อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ปฏิสํ.อ.๑ (สทฺธมฺม.๑)

                   ๕๑. โสตธาตุวิสุทฺธิญาณนิทฺเทสวณฺณนา
     [๑๐๓] โสตธาตุวิสุทฺธิญาณนิทฺเทเส ทูเรปิ สทฺทานนฺติอาทิ ทิพฺพโสตํ
อุปฺปาเทตุกามสฺส อาทิกมฺมิกสฺส ภิกฺขุโน อุปายสนฺทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ. ตตฺถ ทูเรปิ
สทฺทานํ สทฺทนิมิตฺตนฺติ ทูเร สตฺตานํ อนฺตเร สทฺทํ. สทฺโทเยว หิ นิมิตฺตกรณ-
วเสน สทฺทนิมิตฺตํ. "ทูเร"ติ วุตฺเตปิ ปกติโสตสฺส อาปาถฏฺฐาเนเยว. โอฬาริกานนฺติ
ถูลานํ. สุขุมานนฺติ อณูนํ. สณฺหสณฺหานนฺติ สณฺหโตปิ สณฺหานํ,
อติสณฺหานนฺติ อตฺโถ. เอเตน ปรมสุขุมา สทฺทา วุตฺตา โหนฺติ. อิมํ ญาณํ
อุปฺปาเทตุกาเมน อาทิกมฺมิเกน ฌายินา อภิญฺญาปาทกชฺฌานํ สมาปชฺชิตฺวา
วุฏฺฐาย ปริกมฺมสมาธิจิตฺเตน ปฐมตรํ ปกติโสตปเถ ทูเร โอฬาริโก อรญฺเญ
สีหาทีนํ สทฺโท อาวชฺชิตพฺโพ. วิหาเร ฆณฺฑิสทฺโท ๑- เภริสทฺโท สงฺขสทฺโท
สามเณรทหรภิกฺขูนํ สพฺพถาเมน สชฺฌายนฺตานํ สชฺฌายนสทฺโท ปกติกถํ
กเถนฺตานํ "กึ ภนฺเต, กึ อาวุโส"ติอาทิสทฺโท สกุณสทฺโท วาตสทฺโท ปทสทฺโท
ปกกุถิตอุทกสฺส จิจฺจิฏายนสทฺโท อาตเป สุสฺสมานตาลปณฺณสทฺโท กุนฺถกิปิลฺลิกาทิ-
สทฺโทติ เอวํ สพฺโพฬาริกโต ปภุติ ยถากฺกเมน สุขุมสุขุมสทฺทา อาวชฺชิตพฺพา.
     เอวํ กโรนฺเตน จ ปุรตฺถิมาทีสุ ทสสุ ทิสาสุ กเมน เอเกกิสฺสา ทิสาย
สทฺทนิมิตฺตํ วุตฺตนเยน มนสิกาตพฺพํ. มนสิกโรนฺเตน จ เย สทฺทา ปกติโสตสฺส
สุยฺยติ, เตสุ ปกติโสตโมธาย มโนทฺวาริเกน จิตฺเตน มนสิกาตพฺพํ. ตสฺส เต
สทฺทา ปกติจิตฺตสฺสาปิ ปากฏา โหนฺติ, ปริกมฺมสมาธิจิตฺตสฺส ปน อติวิย ปากฏา
โหนฺติ. ตสฺเสวํ สทฺทนิมิตฺตํ มนสิกโรโต อิทานิ ทิพฺพโสตธาตุ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ
เตสุ สทฺเทสุ อญฺญตรํ อารมฺมณํ กตฺวา มโนทฺวาราวชฺชนํ อุปฺปชฺชติ, ตสฺมึ นิรุทฺเธ
จตฺตาริ ปญฺจ วา ชวนานิ ชวนฺติ. เยสํ ปุริมานิ ตีณิ จตฺตาริ วา ปริกมฺโมปจารา-
นุโลมโคตฺรภุนามกานิ กามาวจรานิ, จตุตฺถํ ปญฺจมํ วา อปฺปนาจิตฺตํ รูปาวจร-
จตุตฺถชฺฌานิกํ. ตตฺถ ยํ เตน อปฺปนาจิตฺเตน สทฺธึ อุปฺปนฺนํ ญาณํ, อยํ
ทิพฺพโสตธาตุ. ตํ ถามคตํ กโรนฺเตน "เอตฺถนฺตเร สทฺทํ สุณามี"ติ เอกงฺคุลมตฺตํ
ปริจฺฉินฺทิตฺวา วฑฺเฒตพฺพํ, ตโต ทฺวงฺคุลจตุรงฺคุลอฏฺฐงฺคุลวิทตฺถิรตนอนฺโตคพฺภ-
ปมุขปาสาทปริเวณสํฆารามโคจรคามชนปทาทิวเสน ยาว จกฺกวาฬํ, ตโต วา
ภิยฺโยปิ ปริจฺฉินฺทิตฺวา ปริจฺฉินฺทิตฺวา วฑฺเฒตพฺพํ. เอวํ อธิคตาภิญฺโญ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. คณฺฑิสทฺโท
เอส ปาทกชฺฌานารมฺมเณน ผุฏฺโฐกาสพฺภนฺตรคเต สทฺเท ปุน ปาทกชฺฌานํ
อสมาปชฺชิตฺวาปิ อภิญฺญาญาเณน สุณาติเยว. เอวํ สุณนฺโต จ สเจปิ ยาว
พฺรหฺมโลกา สงฺขเภริปณวาทิสทฺเทหิ เอกโกลาหลํ โหติ, ปาฏิเยกฺกํ ววตฺถาเปตุ-
กามตาย สติ "อยํ สงฺขสทฺโท, อยํ เภริสทฺโท"ติ ววตฺถาเปตุํ สกฺโกติเยว.
อภิญฺญาญาเณน สุเต สาตฺถเก สทฺเท ปจฺฉา กามาวจรจิตฺเตน อตฺถํ ชานาติ.
ทิพฺพโสตํ ปกติโสตวโตเยว อุปฺปชฺชติ, โน พธิรสฺส ปจฺฉา ปกติโสเต วินฏฺเฐปิ
ทิพฺพโสตํ น วินสฺสตีติ วทนฺติ.
     โส ทิพฺพาย โสตธาตุยาติ เอตฺถ ทิพฺพสทิสตฺตา ทิพฺพา. เทวานํ หิ
สุจริตกมฺมาภินิพฺพตฺตา ปิตฺตเสมฺหรุธิราทีหิ อปลิพุทฺธา อุปกฺกิเลสวิมุตฺตาย
ทูเรปิ อารมฺมณํ สมฺปฏิจฺฉนฺนสมตฺถา ทิพฺพา ปสาทโสตธาตุ โหติ. อยญฺจาปิ อิมสฺส
ภิกฺขุโน วีริยภาวนาพลนิพฺพตฺตา ญาณโสตธาตุ ตาทิสาเยวาติ ทิพฺพสทิสตฺตา
ทิพฺพา. อปิจ ทิพฺพวิหารวเสน ปฏิลทฺธตฺตา, อตฺตนาว ทิพฺพวิหารสนฺนิสฺสิตตฺตาปิ
ทิพฺพา, สวนฏฺเฐน นิชฺชีวฏฺเฐน จ โสตธาตุ, โสตธาตุกิจฺจกรเณน จ โสตธาตุ
วิยาติปิ โสตธาตุ. ตาย ทิพฺพาย โสตธาตุยา. วิสุทฺธายาติ ปริสุทฺธาย
นิรุปกฺกิเลสาย. อติกฺกนฺตมานุสิกายาติ มนุสฺสูปจารํ อติกฺกมิตฺวา สทฺทสวเนน
มานุสิกํ มํสโสตธาตุํ อติกฺกนฺตาย วีติวตฺติตฺวา ฐิตาย. อุโภ สทฺเท สุณาตีติ เทฺว
สทฺเท สุณาติ. กตเม เทฺว? ทิพฺเพ จ มานุเส จ, เทวานญฺจ มนุสฺสานญฺจ
สทฺเทติ วุตฺตํ โหติ. เอเตน ปเทสปริยาทานํ เวทิตพฺพํ. เย ทูเร สนฺติเก จาติ
เย สทฺทา ทูเร ปรจกฺกวาเฬปิ, เย จ สนฺติเก อนฺตมโส สเทหสนฺนิสฺสิตปาณกสทฺทาปิ,
เต สุณาตีติ วุตฺตํ โหติ. เอเตน นิปฺปเทสปริยาทานํ เวทิตพฺพนฺติ.
                 โสตธาตุวิสุทฺธิญาณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้า ๓๖๒-๓๖๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=8101&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=8101&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=254
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=2822
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=3268
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=3268
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_31