺมํ
เทสยนฺตสฺส ปุพฺเพ วุตฺตนเยน โสตาวธานํ สุตํ โสตาวธานํ นาม, ตํปชานนา
ปญฺญา ตสฺส สุตสฺส ปชานนา ปริยายปริจฺฉินฺทกปญฺญา ๑- สุตมเย ญาณํ นามาติ
อตฺโถ. ตสฺส ปชานนา ตํปชานนาติ สามิวจนสมาโส. ตํ ปชานนาติ วิภตฺติ-
วิปลฺลาสวเสน อุปโยควจนํ วา. อภิญฺเญยฺยาติ จ สภาวลกฺขณาวโพธวเสน
โสภเนนากาเรน ชานิตพฺพา. ปริญฺเญยฺยาติ สามญฺญลกฺขณาวโพธวเสน
กิจฺจสมาปนวเสน จ พฺยาปิตฺวา ชานิตพฺพา. ภาเวตพฺพาติ วฑฺเฒตพฺพา.
สจฺฉิกาตพฺพาติ ปจฺจกฺขํ กาตพฺพา. ทุวิธา หิ สจฺฉิกิริยา ปฏิลาภสจฺฉิกิริยา
อารมฺมณสจฺฉิกิริยา จ. ปจฺจนีกสมุทาจารวเสน ปริหานิยสงฺขาตํ หานํ ภชนฺตีติ
หานภาคิยา. ตทนุธมฺมตาย สติยา สณฺฐานวเสน ฐานสงฺขาตํ ฐิตึ ภชนฺตีติ
ฐิติภาคิยา. อุปริวิเสสาธิคมวเสน วิเสสํ ภชนฺตีติ วิเสสภาคิยา. อนิพฺพิทฺธปุพฺพํ
อปฺปทาลิตปุพฺพํ โลภกฺขนฺธํ โทสกฺขนฺธํ โมหกฺขนฺธํ นิพฺพิชฺฌติ ปทาเลตีติ อริย-
มคฺโค นิพฺเพโธ นาม, นิพฺพิทาสหคตานํ สญฺญามนสิการานํ สมุทาจารวเสน ตํ นิพฺเพธํ
ภชนฺตีติ นิพฺเพธภาคิยา.
     สพฺเพ สงฺขาราติ สพฺเพ สปฺปจฺจยา ธมฺมา. เต หิ สงฺขตสงฺขารา
นาม. ปจฺจเยหิ สงฺคมฺม กรียนฺตีติ สงฺขารา, เต เอว ปจฺจเยหิ สงฺคมฺม กตตฺตา
สงฺขตาติ วิเสเสตฺวา วุตฺตา. กมฺมนิพฺพตฺตา เตภูมกรูปารูปธมฺมา อภิสงฺขตสงฺขาราติ
อฏฺฐกถาสุ ๒- วุตฺตา. เตปิ "อนิจฺจา วต สงฺขารา"ติอาทีสุ ๓- สงฺขตสงฺขาเรสุ
สงฺคหํ คจฺฉนฺติ. "อวิชฺชาคโต อยํ ภิกฺขเว ปุริสปุคฺคโล ปุญฺญญฺเจว สงฺขารํ
อภิสงฺขโรตี"ติอาทีสุ ๔- อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาราว อาคตา เตภูมกกุสลากุสลเจตนา
อภิสงฺขรณกสงฺขารา นาม. "ยาวติกา อภิสงฺขารสฺส คติ, ตาวติกํ คนฺตฺวา อกฺขาหตํ
@เชิงอรรถ:  ม. ปริญฺญาย ปริจฺฉินฺทกปญฺญา        วิสุทฺธิ. ๓/๑๒๐ (สฺยา), อภิ.อ. ๒/๑๕๒
@ ที.มหา. ๑๐/๒๒๑,๒๗๒/๑๓๗,๑๗๑, สํ.ส. ๑๕/๑๘๖/๑๙๐, สํ.นิ. ๑๖/๑๔๓/๑๘๕
@ สํ.นิ. ๑๖/๕๑/๘๐
มญฺเญ อฏฺฐาสี"ติอาทีสุ ๑- อาคตํ กายิกํ เจตสิกํ วีริยํ ปโยคาภิสงฺขาโร นาม.
"สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปนฺนสฺส โข อาวุโส วิสาข ภิกฺขุโน ปฐมํ นิรุชฺฌติ
วจีสงฺขาโร, ตโต กายสงฺขาโร, ตโต จิตฺตสงฺขาโร"ติอาทีสุ ๒- อาคตา วิตกฺกวิจารา
วาจํ สงฺขโรนฺตีติ วจีสงฺขารา. อสฺสาสปสฺสาสา กาเยน สงฺขรียนฺตีติ กายสงฺขารา.
สญฺญา จ เวทนา จ จิตฺเตน สงฺขรียนฺตีติ จิตฺตสงฺขารา อิธ ปน สงฺขตสงฺขารา
อธิปฺเปตา.
     อนิจฺจาติ หุตฺวา อภาวฏฺเฐน. ทุกฺขาติ ปีฬนฏฺเฐน. สพฺเพ ธมฺมาติ นิพฺพานมฺปิ
อนฺโต กตฺวา วุตฺตา. อนตฺตาติ อวสวตฺตนฏฺเฐน. อิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจนฺติอาทีสุ
"ทุกฺขสมุทโย ทุกฺขนิโรโธ"ติ วตฺตพฺเพ "ทุกฺขสมุทยํ ทุกฺขนิโรธนฺ"ติ ลิงฺค-
วิปลฺลาโส กโต. ยสฺมา ปน พุทฺธาทโย อริยา ปฏิวิชฺฌนฺติ, ตสฺมา อริยสจฺจานีติ
วุจฺจนฺติ. ๓- ยถาห "จตฺตาริมานิ ภิกฺขเว อริยสจฺจานิ ฯเปฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว
จตฺตาริ อริยสจฺจานิ. อริยา อิมานิ ปฏิวิชฺฌนฺติ, ตสฺมา อริยสจฺจานีติ
วุจฺจนฺตี"ติ. ๓- อริยสฺส สจฺจานีติปิ อริยสจฺจานิ. ยถาห "สเทวเก โลเก ฯเปฯ
สเทวมนุสฺสาย ตถาคโต อริโย, ตสฺมา อริยสจฺจานีติ วุจฺจนฺตี"ติ. ๓- เอเตสํ
อภิสมฺพุทฺธตฺตา อริยภาวสิทฺธิโตปิ อริยสจฺจานิ. ยถาห "อิเมสํ โข ภิกฺขเว จตุนฺนํ
อริยสจฺจานํ ยถาภูตํ อภิสมฺพุทฺธตฺตา ตถาคโต อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ อริโยติ
วุจฺจตี"ติปิ. ๔- อริยานิ สจฺจานีติปิ อริยสจฺจานิ. อริยานีติ อวิตถานิ,
อวิสํวาทกานีติ อตฺโถ. ยถาห "อิมานิ โข ภิกฺขเว จตฺตาริ อริยสจฺจานิ ตถานิ
อวิตถานิ ๕- อนญฺญถานิ, ตสฺมา อริยสจฺจานีติ วุจฺจนฺตี"ติ. ๓- สจฺจานีติ โก
สจฺจฏฺโฐติ เจ? โย ปญฺญาจกฺขุนา อุปปริกขมานานํ มายาว วิปรีโต, มรีจีว
วิสํวาทโก, ติตฺถิยานํ ปริกปฺปิตอตฺตาว อนุปลพฺภสภาโว จ น
@เชิงอรรถ:  องฺ.ติก. ๒๐/๑๕/๑๐๗  ม.มู. ๑๒/๔๖๔/๔๑๓
@ สํ.มหา. ๑๙/๑๐๙๘/๓๘๐  สํ.มหา. ๑๙/๑๐๙๓/๓๗๘
@ ตถานิ อวิตถานิ. วิสุทฺธิ. ๓/๗๘ (สฺยา)
โหติ, อถ โข พาธนปภวสนฺตินิยฺยานปฺปกาเรน ตจฺฉาวิปรีตภูตภาเวน อริยญาณสฺส
โคจโร โหติเยว. เอส อคฺคิลกฺขณํ วิย โลกปกติ วิย จ ตจฺฉาวิปรีตภูตภาโว
สจฺจฏฺโฐติ เวทิตพฺโพ. ยถาห "อิทํ ทุกฺขนฺติ ภิกฺขเว ตถาเมตํ อวิตถเมตํ
อนญฺญถเมตนฺ"ติ ๑- วิตฺถาโร. อปิจ:-
              นาพาธกํ ยโต ทุกฺขํ ทุกฺขา อญฺญํ น พาธกํ
              พาธกตฺตนิยาเมน ตโต สจฺจมิทํ มตํ.
              ตํ วินา นาญฺญโต ทุกฺขํ น หิโต น จ ตํ ตโต
              ทุกฺขเหตุ นิยาเมน อิติ สจฺจํ วิสตฺติกา.
              นาญฺญา นิพฺพานโต สนฺติ สนฺตํ น จ น ตํ ยโต
              สนฺตภาวนิยาเมน ตโต สจฺจมิทํ มตํ.
              มคฺคา อญฺญํ น นิยฺยานํ อนิยฺยาโน น จาปิ โส
              ตจฺฉนิยฺยานภาเวน อิติ โส สจฺจสมฺมโต.
              อิติ ตจฺฉาวิปลฺลาส- ภูตภาวํ จตูสฺวปิ
              ทุกฺขาทีสฺววิเสเสน สจฺจฏฺฐํ อาหุ ปณฺฑิตาติ.
     โส ปนายํ สจฺจสทฺโท อเนเกสุ อตฺเถสุ ทิสฺสติ. เสยฺยถิทํ, "สจฺจํ ภเณ
น กุชฺเฌยฺยา"ติอาทีสุ ๒- วาจาสจฺเจ. "สจฺเจ ฐิตา สมณพฺราหฺมณา จา"ติอาทีสุ ๓-
วิรติสจฺเจ. "กสฺมา นุ สจฺจานิ วทนฺติ นานา, ปวาทิยาเส กุสลาวทานา"ติอาทีสุ ๔-
ทิฏฺฐิสจฺเจ. "เอกํ หิ สจฺจํ น ทุติยมตฺถิ, ยสฺมึ ปชา โน วิวเท
@เชิงอรรถ:  สํ.มหา. ๑๙/๑๐๙๐/๓๗๕  ขุ.ธ. ๒๕/๒๒๔/๕๖
@ ขุ.ชา. ๒๘/๓๕๘/๑๔๐ (สฺยา)  ขุ.สุ. ๒๕/๘๙๒/๕๐๘
ปชานนฺ"ติอาทีสุ ๑- ปรมตฺถสจฺเจ นิพฺพาเน เจว มคฺเค จ. "จตุนฺนํ สจฺจานํ กติ
กุสลา กติ อกุสลา"ติอาทีสุ ๒- อริยสจฺเจ. สฺวายมิธาปิ อริยสจฺเจ ปวตฺตตีติ.
                  นิทฺเทสวารสงฺคหิตสฺส วิสฺสชฺชนุทฺเทสสฺส
                         อตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้า ๖๕-๗๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=1434&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=1434&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=95              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=70              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=70              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]