ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๑ ภาษาบาลีอักษรไทย พุทฺธ.อ. (มธุรตฺถ.)

หน้าที่ ๓๒๘.

๑๙. ติสฺสพุทฺธวํสวณฺณนา ตตฺถ ปน สิทฺธตฺถสฺส ภควโต อปรภาเค เอโก กปฺโป พุทฺธสุญฺโญ อโหสิ. อิโต ทฺวานวุติกปฺปมตฺถเก ติสฺโส, ผุสฺโสติ เอกสฺมึ กปฺเป เทฺว พุทฺธา นิพฺพตฺตึสุ. ตตฺถ ติสฺโส นาม มหาปุริโส ปารมิโย ปูเรตฺวา ตุสิตปุเร นิพฺพตฺติตฺวา ตโต จวิตฺวา เขมกนคเร ชนสนฺธสฺส ๑- นาม รญฺโญ อคฺคมเหสิยา ปทุมทลสทิสนยนาย ปทุมานามาย เทวิยา กุจฺฉิสฺมึ ปฏิสนฺธึ คเหตฺวา ทสฺสนํ มาสานํ อจฺจเยน อโนมุยฺยาเน มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขมิ. สตฺตวสฺสสหสฺสานิ อคารํ อชฺฌาวสิ. ตสฺส คุหาเสล ๒- นาริสย ๓- นิสภ ๔- นามกา ตโย ปาสาทา อเหสุํ. สุภทฺทาเทวิปฺปมุขานิ เตตฺตึส อิตฺถิสหสฺสานิ อเหสุํ. โส จตฺตาริ นิมิตฺตานิ ทิสฺวา สุภทฺทาเทวิยา ปุตฺเต อานนฺทกุมาเร อุปฺปนฺเน โสนุตฺตรํ นาม อนุตฺตรํ ตุรงฺควรมารุยฺห มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิ. ตํ มนุสฺสานํ โกฏิ อนุปพฺพชิ. โส เตหิ ปริวุโต อฏฺฐ มาเส ปธานจริยํ จริตฺวา วิสาขปุณฺณมาย วีรนิคเม วีรเสฏฺฐิสฺส ธีตาย ทินฺนํ มธุปายาสํ ปริภุญฺชิตฺวา สลลวเน ทิวาวิหารํ วีตินาเมตฺวา สายนฺหสมเย วิชิตสงฺคามเกน นาม ยวปาเลน อุปนีตา อฏฺฐ ติณมุฏฺฐิโย คเหตฺวา อสนโพธึ อุปสงฺกมิตฺวา จตฺตาลีสหตฺถวิตฺถตํ ติณสนฺถรํ สนฺถริตฺวา ตตฺถ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา สารํ มารพลํ วิธมิตฺวา อธิคตสพฺพญฺญุตญฺญาโณ "อเนกชาติสํสารํ ฯเปฯ ตณฺหานํ ขยมชฺฌคา"ติ อุทานํ อุทาเนตฺวา สตฺตสตฺตาหํ โพธิสมีเปเยว วีตินาเมตฺวา ยสวตีนคเร ๕- พฺรหฺมเทวํ อุทยญฺจ เทฺว ราชปุตฺเต สปริวาเร อุปนิสฺสยสมฺปนฺเน ทิสฺวา อากาเสน คนฺตฺวา ยสวตีมิคทาเย ๖- โอตริตฺวา อุยฺยานปาเลน ราชปุตฺเต ปกฺโกสาเปตฺวา เตสํ สปริวารานํ อวิสารินา พฺยาปินา @เชิงอรรถ: สี.,อิ.,ม. สจฺจสนฺธสฺส สี.,อิ. คุหเสล... สี.,อิ. นาริส, ม. นาริย @ ม. อุสภ สี.,อิ. หํสวตีนคเร สี.,อิ. หํสวตีมิคาทาเย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๙.

มธุเรน พฺรหฺมสฺสเรน ทสสหสฺสิโลกธาตุํ วิญฺญาเปนฺโตว ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตสิ, ตทา โกฏิสตานํ ปฐโม ธมฺมาภิสมโย อโหสิ. เตน วุตฺตํ:- [๑] "สิทฺธตฺถสฺส อปเรน อสโม อปฺปฏิปุคฺคโล อนนฺตสีโล ๑- อมิตยโส ติสฺโส โลกคฺคนายโก. [๒] ตมนฺธการํ วิธมิตฺวา โอภาเสตฺวา สเทวกํ อนุกมฺปโก มหาวีโร โลเก อุปฺปชฺชิ จกฺขุมา. [๓] ตสฺสาปิ อตุลา อิทฺธิ อตุลา สีลสมาธี จ ๒- สพฺพตฺถ ปารมึ คนฺตฺวา ธมฺมจกฺกํ ปวตฺตยิ. [๔] โส พุทฺโธ ทสสหสฺสิมฺหิ วิญฺญาเปสิ คิรํ สุจึ โกฏิสตานิ อภิสมึสุ ปฐเม ธมฺมเทสเน"ติ. ตตฺถ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ ธมฺเมสุ ปารํ คนฺตฺวา. ทสสหสฺสิมฺหีติ ทสสหสฺสิยํ. อถาปเรน สมเยน ติสฺเสน สตฺถารา สทฺธึ ปพฺพชิตานํ ภิกฺขูนํ โกฏิ มหาปุริสสฺส คณวาสํ ปหาย โพธิมูลมุปคมนสมเย อญฺญตฺร คตา. สา "ติสฺเสน สมฺมาสมฺพุทฺเธน ธมฺมจกฺกํ ปวตฺติตนฺ"ติ สุตฺวา ยสวตีมิคทายํ อาคนฺตฺวา ทสพลมภิวาเทตฺวา ตํ ปริวาเรตฺวา นิสีทิ. เตสํ ภควา ธมฺมํ เทเสสิ. ตทา นวุติยา โกฏีนํ ทุติยาภิสมโย อโหสิ. ปุน มหามงฺคลสมาคเม ๓- มงฺคลปริโยสาเน สฏฺฐิยา โกฏีนํ ตติโย อภิสมโย อโหสิ. เตน วุตฺตํ:- [๕] "ทุติโย นวุติโกฏีนํ ตติโย สฏฺฐิโกฏิโย พนฺธนาโต ปโมเจสิ สตฺเต ๔- นรมรู ตทา"ติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อนนฺตเตโช ฉ.ม. อตุลํ สีลํ สมาธิ จ @ ม. มงฺคลสนฺนิปาเต สี.,อิ.,ม. สมฺปตฺเต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๐.

ตตฺถ ทุติโย นวุติโกฏีนนฺติ ทุติโย อภิสมโย อโหสิ นวุติโกฏิปาณีนนฺติ อตฺโถ. พนฺธนาโตติ พนฺธนโต, ทสหิ สํโยชเนหิ ปริโมเจสีติ อตฺโถ. อิทานิ ปริโมจิเต สตฺเต สรูปโต ทสฺเสนฺโต "นรมรู"ติ อาห. นรมรูติ นรามเร. ยสวตีนคเร กิร อนฺโตวสฺสํ ปพฺพชิตานํ อรหนฺตานํ สตสหสฺเสหิ ปริวุโต ปวาเรสิ, โส ปฐโม สนฺนิปาโต อโหสิ. อุภโต สุชาตสฺส สุชาตสฺส นาม รญฺโญ นาริวาหนกุมาโร นาริวาหนนครํ อนุปฺปตฺเต ภควติ โลกนาเถ สปริวาโร ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ทสพลํ สภิกฺขุสํฆํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ อสทิสทานํ ทตฺวา อตฺตโน รชฺชํ ปุตฺตสฺส นิยฺยาเตตฺวา สปริวาโร สพฺพโลกาธิปติสฺส ติสฺสสมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สนฺติเก เอหิภิกฺขุปพฺพชฺชาย ปพฺพชิ. ตสฺส กิร สา ปพฺพชฺชา สพฺพทิสาสุ ปากฏา อโหสิ. ตสฺมา ตโต ตโต อาคนฺตฺวา นาริวาหนกุมารํ มหาชโน อนุปพฺพชิ. ตทา ตถาคโต นวุติยา ภิกฺขุสตสหสฺสสฺส มชฺฌคโต ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิ, โส ทุติโย สนฺนิปาโต อโหสิ. ปุน เขมวตีนคเร ญาติสมาคเม พุทฺธวํสธมฺมกถํ สุตฺวา อสีติสตสหสฺสานิ ตสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณึสุ เตหิ ปริวุโต สุคโต ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิ, โส ตติโย สนฺนิปาโต อโหสิ, เตน วุตฺตํ:- [๖] "สนฺนิปาตา ตโย อาสุํ ติสฺสสฺส จ มเหสิโน ๒- ขีณาสวานํ วิมลานํ สนฺตจิตฺตาน ตาทินํ. [๗] ขีณาสวสตสหสฺสานํ ปฐโม อาสิ สมาคโม นวุติสตสหสฺสานํ ทุติโย อาสิ สมาคโม. [๘] อสีติสตสหสฺสานํ ตติโย อาสิ สมาคโม ขีณาสวานํ วิมลานํ ปุปฺผิตานํ วิมุตฺติยา"ติ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ติสฺเส โลกคฺคนายเก

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๑.

ตทา อมฺหากํ โพธิสตฺโต ยสวตีนคเร สุชาโต นาม ราชา หุตฺวา อิทํ ผีตํ ชนปทํ อเนกโกฏิธนสนฺนิจยํ อนุราคมุปคตหทยญฺจ ปริชนํ ติณนฬมิว ๑- ปริจฺจชิตฺวา ชาติอาทีสุ สํวิคฺคหทโย นิกฺขมิตฺวา ตาปสปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา มหิทฺธิโก มหานุภาโว หุตฺวา "พุทฺโธ โลเก อุปฺปนฺโน"ติ สุตฺวา ปญฺจวณฺณาย ปีติยา ผุฏฺฐสรีโร หุตฺวา สปติสฺโส ติสฺสํ ๒- ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา จินฺเตสิ "หนฺทาหํ มนฺทารวปาริจฺฉตฺตกาทีหิ ทิพฺพกุสุเมหิ ภควนฺตํ ปูเชสฺสามี"ติ อถ โส เอวํ จินฺเตตฺวา อิทฺธิยา สคฺคโลกํ คนฺตฺวา จิตฺตลตาวนํ ปวิสิตฺวา ปทุมปาริจฺฉตฺตกมนฺทารวาทีหิ ทิพฺพกุสุเมหิ รตนมยํ จงฺโกฏกํ คาวุตปฺปมาณํ ปูเรตฺวา คเหตฺวา คคนตเลน อาคนฺตฺวา ทิพฺเพหิ สุรภิกุสุเมหิ ภควนฺตํ ปูเชสิ. เอกญฺจ มณิทณฺฑกํ สุวณฺณมยกณฺณิกํ ปทุมราคมณิมยปณฺณํ สุคนฺธเกสรจฺฉตฺตํ วิย ปทุมจฺฉตฺตํ ภควโต สิรสิ ธารยนฺโต จตุปริสมชฺเฌ อฏฺฐาสิ, อถ ภควา นํ "อิโต เทฺวนวุเต กปฺเป โคตโม นาม พุทฺโธ ภวิสฺสตี"ติ พฺยากาสิ, เตน วุตฺตํ:- [๙] "อหนฺเตน สมเยน สุชาโต นาม ขตฺติโย มหาโภคํ ฉฑฺฑยิตฺวา ปพฺพชึ อิสิปพฺพชํ. [๑๐] มยิ ปพฺพชิเต สนฺเต อุปฺปชฺชิ โลกนายโก พุทฺโธติ สทฺทํ สุตฺวาน ปีติ เม อุปปชฺชถ. [๑๑] ทิพฺพํ มนฺทารวํ ปุปฺผํ ปทุมํ ปาริฉตฺตกํ อุโภ หตฺเถหิ ปคฺคยฺห ธุนมาโน อุปาคมึ. [๑๒] จาตุวณฺณปริวุตํ ติสฺสํ โลกคฺคนายกํ ตมหํ ปุปฺผํ คเหตฺวา มตฺถเก ธารยึ ชินํ. @เชิงอรรถ: สี.,อิ. ปริชิณฺณติณลวมิว สี.,อิ. อปคตอิสฺสํ ติสฺสํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๒.

[๑๓] โสปิ มํ พุทฺโธ พฺยากาสิ ชนมชฺเฌ นิสีทิย เทฺวนวุเต อิโต กปฺเป อยํ พุทฺโธ ภวิสฺสติ. ๑- อหุ กปิลวฺหยา รมฺมา นิกฺขมิตฺวา ตถาคโต. ๑- [๑๔] ปธานํ ปทหิตฺวาน ฯเปฯ เทสฺสาม สมฺมุขา อิมํ. [๑๕] ตสฺสาปิ วจนํ สุตฺวา ภิยฺโย จิตฺตํ ปสาทยึ อุตฺตรึ วตมธิฏฺฐาสึ ทสปารมิปูริยา"ติ. ตตฺถ มยิ ปพฺพชิเตติ มยิ ปพฺพชิตภาวํ อุปคเต. "มม ปพฺพชิตํ สนฺตนฺ"ติ โปตฺถเกสุ ลิขนฺติ, โส ปมาทเลโขติ เวทิตพฺโพ. อุปปชฺชถาติ อุปฺปชฺชิตฺถ. อุโภ หตฺเถหีติ อุโภหิ หตฺเถหิ. ปคฺคยฺหาติ คเหตฺวาน. ธุนมาโนติ วากจีรานิ วิธุนมาโนว. จาตุวณฺณปริวุตนฺติ จตุปริสปริวุตํ, ขตฺติยพฺราหฺมณ- คหปติสมณปริวุตนฺติ อตฺโถ. "จตุวณฺเณหิ ปริวุตนฺ"ติ ปฐนฺติ เกจิ. ตสฺส ปน ภควโต เขมํ นาม นครํ อโหสิ. ชนสนฺโธ นาม ขตฺติโย ปิตา, ปทุมา นาม ชนิกา, พฺรหฺมเทโว จ อุทโย จ เทฺว อคฺคสาวกา, สมงฺโค ๒- นามุปฏฺฐาโก, ผุสฺสา จ สุทตฺตา จ เทฺว อคฺคสาวิกา, อสนรุกฺโข โพธิ, สรีรํ สฏฺฐิหตฺถุพฺเพธํ อโหสิ, วสฺสสตสหสฺสํ อายุ, สุภทฺทา นาม อคฺคมเหสี, อานนฺโท นาม ปุตฺโต, ตุรงฺคยาเนน นิกฺขมิ. เตน วุตฺตํ:- [๑๖] "เขมกํ นาม นครํ ชนสนฺโธ นาม ขตฺติโย ปทุมา นาม ชนิกา ติสฺสสฺส จ มเหสิโน. [๒๑] พฺรหฺมเทโว จ อุทโย จ อเหสุํ อคฺคสาวกา สมงฺโค ๒- นามุปฏฺฐาโก ติสฺสสฺส จ มเหสิโน. @เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ สี.,อิ. สมโห, สุมงฺคโล อภิ.อ. ๑/๖๘

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๓.

[๒๒] ผุสฺสา เจว สุทตฺตา จ อเหสุํ อคฺคสาวิกา โพธิ ตสฺส ภควโต อสโนติ ปวุจฺจติ. [๒๔] โส พุทฺโธ สฏฺฐิรตโน อหุ อุจฺจตฺตเน ชิโน อนูปโม อสทิโส หิมวา วิย ทิสฺสติ. [๒๕] ตสฺสาปิ อตุลเตชสฺส อายุ อาสิ อนุตฺตโร วสฺสสตสหสฺสานิ โลเก อฏฺฐาสิ จกฺขุมา. [๒๖] อุตฺตมํ ปวรํ เสฏฺฐํ อนุโภตฺวา มหายสํ ชลิตฺวา อคฺคิกฺขนฺโธว นิพฺพุโต โส สสาวโก. [๒๗] วลาหโกว อนิเลน สูริเยน วิย อุสฺสโว อนฺธกาโรว ปทีเปน นิพฺพุโต โส สสาวโก"ติ. ตตฺถ อุจฺจตฺตเนติ อุจฺจภาเวน. หิมวา วิย ทิสฺสตีติ หิมวาว ปทิสฺสติ. อยเมว วา ปาโฐ. ยถา โยชนานํ สตานุจฺโจ หิมวา ปญฺจปพฺพโต สุทูเร ฐิตานมฺปิ อุจฺจภาเวน จ โสมฺมภาเวน จ อติรมณีโย หุตฺวา ทิสฺสติ, เอวํ ภควาปิ ทิสฺสตีติ อตฺโถ. อนุตฺตโรติ นาติทีโฆ นาติรสฺโส. อายุ วสฺสสตสหสฺสนฺติ อตฺโถ. อุตฺตมํ ปวรํ เสฏฺฐนฺติ อญฺญมญฺญเววจนานิ. อุสฺสโวติ หิมพินฺทุ วลาหกอุสฺสวอนฺธการา วิย อนิลสูริยทีเปหิ อนิจฺจตานิลสูริยทีเปหิ ๑- อุปทฺทุโต ปรินิพฺพุโต สสาวโก ภควาติ อตฺโถ. ติสฺโส กิร ภควา สุนนฺทวตีนคเร สุนนฺทาราเม ปรินิพฺพายิ. เสสเมตฺถคาถาสุ ปากฏเมวาติ. ติสฺสพุทฺธวํสวณฺณนา นิฏฺฐิตา. นิฏฺฐิโต สตฺตรสโม พุทฺธวํโส. ------------- @เชิงอรรถ: สี.,อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๑ หน้า ๓๒๘-๓๓๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=51&A=7273&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=51&A=7273&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=198              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=8092              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=10445              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=10445              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]