ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ ภาษาบาลีอักษรไทย ปฏิสํ.อ.๑ (สทฺธมฺม.๑)

หน้าที่ ๓๕๐.

๔๔-๔๙. วิวฏฺฏญาณฉกฺกนิทฺเทสวณฺณนา [๙๕] วิวฏฺฏญาณฉกฺกนิทฺเทเส เนกฺขมฺมาธิปตตฺตา ปญฺญาติ เนกฺขมฺมํ อธิกํ กตฺวา เนกฺขมฺมาธิกภาเวน ปวตฺตา ปญฺญา. กามจฺฉนฺทโต ปญฺญาย วิวฏฺฏตีติ เนกฺขมฺมาธิปติกตปญฺญาย สมฺปยุตฺตปญฺญาย เหตุภูตาย, การณภูตาย วา กามจฺฉนฺทโต วิวฏฺฏติ ปราวตฺตติ, ปรมฺมุขี โหตีติ อตฺโถ. เอส นโย เสเสสุ. [๙๖] กามจฺฉนฺโท นานตฺตนฺติ กามจฺฉนฺโท สนฺตวุตฺติตาย อภาวโต น เอกสภาโว. เนกฺขมฺมํ เอกตฺตนฺติ เนกฺขมฺมํ สนฺตวุตฺติภาวโต เอกสภาโว. เนกฺขมฺเมกตฺตํ เจตยโตติ กามจฺฉนฺเท อาทีนวทสฺสเนน เนกฺขมฺมํ ปวตฺตยโต. กามจฺฉนฺทโต จิตฺตํ วิวฏฺฏตีติ ทิฏฺฐาทีนวโต กามจฺฉนฺทโต เนกฺขมฺมกฺขเณ จิตฺตํ วิวฏฺฏติ. เอส นโย เสเสสุ. [๙๗] กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโตติ เนกฺขมฺมปฺปวตฺติกฺขเณ กามจฺฉนฺทํ วิกฺขมฺภนปฺปหาเนน ปชหนฺโต. เนกฺขมฺมวเสน จิตฺตํ อธิฏฺฐาตีติ ปฏิลทฺธสฺส เนกฺขมฺมสฺส วเสน ตํสมฺปยุตฺตจิตฺตํ อธิติฏฺฐติ อธิกํ กโรนฺโต ติฏฺฐติ, ปวตฺเตตีติ อตฺโถ. เอส นโย เสเสสุ. [๙๘] จกฺขุํ สุญฺญํ อตฺเตน วาติ พาลชนปริกปฺปิตสฺส การกเวทก- สงฺขาตสฺส อตฺตโน อภาวา จกฺขุํ อตฺเตน สุญฺญํ. ยํ หิ ยตฺถ น โหติ เตน ตํ สุญฺญํ นาม โหติ. อตฺตนิเยน วาติ อตฺตโน สภาเวเนว สนฺตกสฺสปิ อภาวา ๑- อตฺตโน สนฺตเกเนว สุญฺญํ. โลกสฺส อตฺตาติ จ อตฺตนิยนฺติ จ อุภยถา คาหสมฺภวโต ตทุภยคฺคาหปฺปฏิเสธนตฺถํ อตฺตาภาโว อตฺตนิยาภาโว จ วุตฺโต. นิจฺเจน วาติ ภงฺคํ อติกฺกมิตฺวา ติฏฺฐนฺตสฺส กสฺสจิ อภาวโต นิจฺเจน จ สุญฺญํ. ธุเวน วาติ ปวตฺติกฺขเณปิ ถิรสฺส กสฺสจิ อภาวโต ธุเวน จ สุญฺญํ. สสฺสเตน @เชิงอรรถ: สี. อตฺตโน สภาเวเนว อตฺตโน สนฺตกสฺส กสฺสจิ สภาโว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๕๑.

วาติ สพฺพกาเลปิ วิชฺชมานสฺส กสฺสจิ อภาวโต สสฺสเตน จ สุญฺญํ. อวิปริณามธมฺเมน วาติ ชราภงฺควเสน ทฺวิธา อปริวตฺตมานปกติกสฺส กสฺสจิ อภาวโต อวิปริณามธมฺเมน จ สุญฺญํ. อถ วา นิจฺจภาเวน จ ธุวภาเวน จ สสฺสตภาเวน จ อวิปริณามธมฺมภาเวน จ สุญฺญนฺติ อตฺโถ. สมุจฺจยตฺเถ วาสทฺโท. ยถาภูตํ ชานโต ปสฺสโตติ อิจฺเจวํ อนตฺตานุปสฺสนาญาเณน ยถาสภาเวน ชานนฺตสฺส จกฺขุนา วิย จ ปสฺสนฺตสฺส. จกฺขาภินิเวสโต ญาณํ วิวฏฺฏตีติ จกฺขุํ อตฺตาติ วา อตฺตนิยนฺติ วา ปวตฺตมานโต ทิฏฺฐาภินเวสโต ตทงฺคปฺปหานวเสน ญาณํ วิวฏฺฏติ. เอส นโย เสเสสุ. [๙๙] เนกฺขมฺเมน กามจฺฉนฺทํ โวสฺสชฺชตีติ เนกฺขมฺมลาภี ปุคฺคโล เนกฺขมฺเมน ตปฺปฏิปกฺขํ กามจฺฉนฺทํ ปริจฺจชติ. โวสฺสคฺเค ปญฺญาติ กามจฺฉนฺทสฺส จ โวสฺสคฺคภูเต ตํสมฺปยุตฺตา ปญฺญา. เอส นโย เสเสสุ. ปีฬนฏฺฐาทโย เหฏฺฐา วุตฺตตฺถา เอว. ปริชานนฺโต วิวฏฺฏตีติ ปุคฺคลาทิฏฺฐานา เทสนา, มคฺคสมงฺคี ปุคฺคโล ทุกฺขสฺส จตุพฺพิธํ อตฺถํ กิจฺจวเสน ปริชานนฺโต ทุภโต วุฏฺฐานวเสน วิวฏฺฏติ, ญาณวิวฏฺฏเนปิ ญาณสมงฺคี วิวฏฺฏตีติ วุตฺโต. [๑๐๐] ตถฏฺเฐ ปญฺญาติ เอตสฺส ปุคฺคลสฺเสว ตถฏฺเฐ วิวฏฺฏนา ปญฺญา. เอส นโย เสเสสุ. อิทานิ มคฺคกฺขเณ เอว กิจฺจวเสน อาการนานตฺโต ฉ วิวฏฺฏญาณานิ ทสฺเสตุํ สญฺญาวิวฏฺโฏติอาทิมาติกํ ฐเปตฺวา ตํ อตฺถโต วิภชฺชนฺโต สญฺชานนฺโต วิวฏฺฏตีติอาทิมาห. ตตฺถ สญฺชานนฺโต วิวฏฺฏตีติ สญฺญา วิวฏฺโฏติ ยสฺมา ปุพฺพภาเค เนกฺขมฺมาทึ อธิปติโก สญฺชานนฺโต โยคี ปจฺฉา เนกฺขมฺมสมฺปยุตฺตญาเณน กามจฺฉนฺทาทิโต วิวฏฺฏติ, ตสฺมา ตํ ญาณํ สญฺญาวิวฏฺโฏ นามาติ อตฺโถ. เจตยนฺโต วิวฏฺฏตีติ เจโตวิวฏฺโฏติ ยสฺมา โยคี เนกฺขมฺเมกตฺตาทีนิ เจตยนฺโต ตํสมฺปยุตฺตญาเณน กามจฺฉนฺทาทิโต วิวฏฺฏติ, @เชิงอรรถ: ม. สพฺพถาปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๕๒.

ตสฺมา ตํ ญาณํ เจโตวิวฏฺโฏ นามาติ อตฺโถ. วิชานนฺโต วิวฏฺฏตีติ จิตฺตวิวฏฺโฏติ ยสฺมา โยคี เนกฺขมฺมาทิวเสน จิตฺตาธิฏฺฐาเนน วิชานนฺโต ตํสมฺปยุตฺตญาเณน กามจฺฉนฺทาทิโต วิวฏฺฏติ, ตสฺมา ตํ ญาณํ จิตฺตวิวฏฺโฏ นามาติ อตฺโถ. ญาณํ กโรนฺโต วิวฏฺฏตีติ ญาณวิวฏฺโฏติ ยสฺมา โยคี ฉพฺพิธํ อชฺฌตฺติกายตนํ อนตฺตานุปสฺสนาญาเณน สุญฺญโต วิทิตํ กโรนฺโต เตเนว ญาเณน ทิฏฺฐาภินิเวสโต วิวฏฺฏติ, ตสฺมา ตํ ญาณํ ญาณวิวฏฺโฏ นามาติ อตฺโถ. โวสฺสชฺชนฺโต วิวฏฺฏตีติ วิโมกฺขวิวฏฺโฏติ ยสฺมา โยคี เนกฺขมฺมาทีหิ กามจฺฉนฺทาทีนิ โวสฺสชฺชนฺโต ตํสมฺปยุตฺตญาเณน กามจฺฉนฺทาทิโต วิวฏฺฏติ, ตสฺมา ตํ ญาณํ วิโมกขวิวฏฺโฏ นามาติ อตฺโถ. ตถฏฺเฐ วิวฏฺฏตีติ สจฺจวิวฏฺโฏติ ยสฺมา โยคี จตุพฺพิเธ ตถฏฺเฐ ทุภโตวุฏฺฐานวเสน วิวฏฺฏติ, ตสฺมา มคฺคญาณํ สจฺจวิวฏฺโฏ นามาติ อตฺโถ. มคฺคญาณเมว วา ตถฏฺเฐ ทุภโต วุฏฺฐานภาเวน วิวฏฺฏตีติ สจฺจวิวฏฺโฏติ อตฺโถ. ยตฺถ สญฺญาวิวฏฺโฏติอาทิ สจฺจวิวฏฺฏญาณนิทฺเทเส วุตฺตตฺตา สจฺจวิวฏฺฏ- ญาณกฺขณเมว สนฺธาย วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ. มคฺคกฺขเณเยว หิ สพฺพานิ ยุชฺชนฺติ. กถํ? ญาณวิวฏฺเฏ ญาณํ หิ วชฺเชตฺวา เสเสสุ อริยมคฺโค สรูเปเนว อาคโต. วิปสฺสนากิจฺจสฺส ปน มคฺเคเนว สิชฺฌนโต วิปสฺสนากิจฺจสิทฺธิวเสน ญาณวิวฏฺฏ- ญาณมฺปิ มคฺคกฺขเณ ยุชฺชติ. มคฺคญาเณเนว วา "จกฺขุ สุญฺญนฺ"ติอาทิ กิจฺจวเสน ปฏิวิทฺธเมว โหตีติ มคฺคกฺขเณ ตํ ญาณํ วตฺตุํ ยุชฺชติเยว. อตฺถโยชนา ปเนตฺถ "ยตฺถ มคฺคกฺขเณ สญฺญาวิวฏฺโฏ, ตตฺถ เจโตวิวฏฺโฏ. ยตฺถ มคฺคกฺขเณ เจโตวิวฏฺโฏ, ตตฺถ สญฺญาวิวฏฺโฏ"ติ เอวมาทินา นเยน สพฺพสํสนฺทเนสุ โยชนา กาตพฺพา. อถ วา สญฺญาวิวฏฺฏเจโตวิวฏฺฏจิตฺตวิวฏฺฏวิโมกฺขวิวฏฺเฏสุ จ จตุนฺนํ อริยมคฺคานํ อาคตตฺตา สจฺจวิวฏฺโฏ อาคโตเยว โหติ. ญาณวิวฏฺโฏ จ สจฺจวิวฏฺเฏเนว กิจฺจวเสน สิทฺโธ โหติ. สญฺญาเจโตจิตฺตวิโมกฺขวิวฏฺเฏเสฺวว จ เปยฺยาลวิตฺถาริยมาเน "อนตฺตานุปสฺสนาธิปตฺตตฺตา ปญฺญา อภินิเวสโต สญฺญาย วิวฏฺฏตีติ อธิปตฺตตฺตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๕๓.

ปญฺญา สญฺญาวิวฏฺเฏ ญาณนฺ"ติ จ, "อภินิเวโส นานตฺตํ, อนตฺตานุปสฺสนา เอกตฺตํ. อนตฺตานุปสฺสเนกตฺตํ เจตยโต อภินิเวสโต จิตฺตํ วิวฏฺฏตีติ นานตฺเต ปญฺญา เจโตวิวฏฺเฏ ญาณนฺ"ติ จ, "อภินิเวสํ ปชหนฺโต อนตฺตานุปสฺสนาวเสน จิตฺตํ อธิฏฺฐาตีติ อธิฏฺฐาเน ปญฺญา จิตฺตวิวฏฺเฏ ญาณนฺ"ติ จ, "อนตฺตานุปสฺสนาย อภินิเวสํ โวสฺสชฺชตีติ โวสฺสคฺเค ปญฺญา วิโมกฺขวิวฏฺเฏ ญาณนฺ"ติ จ ปาฐสมฺภวโต ญาณวิวฏฺเฏ ญาณมฺปิ เตสุ เตสุ อาคตเมว โหติ. ญาณวิวฏฺเฏ จ อนตฺตานุปสฺสนาย วุฏฺฐาย อริยมคฺคํ ปฏิลทฺธสฺส กิจฺจวเสน ๑- "จกฺขุ สุญฺญํ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา"ติอาทิยุชฺชนโต สจฺจวิวฏฺโฏ ลพฺภติ, ตสฺมา เอเกกสฺมึ วิวฏฺเฏ เสสา ปญฺจ ปญฺจ. วิวฏฺฏา ลพฺภนฺติ. ตสฺมา เอวํ ๒- "ยตฺถ สญฺญาวิวฏฺโฏ, ตตฺถ เจโตวิวฏฺโฏ"ติอาทิกานิ สํสนฺทนานิ วุตฺตานีติ เวทิตพฺพํ. วิวฏฺฏญาณฉกฺกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้า ๓๕๐-๓๕๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=7809&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=7809&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=246              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=2700              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=3144              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=3144              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]