ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๑ ภาษาบาลีอักษรไทย พุทฺธ.อ. (มธุรตฺถ.)

                      ๒๐. ปุสฺสพุทฺธวํสวณฺณนา ๑-
     ตสฺส ติสฺสสฺส ภควโต อปรภาเค อนุกฺกเมน ปริหายิตฺวา ปุน วฑฺฒิตฺวา
อปริมิตายุกา หุตฺวา อนุปุพฺเพน หายิตฺวา นวุติวสฺสสหสฺสายุเกสุ ชาเตสุ ตสฺมึเยว
กปฺเป ปุสฺโส นาม สตฺถา โลเก อุปฺปชฺชิ. โสปิ ภควา ปารมิโย ปูเรตฺวา
ตุสิตปุเร นิพฺพตฺติตฺวา ตโต จวิตฺวา กาสิกนคเร ชยเสนรญฺโญ อคฺคมเหสิยา
สิริมาย นาม เทวิยา กุจฺฉิสฺมึ ปฏิสนฺธึ คเหตฺวา ทสนฺนํ อจฺจเยน สิริมุยฺยาเน
มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขมิ. โส นววสฺสสหสฺสานิ อคารํ อชฺฌาวสิ. ตสฺส กิร
ครุฬปกฺขหํสสุวณฺณภาราติ ตโย ปาสาทา อเหสุํ. กิสาโคตมิปฺปมุขานิ ตึส
อิตฺถิสหสฺสานิ ปจฺจุปฏฺฐิตานิ อเหสุํ.
     โส จตฺตาริ นิมิตฺตานิ ทิสฺวา กิสาโคตมิยา อนุปเม นาม ปุตฺเต
อุปฺปนฺเน อลงฺกตคชวรกฺขนฺธคโต มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิ. ตํ
ปพฺพชิตํ ชนโกฏิ อนุปพฺพชิ. โส เตหิ ปริวุโต ฉ มาเส ปธานจริยํ จริตฺวา
ตโต คณํ ปหาย สตฺตาหํ เอกจริยํ ๒- อนุพฺรูหยมาโน วสิตฺวา วิสาขปุณฺณมาย
อญฺญตเร นคเร อญฺญตรสฺส เสฏฺฐิโน ธีตาย สิริวฑฺฒาย นาม ทินฺนํ
มธุปายาสํ ปริภุญฺชิตฺวา สีสปาวเน ทิวาวิหารํ วีตินาเมตฺวา สายนฺหสมเย
สิริวฑฺเฒน นาม อุปาสเกน ๓- ทินฺนา อฏฺฐ ติณมุฏฺฐิโย คเหตฺวา อามลกโพธึ
อุปสงฺกมิตฺวา สมารํ มารพลํ วิธมิตฺวา สพฺพญฺญุตญฺญาณํ ปตฺวา "อเนกชาติสํสารํ
ฯเปฯ ตณฺหานํ ขยมชฺฌคา"ติ อุทานํ อุทาเนตฺวา สตฺตสตฺตาหํ โพธิสมีเปเยว
วีตินาเมตฺวา อตฺตนา สทฺธึ ปพฺพชิตานํ ภิกฺขูนํ โกฏีนํ ธมฺมปฏิเวธสมตฺถตํ
ทิสฺวา อากาเสน คนฺตฺวา สงฺกสฺสนคเร อิสิปตเน มิคทาเย โอตริตฺวา เตสํ
มชฺเฌ ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตสิ. ตทา โกฏิสตสหสฺสานํ ปฐโม อภิสมโย อโหสิ.
เตน วุตฺตํ:-
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ผุสฺส...     สี.,อิ. เอกจารี เอกจริยํ        สี.,อิ. ตาปเสน
      [๑] "ตตฺเถว มณฺฑกปฺปมฺหิ      อหุ สตฺถา อนุตฺตโร
          อนูปโม อสมสโม         ปุสฺโส ๑- โลกคฺคนายโก.
      [๒] โสปิ สพฺพํ ตมํ หนฺตวา     วิชเฏตฺวา มหาชฏํ
          สเทวกํ ตปฺปยนฺโต        อภิวสฺสิ อมตมฺพุนา.
      [๓] ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตนฺเต      ปุสฺเส ๒- นกฺขตฺตมงฺคเล
          โกฏิสตสหสฺสานํ          ปฐมาภิสมโย อหู"ติ.
     ตตฺถ ตตฺเถว มณฺฑกปฺปมฺหีติ ยสฺมึ กปฺเป เทฺว พุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ,
โส "มณฺฑกปฺโป"ติ เหฏฺฐา วุตฺโต. วิชเฏตฺวาติ ปฏิวิสฺสชฺเชตฺวา. มหาชฏนฺติ
เอตฺถ ชฏาติ ตณฺหาเยตํ อธิวจนํ. สา หิ รูปาทีสุ อารมฺมเณสุ เหฏฺฐุปริยวเสน
ปุนปฺปุนํ อุปฺปชฺชนโต สํสิพฺพนโต สุตฺตคุมฺพชาลปูวสงฺขาตา ชฏา วิยาติ
ชฏาติ วุตฺตํ, ตํ มหาชฏํ. สเทวกนฺติ สเทวกํ โลกํ. อภิวสฺสีติ ปาวสฺสิ.
อมตมฺพุนาติ อมตสงฺขาเตน ธมฺมกถาสงฺขาเตน ธมฺมกถาสลิเลน ตปฺปยนฺโต
ปาวสฺสีติ อตฺโถ.
     ยทา ปน พาราณสีนเคเร สิริวฑฺโฒ นาม ราชา มหนฺตํ โภคกฺขนฺธํ
ปหาย ตาปสปพฺพชฺชํ ปพฺพชิ. เตน สห ปพฺพชิตานํ ตาปสานํ นวุติสตสหสฺสานิ
อเหสุํ, เตสํ ภควา ธมฺมํ เทเสสิ, ตทา นวุติยา สตสหสฺสานํ ทุติยาภิสมโย
อโหสิ. ยทา ปน อตฺตโน ปุตฺตสฺส อนุปมกุมารสฺส ธมฺมํ เทเสสิ, ตทา
อสีติยา สตสหสฺสานํ ตติโย ธมฺมาภิสมโย อโหสิ. เตน วุตฺตํ:-
      [๔] "นวุติสตสหสฺสานํ           ทุติยาภิสมโย อหุ
           อสีติสตสหสฺสานํ           ตติยาภิสมโย อหู"ติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ผุสฺโส           ฉ.ม. ผุสฺเส
     ตโต อปเรน สมเยน กณฺณกุชฺชนคเร สุรกฺขิโต ราชปุตฺโต จ
ปุโรหิตปุตฺโต ธมฺมเสนกุมาโร จ ปุสฺเส สมฺมาสมฺพุทฺเธ อตฺตโน นครํ
สมฺปตฺเต สฏฺฐิยา ปุริสสตสหสฺเสหิ สทฺธึ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา วนฺทิตฺวา นิมนฺเตตฺวา
สตฺตาหํ มหาทานํ ทตฺวา ทสพลสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา ๑- ภควติ ปสีทิตฺวา เต
สปริวารา ปพฺพชิตฺวา ๑- อรหตฺตํ ปาปุณึสุ, เตสํ สฏฺฐิยา ภิกฺขุสตสหสฺสานํ
มชฺเฌ ภควา ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิ, โส ปฐโม สนฺนิปาโต อโหสิ. ปุน
กาสีนคเร ชยเสนรญฺโญ สฏฺฐิมตฺตานํ ญาตีนํ สมาคเม พุทฺธวํสํ เทเสสิ, ตํ
สุตฺวา ปญฺญาสสตสหสฺสานิ เอหิภิกฺขุปพฺพชฺชาย ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณึสุ.
เตสํ มชฺฌคโต ภควา ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิ, โส ทุติโย สนฺนิปาโต อโหสิ.
ปุน มหามงฺคลสมาคเม มงฺคลกถํ สุตฺวา จตฺตาลีสสตสหสฺสานิ ปพฺพชิตฺวา
อรหตฺตํ ปาปุณึสุ. เตสํ มชฺฌคโต สุคโต ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิ, โส ตติโย
สนฺนิปาโต อโหสิ. เตน วุตฺตํ:-
      [๕] "สนฺนิปาตา ตโย อาสุํ       ปุสฺสสฺสปิ มเหสิโน
          ขีณาสวานํ วิมลานํ          สนฺตจิตฺตาน ตาทินํ.
      [๖] สฏฺฐิสตสหสฺสานํ            ปฐโม อาสิ สมาคโม
          ปญฺญาสสตสหสฺสานํ          ทุติโย อาสิ สมาคโม.
      [๗] จตฺตาลีสสตสหสฺสานํ         ตติโย อาสิ สมาคโม
          อนุปาทา วิมุตฺตานํ          โวจฺฉินฺนปฏิสนฺธินนฺ"ติ.
     ตทา อมฺหากํ โพธิสตฺโต อรินฺทมนคเร วิชิตาวี นาม ขตฺติโย หุตฺวา
ตสฺส ธมฺมํ สุตฺวา ภควติ ปสีทิตฺวา ตสฺส มหาทานํ ทตฺวา มหารชฺชํ ปหาย
ภควโต สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ตีณิ ปิฏกานิ อุคฺคเหตฺวา เตปิฏกธโร มหาชนสฺส
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสนฺติ
ธมฺมกถํ กเถสิ, สีลปารมิญฺจ ปูเรสิ. โสปิ นํ "พุทฺโธ ภวิสฺสตี"ติ พฺยากาสิ.
เตน วุตฺตํ:-
      [๘] "อหนฺเตน สมเยน          วิชิตาวี นาม ขตฺติโย
          ฉฑฺฑยิตฺวา มหารชฺชํ         ปพฺพชึ ตสฺส สนฺติเก.
      [๙] โสปิ มํ พุทฺโธ พฺยากาสิ      ปุสฺโส ๑- โลกคฺคนายโก
          เทฺวนวุเต อิโต กปฺเป       อยํ พุทฺโธ ภวิสฺสติ
          ๒- อหุ กปิลวฺหยา รมฺมา     นิกฺขมิตฺวา ตถาคโต. ๒-
     [๑๐] ปธานํ ปทหิตฺวาน ฯเปฯ      ทสปารมิปูริยา.
     [๑๒] สุตฺตนฺตํ วินยญฺจาปิ          นวงฺคํ สตฺถุสาสนํ
          สพฺพํ ปริยาปุณิตฺวา          โสภยึ ชินสาสนํ.
     [๑๓] ตตฺถปฺปมตฺโต วิหรนฺโต       พฺรหฺมํ ภาเวตฺว ภาวนํ
          อภิญฺญาปารมึ คนฺตฺวา        พฺรหฺมโลกมคญฺฉหนฺ"ติ.
     ตสฺส ปน ภควโต กาสิกํ นาม นครํ อโหสิ. ชยเสโน นาม ราชา
ปิตา, สิริมา นาม มาตา, สุรกฺขิโต จ ธมฺมเสโน จ เทฺว อคฺคสาวกา,
สภิโย นามุปฏฺฐาโก, จาลา จ อุปจาลา จ เทฺว อคฺคสาวิกา, อามลกรุกฺโข
โพธิ, สรีรํ อฏฺฐปณฺณาสหตฺถุพฺเพธํ อโหสิ, อายุ นวุติวสฺสสหสฺสานิ,
กิสาโคตมี นาม อคฺคมเหสี, อนุปโม นามสฺส ปุตฺโต, หตฺถิยาเนน นิกฺขมิ.
เตน วุตฺตํ:-
      [๑๔] "กาสิกํ นาม นครํ         ชยเสโน นาม ขตฺติโย
           สิริมา นาม ชนิกา         ปุสฺสสฺสาปิ มเหสิโน ฯเปฯ
           โพธิ ตสฺส ภควโต         อามณฺโฑติ ปวุจฺจติ ฯเปฯ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ผุสฺโส         ๒-๒ ฉ.ม. อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ
      [๒๒] อฏฺฐปณฺณาสรตนํ           โสปิ อจฺจุคฺคโต มุนิ
           โสภเต สตรํสีว           อุฬุราชาว ปูริโต.
      [๒๓] นวุติวสฺสสหสฺสานิ          อายุ วิชฺชติ ตาวเท
           ตาวตา ติฏฺฐมาโน โส      ตาเรสิ ชนตํ พหุํ.
                [๒๔] โอวทิตฺวา พหู สตฺเต
                     สนฺตาเรตฺวา พหู ชเน
                     โสปิ สตฺถา อตุลยโส
                     นิพฺพุโต โส สสาวโก"ติ.
     ตตฺถ อามณฺโฑติ อามลกรุกฺโข. โอวทิตฺวาติ โอวาทํ ทตฺวา,
อนุสาสิตฺวาติ อตฺโถ. โสปิ สตฺถา อตุลยโสติ โสปิ สตฺถา อมิตยโสติ อตฺโถ.
"โส ชหิตฺวา อมิตยโส"ติปิ ปาโฐ, ตสฺส โส สพฺพเมว วุตฺตปฺปการํ วิเสสํ
หิตฺวาติ อตฺโถ.
     ปุสฺโส กิร สมฺมาสมฺพุทฺโธ กุสินารายํ เสนาราเม ๑- ปรินิพฺพายิ. ธาตุโย
กิรสฺส วิตฺถาริกา อเหสุํ. เสสคาถาสุ สพฺพตฺถ ปากฏเมวาติ.
                      ปุสฺสพุทฺธวํสวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                     นิฏฺฐิโต อฏฺฐารสโม พุทฺธวํโส.
                          -------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๑ หน้า ๓๓๔-๓๓๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=51&A=7405&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=51&A=7405&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=199              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=8144              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=10537              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=10537              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]