อรรถกถาเล่มที่ ๕๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 จริยา.อ. (ปรมตฺถที.)

                      ๔.  มหาสุทสฺสนจริยาวณฺณนา
      [๒๘]  "กุสาวติมฺหิ นคเร       ยทา อาสึ มหีปติ
            มหาสุทสฺสโน นาม       จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
      [๒๙]  ตตฺถาหํ ทิวเส ติกฺขตฺตุํ    โฆสาเปมิ ตหึ ตหึ
            โก กึ อิจฺฉติ ปตฺเถติ     กสฺส กึ ทิยฺยตุ ธนํ.
      [๓๐]  โก ฉาตโก ตสิโต       โก มาลํ โก วิเลปนํ
            นานารตฺตานิ วตฺถานิ     โก นคฺโค ปริทหิสฺสติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ธมฺมปท. อ. ๘/๕๔ (สฺยา)  ๒ ม. เวทิตพฺพาติ
      [๓๑]  โก ปเถ ฉตฺตมาเทติ     โกปาหนา มุทู สุภา
            อิติ สายญฺจ ปาโต จ     โฆสาเปมิ ตหึ ตหินฺ"ติ.
      #[๒๘]  จตุตฺเถ กุสาวติมฺหิ นคเรติ กุสาวตีนามเก นคเร, ยสฺมึ ฐาเน เอตรหิ
กุสินารา นิวิฏฺฐา. มหีปตีติ ขตฺติโย, นาเมน มหาสุทสฺสโน นาม. จกฺกวตฺตีติ
จกฺกรตนํ วตฺเตติ, จตูหิ วา สมฺปตฺติจกฺเกหิ วตฺตติ, เตหิ จ ปรํ ปวตฺเตติ,
ปรหิตาย จ อิริยาปถจกฺกานํ วตฺโต เอตสฺมึ อตฺถีติปิ จกฺกวตฺตี. อถ วา จตูหิ
อจฺฉริยธมฺเมหิ สงฺคหวตฺถูหิ จ สมนฺนาคเตน ปเรหิ อนภิภวนียสฺส อนติกฺกมนียสฺส
อาณาสงฺขาตสฺส จกฺกสฺส วตฺโต เอกสฺมึ อตฺถีติปิ จกฺกวตฺตี. ปริณายกรตนปุพฺพงฺคเมน
หตฺถิรตนาทิปฺปมุเข มหาพลกาเยน ปุญฺญานุภาวนิพฺพตฺเตน กายพเลน
จ สมนฺนาคตตฺตา มหพฺพโล. ยทา อาสินฺติ สมฺพนฺโธ. ตตฺรายํ อนุปุพฺพิกถา:-
      อตีเต กิร มหาปุริโส สุทสฺสนตฺตภาวโต ตติเย อตฺตภาเว คหปติกุเล
นิพฺพตฺโต ธรมานกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน เอกํ เถรํ อรญฺญวาสํ วสนฺตํ อตฺตโน
กมฺเมน อรญฺญํ ปวิฏฺโฐ รุกฺขมูเล นิสินฺนํ ทิสฺวา "อิธ มยา อยฺยสฺส ปณฺณสาลํ
กาตุํ วฏฺฏตี"ติ จินฺเตตฺวา อตฺตโน กมฺมํ ปหาย ทพฺพสมฺภารํ ฉินฺทิตฺวา
นิวาสโยคฺคํ ปณฺณสาลํ กตฺวา ทฺวารํ โยเชตฺวา กฏฺฐตฺถรณํ กตฺวา "กริสฺสติ
นุ โข ปริโภคํ, น นุ โข กริสฺสตี"ติ เอกมนฺเต นิสีทิ. เถโร อนฺโตคามโต
อาคนฺตฺวา ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา กฏฺฐตฺถรเณ นิสีทิ. มหาสตฺโตปิ นํ อุปสงฺกมิตฺวา
ผาสุกา ภนฺเต ปณฺณสาลาติ ปุจฺฉิ. ผาสุกา ภทฺทมุข ปพฺพชิตสารุปฺปาติ.
วสิสฺสถ ภนฺเต อิธาติ. อาม อุปาสกาติ. โส อธิวาสนากาเรเนว "วสิสฺสตี"ติ
ญตฺวา "นิพทฺธํ มยฺหํ ฆรทฺวารํ อาคนฺตพฺพนฺ"ติ ปฏิชานาเปตฺวา นิจฺจํ อตฺตโน
ฆเรเยว ภตฺตวิสฺสคฺคํ การาเปสิ. โส ปณฺณสาลายํ กฏสารกํ ปตฺถริตฺวา มญฺจปีฐํ
ปญฺญเปสิ, อปสฺเสนํ นิกฺขิปิ, ปาทกฐลิกํ ฐเปสิ, โปกฺขรณึ ขณิ, จงฺกมํ กตฺวา
วาลุกํ โอกิริ, ปริสฺสยวิโนทนตฺถํ ปณฺณสาลํ กณฺฏกวติยา ปริกฺขิปิ, ตถา
โปกฺขรณึ จงฺกมญฺจ. เตสํ อนฺโตวติปริยนฺเต ตาลปนฺติโย โรเปสิ. เอวมาทินา อาวาสํ
นิฏฺฐาเปตฺวา เถรสฺส ติจีวรํ อาทึ กตฺวา สพฺพํ สมณปริกฺขารํ อทาสิ. เถรสฺส
หิ ตทา โพธิสตฺเตน ติจีวรปิณฺฑปาตปตฺตถาลกปริสฺสาวนธมกรกปริโภคภาชนฉตฺตุปาหน-
อุทกตุมฺพสูจิกตฺตรยฏฺฐิอารกณฺฏกปิปฺผลินขจฺเฉทนปทีเปยฺยาทิปพฺพชิตานํ ๑- ๒-
ปริโภคชาตํ อทินฺนํ นาม นาโหสิ. โส ปญฺจ สีลานิ รกฺขนฺโต อุโปสถํ กโรนฺโต
ยาวชีวํ เถรํ อุปฏฺฐหิ. เถโร ตตฺเถว วสนฺโต อรหตฺตํ ปตฺวา ปรินิพฺพายิ.
     #[๒๙]  โพธิสตฺโตปิ ยาวตายุกํ ปุญฺญํ กตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา ตโต จุโต
มนุสฺสโลกํ อาคจฺฉนฺโต กุสาวติยา ราชธานิยา นิพฺพตฺติตฺวา มหาสุทสฺสโน
นาม ราชา อโหสิ จกฺกวตฺตี. ตสฺส อิสฺสริยานุภาโว "ภูตปุพฺพํ อานนฺท ราชา
มหาสุทสฺสโน นาม อโหสิ ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต"ติอาทินา นเยน สุตฺเต ๓- อาคโต
เอว. ตสฺส กิร จตุราสีติ นครสหสฺสานิ กุสาวตีราชธานิปฺปมุขานิ, จตุราสีติ
ปาสาทสหสฺสานิ ธมฺมปาสาทปฺปมุขานิ, จตุราสีติ กูฏาคารสหสฺสานิ
มหาพฺยูหกูฏาคารปฺปมุขานิ, ตานิ สพฺพานิ ตสฺส เถรสฺส กตาย เอกิสฺสา ปณฺณสาลาย
นิสฺสนฺเทน นิพฺพตฺตานิ, จตุราสีติ ปลฺลงฺกสหสฺสานิ นาคสหสฺสานิ อสฺสสหสฺสานิ
รถสหสฺสานิ ตสฺส ทินฺนสฺส มญฺจปีฐสฺส, จตุราสีติ มณิสหสฺสานิ ตสฺส ทินฺนสฺส
ปทีปสฺส, จตุราสีติ โปกฺขรณิสหสฺสานิ เอกโปกฺขรณิยา, จตุราสีติ อิตฺถิสหสฺสานิ
ปุตฺตสหสฺสานิ คหปติสหสฺสานิ จ ปตฺตถาลกาทิปริโภคารหสฺส ปพฺพชิตปริกฺขารทานสฺส,
จตุราสีติ เธนุสหสฺสานิ ปญฺจโครสทานสฺส, จตุราสีติ วตฺถโกฏฺฐสหสฺสานิ
นิวาสนปารุปนทานสฺส, จตุราสีติ ถาลิปากสหสฺสานิ โภชนทานสฺส นิสฺสนฺเทน
นิพฺพตฺตานิ. โส สตฺตหิ รตเนหิ จตูหิ อิทฺธีหิ จ สมนฺนาคโต ราชาธิราชา หุตฺวา
สกลํ สาครปริยนฺตํ ปฐวิมณฺฑลํ ธมฺเมน อภิวิชิย อชฺฌาวสนฺโต อเนกสเตสุ ฐาเนสุ
ทานสาลาโย กาเรตฺวา มหาทานํ ปฏฺฐเปสิ. ทิวสสฺส ติกฺขตฺตุํ นคเร เภรึ จราเปสิ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม....ปริสฺสาวนธมกรณ...  ๒ สี....อุทกกุมฺภิ...  ๓ ที.มหา. ๑๐/๒๔๒/๑๔๘
    "โย ยํ อิจฺฉติ, โส ทานสาลาสุ อาคนฺตฺวา ตํ คณฺหาตู"ติ. เตน วุตฺตํ "ตตฺถาหํ
    ทิวเส ติกฺขตฺตุํ, โฆสาเปมิ ตหึ ตหินฺ"ติอาทิ.
      ตตฺถ ตตฺถาติ ตสฺมึ นคเร. "ตทาหนฺ"ติปิ ปาโฐ. ตสฺส ตทา อหํ,
มหาสุทสฺสนกาเลติ อตฺโถ. ตหึ ตหินฺติ ตสฺมึ ฐาเน, ตสฺส ตสฺส ปาการสฺส
อนฺโต จ พหิ จาติ อตฺโถ. โก กึ อิจฺฉตีติ พฺราหฺมณาทีสุ โย โกจิ สตฺโต
อนฺนาทีสุ เทยฺยธมฺเมสุ ยํ กิญฺจิ อิจฺฉติ. ปตฺเถตีติ ตสฺเสว เววจนํ กสฺส กึ
ทิยฺยตุ ธนนฺติ อเนกวารํ ปริยายนฺตเรหิ จ ทานโฆสนาย ปวตฺติตภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ,
เอเตน ทานปารมิยา สรูปํ ทสฺเสติ. เทยฺยธมฺมปฏิคฺคาหกวิกปฺปรหิตา หิ โพธิสตฺตานํ
ทานปารมีติ.
     #[๓๐]  อิทานิ ทานโฆสนาย ตสฺส ตสฺส เทยฺยธมฺมสฺส อนุจฺฉวิกปุคฺคลปริกิตฺตนํ
ทสฺเสตุํ "โก ฉาตโก"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ ฉาตโกติ ชิฆจฺฉิโต. ตสิโตติ ปิปาสิโต. โก
มาลํ โก วิเลปนนฺติปิ "อิจฺฉตี"ติ ปทํ อาเนตฺวา โยเชตพฺพํ. นคฺโคติ วตฺถวิกโล,
วตฺเถน อตฺถิโกติ อธิปฺปาโย. ปริทหิสฺสตีติ นิวาสิสฺสติ.
     #[๓๑]  โก ปเถ ฉตฺตมาเทตีติ โก ปถิโก ปเถ มคฺเค อตฺตโน
วสฺสวาตาตปรกฺขณตฺถํ ฉตฺตํ คณฺหาติ, ฉตฺเตน อตฺถิโกติ อตฺโถ. โกปาหนา มุทู
สุภาติ ทสฺสนียตาย สุภา สุขสมฺผสฺสตาย มุทู อุปาหนา อตฺตโน ปาทานํ จกฺขูนญฺจ
รกฺขณตฺถํ. โก อาเทตีติ โก ตาหิ อตฺถิโกติ อธิปฺปาโย. สายญฺจ ปาโต จาติ เอตฺถ
จสทฺเทน มชฺฌนฺติเก จาติ อาหริตฺวา วตฺตพฺพํ. "ทิวเส ติกฺขตฺตุํ โฆสาเปมี"ติ
หิ วุตฺตํ.
      [๓๒]  น ตํ ทสสุ ฐาเนสูติ ตํ ทานํ น ทสสุ ฐาเนสุ ปฏิยตฺตนฺติ โยชนา.
นปิ ฐานสเตสุ วา ปฏิยตฺตํ, อปิ จ โข อเนกสเตสุ ฐาเนสุ ปฏิยตฺตํ. ยาจเก
ธนนฺติ ยาจเก อุทฺทิสฺส ธนํ ปฏิยตฺตํ อุปกฺขฏํ. ทฺวาทสโยชนายาเม หิ นคเร
สตฺตสุ ปาการนฺตเรสุ สตฺต ตาลปนฺติปริกฺเขปา, ตาสุ ตาลปนฺตีสุ
จตุราสีติ โปกฺขรณิสหสฺสานิ ปาฏิเยกฺกํ โปกฺขรณิตีเร มหาทานํ ปฏฺฐปิตํ
วุตฺตเญฺหตํ ภควตา:-
                 "ปฏฺฐเปสิ โข อานนฺท ราชา มหาสุทสฺสโน ตาสํ
            โปกฺขรณีนํ ตีเร เอวรูปํ ทานํ อนฺนํ อนฺนตฺถิกสฺส ปานํ
            ปานตฺถิกสฺส วตฺถํ วตฺถตฺถิกสฺส ยานํ ยานตฺถิกสฺส สยนํ
            สยนตฺถิกสฺส อิตฺถึ อิตฺถิตฺถิกสฺส หิรญฺญํ หิรญฺญตฺถิกสฺส สุวณฺณํ
            สุวณฺณตฺถิกสฺสา"ติ. ๑-
      [๓๓]  ตตฺถายํ ทานสฺส ปวตฺติตากาโร:- มหาปุริโส หิ อิตฺถีนญฺจ
ปุริสานญฺจ อนุจฺฉวิเก อลงฺกาเร กาเรตฺวา อิตฺถิมตฺตเมว ตตฺถ ปริจารวเสน ๒-
เสสญฺจ สพฺพํ ปริจฺจาควเสน ฐเปตฺวา "ราชา มหาสุทสฺสโน ทานํ เทติ, ตํ ยถาสุขํ
ปริภุญฺชถา"ติ เภรึ จราเปสิ. มหาชนา โปกฺขรณิตีรํ คนฺตฺวา นฺหาตฺวา วตฺถาทีนิ
นิวาเสตฺวา มหาสมฺปตฺตึ อนุภวิตฺวา เยสํ ตาทิสานิ อตฺถิ, เต ปหาย คจฺฉนฺติ. เยสํ
นตฺถิ, เต คเหตฺวา คจฺฉนฺติ. เย หตฺถิยานาทีสุปิ นิสีทิตฺวา ยถาสุขํ วิจริตฺวา
วรสยเนสุปิ สยิตฺวา สมฺปตฺตึ อนุภวิตฺวา อิตฺถีหิปิ สทฺธึ สมฺปตฺตึ อนุภวิตฺวา
สตฺตวิธรตนปสาธนานิ ปสาเธตฺวา สมฺปตฺตึ อนุภวิตฺวา ยํ ยํ อตฺถิกา, ตํ ตํ
คเหตฺวา คจฺฉนฺติ, อนตฺถิกา โอหาย คจฺฉนฺติ. ตมฺปิ ทานํ อุฏฺฐาย สมุฏฺฐาย
เทวสิกํ ทียเตว. ตทา ชมฺพุทีปวาสีนํ อญฺญํ กมฺมํ นตฺถิ. ทานํ ปริภุญฺชนฺตา
สมฺปตฺตึ อนุภวนฺตา วิจรนฺติ. น ตสฺส ทานสฺส กาลปริจฺเฉโท อโหสิ. รตฺติญฺจาปิ
ทิวาปิ ยทา ยทา อตฺถิกา อาคจฺฉนฺติ, ตทา ตทา ทียเตว. เอวํ มหาปุริโส
ยาวชีวํ สกลชมฺพุทีปํ อุนฺนงฺคลํ กตฺวา มหาทานํ ปวตฺเตสิ. เตน วุตฺตํ "ทิวา วา
ยทิ วา รตฺตึ, ยทิ เอติ วนิพฺพโก"ติอาทิ. ๓-
@เชิงอรรถ: ๑ ที.มหา. ๑๐/๑๕๔/๑๕๓  ๒ ม. ปริวารวเสน  ๓ ม. วณิพฺพโกติอาทิ
      ตตฺถ ทิวา วา ยทิ วา รตฺตึ ยทิ เอตีติ เอเตนสฺส ยถากาลํ ทานํ
ทสฺเสติ. ยาจกานํ หิ ลาภาสาย อุปสงฺกมนกาโล เอว โพธิสตฺตานํ ทานสฺส
กาโล นาม. วนิพฺพโกติ ยาจโก. ลทฺธา ยทิจฺฉกํ โภคนฺติ เอเตน ยถาภิรุจิตํ ทานํ.
โย โย หิ ยาจโก ยํ ยํ เทยฺยธมฺมํ อิจฺฉติ, ตสฺส ตสฺส ตํ ตเทว โพธิสตฺโต เทติ.
น ตสฺส มหคฺฆทุลฺลภาทิภาวํ อตฺตโน อุปโรธํ จินฺเตสิ. ปูรหตฺโถว คจฺฉตีติ เอเตน
ยาวทิจฺฉกํ ทานํ ทสฺเสติ. ยตฺตกํ หิ ยาจกา อิจฺฉติ, ตตฺตกํ อปริหาเปตฺวาว
มหาสตฺโต เทติ อุฬารชฺฌาสยตาย จ มหิทฺธิกตาย จ.
      [๓๔]  "ยาวชีวิกนฺ"ติ เอเตน ทานสฺส กาลปริยนฺตาภาวํ ทสฺเสติ. สมาทานโต
ปฏฺฐาย หิ มหาสตฺตา ยาวปาริปูริ เวมชฺเฌ น กาลปริจฺเฉทํ กโรนฺติ,
โพธิสมฺภารสมฺภรเณ สงฺโกจาภาเวน อนฺตรนฺตรา อโวสานาปตฺติโต มรเณนปิ
อนุปจฺเฉโท เอว, ตโต ปรมฺปิ ตเถว ปฏิปชฺชนโต, "ยาวชีวิกนฺ"ติ ปน
มหาสุทสฺสนจริตสฺส วเสน วุตฺตํ. นปาหํ เทสฺสํ ธนํ ทมฺมีติ อิทํ ธนํ นาม มยฺหํ น
เทสฺสํ อมนาปนฺติ เอวรูปํ มหาทานํ เทนฺโต เคหโต จ ธนํ นีหราเปมิ, นปิ นตฺถิ นิจโย
มยีติ มม สรีเร ธนนิจโย ธนสงฺคโห นาปิ นตฺถิ. สลฺเลขวุตฺติสมโณ วิย อสงฺคโหปิ
น โหมีติ อตฺโถ. อิทํ เยน อชฺฌาสเยน ตสฺสิทํ มหาทานํ ปวตฺติตํ, ตํ ทสฺเสตุํ
วุตฺตํ.
      [๓๕]  อิทานิ ตํ อุปมาย วิภาเวตุํ "ยถาปิ อาตุโร นามา"ติอาทิมาห.
ตตฺถิทํ อุปมาสํสนฺทเนน สทฺธึ อตฺถทสฺสนํ:- ยถา นาม อาตุโร โรคาภิภูโต
ปุริโส โรคโต อตฺตานํ ปริโมเจตุกาโม ธเนน หิรญฺญสุวณฺณาทินา เวชฺชํ
ติกิจฺฉกํ ตปฺเปตฺวา อาราเธตฺวา ยถาวิธิ ปฏิปชฺชนฺโต ตโต โรคโต วิมุจฺจติ.
      [๓๖]  ตเถว เอวเมว อหมฺปิ อฏฺฏภูตํ ๑- สกลโลกํ กิเลสโรคโต
สกลสํสารทุกฺขโรคโต จ ปริโมเจตุกาโม ตสฺส ตโต ปริโมจนสฺส อยํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อนฺธตฺถภูตํ
สพฺพสาปเตยฺยปริจฺจาโค ทานปารมีอุปาโยติ ชานมาโน พุชฺฌมาโน อเสสโต เทยฺยธมฺมสฺส
ปฏิคฺคาหกานญฺจ วเสน อนวเสสโต มหาทานสฺส วเสน สตฺตานํ อชฺฌาสยํ
ปริปูเรตุํ อตฺตโน จ น มยฺหํ ทานปารมี ปริปุณฺณา, ตสฺมา  อูนมนนฺติ ปวตฺตํ อูนํ
มนํ ปูรยิตุํ ปวตฺตยิตุํ วนิพฺพเก ยาจเก อทาสึ ตํ ทานํ เอวรูปํ มหาทานํ ททามิ,
ตญฺจ โข ตสฺมึ ทานธมฺเม ตสฺส จ ผเล นิราลโย อนเปกฺโข อปจฺจาโส กิญฺจิปิ
อปจฺจาสึสมาโน เกวลํ สมฺโพธิมนุปตฺติยา สพฺพญฺญุตญฺญาณเมว อธิคนฺตุํ เทมีติ.
          เอวํ มหาสตฺโต มหาทานํ ปวตฺเตนฺโต อตฺตโน ปุญฺญานุภาวนิพฺพตฺตํ
ธมฺมปาสาทํ อภิรุยฺห มหาพฺยูหกูฏาคารทฺวาเร เอว กามวิตกฺกาทโย นิวตฺเตตฺวา
ตตฺถ โสวณฺณมเย ราชปลฺลงฺเก นิสินฺโน ฌานาภิญฺญาโย นิพฺพตฺเตตฺวา ตโต
นิกฺขมิตฺวา โสวณฺณมยํ กูฏาคารํ ปวิสิตฺวา ตตฺถ รชตมเย ปลฺลงฺเก นิสินฺโน จตฺตาโร
พฺรหฺมวิหาเร ภาเวตฺวา จตุราสีติ วสฺสสหสฺสานิ ฌานสมาปตฺตีหิ วีตินาเมตฺวา
มรณสมเย ทสฺสนาย อุปคตานํ สุภทฺทาเทวีปมุขานํ จตุราสีติยา อิตฺถาคารสหสฺสานํ
อมจฺจปาริสชฺชาทีนญฺจ:-
            "อนิจฺจา วต สงฺขารา    อุปฺปาทวยธมฺมิโน
            อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌนฺติ     เตสํ วูปสโม สุโข"ติ ๑-
อิมาย คาถาย โอวทิตฺวา อายุปริโยสาเน พฺรหฺมโลกปรายโน อโหสิ. ตทา
สุภทฺทาเทวี ราหุลมาตา อโหสิ. ปริณายกรตนํ ราหุโล. เสสปริสา พุทฺธปริสา.
มหาสุทสฺสโน ปน โลกนาโถ.
          อิธาปิ ทส ปารมิโย สรูปโต ลพฺภนฺติ เอว, ทานชฺฌาสยสฺส ปน อุฬารตาย
ทานปารมี เอว ปาฬิยํ อาคตา. เสสธมฺมา เหฏฺฐา วุตฺตนยา เอว. ตถา อุฬาเร
สตฺตรตนสมุชฺชเล จตุทีปิสฺสริเยปิ ฐิตสฺส ตาทิสํ โภคสุขํ อนลงฺกริตฺวา
กามวิตกฺกาทโย
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อนฺธตฺถภูตํ  ๒ ที.มหา. ๑๐/๒๒๑,๒๗๒/๑๓๗,๑๗๑, สํ.นิ. ๑๖/๑๔๓/๑๗๓
ทูรโต วิกฺขมฺเภตฺวา ตถารูเป มหาทาเน ปวตฺเตนฺตสฺเสว จตุราสีติ วสฺสสหสฺสานิ
สมาปตฺตีหิ วีตินาเมตฺวา อนิจฺจตาทิปฏิสํยุตฺตํ ธมฺมกถํ กตฺวาปิ วิปสฺสนาย
อนุสฺสุกฺกนํ สพฺพตฺถ อนิสฺสงฺคตาติ เอวมาทโย คุณานุภาวา นิทฺธาเรตพฺพาติ.
                    มหาสุทสฺสนจริยาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๒ หน้า ๔๙-๕๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=1048&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=52&A=1048&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=212
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=8702
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=11410
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=11410
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๓
http://84000.org/tipitaka/read/?index_33