ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๘ ภาษาบาลีอักษรไทย ปฏิสํ.อ.๒ (สทฺธมฺม.๒)

                         ๒. สจฺจกถาวณฺณนา
     [๘] อิทานิ ยุคนทฺธคุณสฺส อริยมคฺคสฺส วเสน สจฺจฏฺฐํ สจฺจปฏิเวธวิเสสํ
สจฺจลกฺขณาทิวิธานญฺจ ทสฺเสนฺเตน กถิตาย สุตฺตนฺตปุพฺพงฺคมาย สจฺจกถาย
อปุพฺพตฺถานุวณฺณนา. ตตฺถ สุตฺตนฺเต ตาว ตถานีติ ยถาสภาววเสน ตจฺฉานิ ๒-.
ยถาสภาวภูตาเนว หิ ธมฺมชาตานิ สจฺจฏฺเฐน สจฺจานิ. สจฺจฏฺโฐ
@เชิงอรรถ:  สี. จิตฺตวิกฺเขปสฺส   ม. สจฺจานิ
ปฐมญาณนิทฺเทสวณฺณนายํ วุตฺโต. อวิตถานีติ วุตฺตสภาเว วิปริยายวิรหิตานิ. น หิ
สจฺจานิ อสจฺจานิ นาม โหนฺติ. อนญฺญถานีติ อญฺญสภาววิรหิตานิ. น หิ
อสจฺจานิ สจฺจานิ นาม โหนฺติ. อิทํ ทุกฺขนฺติ ภิกฺขเว ตถเมตนฺติ ภิกฺขเว อิทํ
ทุกฺขนฺติ ยํ วุจฺจติ, เอตํ ยถาสภาวตฺตา ตถํ. ทุกฺขเมว หิ ทุกฺขํ. วุตฺตสภาเว
วิปริยายาภาวโต อวิตถํ. น หิ ทุกฺขํ อทุกฺขํ นาม โหติ. อญฺญสภาววิรหิตตฺตา
อนญฺญถํ. น หิ ทุกฺขํ สมุทยาทิสภาวํ โหติ. สมุทยาทีสุปิ เอเสว นโย.
                      ๑. ปฐมสุตฺตนฺตนิทฺเทสวณฺณนา
     ตถฏฺเฐนาติ ยถาสภาวฏฺเฐน. ปีฬนฏฺฐาทโย ญาณกถายํ วุตฺตตฺถาเยว.
     [๙] เอกปฺปฏิเวธานีติ เอเกน มคฺคญาเณน ปฏิเวโธ, เอกโต วา ปฏิเวโธ
เอเตสนฺติ เอกปฺปฏิเวธานิ. อนตฺตฏฺเฐนาติ จตุนฺนมฺปิ สจฺจานํ อตฺตวิรหิตตฺตา
อนตฺตฏฺเฐน. วุตฺตํ เหตํ วิสุทฺธิมคฺเค ๑-:- ปรมตฺถโต หิ สพฺพาเนว สจฺจานิ
เวทกการกนิพฺพุตคมกาภาวโต สุญฺญานีติ เวทิตพฺพานิ. เตเนตํ วุจฺจติ:-
                     "ทุกฺขเมว หิ, น โกจิ ทุกฺขิโต
                     การโก น, กิริยาว วิชฺชติ,
                     อตฺถิ นิพฺพุติ, น นิพฺพุโต ปุมา
                     มคฺคมตฺถิ, คมโก น วิชฺชตี"ติ.
อถ วา:-
                "ธุวสุภสุขตฺตสุญฺญํ     ปุริมทฺวย'มตฺตสุญฺญ'มมตปทํ,
                ธุวสุขอตฺตวิรหิโต     มคฺโค อิติ สุญฺญตา เตสู"ติ.
@เชิงอรรถ:  วิสุทฺธิ ๓/๑๐๑ (สฺยา)
     สจฺจฏฺเฐนาติ อวิสํวาทกฏฺเฐน. ปฏิเวธฏฺเฐนาติ มคฺคกฺขเณ ปฏิวิชฺฌิตพฺพฏฺเฐน.
เอกสงฺคหิตานีติ ตถฏฺฐาทินา เอเกเกเนว อตฺเถน สงฺคหิตานิ, เอกคณนํ
คตานีติ อตฺโถ. ยํ เอกสงฺคหิตํ, ตํ เอกตฺตนฺติ ยสฺมา เอเกน สงฺคหิตํ, ตสฺมา
เอกตฺตนฺติ อตฺโถ. สจฺจานํ พหุตฺเตปิ เอกตฺตมเปกฺขิตฺวา เอกวจนํ กตํ. เอกตฺตํ
เอเกน ญาเณน ปฏิวิชฺฌตีติ ปุพฺพภาเค จตุนฺนํ สจฺจานํ นานตฺเตกตฺตํ สฺวาวตฺถิกํ
ววตฺถเปตฺวา ฐิโต มคฺคกฺขเณ เอเกน มคฺคญาเณน ตถฏฺฐาทิตํตํ เอกตฺตํ ๑- ปฏิวิชฺฌติ.
กถํ? นิโรธสจฺจสฺส ตถฏฺฐาทิเก เอกตฺเต ปฏิวิทฺเธ เสสสจฺจานมฺปิ ตถฏฺฐาทิกํ
เอกตฺตํ ปฏิวิทฺธเมว โหติ. ยถา ปุพฺพภาเค ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ นานตฺเตกตฺตํ
สฺวาวตฺถิตํ ววตฺถเปตฺวา ฐิตสฺส มคฺควุฏฺฐานกาเล อนิจฺจโต วา ทุกฺขโต วา
อนตฺตโต วา วุฏฺฐหนฺตสฺส เอกสฺมิมฺปิ ขนฺเธ อนิจฺจาทิโต ทิฏฺเฐ เสสขนฺธาปิ
อนิจฺจาทิโต ทิฏฺฐาว โหนฺติ, เอวมิทนฺติ ทฏฺฐพฺพํ. ทุกฺขสฺส ทุกฺขฏฺโฐ
ตถฏฺโฐติ ทุกฺขสจฺจสฺส ปีฬนฏฺฐาทิโก จตุพฺพิโธ อตฺโถ สภาวฏฺเฐน ตถฏฺโฐ.
เสสสจฺเจสุปิ เอเสว นโย. โสเยว จตุพฺพิโธ อตฺโถ อตฺตาภาวโต อนตฺตฏฺโฐ.
วุตฺตสภาเว ๒- อวิสํวาทกโต สจฺจฏฺโฐ. มคฺคกฺขเณ ปฏิวิชฺฌิตพฺพโต ปฏิเวธฏฺโฐ
วุตฺโตติ เวทิตพฺพํ.
     [๑๐] ยํ อนิจฺจนฺติอาทิ สามญฺญลกฺขณปุพฺพงฺคมํ กตฺวา ทสฺสิตํ. ตตฺถ ยํ
อนิจฺจํ, ตํ ทุกฺขํ. ยํ ทุกฺขํ ตํ อนิจฺจนฺติ ๓- ทุกฺขสมุทยมคฺคา คหิตา. ตานิ หิ
ตีณิ สจฺจานิ อนิจฺจานิ เจว อนิจฺจตฺตา ทุกฺขานิ จ. ยํ อนิจฺจญฺจ ทุกฺขญฺจ,
ตํ อนตฺตาติ ตานิเยว ตีณิ คหิตานิ. ยํ อนิจฺจญฺจ ทุกฺขญฺจ อนตฺตา จาติ
เตหิ ตีหิ สห นิโรธสจฺจญฺจ สงฺคหิตํ. จตฺตาริปิ หิ อนตฺตาเยว. ตํ ตถนฺติ
ตํ สจฺจจตุกฺกํ สภาวภูตํ. ตํ สจฺจนฺติ ตเทว สจฺจจตุกฺกํ ยถาสภาเว อวิสํวาทกํ.
นวหากาเรหีติอาทีสุ "สพฺพํ ภิกฺขเว อภิญฺเญยฺยนฺ"ติ ๔- วจนโต อภิญฺญฏฺเฐน,
@เชิงอรรถ:  อิ. ตถฏฺฐาทิกํ เอกตฺตํ, สี. ตถฏฺฐาทิตตฺตํ เอกตฺตํ   อิ. วุตฺตสภาเวน
@ ก. อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ   ขุ.ปฏิ. ๓๑/๓/๖, สํ.สฬา. ๑๘/๔๖/๒๕
ทุกฺขสฺส ปริญฺญฏฺเฐ, สมุทยสฺส ปหานฏฺเฐ, มคฺคสฺส ภาวนฏฺเฐ, นิโรธสฺส
สจฺฉิกิริยฏฺเฐ อาเวณิเกปิ อิธ จตูสุปิ สจฺเจสุ ญาตปริญฺญาสพฺภาวโต
ปริญฺญฏฺเฐน, จตุสจฺจทสฺสเนน ปหานสพฺภาวโต ปหานฏฺเฐน, จตุสจฺจภาวนา-
สพฺภาวโต ภาวนฏฺเฐน, จตุนฺนํ สจฺจานํ สจฺฉิกิริยสพฺภาวโต สจฺฉิกิริยฏฺเฐนาติ
นิทฺทิฏฺฐนฺติ เวทิตพฺพํ. นวหากาเรหิ ตถฏฺเฐนาติอาทีสุ ปฐมํ วุตฺตนเยเนว
โยชนา กาตพฺพา.
     [๑๑] ทฺวาทสหิ อากาเรหีติอาทีสุ ตถฏฺฐาทโย ญาณกถายํ วุตฺตตฺถา.
เอเตสํ นิทฺเทเสปิ วุตฺตนเยเนว โยชนา เวทิตพฺพา.
     [๑๒] สจฺจานํ กติ ลกฺขณานีติอาทีสุ อุปริ วตฺตพฺพานิ ฉ ลกฺขณานิ
สงฺขตาสงฺขตวเสน ทฺวิธา ภินฺทิตฺวา เทฺว ลกฺขณานีติ อาห. ตตฺถ สงฺขตลกฺขณญฺจ
อสงฺขตลกฺขณญฺจาติ "ตีณิมานิ ภิกฺขเว สงฺขตสฺส สงฺขตลกฺขณานิ อุปฺปาโท
ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายติ. ตีณิมานิ ภิกฺขเว
อสงฺขตสฺส อสงฺขตลกฺขณานิ น อุปฺปาโท ปญฺญายติ, น วโย ปญฺญายติ, น
ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายตี"ติ ๑- เอวํ วุตฺตํ สงฺขตสฺส สงฺขตมิติ ลกฺขณญฺจ
อสงฺขตสฺส อสงฺขตมิติ ลกฺขณญฺจ. สงฺขตํ ปน น ลกฺขณํ, ลกฺขณํ น สงฺขตํ. น จ
สงฺขตํ วินา ลกฺขณํ ปญฺญาเปตุํ สกฺกา, นาปิ ลกฺขณํ วินา สงฺขตํ. ลกฺขเณน
ปน สงฺขตํ ปากฏํ โหติ.
     ปุน ตเทว ลกฺขณทฺวยํ วิตฺถารโต ทสฺเสนฺโต ฉ ลกฺขณานีติ อาห. สงฺขตานํ
สจฺจานนฺติ ทุกฺขสมุทยมคฺคสจฺจานํ. ตานิ หิ ปจฺจเยหิ สงฺคมฺม กตตฺตา สงฺขตานิ.
อุปฺปาโทติ ชาติ. ปญฺญายตีติ ชานียติ. วโยติ ภงฺโค. ฐิตานํ อญฺญถตฺตนฺติ
ฐิติปฺปตฺตานํ อญฺญถาภาโว ชรา. ติณฺณํ สงฺขตสจฺจานํ นิปฺผนฺนตฺตา
@เชิงอรรถ:  องฺ.ติก. ๒๐/๔๗,๔๘/๑๔๖
อุปฺปาทวยญฺญถตฺตํ วุตฺตํ, เตสํเยว ปน อุปฺปาทสฺส, ชราย ภงฺคสฺส จ
อนิปฺผนฺนตฺตา อุปฺปาทวยญฺญถตฺตํ น วตฺตพฺพํ. สงฺขตนิสฺสิตตฺตา อุปฺปาทวยญฺญถตฺตํ
น ปญฺญายตีติ น วตฺตพฺพํ. สงฺขตวิการตฺตา ปน สงฺขตนฺติ วตฺตพฺพํ. "ทุกฺขสมุทยานํ
อุปฺปาทชราภงฺคา สจฺจปริยาปนฺนา ๑-, มคฺคสจฺจสฺส อุปฺปาทชราภงฺคา น
สจฺจปริยาปนฺนา"ติ วทนฺติ. ตตฺถ "สงฺขตานํ อุปฺปาทกฺขเณ สงฺขตาปิ
อุปฺปาทลกฺขณมฺปิ กาลสงฺขาโต ตสฺส ขโณปิ ปญฺญายติ, อุปฺปาเท วีติวตฺเต สงฺขตาปิ
ชราลกฺขณมฺปิ กาลสงฺขาโต ตสฺส ขโณปิ ปญฺญายติ, ภงฺคกฺขเณ สงฺขตาปิ ชราปิ
ภงฺคลกฺขณมฺปิ กาลสงฺขาโต ตสฺส ขโณปิ ปญฺญายตี"ติ ขนฺธกวคฺคฏฺฐกถายํ ๒-
วุตฺตํ. อสงฺขตสฺส สจฺจสฺสาติ นิโรธสจฺจสฺส. ตํ หิ ปจฺจเยหิ สมาคมฺม อกตตฺตา
สยเนว นิปฺผนฺนนฺติ อสงฺขตํ. ฐิตสฺสาติ นิจฺจตฺตา ฐิตสฺส, น ฐานปฺปตฺตตฺตา.
ปุน ตเทว ลกฺขณทฺวยํ วิตฺถารโต ทสฺเสนฺโต ทฺวาทส ลกฺขณานีติ อาห.
     จตุนฺนํ สจฺจานํ กติ กุสลาติอาทีสุ อพฺยากตนฺติ วิปากาพฺยากตํ
กิริยาพฺยากตํ รูปาพฺยากตํ นิพฺพานาพฺยากตนฺติ จตูสุ อพฺยากเตสุ นิพฺพานาพฺยากตํ.
จตฺตาริปิ หิ กุสลากุสลลกฺขเณน น พฺยากตตฺตา อพฺยากตานิ. สิยา กุสลนฺติ
กามาวจรรูปาวจรารูปาวจรกุสลานํ วเสน กุสลมฺปิ ภาเวยฺย. สิยา อกุสลนฺติ
ตณฺหํ ฐเปตฺวา เสสากุสลวเสน. สิยา อพฺยากตนฺติ กามาวจรรูปาวจร-
อรูปาวจรวิปากกิริยานํ รูปานญฺจ วเสน. สิยา ตีณิ สจฺจานีติอาทีสุ สงฺคหิตานีติ
คณิตานิ. วตฺถุวเสนาติ อกุสลกุสลาพฺยากตทุกฺขสมุทยนิโรธมคฺคสงฺขาตวตฺถุวเสน. ยํ
ทุกฺขสจฺจํ อกุสลนฺติ ฐเปตฺวา ตณฺหํ อวเสสํ อกุสลํ. อกุสลฏฺเฐน เทฺว
สจฺจานิ เอกสจฺเจน สงฺคหิตานีติ อิมานิ เทฺว ทุกฺขสมุทยสจฺจานิ อกุสลฏฺเฐน
เอกสจฺเจน สงฺคหิตานิ, อกุสลสจฺจํ นาม โหตีติ อตฺโถ. เอกสจฺจํ ทฺวีหิ
สจฺเจหิ สงฺคหิตนฺติ เอกํ อกุสลสจฺจํ ทฺวีหิ ทุกฺขสมุทยสจฺเจหิ สงฺคหิตํ. ยํ
ทุกฺขสจฺจํ
@เชิงอรรถ:  ม. ทุกฺขสจฺจปริยาปนฺนา   สํ.อ. ๒/๒๙๓
กุสลนฺติ เตภูมกํ กุสลํ. อิมานิ เทฺว ทุกฺขมคฺคสจฺจานิ กุสลฏฺเฐน เอกสจฺเจน
สงฺคหิตานิ กุสลสจฺจํ นาม โหตีติ. เอกํ กุสลสจฺจํ ทฺวีหิ ทุกฺขมคฺคสจฺเจหิ
สงฺคหิตํ. ยํ ทุกฺขสจฺจํ อพฺยากตนฺติ เตภูมกวิปากกิริยา รูปญฺจ. อิมานิ เทฺว
ทุกฺขนิโรธสจฺจานิ อพฺยากตฏฺเฐน เอกสจฺเจน สงฺคหิตานิ, เอกํ อพฺยากตสจฺจํ นาม
โหติ. เอกํ อพฺยากตสจฺจํ ทฺวีหิ ทุกฺขนิโรธสจฺเจหิ สงฺคหิตํ. ตีณิ สจฺจานิ
เอกสจฺเจน สงฺคหิตานีติ สมุทยมคฺคนิโรธสจฺจานิ เอเกน อกุสลกุสลาพฺยากตภูเตน
ทุกฺขสจฺเจน สงฺคหิตานิ. เอกํ สจฺจํ ตีหิ สจฺเจหิ สงฺคหิตนฺติ เอกํ ทุกฺขสจฺจํ
วิสุํ อกุสลกุสลอพฺยากตภูเตหิ สมุทยมคฺคนิโรธสจฺเจหิ สงฺคหิตํ. เกจิ ปน
"ทุกฺขสมุทยสจฺจานิ อกุสลฏฺเฐน สมุทยสจฺเจน สงฺคหิตานิ, ทุกฺขมคฺคสจฺจานิ
กุสลฏฺเฐน มคฺคสจฺเจน สงฺคหิตานิ, น ทสฺสนฏฺเฐน. ทุกฺขนิโรธสจฺจานิ
อพฺยากตฏฺเฐน นิโรธสจฺเจน สงฺคหิตานิ, น อสงฺขตฏฺเฐนา"ติ วณฺณยนฺติ.
                        ----------------
                       ๒. ทุติยสุตฺตนฺตปาฬิวณฺณนา
     [๑๓] ปุน อญฺญสฺส สุตฺตนฺตสฺส อตฺถวเสน สจฺจปฺปฏิเวธํ นิทฺทิสิตุกาโม
ปุพฺเพ เม ภิกฺขเวติอาทิกํ สุตฺตนฺตํ ๑- อาหริตฺวา ทสฺเสสิ. ตตฺถ ปุพฺเพ เม
ภิกฺขเว สมฺโพธา ภิกฺขเว มม สมฺโพธิโต สพฺพญฺญุตญาณโต ปุพฺเพ.
อนภิสมฺพุทฺธสฺสาติ สพฺพธมฺเม อปฺปฏิวิทฺธสฺส. โพธิสตฺตสฺเสว สโตติ
โพธิสตฺตภูตสฺเสว. เอตทโหสีติ โพธิปลฺลงฺเก นิสินฺนสฺส เอตํ
ปริวิตกฺกิตํ อโหสิ. อสฺสาโทติ อสฺสาทียตีติ อสฺสาโท. อาทีนโวติ
โทโส. นิสฺสรณนฺติ อปคมนํ. สุขนฺติ สุขยตีติ สุขํ, ยสฺสุปฺปชฺชติ, ตํ
สุขิตํ กโรตีติ อตฺโถ. โสมนสฺสนฺติ ปีติโสมนสฺสโยคโต โสภนํ
มโน อสฺสาติ สุมโน, สุมนสฺส ภาโว โสมนสฺสํ, สุขเมว ปีติโยคโต วิเสสิตํ.
@เชิงอรรถ:  สํ.ขนฺธ. ๑๖/๒๖/๒๓
อนิจฺจนฺติ อทฺธุวํ. ทุกฺขนฺติ ทุกฺขวตฺถุตฺตา สงฺขารทุกฺขตฺตา จ ทุกฺขํ.
วิปริณามธมฺมนฺติ อวสี หุตฺวา ชราภงฺควเสน ปริวตฺตนปกติกํ. เอเตน อนตฺตภาโว
วุตฺโต โหติ. ฉนฺทราควินโยติ ฉนฺทสงฺขาตสฺส ราคสฺส สํวรณํ, น วณฺณราคสฺส.
ฉนฺทราคปฺปหานนฺติ ตสฺเสว ฉนฺทราคสฺส ปชหนํ.
     ยาวกีวญฺจาติอาทีสุ ยาว อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อุปาทานกฺขนฺธานํ ฯเปฯ ยถาภูตํ
นาพฺภญฺญาสึ น อธิเกน ญาเณน ปฏิวิชฺฌึ, ตาว อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อนุตฺตรํ
สพฺพญฺญุภาวํ อภิสมฺพุทฺโธ อภิสเมตาวี อรหนฺติ ๑- เนวาหํ ปจฺจญฺญาสึ เนว ปฏิญฺญํ
อกาสินฺติ สมฺพนฺธโต อตฺโถ. กีวญฺจาติ นิปาตมตฺตํ. ยโตติ ยสฺมา, ยทา วา.
อถาติ อนนฺตรํ. ญาณญฺจ ปน เม ทสฺสนํ อุทปาทีติ ทสฺสนกิจฺจกรเณน
ทสฺสนสงฺขาตํ ปจฺจเวกฺขณญาณญฺจ เม อุปฺปชฺชิ. อกุปฺปาติ โกเปตุํ จาเลตุํ
อสกฺกุเณยฺยา. วิมุตฺตีติ อรหตฺตผลวิมุตฺติ. เอตาย เอว ผลปจฺจเวกฺขณาย
มคฺคนิพฺพานปจฺจเวกฺขณาปิ วุตฺตาว โหนฺติ ๒-. อยมนฺติมา ชาตีติ อยํ ปจฺฉิมา
ขนฺธปฺปวตฺติ. นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ อิทานิ ปุน อุปฺปตฺติ นตฺถิ. เอเตน
ปหีนกิเลสปจฺจเวกฺขณา วุตฺตา. อรหโต หิ อวสิฏฺฐกิเลสปจฺจเวกฺขณา น โหติ.
                      ๓. ทุติยสุตฺตนฺตนิทฺเทสวณฺณนา
     [๑๔] สจฺจปฺปฏิเวธญาณโยชนากฺกเม จ อยํ รูปสฺส อสฺสาโทติ
ปหานปฺปฏิเวโธติ ปุพฺพภาเค "อยํ ตณฺหาสมฺปยุตฺโต รูปสฺส อสฺสาโท"ติ ญตฺวา
มคฺคกฺขเณ สมุทยปฺปหานสงฺขาโต สมุทยสจฺจปฺปฏิเวโธ. สมุทยสจฺจนฺติ
สมุทยสจฺจปฺปฏิเวธญาณํ. อริยสจฺจารมฺมณญาณมฺปิ หิ "เย เกจิ กุสลา ธมฺมา,
สพฺเพ เต จตูสุ อริยสจฺเจสุ สงฺคหํ คจฺฉนฺตี"ติอาทีสุ ๓- วิย "สจฺจนฺ"ติ วุจฺจติ.
อยํ รูปสฺส อาทีนโวติ ปริญฺญาปฏิเวโธติ ปุพฺพภาเค "อยํ รูปสฺส อาทีนโว"ติ ญตฺวา
@เชิงอรรถ:  ม. อหนฺติ   อิ. โหติ   ม.มู. ๑๒/๓๐๐/๑๖๑
มคฺคกฺขเณ ทุกฺขปริญฺญาสงฺขาโต ทุกฺขสจฺจปฺปฏิเวโธ. ทุกฺขสจฺจนฺติ
ทุกฺขสจฺจปฺปฏิเวธญาณํ. อิทํ รูปสฺส นิสฺสรณนฺติ สจฺฉิกิริยาปฏิเวโธติ  ปุพฺพภาเค
"อิทํ รูปสฺส นิสฺสรณนฺ"ติ ญตฺวา มคฺคกฺขเณ นิโรธสจฺฉิกิริยาสงฺขาโต
นิโรธสจฺจปฺปฏิเวโธ. นิโรธสจฺจนฺติ นิโรธสจฺจารมฺมณํ นิโรธสจฺจปฺปฏิเวธญาณํ.
ยา อิเมสุ ตีสุ ฐาเนสูติ อิเมสุ ยถาวุตฺเตสุ ตีสุ สมุทยทุกฺขนิโรเธสุ ปฏิเวธวเสน
ปวตฺตา ยา ทิฏฺฐิ โย สงฺกปฺโปติ โยชนา. ภาวนาปฏิเวโธติ อยํ มคฺคภาวนาสงฺขาโต
มคฺคสจฺจปฺปฏิเวโธ. มคฺคสจฺจนฺติ มคฺคสจฺจปฺปฏิเวธญาณํ.
     [๑๕] ปุน อปเรน ปริยาเยน สจฺจานิ จ สจฺจปฺปฏิเวธญฺจ ทสฺเสนฺโต
สจฺจนฺติ กติหากาเรหิ สจฺจนฺติอาทิมาห. ตตฺถ ยสฺมา สพฺเพปิ สพฺพญฺญุโพธิสตฺตา
โพธิปลฺลงฺเก นิสินฺนา ชรามรณาทิกสฺส ทุกฺขสจฺจสฺส ชาติอาทิกํ สมุทยสจฺจํ "กินฺนุ
โข"ติ เอสนฺติ, ตถา เอสนฺตา จ ชรามรณาทิกสฺส ทุกฺขสจฺจสฺส ชาติอาทิกํ
สมุทยสจฺจํ "ปจฺจโย"ติ ววตฺถเปนฺโต ปริคฺคณฺหนฺติ, ตสฺมา สา จ เอสนา โส
จ ปริคฺคโห สจฺจานํ เอสนตฺตา ปริคฺคหตฺตา จ "สจฺจนฺ"ติ กตฺวา เอสนฏฺเฐน
ปริคฺคหฏฺเฐนาติ วุตฺตํ. อยญฺจ วิธิ ปจฺเจกพุทฺธานมฺปิ ปจฺจยปริคฺคเห ลพฺภติเยว,
สาวกานมฺปน อนุสฺสววเสน ปจฺจยปริคฺคเห ๑- ลพฺภติ. ปฏิเวธฏฺเฐนาติ ปุพฺพภาเค
ตถา เอสิตานํ ปริคฺคหิตานญฺจ มคฺคกฺขเณ เอกปฏิเวธฏฺเฐน.
     กึนิทานนฺติอาทีสุ นิทานาทีนิ สพฺพานิ การณเววจนานิ. การณํ หิ
ยสฺมา ผลํ นิเทติ "หนฺท นํ คณฺหถา"ติ อปฺเปติ วิย, ตสฺมา "นิทานนฺ"ติ
วุจฺจติ. ยสฺมา ผลํ ตโต สมุเทติ, ชายติ ปภวติ, ตสฺมา สมุทโย, ชาติ, ปภโวติ
วุจฺจติ. อยมฺปเนตฺถ อตฺโถ:- กึนิทานํ เอตสฺสาติ กึนิทานํ. โก สมุทโย
เอตสฺสาติ กึสมุทยํ. กา ชาติ เอตสฺสาติ กึชาติกํ. โก ปภโว เอตสฺสาติ
@เชิงอรรถ:  สี. ปจฺจยปริคฺคโห
กึปภวํ. ยสฺมา ปน ตสฺส ชาติ ยถาวุตฺเตน อตฺเถน นิทานญฺเจว สมุทโย จ
ชาติ จ ปภโว จ, ตสฺมา ชาตินิทานนฺติอาทิมาห. ชรามรณนฺติ ทุกฺขสจฺจํ.
ชรามรณสมุทยนฺติ ตสฺส ปจฺจยํ สมุทยสจฺจํ. ชรามรณนิโรธนฺติ นิโรธสจฺจํ.
ชรามรณนิโรธคามินึ ปฏิปทนฺติ มคฺคสจฺจํ. อิมินาว นเยน สพฺพปเทสุ อตฺโถ
เวทิตพฺโพติ.
     [๑๖] นิโรธปฺปชานนาติ อารมฺมณกรเณน นิโรธสฺส ปชานนา. ชาติ สิยา
ทุกฺขสจฺจํ, สิยา สมุทยสจฺจนฺติ ภวปจฺจยา ปญฺญายนฏฺเฐน ทุกฺขสจฺจํ,
ชรามรณสฺส ปจฺจยฏฺเฐน สมุทยสจฺจํ. เอส นโย เสเสสุปิ. อวิชฺชา สิยา
ทุกฺขสจฺจนฺติ ปน อาสวสมุทยา อวิชฺชาสมุทยฏฺเฐนาติ. ๑-
                       สจฺจกถาวณฺณนา นิฏฐิตา.
                         ---------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๘ หน้า ๒๒๘-๒๓๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=5160&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=5160&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=544              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=7862              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=9019              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=9019              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]