ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ ภาษาบาลีอักษรไทย ปฏิสํ.อ.๑ (สทฺธมฺม.๑)

                   ๔๔-๔๙. วิวฏฺฏาณฉกฺกนิทฺเทสวณฺณนา
     [๙๕] วิวฏฺฏาณฉกฺกนิทฺเทเส เนกฺขมฺมาธิปตตฺตา ปญฺาติ เนกฺขมฺมํ
อธิกํ กตฺวา เนกฺขมฺมาธิกภาเวน ปวตฺตา ปญฺา. กามจฺฉนฺทโต ปญฺาย วิวฏฺฏตีติ
เนกฺขมฺมาธิปติกตปญฺาย สมฺปยุตฺตปญฺาย เหตุภูตาย, การณภูตาย วา
กามจฺฉนฺทโต วิวฏฺฏติ ปราวตฺตติ, ปรมฺมุขี โหตีติ อตฺโถ. เอส นโย เสเสสุ.
     [๙๖] กามจฺฉนฺโท นานตฺตนฺติ กามจฺฉนฺโท สนฺตวุตฺติตาย อภาวโต น
เอกสภาโว. เนกฺขมฺมํ เอกตฺตนฺติ เนกฺขมฺมํ สนฺตวุตฺติภาวโต เอกสภาโว.
เนกฺขมฺเมกตฺตํ เจตยโตติ กามจฺฉนฺเท อาทีนวทสฺสเนน เนกฺขมฺมํ ปวตฺตยโต.
กามจฺฉนฺทโต จิตฺตํ วิวฏฺฏตีติ ทิฏฺาทีนวโต กามจฺฉนฺทโต เนกฺขมฺมกฺขเณ จิตฺตํ
วิวฏฺฏติ. เอส นโย เสเสสุ.
     [๙๗] กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโตติ เนกฺขมฺมปฺปวตฺติกฺขเณ กามจฺฉนฺทํ
วิกฺขมฺภนปฺปหาเนน ปชหนฺโต. เนกฺขมฺมวเสน จิตฺตํ อธิฏฺาตีติ ปฏิลทฺธสฺส
เนกฺขมฺมสฺส วเสน ตํสมฺปยุตฺตจิตฺตํ อธิติฏฺติ อธิกํ กโรนฺโต ติฏฺติ,
ปวตฺเตตีติ อตฺโถ. เอส นโย เสเสสุ.
     [๙๘] จกฺขุํ สุญฺ อตฺเตน วาติ พาลชนปริกปฺปิตสฺส การกเวทก-
สงฺขาตสฺส อตฺตโน อภาวา จกฺขุํ อตฺเตน สุญฺ. ยํ หิ ยตฺถ น โหติ เตน
ตํ สุญฺ นาม โหติ. อตฺตนิเยน วาติ อตฺตโน สภาเวเนว สนฺตกสฺสปิ
อภาวา ๑- อตฺตโน สนฺตเกเนว สุญฺ. โลกสฺส อตฺตาติ จ อตฺตนิยนฺติ จ อุภยถา
คาหสมฺภวโต ตทุภยคฺคาหปฺปฏิเสธนตฺถํ อตฺตาภาโว อตฺตนิยาภาโว จ วุตฺโต.
นิจฺเจน วาติ ภงฺคํ อติกฺกมิตฺวา ติฏฺนฺตสฺส กสฺสจิ อภาวโต นิจฺเจน จ สุญฺ.
ธุเวน วาติ  ปวตฺติกฺขเณปิ ถิรสฺส กสฺสจิ อภาวโต ธุเวน จ สุญฺ. สสฺสเตน
@เชิงอรรถ:  สี. อตฺตโน สภาเวเนว อตฺตโน สนฺตกสฺส กสฺสจิ สภาโว
วาติ สพฺพกาเลปิ วิชฺชมานสฺส กสฺสจิ อภาวโต สสฺสเตน จ สุญฺ.
อวิปริณามธมฺเมน วาติ ชราภงฺควเสน ทฺวิธา อปริวตฺตมานปกติกสฺส กสฺสจิ
อภาวโต อวิปริณามธมฺเมน จ สุญฺ. อถ วา นิจฺจภาเวน จ ธุวภาเวน จ
สสฺสตภาเวน จ อวิปริณามธมฺมภาเวน จ สุญฺนฺติ อตฺโถ. สมุจฺจยตฺเถ
วาสทฺโท. ยถาภูตํ ชานโต ปสฺสโตติ อิจฺเจวํ อนตฺตานุปสฺสนาาเณน
ยถาสภาเวน ชานนฺตสฺส จกฺขุนา วิย จ ปสฺสนฺตสฺส. จกฺขาภินิเวสโต าณํ
วิวฏฺฏตีติ จกฺขุํ อตฺตาติ วา อตฺตนิยนฺติ วา ปวตฺตมานโต ทิฏฺาภินเวสโต
ตทงฺคปฺปหานวเสน าณํ วิวฏฺฏติ. เอส นโย เสเสสุ.
     [๙๙] เนกฺขมฺเมน กามจฺฉนฺทํ โวสฺสชฺชตีติ เนกฺขมฺมลาภี ปุคฺคโล
เนกฺขมฺเมน ตปฺปฏิปกฺขํ กามจฺฉนฺทํ ปริจฺจชติ. โวสฺสคฺเค ปญฺาติ กามจฺฉนฺทสฺส
จ โวสฺสคฺคภูเต ตํสมฺปยุตฺตา ปญฺา. เอส นโย เสเสสุ. ปีฬนฏฺาทโย เหฏฺา
วุตฺตตฺถา เอว. ปริชานนฺโต วิวฏฺฏตีติ ปุคฺคลาทิฏฺานา เทสนา, มคฺคสมงฺคี
ปุคฺคโล ทุกฺขสฺส จตุพฺพิธํ อตฺถํ กิจฺจวเสน ปริชานนฺโต ทุภโต วุฏฺานวเสน
วิวฏฺฏติ, าณวิวฏฺฏเนปิ าณสมงฺคี วิวฏฺฏตีติ วุตฺโต.
     [๑๐๐] ตถฏฺเ ปญฺาติ เอตสฺส ปุคฺคลสฺเสว ตถฏฺเ วิวฏฺฏนา ปญฺา.
เอส นโย เสเสสุ. อิทานิ มคฺคกฺขเณ เอว กิจฺจวเสน อาการนานตฺโต ฉ
วิวฏฺฏาณานิ ทสฺเสตุํ สญฺาวิวฏฺโฏติอาทิมาติกํ เปตฺวา ตํ อตฺถโต วิภชฺชนฺโต
สญฺชานนฺโต วิวฏฺฏตีติอาทิมาห. ตตฺถ สญฺชานนฺโต วิวฏฺฏตีติ สญฺา
วิวฏฺโฏติ ยสฺมา ปุพฺพภาเค เนกฺขมฺมาทึ อธิปติโก สญฺชานนฺโต โยคี
ปจฺฉา เนกฺขมฺมสมฺปยุตฺตาเณน กามจฺฉนฺทาทิโต วิวฏฺฏติ, ตสฺมา ตํ าณํ
สญฺาวิวฏฺโฏ นามาติ อตฺโถ. เจตยนฺโต วิวฏฺฏตีติ เจโตวิวฏฺโฏติ ยสฺมา
โยคี เนกฺขมฺเมกตฺตาทีนิ เจตยนฺโต ตํสมฺปยุตฺตาเณน กามจฺฉนฺทาทิโต วิวฏฺฏติ,
@เชิงอรรถ:  ม. สพฺพถาปิ
ตสฺมา ตํ าณํ เจโตวิวฏฺโฏ นามาติ อตฺโถ. วิชานนฺโต วิวฏฺฏตีติ จิตฺตวิวฏฺโฏติ
ยสฺมา โยคี เนกฺขมฺมาทิวเสน จิตฺตาธิฏฺาเนน วิชานนฺโต ตํสมฺปยุตฺตาเณน
กามจฺฉนฺทาทิโต วิวฏฺฏติ, ตสฺมา ตํ าณํ จิตฺตวิวฏฺโฏ นามาติ อตฺโถ.
าณํ กโรนฺโต วิวฏฺฏตีติ าณวิวฏฺโฏติ ยสฺมา โยคี ฉพฺพิธํ อชฺฌตฺติกายตนํ
อนตฺตานุปสฺสนาาเณน สุญฺโต วิทิตํ กโรนฺโต เตเนว าเณน ทิฏฺาภินิเวสโต
วิวฏฺฏติ, ตสฺมา ตํ าณํ าณวิวฏฺโฏ นามาติ อตฺโถ. โวสฺสชฺชนฺโต วิวฏฺฏตีติ
วิโมกฺขวิวฏฺโฏติ ยสฺมา โยคี เนกฺขมฺมาทีหิ กามจฺฉนฺทาทีนิ โวสฺสชฺชนฺโต
ตํสมฺปยุตฺตาเณน กามจฺฉนฺทาทิโต วิวฏฺฏติ, ตสฺมา ตํ าณํ วิโมกขวิวฏฺโฏ
นามาติ อตฺโถ. ตถฏฺเ วิวฏฺฏตีติ สจฺจวิวฏฺโฏติ ยสฺมา โยคี จตุพฺพิเธ ตถฏฺเ
ทุภโตวุฏฺานวเสน วิวฏฺฏติ, ตสฺมา มคฺคาณํ สจฺจวิวฏฺโฏ นามาติ อตฺโถ.
มคฺคาณเมว วา ตถฏฺเ ทุภโต วุฏฺานภาเวน วิวฏฺฏตีติ สจฺจวิวฏฺโฏติ อตฺโถ.
     ยตฺถ สญฺาวิวฏฺโฏติอาทิ สจฺจวิวฏฺฏาณนิทฺเทเส วุตฺตตฺตา สจฺจวิวฏฺฏ-
าณกฺขณเมว สนฺธาย วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ. มคฺคกฺขเณเยว หิ สพฺพานิ ยุชฺชนฺติ.
กถํ? าณวิวฏฺเฏ าณํ หิ วชฺเชตฺวา เสเสสุ อริยมคฺโค สรูเปเนว อาคโต.
วิปสฺสนากิจฺจสฺส ปน มคฺเคเนว สิชฺฌนโต วิปสฺสนากิจฺจสิทฺธิวเสน าณวิวฏฺฏ-
าณมฺปิ มคฺคกฺขเณ ยุชฺชติ. มคฺคาเณเนว วา "จกฺขุ สุญฺนฺ"ติอาทิ กิจฺจวเสน
ปฏิวิทฺธเมว โหตีติ มคฺคกฺขเณ ตํ าณํ วตฺตุํ ยุชฺชติเยว. อตฺถโยชนา ปเนตฺถ
"ยตฺถ มคฺคกฺขเณ สญฺาวิวฏฺโฏ, ตตฺถ เจโตวิวฏฺโฏ. ยตฺถ มคฺคกฺขเณ เจโตวิวฏฺโฏ,
ตตฺถ สญฺาวิวฏฺโฏ"ติ เอวมาทินา นเยน สพฺพสํสนฺทเนสุ โยชนา กาตพฺพา. อถ
วา สญฺาวิวฏฺฏเจโตวิวฏฺฏจิตฺตวิวฏฺฏวิโมกฺขวิวฏฺเฏสุ จ จตุนฺนํ อริยมคฺคานํ
อาคตตฺตา สจฺจวิวฏฺโฏ อาคโตเยว โหติ. าณวิวฏฺโฏ จ สจฺจวิวฏฺเฏเนว กิจฺจวเสน
สิทฺโธ โหติ. สญฺาเจโตจิตฺตวิโมกฺขวิวฏฺเฏเสฺวว จ เปยฺยาลวิตฺถาริยมาเน
"อนตฺตานุปสฺสนาธิปตฺตตฺตา ปญฺา อภินิเวสโต สญฺาย วิวฏฺฏตีติ อธิปตฺตตฺตา
ปญฺา สญฺาวิวฏฺเฏ าณนฺ"ติ จ, "อภินิเวโส นานตฺตํ, อนตฺตานุปสฺสนา
เอกตฺตํ. อนตฺตานุปสฺสเนกตฺตํ เจตยโต อภินิเวสโต จิตฺตํ วิวฏฺฏตีติ นานตฺเต ปญฺา
เจโตวิวฏฺเฏ าณนฺ"ติ จ, "อภินิเวสํ ปชหนฺโต อนตฺตานุปสฺสนาวเสน จิตฺตํ
อธิฏฺาตีติ อธิฏฺาเน ปญฺา จิตฺตวิวฏฺเฏ าณนฺ"ติ จ, "อนตฺตานุปสฺสนาย
อภินิเวสํ โวสฺสชฺชตีติ โวสฺสคฺเค ปญฺา วิโมกฺขวิวฏฺเฏ าณนฺ"ติ จ
ปาสมฺภวโต าณวิวฏฺเฏ าณมฺปิ เตสุ เตสุ อาคตเมว โหติ. าณวิวฏฺเฏ จ
อนตฺตานุปสฺสนาย วุฏฺาย อริยมคฺคํ ปฏิลทฺธสฺส กิจฺจวเสน ๑- "จกฺขุ สุญฺ อตฺเตน
วา อตฺตนิเยน วา"ติอาทิยุชฺชนโต สจฺจวิวฏฺโฏ ลพฺภติ, ตสฺมา เอเกกสฺมึ วิวฏฺเฏ
เสสา ปญฺจ ปญฺจ. วิวฏฺฏา ลพฺภนฺติ. ตสฺมา เอวํ ๒- "ยตฺถ สญฺาวิวฏฺโฏ,
ตตฺถ เจโตวิวฏฺโฏ"ติอาทิกานิ สํสนฺทนานิ วุตฺตานีติ เวทิตพฺพํ.
                   วิวฏฺฏาณฉกฺกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺิตา.
                          ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้า ๓๕๐-๓๕๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=7809&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=7809&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=246              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=2700              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=3144              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=3144              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]