ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ ภาษาบาลีอักษรไทย ปฏิสํ.อ.๑ (สทฺธมฺม.๑)

                     ๔. ธมฺมฏฺฐิติญาณนิทฺเทสวณฺณนา
     [๔๕] ธมฺมฏฺฐิติญาณนิทฺเทเส อวิชฺชาสงฺขารานํ อุปฺปาทฏฺฐิตีติอาทีสุ
ติฏฺฐนฺติ เอตาย สงฺขาราติ ฐิติ. กา สา? อวิชฺชา. สา หิ สงฺขารานํ อุปฺปาทาย
นิพฺพตฺติยา ฐิติ การณนฺติ อุปฺปาทฏฺฐิติ. อุปฺปนฺนานํ ปวตฺติยาปิ การณนฺติ
ปวตฺตฏฺฐิติ. กิญฺจาปิ หิ ชนกปจฺจยสฺส ชนนกฺขเณเยว กิจฺจานุภาโว โหติ, เตน
ปน ชนกานํเยว ปวตฺตตฺตา สกกฺขเณ ปวตฺติยาปิ การณํ นาม โหติ, สนฺตติวเสน
วา ปวตฺติยา การณนฺติ อตฺโถ. ปวตฺตนฺติ จ นปุํสเก ภาววจนเมตํ, ตสฺมา
ปวตฺตํ ปวตฺตีติ อตฺถโต เอกํ. ปวตฺติสทฺทสฺส ปน ปากฏตฺตา เตน โยเชตฺวา
อตฺโถ วุตฺโต. ภาเวปิ ฐิติสทฺทสฺส สิชฺฌนโต น อิธ ภาเว ฐิติสทฺโท, การเณ
ฐิติสทฺโทติ ทสฺสนตฺถํ นิมิตฺตฏฺฐิตีติ วุตฺตํ, นิมิตฺตภูตา ฐิตีติ อตฺโถ,
การณภูตาติ วุตฺตํ โหติ. น เกวลํ นิมิตฺตมตฺตํ โหติ, อถ โข สงฺขารชนเน สพฺยาปารา
วิย หุตฺวา อายูหติ วายมตีติ ปจฺจยสมตฺถตํ ทสฺเสนฺโต อายูหนฏฺฐิตีติ อาห,
อายูหนภูตา ฐิตีติ อตฺโถ. ยสฺมา อวิชฺชา สงฺขาเร อุปฺปาทยมานา อุปฺปาเท
สํโยเชติ นาม, ฆเฏตีติ อตฺโถ, สงฺขาเร ปวตฺตยมานาว ปวตฺติยํ ปลิพุนฺธติ ๑- นาม,
พนฺธตีติ ๒- อตฺโถ, ตสฺมา สญฺโญคฏฺฐิติ ปลิโพธฏฺฐิตีติ วุตฺตา, สญฺโญคภูตา ฐิติ,
ปลิโพธภูตา ฐิตีติ อตฺโถ. อวิชฺชาวสงฺขารอุปาทยมานา อุปฺปาทาย ปวตฺติยา จ
มูลการณฏฺเฐน สมุทโย นาม, สมุทยภูตา ฐิตีติ สมุทยฏฺฐิติ, มูลการณภูตา ฐิตีติ
อตฺโถ. อวิชฺชาว สงฺขารานํ อุปฺปาเท ชนกปจฺจยตฺตา, ปวตฺติยํ อุปตฺถมฺภกปจฺจยตฺตา
เหตุฏฺฐิติ ปจฺจยฏฺฐิตีติ วุตฺตา, เหตุภูตา ฐิติ, ปจฺจยภูตา ฐิตีติ อตฺโถ. ชนก-
ปจฺจโย หิ เหตูติ, อุปตฺถมฺภกปจฺจโย ปจฺจโยติ วุจฺจติ. เอวํ เสเสสุปิ โยเชตพฺพํ.
     ภโว ชาติยา ชาติ ชรามรณสฺสาติ เอตฺถ ปน อุปฺปาทฏฺฐิติ สญฺโญคฏฺฐิติ
เหตุฏฺฐิติ อุปฺปาทวเสน โยชิตานิ ปทานิ ชาติชรามรณวนฺตานํ ขนฺธานํ วเสน
@เชิงอรรถ:  สี. ปลิพุฌฺชติ  ม. คนฺถตีติ
ปริยาเยน วุตฺตานีติ เวทิตพฺพานิ. เกจิ ปน "อุปาทาย ฐิติ อุปฺปาทฏฺฐิตี"ติ
เอวมาทินา นเยเนตฺถ อตฺถํ วณฺณยนฺติ. อวิชฺชา ปจฺจโยติ อวิชฺชาย สงฺขารานํ
ปจฺจยภาวํ อเปกฺขิตฺวา วุตฺตํ. อวิชฺชายปิ ปจฺจยสมฺภูตตฺตา ตสฺสา อปิ ปจฺจย-
ปริคฺคหณทสฺสนตฺถํ อุโภเปเต ธมฺมา ปจฺจยสมุปฺปนฺนาติ ปจฺจยปริคฺคเห
ปญฺญาติ วุตฺตํ. เอวํ เสเสสุปิ โยเชตพฺพํ. ชาติ ปจฺจโย, ชรามรณํ ปจฺจย-
สมุปฺปนฺนนฺติ ปน ปริยาเยน วุตฺตํ. อตีตมฺปิ อทฺธานนฺติ อติกฺกนฺตมฺปิ กาลํ.
อนาคตมฺปิ อทฺธานนฺติ อปฺปตฺตมฺปิ กาลํ. อุภยตฺถาปิ อจฺจนฺตสํโยคตฺเถ
อุปโยควจนํ.
     [๔๖] อิทานิ นวาการวารานนฺตรํ เต นวากาเร วิหาย เหตุปฏิจฺจปจฺจย-
ปเทเหว โยเชตฺวา อวิชฺชา เหตุ, สงฺขารา เหตุสมุปฺปนฺนาติอาทโย ตโย
วารา นิทฺทิฏฺฐา นวาการวาเร ชนกอุปตฺถมฺภกวเสน ปจฺจโย วุตฺโต. อิธ ปน
เหตุวารสฺส จ ปจฺจยวารสฺส จ วิสุํ อาคตตฺตา เหตูติ ชนกปจฺจยตฺตํ ปจฺจโย
ติ อุปตฺถมฺภกปจฺจยตฺตํ เวทิตพฺพํ เอเกกสฺสาปิ อวิชฺชาทิกสฺส ปจฺจยสฺส อุภยถา
สมฺภวโต. ปฏิจฺจวาเร อวิชฺชา ปฏิจฺจาติ อตฺตโน อุปฺปาเท สงฺขารานํ อวิชฺชา-
เปกฺขตฺตา สงฺขาเร หิ อวิชฺชา ปฏิมุขํ เอตพฺพา คนฺตพฺพาติ ปฏิจฺจา. เอเตน
อวิชฺชาย สงฺขารุปฺปาทนสมตฺถตา วุตฺตา โหติ. สงฺขารา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนาติ สงฺขารา
อวิชฺชํ ปฏิจฺจ ตทภิมุขา ปวตฺตนโต ปฏิมุขํ กตฺวา น วิหาย สมํ อุปฺปนฺนา. เอวํ
เสเสสุปิ ลิงฺคานุรูเปน โยเชตพฺพํ. อวิชฺชา ปฏิจฺจาติ อุสฺสุกฺกวเสน วา ปาโฐ,
อตฺโถ ปเนตฺถ อวิชฺชา อตฺตโน ปจฺจเย ปฏิจฺจ ปวตฺตาติ ปาฐเสสวเสน โยเชตพฺโพ.
เอวํ เสเสสุปิ. จตูสุปิ จ เอเตสุ วาเรสุ ทฺวาทสนฺนํ ปฏิจฺจสมุปฺปาทงฺคานํ
ปจฺจยสฺเสว วเสน ธมฺมฏฺฐิติญาณสฺส นิทฺทิสิตพฺพตฺตา อวิชฺชาทีนํ เอกาทสนฺนํเยว
องฺคานํ วเสน ธมฺมฏฺฐิติญาณํ นิทฺทิฏฺฐํ, ชรามรณสฺส ปน อนฺเต ฐิตตฺตา ตสฺส
วเสน น นิทฺทิฏฺฐํ. ชรามรณสฺสาปิ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสานํ ปจฺจยตฺตา
ชรามรณํ เตสํ ปจฺจยํ กตฺวา อุปปริกฺขมานสฺส ตสฺสาปิ ชรามรณสฺส วเสน
ธมฺมฏฺฐิติญาณํ ยุชฺชเตว.
     [๔๗] อิทานิ ตาเนว ทฺวาทส ปฏิจฺจสมุปฺปาทงฺคานิ วีสติอาการวเสน
วิภชิตฺวา จตุสงฺเขปติยทฺธติสนฺธิโย ทสฺเสตฺวา ธมฺมฏฺฐิติญาณํ นิทฺทิสิตุกาโม
ปุริมกมฺมภวสฺมินฺติอาทิมาห. ตตฺถ ปุริมกมฺมภวสฺมินฺติ ปุริเม กมฺมภเว, อตีต-
ชาติยํ กมฺมภเว กริยมาเนติ อตฺโถ. โมโห อวิชฺชาติ โย ตทา ทุกฺขาทีสุ
โมโห, เยน มูโฬฺห กมฺมํ กโรติ, สา อวิชฺชา. อายูหนา สงฺขาราติ ตํ กมฺมํ
กโรนฺตสฺส ปุริมเจตนาโย, ยถา "ทานํ ทสฺสามี"ติ จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา มาสมฺปิ
สํวจฺฉรมฺปิ ทานูปกรณานิ สชฺเชนฺตสฺส อุปฺปนฺนา ปุริมเจตนาโย. ปฏิคฺคาหกานํ
ปน หตฺเถ ทกฺขิณํ ปติฏฺฐาปยโต เจตนา ภโวติ วุจฺจติ. เอกาวชฺชเนสุ วา
ฉสุ ชวเนสุ เจตนา อายูหนา สงฺขารา นาม, สตฺตมชวเน เจตนา ภโว.
ยา กาจิ วา ปน เจตนา ภโว, ตํสมฺปยุตฺตา อายูหนา สงฺขารา นาม. นิกนฺติ
ตณฺหาติ ยํ กมฺมํ กโรนฺตสฺส ตสฺส ผเล อุปปตฺติภเว นิกามนา ปตฺถนา,
สา ตณฺหา นาม. อุปคมนํ อุปาทานนฺติ ยํ กมฺมํ ภวสฺส ปจฺจยภูตํ "อิมสฺมึ
นาม กมฺเม กเต, กามา สมฺปชฺชนฺตี"ติ วา "อิทํ กตฺวา อสุกสฺมึ นาม ฐาเน
กาเม เสวิสฺสามี"ติ วา "อตฺตา อุจฺฉินฺโน สุอุจฺฉินฺโน โหตี"ติ วา "สุขี โหติ
วิคตปริฬาโห"ติ วา "สีลพฺพตํ สุเขน ปริปูรตี"ติ วา ปวตฺตํ อุปคมนํ
ทฬฺหคฺคหณํ, อิทํ อุปาทานํ นาม. เจตนา ภโวติ อายูหนาวสาเน วุตฺตา
เจตนา ภโว นาม. ปุริมกมฺมภวสฺมินฺติ อตีตชาติยา กมฺมภเว กริยมาเน
ปวตฺตา. อิธ ปฏิสนฺธิยา ปจฺจยาติ ปจฺจุปฺปนฺนปฏิสนฺธิยา ปจฺจยภูตา.
     อิธ ปฏิสนฺธิ วิญฺญาณนฺติ ยํ ปจฺจุปฺปนฺนภวสฺส ภวนฺตรปฏิสนฺธานวเสน
อุปฺปนฺนตฺตา ปฏิสนฺธีติ วุจฺจติ, ตํ วิญฺญาณํ. โอกฺกนฺติ นามรูปนฺติ ยา
คพฺเภ รูปารูปธมฺมานํ โอกฺกนฺติ อาคนฺตฺวา ปวิสนํ วิย, อิทํ นามรูปํ. ปสาโท
อายตนนฺติ โย ปสนฺนภาโว, อิทํ อายตนํ. ชาติคฺคหเณน เอกวจนํ กตํ. เอเตน จกฺขาทีนิ
ปญฺจายตนานิ วุตฺตานิ. "ปภสฺสรมิทํ ภิกฺขเว จิตฺตํ, ตญฺจ โข อาคนฺตุเกหิ
อุปกฺกิเลเสหิ อุปกฺกิลิฏฺฐนฺ"ติ ๑- เอตฺถ ภวงฺคจิตฺตํ อธิปฺเปตนฺติ วจนโต อิธาปิ
มนายตนสฺส วิปากภูตตฺตา, ตสฺส จ กิเลสกาลุสฺสิยาภาเวน ปสนฺนตฺตา
ปสาทวจเนน มนายตนมฺปิ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ. ผุฏฺโฐ ผสฺโสติ โย อารมฺมณํ
ผุฏฺโฐ ผุสนฺโต อุปฺปนฺโน, อยํ ผสฺโส. เวทยิตํ เวทนาติ ยํ ปฏิสนฺธิวิญฺญาเณน
วา สฬายตนปจฺจเยน วา ผสฺเสน สห อุปฺปนฺนํ วิปากเวทยิตํ, อยํ เวทนา
อิธุปปตฺติภวสฺมึ ปุเรกตสฺส กมฺมสฺส ปจฺจยาติ ปจฺจุปฺปนฺเน วิปากภเว
อตีตชาติยํ กตสฺส กมฺมสฺส ปจฺจเยน ปวตฺตนฺตีติ อตฺโถ.
    อิธ ปริปกฺกตฺตา อายตนานนฺติ ปริปกฺกายตนสฺส กมฺมปกรณกาเล
โมหาทโย ทสฺสิตา. อายตึ ปฏิสนฺธิยาติ อนาคเต ปฏิสนฺธิยา. อายตึ ปฏิสนฺธิ
วิญฺญาณนฺติอาทีนิ วุตฺตตฺถานิ.
    กถํ ปน ทฺวาทสหิ ปฏิจฺจสมุปฺปาทงฺเคหิ อิเม วีสติ อาการา คหิตา
โหนฺตีติ? อวิชฺชา สงฺขาราติ อิเม เทฺว อตีตเหตุโย สรูปโต วุตฺตา. ยสฺมา
ปน อวิทฺวา ปริตสฺสติ, ปริตสฺสิโต อุปาทิยติ, ตสฺสุปาทานปจฺจยา ภโว, ตสฺมา
เตหิ ทฺวีหิ คหิเตหิ ตณฺหุปาทานภวาปิ คหิตาว โหนฺติ. ปจฺจุปฺปนฺเน วิญฺญาณ-
นามรูปสฬายตนผสฺสเวทนา สรูปโต วุตฺตาเยว. ตณฺหุปาทานภวา ปจฺจุปฺปนฺน-
เหตุโย สรูปโต วุตฺตา. ภเว ปน คหิเต ตสฺส ปุพฺพภาคา ตํสมฺปยุตฺตา วา
สงฺขารา คหิตาว โหนฺติ, ตณฺหุปาทานคฺคหเณน จ ตํสมฺปยุตฺตา. ยาย วา มูโฬฺห
กมฺมํ กโรติ, สา อวิชฺชา คหิตาว โหนฺติ. อนาคเต ชาติ ชรามรณนฺติ เทฺว
@เชิงอรรถ:  องฺ.เอกก. ๒๐/๕๑/๙
สรูเปน วุตฺตานิ, ชาติชรามรณคฺคหเณเนว ปน วิญฺญาณาทีนิ ปญฺจ อนาคตผลานิ
คหิตาเนว โหนฺติ. เตสํเยว หิ ชาติชรามรณานีติ เอวํ ทฺวาทสหิ องฺเคหิ วีสติ
อาการา คหิตา โหนฺติ.
              อตีเต เหตโว ปญฺจ      อิทานิ ผลปญฺจกํ
              อิทานิ เหตโว ปญฺจ      อายตึ ผลปญฺจกนฺติ
คาถาย อยเมวตฺโถ วุตฺโต. อิติเมติ อิติ อิเม. อิติ อิเมติ วา ปาโฐ.
    จตุสงฺเขเปติ จตุโร ราสี. อตีเต ปญฺจ เหตุธมฺมา เอโก เหตุสงฺเขโป
ปจฺจุปฺปนฺเน ปญฺจ ผลธมฺมา เอโก ผลสงฺเขโป, ปจฺจุปฺปนฺเน ปญฺจ เหตุธมฺมา
เอโก เหตุสงฺเขโป อนาคเต ปญฺจ ผลธมฺมา เอโก ผลสงฺเขโป. ตโย
อทฺเธติ ตโย กาเล. ปฐมปญฺจกวเสน อตีตกาโล, ทุติยตติยปญฺจกวเสน
ปจฺจุปฺปนฺนกาโล, จตุตฺถปญฺจกวเสน อนาคตกาโล เวทิตพฺโพ.
    ติสนฺธินฺติ ตโย สนฺธโย อสฺสาติ ติสนฺธิ, ตํ ติสนฺธึ. อตีตเหตุปจฺจุปฺปนฺน-
ผลานมนฺตรา เอโก เหตุผลสนฺธิ, ปจฺจุปฺปนฺนผลอนาคตเหตูนมนฺตรา เอโก
ผลเหตุสนฺธิ, ปจฺจุปฺปนฺนเหตุอนาคตผลานมนฺตรา เอโก เหตุผลสนฺธิ.
    ปฏิจฺจสมุปฺปาทปาฬิยํ สรูปโต อนาคตวเสน ปน อวิชฺชาสงฺขารา เอโก
สงฺเขโป, วิญฺญาณนามรูปสฬายตนผสฺสเวทนา ทุติโย, ตณฺหุปาทานภวา ตติโย,
ชาติชรามรณํ จตุตฺโถ. อวิชฺชา สงฺขาราติ เทฺว องฺคานิ อตีตกาลานิ, วิญฺญาณาทีนิ
ภวาวสานานิ อฏฺฐ ปจฺจุปฺปนฺนกาลานิ, ชาติ ชรา มรณนฺติ เทฺว อนาคตกาลานิ.
สงฺขารวิญฺญาณานํ อนฺตรา เอโก เหตุผลสนฺธิ, เวทนาตณฺหานมนฺตรา เอโก ผลเหตุ
สนฺธิ, ภวชาตีนมนฺตรา เอโก เหตุผลสนฺธิ.
    วีสติยา อากาเรหีติ วีสติยา โกฏฺฐาเสหิ. จตุสงฺเขเป จ ตโย อทฺเธ
จ สนฺธึ ปฏิจฺจสมุปฺปาทญฺจ วีสติยา อากาเรหิ ชานาตีติ สมฺพนฺโธ.
    ชานาตีติ สุตานุสาเรน ภาวนารมฺภญาเณน ชานาติ. ปสฺสตีติ ญาตเมว
จกฺขุนา ทิฏฺฐํ วิย หตฺถตเล อามลกํ วิย จ ผุฏฺฐํ กตฺวา ญาเณเนว ปสฺสติ.
อญฺญาตีติ ทิฏฺฐมริยาเทเนว อาเสวนํ กโรนฺโต ญาเณเนว ชานาติ. มริยาทตฺโถ
หิ เอตฺถ อากาโร. ปฏิวิชฺฌตีติ ภาวนาปริปูริยา ทิฏฺฐํ ปาเปนฺโต ญาเณเนว
ปฏิวิธํ กโรติ. สลฺลกฺขณวเสน วา ชานาติ, สรสวเสน ปสฺสติ, ปจฺจุปฏฺฐานวเสน
อญฺญาติ, ปทฏฺฐานวเสน ปฏิวิชฺฌติ.
    ตตฺถ ปฏิจฺจสมุปฺปาโทติ ปจฺจยธมฺมา เวทิตพฺพา. ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา
ธมฺมาติ เตหิ เตหิ ปจฺจเยหิ นิพฺพตฺตธมฺมา. กถมิทํ ชานิตพฺพนฺติ เจ? ภควโต
วจเนน. ภควตา หิ ปฏิจฺจสมุปฺปาทปฏิจฺจสมุปฺปนฺนธมฺมเทสนาสุตฺเต:-
          "กตโม จ ภิกฺขเว ปฏิจฺจสมุปฺปาโท, ชาติปจฺจยา ภิกฺขเว
       ชรามรณํ, อุปฺปาทา วา ตถาคตานํ อนุปฺปาทา วา ตถาคตานํ
       ฐิตาว สา ธาตุ ธมฺมฏฺฐิตตา ธมฺมนิยามตา อิทปฺปจฺจยตา, ตํ
       ตถาคโต อภิสมฺพุชฺฌติ อภิสเมติ, อภิสมฺพุชฺฌิตฺวา อภิสเมตฺวา
       อาจิกฺขติ เทเสติ ปญฺญเปติ ปฏฺฐเปติ วิวรติ วิภชติ อุตฺตานีกโรติ
       `ปสฺสถา'ติ จาห. ชาติปจฺจยา ภิกฺขเว ชรามรณํ, ภวปจฺจยา ภิกฺขเว
       ชาติ ฯเปฯ อวิชฺชาปจฺจยา ภิกฺขเว สงฺขารา. อุปฺปาทา วา
       ตถาคตานํ ฯเปฯ อุตฺตานีกโรติ `ปสฺสถา'ติ จาห. อวิชฺชาปจฺจยา
       ภิกฺขเว สงฺขารา. อิติ โข ภิกฺขเว ยา ตตฺร ตถตา อวิตถตา
       อนญฺญถตา อิทปฺปจฺจยตา. อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปฏิจฺจสมุปฺปาโท"ติ. ๑-
    เอวํ ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ เทเสนฺเตน ตถตาทีหิ เจว วจเนหิ ปจฺจยธมฺมาว
ปฏิจฺจสมุปฺปาโทติ วุตฺตา. ตสฺมา ชรามรณาทีนํ ปจฺจยลกฺขโณ ปฏิจฺจสมุปฺปาโท,
@เชิงอรรถ:  สํ.นิ. ๑๖/๒๐/๒๕
ทุกฺขานุพนฺธรโส กมฺมคฺคปจฺจุปฏฺฐาโน สยมฺปิ สปจฺจยตฺตา อตฺตโน
วิเสสปฺปจฺจยปทฏฺฐาโน.
    อุปฺปาทา วา อนุปฺปาทา วาติ อุปฺปาเท วา อนุปฺปาเท วา, ตถาคเตสุ
อุปฺปนฺเนสุปิ อนุปฺปนฺเนสุปีติ อตฺโถ. ฐิตาว สา ธาตูติ ฐิโตว โส
ปจฺจยสภาโว, น กทาจิ ชาติชรามรณสฺส ปจฺจโย น โหตีติ อตฺโถ.
ธมฺมฏฺฐิตตา ธมฺมนิยามตา อิทปฺปจฺจยตาติ ชาติปจฺจโยเยว. ชาติปจฺจเยน หิ
ชรามรณสงฺขาโต ปจฺจยสมุปฺปนฺนธมฺโม ตทายตฺตตาย ติฏฺฐติ, ชาติปจฺจโยว
ชรามรณํ ธมฺมํ นิยาเมติ, ตสฺมา "ชาติ ธมฺมฏฺฐิตตา ธมฺมนิยามตา"ติ
วุจฺจติ ชาติเยว อิมสฺส ชรามรณสฺส ปจฺจโยติ อิทปฺปจฺจโย, อิทปฺปจฺจโยว
อิทปฺปจฺจยตา. ตนฺติ ตํ ปจฺจยํ. อภิสมฺพุชฺฌตีติ ญาเณน อภิสมฺพุชฺฌติ. อภิสเมตีติ
ญาเณน อภิสมาคจฺฉติ. อาจิกฺขตีติ กเถติ. เทเสตีติ ทสฺเสติ. ปญฺญาเปตีติ ชานาเปติ.
ปฏฺฐเปตีติ ญาณมุเข ฐเปติ. วิวรตีติ วิวริตฺวา ทสฺเสติ. วิภชตีติ วิภาคโต
ทสฺเสติ. อุตฺตานีกโรตีติ ปากฏํ กโรติ. อิติ โขติ เอวํ โข. ยา ตตฺราติ ยา เตสุ
"ชาติปจฺจยา ชรามรณนฺ"ติอาทีสุ. โส ปนายํ ปฏิจฺจสมุปฺปาโท เตหิ เตหิ ปจฺจเยหิ
อนูนาธิเกเหว ตสฺส ตสฺส ธมฺมสฺส สมฺภวโต ตถตาติ, สามคฺคึ อุปคเตสุ ปจฺจเยสุ
มุหุตฺตมฺปิ ตโต นิพฺพตฺตนธมฺมานํ อสมฺภาวโต อวิตถตาติ, อญฺญธมฺมปจฺจเยหิ
อญฺญธมฺมานุปฺปตฺติโต อนญฺญถตาติ, ยถาวุตฺตานํ เอเตสํ ชรามรณาทีนํ ปจฺจยโต วา
ปจฺจยสมูหโต วา อิทปฺปจฺจยตาติ วุตฺโต. ตตฺรายํ วจนตฺโถ อิเมสํ ปจฺจยา
อิทปฺปจฺจยา, อิทปฺปจฺจยาเยว อิทปฺปจฺจยตา, อิทปฺปจฺจยานํ วา สมูโห อิทปฺปจฺจยตา.
ลกฺขณํ ปเนตฺถ สทฺทสตฺถโต เวทิตพฺพนฺติ.
                   ธมฺมฏฺฐิติญาณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้า ๒๕๗-๒๖๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=5739&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=5739&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=94              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=1130              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=1420              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=1420              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]