ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๒ ภาษาบาลีอักษรไทย จริยา.อ. (ปรมตฺถที.)

                      ๑๑. กณฺหทีปายนจริยาวณฺณนา
       [๙๒] ปุนาปรํ ยทา โหมิ         กณฺหทีปายโน อิสิ
            ปโรปญฺาสวสฺสานิ         อนภิรโต จรึ อหํ.
       [๙๓] น โกจิ เอตํ ชานาติ       อนภิรติมนํ มม
            อหมฺปิ กสฺสจิ นาจิกฺขึ       อรตึ เม จ รติมานเส.
       [๙๔] สพฺรหฺมจารี มณฺฑโพฺย       สหาโย เม มหาอิสิ
            ปุพฺพกมฺมสมายุตฺโต         สูลมาโรปนํ ลภีติ.
       #[๙๒] เอกาทสเม กณฺหทีปายโน อิสีติ เอวํนามโก ตาปโส. โพธิสตฺโต หิ
ตทา ทีปายโน นาม อตฺตโน สหายํ มณฺฑพฺยตาปสํ สูเล อุตฺตาสิตํ อุปสงฺกมิตฺวา
ตสฺส สีลคุเณน ตํ อวิชหนฺโต. ติยามรตฺตึ สูลํ นิสฺสาย ิโต ตสฺส สรีรโต
ปคฺฆริตฺวา ปติตปติเตหิ โลหิตพินฺทูหิ สุกฺเขหิ กาฬวณฺณสรีรตาย "กณฺหทีปายโน"ติ
ปากโฏ อโหสิ. ปโรปญฺาสวสฺสานีติ สาธิกานิ ปญฺาสวสฺสานิ, อจฺจนฺตสํโยเค
อุปโยควจนํ. อนภิรโต จรึ อหนฺติ ปนฺตเสนาสเนสุ เจว อธิกุสลธมฺเมสุ จ
อนภิรติวาสํ วสฺสนฺโต อหํ พฺรหฺมจริยํ อจรึ. ปพฺพชิตฺวา สตฺตาหเมว ๑- หิ ตทา
มหาสตฺโต อภิรโต พฺรหฺมจริยํ จริ. ตโต ปรํ อนภิรติวาสํ วสิ.
     กสฺมา ปน มหาปุริโส อเนกสตสหสฺเสสุ อตฺตภาเวสุ เนกฺขมฺมชฺฌาสโย
พฺรหฺมจริยวาสํ อภิรมิตฺวา อิธ ตํ นาภิรมิ? ปุถุชฺชนภาวสฺส จญฺจลภาวโต. กสฺมา
จ ปุน น อคารํ อชฺฌาวสีติ? ปมํ เนกฺขมฺมชฺฌาสเยน กาเมสุ โทสํ ทิสฺวา
ปพฺพชิ, อถสฺส อโยนิโสมนสิกาเรน อนภิรติ อุปฺปชฺชิ, โส ตํ วิโนเทตุมสกฺโกนฺโตปิ
กมฺมญฺจ ผลญฺจ สทฺทหิตฺวา ตาว มหนฺตํ วิภวํ ปหาย อคารสฺมา นิกฺขมนฺโต ยํ
ปชหิ, ปุน ๒- ตทตฺถเมว นิวตฺโต, "เอฬมูโค จปโล วตายํ กณฺหทีปายโน"ติ อิมํ
อปวาทํ ชิคุจฺฉนฺโต อตฺตโน หิโรตฺตปฺปเภทภเยน. อปิ จ ปพฺพชฺชาปุญฺ นาเมตํ
วิญฺูหิ พุทฺธาทีหิ ปสตฺถํ, เตหิ จ อนุฏฺิตํ, ตสฺมาปิ สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ
โทมนสฺเสน อสฺสุมุโข โรทมาโนปิ พฺรหฺมจริยวาสํ วสิ, น ตํ วิสฺสชฺเชสิ.
วุตฺตเญฺหตํ:-
                  "สทฺธาย นิกฺขมฺม ปุน นิวตฺโต
                  โส เอฬมูโค จปโล ๓- วตายํ
                  เอตสฺส วาทสฺส ชิคุจฺฉมาโน
                  อกามโก จรามิ พฺรหฺมจริยํ
                  วิญฺุปฺปสตฺถํ จ สตํ จ านํ
                  เอวมฺปหํ ปุญฺกโร ภวามี"ติ. ๔-
       #[๙๓] น โกจิ เอตํ ชานาตีติ เอตํ มม อนภิรติมนํ พฺรหฺมจริยวาเส
อภิรติวิรหิตจิตฺตํ โกจิ มนุสฺสภูโต น ชานาติ. กสฺมา? อหํ หิ กสฺสจิ นาจิกฺขึ มม
มานเส จิตฺเต อรติ จรติ ปวตฺตตีติ กสฺสจิปิ น กเถสึ, ตสฺมา น โกจิ มนุสฺสภูโต
เอตํ ชานาตีติ.
@เชิงอรรถ:  ม. สตฺตาหมตฺตเมว   สี. ยทิ ปุน   ปาฬิ. เอฬมูโคว พาโล (สฺยา)   ขุ.ชา.
@๒๗/๖๖/๒๒๐
       #[๙๔] สพฺรหฺมจารีติ ตาปสปพฺพชฺชาย สมานสิกฺขตาย พฺรหฺมจารี.
มณฺฑโพฺยติ เอวํนามโก. สหาโยติ คิหิกาเล ปพฺพชิตกาเล จ ทฬฺหมิตฺตตาย
ปิยสหาโย. มหาอิสีติ มหานุภาโว อิสิ. ปุพฺพกมฺมสมายุตฺโต, สูลมาโรปนํ ลภีติ
กโตกาเสน อตฺตโน ปุพฺพกมฺเมน ยุตฺโต สูลาโรปนํ ลภิ, สูลํ อุตฺตาสิโตติ.
     ตตฺรายํ อนุปุพฺพิกถา:- อตีเต วํสรฏฺเ โกสมฺพิยํ โกสมฺพิโก นาม ราชา รชฺชํ
กาเรสิ. ตทา โพธิสตฺโต อญฺตรสฺมึ นิคเม อสีติโกฏิวิภวสฺส พฺราหฺมณมหาสาลสฺส
ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, นาเมน ทีปายโน นาม. ตาทิสสฺเสว พฺราหฺมณมหาสาลสฺส
ปุตฺโต พฺราหฺมณกุมาโร ตสฺส ปิยสหาโย อโหสิ, นาเมน มณฺฑโพฺย นาม. เต อุโภปิ
อปรภาเค มาตาปิตูนํ อจฺจเยน กาเมสุ โทสํ ทิสฺวา มหาทานํ ปวตฺเตตฺวา กาเม
ปหาย าติมิตฺตปริชนสฺส โรทนฺตสฺส ปริเทวนฺตสฺส นิกฺขมิตฺวา หิมวนฺตปฺปเทเส
อสฺสมํ กตฺวา ปพฺพชิตฺวา อุญฺฉาจริยาย วนมูลผลาหาเรน ยาเปนฺโต ปโรปญฺาสวสฺสานิ
วสึสุ, กามจฺฉนฺทํ วิกฺขมฺเภตุํ นาสกฺขึสุ, เต ฌานมตฺตมฺปิ น นิพฺพตฺเตสุํ.
     เต โลณมฺพิลเสวนตฺถาย ชนปทจาริกํ จรนฺตา กาสิรฏฺ สมฺปาปุณึสุ.
ตเตฺรกสฺมึ นิคเม ทีปายนสฺส คิหิสหาโย มณฺฑโพฺย นาม ปฏิวสติ. เต อุโภปิ
ตสฺส สนฺติกํ อุปสงฺกมึสุ. โส เต ทิสฺวา อตฺตมโน ปณฺณสาลํ กาเรตฺวา จตูหิ
ปจฺจเยหิ อุปฏฺหิ. เต ตตฺถ ตีณิ จตฺตาริ วสฺสานิ วสิตฺวา ตํ อาปุจฺฉิตฺวา
จาริกํ จรนฺตา พาราณสิสมีเป อติมุตฺตกสุสาเน วสึสุ. ตตฺถ ทีปายโน ยถาภิรนฺตํ
วิหริตฺวา ปุน ตสฺมึ นิคเม มณฺฑพฺยสฺส อตฺตโน สหายสฺส สนฺติกํ คโต.
มณฺฑพฺยตาปโส ตตฺเถว วสิ.
     อเถกทิวสํ เอโก โจโร อนฺโตนคเร โจริกํ กตฺวา ธนสารํ อาทาย
นิกฺขนฺโต ปฏิพุทฺเธหิ เคหสามิเกหิ นครารกฺขกมนุสฺเสหิ จ อนุพทฺโธ นิทฺธมเนน
นิกฺขมิตฺวา เวเคน สุสานํ ปวิสิตฺวา ตาปสสฺส ปณฺณสาลทฺวาเร ภณฺฑิกํ
ฉฑฺเฑตฺวา ปลายิ. มนุสฺสา ภณฺฑิกํ ทิสฺวา "อเร ทุฏฺชฏิล รตฺตึ โจริกํ กตฺวา
ทิวา ตาปสเวเสน จรสี"ติ ตชฺเชตฺวา โปเถตฺวา ตํ อาทาย รญฺโ ทสฺสยึสุ.
ราชา อนุปปริกฺขิตฺวาว "สูเล อุตฺตาเสถา"ติ อาห. ตํ สุสานํ เนตฺวา ขทิรสูเล
อาโรปยึสุ. ตาปสสฺส สรีเร สูลํ น ปวิสติ. ตโต นิมฺพสูลํ อาหรึสุ, ตมฺปิ น
ปวิสติ. ตโต อยสูลํ อาหรึสุ, ตมฺปิ น ปวิสติ. ตาปโส "กึ นุ โข เม
ปุพฺพกมฺมนฺ"ติ จินฺเตสิ. ตสฺส ชาติสฺสราณํ อุปฺปชฺชิ. เตน ปุพฺพกมฺมํ อทฺทส:-
โส กิร ปุริมตฺตภาเว วฑฺฒกีปุตฺโต หุตฺวา ปิตุ รุกฺขตจฺฉนฏฺานํ คนฺตฺวา เอกํ
มกฺขิกํ คเหตฺวา โกวิฬารสกลิกาย สูเลน วิย วิชฺฌิ. ตสฺส ตํ ปาปํ อิมสฺมึ าเน
โอกาสํ ลภิ. โส "น สกฺกา อิโต ปาปโต มุจฺจิตุนฺ"ติ ตฺวา ราชปุริเส อาห
"สเจ มํ สูเล อุตฺตาเสตุกามตฺถ, โกวิฬารสูลํ อาหรถา"ติ. เต ตถา กตฺวา ตํ
สูเล อุตฺตาเสตฺวา อารกฺขํ ทตฺวา ปกฺกมึสุ.
     ตทา กณฺหทีปายโน "จิรทิฏฺโ เม สหาโย"ติ มณฺฑพฺยสฺส สนฺติกํ
อาคจฺฉนฺโต ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา ตํ านํ คนฺตฺวา เอกมนฺตํ ิโต "กึ สมฺม
การโกสี"ติ ปุจฺฉิตฺวา "อการโกมฺหี"ติ วุตฺเต "อตฺตโน มโนปโทสํ รกฺขิตุํ สกฺขิ
น สกฺขี"ติ ปุจฺฉิ. สมฺม เยหิ อหํ คหิโต, เนว เตสํ น รญฺโ อุปริ มยฺหํ
มโนปโทโส อตฺถีติ. "เอวํ สนฺเต ตาทิสสฺส สีลวโต ฉายา มยฺหํ สุขา"ติ
วตฺวา กณฺหทีปายโน สูลํ นิสฺสาย นิสีทิ. อารกฺขกปุริสา ตํ ปวตฺตึ รญฺโ
อาโรเจสุํ. ราชา "อนิสาเมตฺวา เม กตนฺ"ติ เวเคน ตตฺถ คนฺตฺวา "กสฺมา
ภนฺเต ตฺวํ สูลํ นิสฺสาย นิสินฺโนสฺมี"ติ ทีปายนํ ปุจฺฉิ. "มหาราช อิมํ ตาปสํ
รกฺขนฺโต นิสินฺโนสฺมี"ติ. "กึ ปน ตฺวํ อิมสฺส การกภาวํ ตฺวา เอวํ
กโรสี"ติ. โส กมฺมสฺส อวิโสธิตภาวํ อาจิกฺขิ. อถสฺส ทีปายโน "รญฺา นาม
นิสมฺมการินา ภวิตพฺพํ.
                      อลโส คิหี กามโภคี น สาธุ
                       อสญฺโต ปพฺพชิโต น สาธุ
                       ราชา น สาธุ อนิสมฺมการี
                  โย ปณฺฑิโต โกธโน ตํ น สาธู"ติ- ๑-
อาทีนิ วตฺวา ธมฺมํ เทเสสิ.
     ราชา มณฺฑพฺยตาปสสฺส นิทฺโทสภาวํ ตฺวา "สูลํ หรถา"ติ อาณาเปสิ.
สูลํ หรนฺตา หริตุํ นาสกฺขึสุ. มณฺฑโพฺย อาห "มหาราช อหํ ปุพฺเพ กตกมฺมโทเสน
เอวรูปํ อยสํ ปตฺโต, มม สรีรโต สูลํ หริตุํ น สกฺกา, สเจปิ มยฺหํ ชีวิตํ
ทาตุกาโม, กกเจน อิมํ สูลํ จมฺมสมํ กตฺวา ฉินฺทาเปหี"ติ. ราชา ตถา
กาเรสิ. สูลํ อนฺโตเยว อโหสิ, น กญฺจิ ปีฬํ ชเนสิ. ตทา กิร สุขุมํ สกลิกหีรํ
คเหตฺวา มกฺขิกาย วจฺจมคฺคํ ปเวเสสิ, ตํ ตสฺส อนฺโต เอว อโหสิ. โส เตน
การเณน อมริตฺวา อตฺตโน อายุกฺขเยเนว มริ, ตสฺมา อยมฺปิ น มโตติ. ราชา
ตาปเส วนฺทิตฺวา ขมาเปตฺวา อุโภปิ อุยฺยาเนเยว วสาเปนฺโต ปฏิชคฺคิ. ตโต
ปฏฺาย โส อาณิมณฺฑโพฺย นาม ชาโต. โส ราชานํ อุปนิสฺสาย ตตฺเถว
วสิ. ทีปายโน ปน ตสฺส วณํ ผาสุกํ กริตฺวา อตฺตโน คิหิสหายมณฺฑเพฺยน
การิตํ ปณฺณสาลเมว คโต. เตน วุตฺตํ:-
       #[๙๔] "สพฺรหฺมจารี มณฺฑโพฺย     สหาโย เม มหาอิสิ
            ปุพฺพกมฺมสมายุตฺโต        สูลมาโรปนํ ลภิ.
       [๙๕] ตมหํ อุปฏฺหิตฺวาน        อาโรคฺยมนุปาปยึ
            อาปุจฺฉิตฺวาน อาคญฺฉึ      ยํ มยฺหํ สกมสฺสมนฺ"ติ.
       #[๙๕] ตตฺถ อาปุจฺฉิตฺวานาติ มยฺหํ สหายํ มณฺฑพฺยตาปสํ อาปุจฺฉิตฺวา. ยํ
มยฺหํ สกมสฺสมนฺติ ยํ ตํ มยฺหํ คิหิสหาเยน มณฺฑพฺยพฺราหฺมเณน การิตํ สกํ
มม สนฺตกํ อสฺสมปทํ ปณฺณสาลา, ตํ อุปาคญฺฉึ.
@เชิงอรรถ:  ขุ.ชา. ๒๗/๑๒๗/๑๑๒, ๔/๑๒๔, ๑๕๓/๒๓๓, ๒๒๙/๓๕๖
       [๙๖] ตํ ปน ปณฺณสาลํ ปวิสนฺตํ ทิสฺวา สหายสฺส อาโรเจสุํ. โส
สุตฺวาว ตุฏฺจิตฺโต สปุตฺตทาโร พหุคนฺธมาลผาณิตาทีนิ อาทาย ปณฺณสาลํ
คนฺตฺวา ทีปายนํ วนฺทิตฺวา ปาเท โธวิตฺวา ปานกํ ปาเยตฺวา อาณิมณฺฑพฺยสฺส
ปวตฺตึ สุณนฺโต นิสีทิ. อถสฺส ปุตฺโต ยญฺทตฺตกุมาโร นาม จงฺกมนโกฏิยํ
เคณฺฑุเกน กีฬิ. ตตฺถ เจกสฺมึ วมฺมิเก อาสิวิโส วสติ. กุมาเรน ภูมิยํ ปหตเคณฺฑุโก
คนฺตฺวา วมฺมิกพิเล อาสิวิสสฺส มตฺถเก ปติ. กุมาโร อชานนฺโต พิเล หตฺถํ ปเวเสสิ.
     อถ นํ กุทฺโธ อาสิวิโส หตฺเถ ๑- ฑํสิ. โส วิสเวเคน มุจฺฉิโต ตตฺเถว ปติ.
อถสฺส มาตาปิตโร สปฺเปน ทฏฺภาวํ ตฺวา กุมารํ อุกฺขิปิตฺวา ตาปสสฺส ปาทมูเล
นิปชฺชาเปตฺวา "ภนฺเต โอสเธน วา มนฺเตน วา ปุตฺตกํ โน นิโรคํ กโรถา"ติ อาหํสุ.
โส "อหํ โอสธํ น ชานามิ, นาหํ เวชฺชกมฺมํ กริสฺสามิ, ปพฺพชิโตมฺหี"ติ. "เตน หิ
ภนฺเต อิมสฺมึ กุมารเก เมตฺตํ กตฺวา สจฺจกิริยํ กโรถา"ติ. ตาปโส "สาธุ สจฺจกิริยํ
กริสฺสามี"ติ วตฺวา ยญฺทตฺตสฺส สีเส หตฺถํ เปตฺวา สจฺจกิริยํ อกาสิ. เตน
วุตฺตํ:-
       #[๙๖] "สหาโย พฺราหฺมโณ มยฺหํ   ภริยํ อาทาย ปุตฺตกํ
            ตโย ชนา สมาคนฺตฺวา     อาคญฺฉุํ ปาหุนาคตํ.
       [๙๗] สมฺโมทมาโน เตหิ สห     นิสินฺโน สกอสฺสเม
            ทารโก วฏฺฏมนุกฺขิปํ       อาสิวิสมโกปยิ.
       [๙๘] ตโต โส วฏฺฏคตํ มคฺคํ     อเนฺวสนฺโต กุมารโก
            อาสิวิสสฺส หตฺเถน        อุตฺตมงฺคํ ปรามสิ.
       [๙๙] ตสฺส อามสเน กุทฺโธ      สปฺโป วิสพลสฺสิโต
            กุปิโต ปรมโกเปน        อฑํสิ ทารกํ ขเณ.
@เชิงอรรถ:  สี. หตฺถํ
      [๑๐๐] สหทฏฺโ อาสิวิเสน ๑-    ทารโก ปปติ ภูมิยํ
            เตนาหํ ทุกฺขิโต อาสึ      มม วาหสิ ตํ ทุกฺขํ.
      [๑๐๑] ตฺยาหํ อสฺสาสยิตฺวาน      ทุกฺขิเต โสกสลฺลิเน ๒-มํ อกาสึ กิริยํ         อคฺคํ สจฺจวรุตฺตมนฺ"ติ.
       #[๙๖] ตตฺถ อาคญฺฉุํ ปาหุนาคตนฺติ อติถิอภิคมนํ อภิคมึสุ.
       #[๙๗] วฏฺฏมนุกฺขิปนฺติ ขิปนวฏฺฏสณฺานตาย "วฏฺฏนฺ"ติ ลทฺธนามํ
เคณฺฑุกํ อนุกฺขิปนฺโต, เคณฺฑุกกีฬํ กีฬนฺโตติ อตฺโถ. อาสิวิสมโกปยีติ ภูมิยํ
ปฏิหโต หุตฺวา วมฺมิกพิลคเตน เคณฺฑุเกน ตตฺถ ิตํ กณฺหสปฺปํ สีเส ปหริตฺวา
โรเสสิ.
       #[๙๘] วฏฺฏคตํ มคฺคํ, อเนฺวสนฺโตติ เตน วฏฺเฏน คตํ มคฺคํ คเวสนฺโต.
อาสิวิสสฺส หตฺเถน, อุตฺตมงฺคํ ปรามสีติ วมฺมิกพิลํ ปเวสิเตน อตฺตโน หตฺเถน
อาสิวิสสฺส สีสํ ผุสิ.
       #[๙๙] วิสพลสฺสิโตติ วิสพลนิสฺสิโต อตฺตโน วิสเวคํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกสปฺโป.
อฑํสิ ทารกํ ขเณติ ตสฺมึ ปรามสิตกฺขเณ เอว ตํ พฺราหฺมณกุมารํ ฑํสิ.
       #[๑๐๐] สหทฏฺโติ ฑํเสน สเหว, ทฏฺสมกาลเมว. อาสิวิเสนาติ โฆรวิเสน.
เตนาติ เตน ทารกสฺส วิสเวเคน มุจฺฉิตสฺส ภูมิยํ ปตเนน อหํ ทุกฺขิโต อโหสึ.
มม วาหสิ ตํ ทุกฺขนฺติ ตํ ทารกสฺส มาตาปิตูนญฺจ ทุกฺขํ มม วาหสิ, มยฺหํ
สรีเร วิย มม กรุณาย วาเหสิ.
       #[๑๐๑] ตฺยาหนฺติ เต ตสฺส ทารกสฺส มาตาปิตโร อหํ มา โสจถ มา
ปริเทวถาติอาทินา นเยน สมสฺสาเสตฺวา. โสกสลฺลิเนติ โสกสลฺลวนฺเต. อคฺคนฺติ
เสฏฺ ตโต เอว วรํ อุตฺตมํ สจฺจกิริยํ อกาสึ.
@เชิงอรรถ:  ปาฬิ. อติวิเสน (สฺยา)   อิ., ฉ.ม. โสกสลฺลิเต, เอวมุปริปิ
       [๑๐๒] อิทานิ ตํ สจฺจกิริยํ สรูเปน ทสฺเสตุํ:-
                  "สตฺตาหเมวาหํ ปสนฺนจิตฺโต
                  ปุญฺตฺถิโก อจรึ พฺรหฺมจริยํ
                  อถาปรํ ยํ จริตํ มมํ อิทํ
                  วสฺสานิ ปญฺาสสมาธิกานิ.
            [๑๐๓] อกามโกวาหิ อหญฺจรามิ
                  เอเตน สจฺเจน สุวตฺถิ โหตุ
                  หตํ วิสํ ชีวตุ ยญฺทตฺโต"ติ-
คาถมาห.
       #[๑๐๒] ตตฺถ สตฺตาหเมวาติ ปพฺพชิตทิวสโต ปฏฺาย สตฺต อหานิ เอว.
ปสนฺนจิตฺโตติ กมฺมผลสทฺธาย ปสนฺนมานโส. ปุญฺตฺถิโกติ ปุญฺเน อตฺถิโก,
ธมฺมจฺฉนฺทยุตฺโต. อถาปรํ ยํ จริตนฺติ อถ ตสฺมา สตฺตาหา อุตฺตริ ยํ มม
พฺรหฺมจริยจรณํ.
       #[๑๐๓] อกามโกวาหีติ ปพฺพชฺชํ อนิจฺฉนฺโต เอว. เอเตน สจฺเจน สุวตฺถิ
โหตูติ สเจ อติเรกปญฺาสวสฺสานิ อนภิรติวาสํ วสนฺเตน มยา กสฺสจิ อชานาปิตภาโว
สจฺโจ, เอเตน สจฺเจน ยญฺทตฺตกุมารสฺส โสตฺถิ โหตุ, ชีวิตํ ปฏิลภตูติ.
     เอวํ ปน มหาสตฺเตน สจฺจกิริยาย กตาย ยญฺทตฺตสฺส สรีรโต วิสํ
ภสฺสิตฺวา ปวึ ปาวิสิ. กุมาโร อกฺขีนิ อุมฺมีเลตฺวา มาตาปิตโร โอโลเกตฺวา
"อมฺม ตาตา"ติ วตฺวา วุฏฺาสิ. เตน วุตฺตํ:-
       [๑๐๔] "สห สจฺเจ กเต มยฺหํ     วิสเวเคน เวธิโต
            อพุชฺฌิตฺวาน วุฏฺาสิ       อโรโค จาสิ มาณโว"ติ.
     ตสฺสตฺโถ:- มม สจฺจกรเณน สห สมานกาลเมว ตโต ปุพฺเพ วิสเวเคน
เวธิโต กมฺปิโต วิสญฺิภาเวน อพุชฺฌิตฺวา ิโต วิคตวิสตฺตา ปฏิลทฺธสญฺโ สหสา
วุฏฺาสิ. โส มาณโว กุมาโร วิสเวคาภาเวน อโรโค จ อโหสีติ.
     อิทานิ สตฺถา ตสฺสา อตฺตโน สจฺจกิริยาย ปรมตฺถปารมิภาวํ ทสฺเสนฺโต
"สจฺเจน เม สโม นตฺถิ, เอสา เม สจฺจปารมี"ติ อาห. ตํ อุตฺตานตฺถเมว.
ชาตกฏฺกถายํ ปน "มหาสตฺตสฺส สจฺจกิริยาย กุมารสฺส ถนปฺปเทสโต อุทฺธํ
วิสํ ภสฺสิตฺวา วิคตํ. ทารกสฺส ปิตุ สจฺจกิริยาย กฏิโต อุทฺธํ, มาตุ สจฺจกิริยาย
อวสิฏฺสรีรโต วิสํ ภสฺสิตฺวา วิคตนฺ"ติ อาคตํ. ตถา หิ วุตฺตํ:-
                  "ยสฺมา ทานํ นาภินนฺทึ กทาจิ
                  ทิสฺวานหํ อติถึ วาสกาเล
                  น จาปิ เม อปฺปิยตํ อเวทุํ
                  พหุสฺสุตา สมณพฺราหฺมณา จ
                  อกามโก วาปิ อหํ ททามิ
                  เอเตน สจฺเจน สุวตฺถิ โหตุ
                  หตํ วิสํ ชีวตุ ยญฺทตฺโต.
                  อาสีวิโส ตาต ปหูตเตโช
                  โย ตํ อทํสี ปตรา อุทิจฺจ
                  ตสฺมิญฺจ เม อปฺปิยตาย อชฺช
                  ปิตริ จ เต นตฺถิ โกจิ วิเสโส
                  เอเตน สจฺเจน สุวตฺถิ โหตุ
                  หตํ วิสํ ชีวตุ ยญฺทตฺโต"ติ.
     ตตฺถ วาสกาเลติ วสนตฺถาย เคหํ อาคตกาเล. น จาปิ เม อปฺปิยตํ
อเวทุนฺติ พหุสฺสุตาปิ สมณพฺราหฺมณา อยํ เนว ทานํ อภินนฺทติ, น อเมฺหติ อิมํ
มม อปฺปิยภาวํ เนว ชานึสุ. อหํ หิ เต ปิยจกฺขูหิเยว โอโลเกมีติ ทีเปติ. เอเตน
สจฺเจนาติ สเจ อหํ ททมาโนปิ วิปากํ อสทฺทหิตฺวา อตฺตโน อนิจฺฉาย เทมิ,
อนิจฺฉภาวญฺจ เม ปเร น ชานนฺติ, เอเตน สจฺเจน สุวตฺถิ โหตูติ อตฺโถ.
อิตรคาถาย ตาตาติ ปุตฺตํ อาลปติ. ปหูตเตโชติ พลววิโส. ปตราติ ปทรา, อยเมว
วา ปาโ. อุทิจฺจาติ อุทฺธํ คนฺตฺวา, วมฺมิกพิลโต อุฏฺหิตฺวาติ อตฺโถ. อิทํ
วุตฺตํ โหติ ตาต ยญฺทตฺต ตสฺมิญฺจ อาสิวิเส ตว จ ปิตริ อปฺปิยภาเวน มยฺหํ โกจิ
วิเสโส นตฺถิ, ตญฺจ ปน อปฺปิยภาวํ เปตฺวา อชฺช มยา น โกจิ ชานาปิตปุพฺโพ,
สเจ เอตํ สจฺจํ, เอเตน สจฺเจน สุวตฺถิ โหตูติ.
     เอวํ โพธิสตฺโต กุมาเร อโรเค ชาเต ตสฺส ปิตรํ "ทานํ ททนฺเตน นาม
กมฺมญฺจ ผลญฺจ สทฺทหิตฺวา ทาตพฺพนฺ"ติ กมฺมผลสทฺธาย นิเวเสตฺวา สยํ อนภิรตึ
วิโนเทตฺวา ฌานาภิญฺาโย อุปฺปาเทตฺวา อายุปริโยสาเน พฺรหฺมโลกปรายโณ
อโหสิ. ตทา มณฺฑโพฺย อานนฺทตฺเถโร อโหสิ, ตสฺส ภริยา วิสาขา, ปุตฺโต
ราหุลตฺเถโร, อาณิมณฺฑโพฺย สาริปุตฺตตฺเถโร, กณฺหทีปายโน โลกนาโถ.
     ตสฺส อิธ ปาฬิยา อารุฬฺหา สจฺจปารมี, เสสา จ ปารมิโย เหฏฺา
วุตฺตนเยเนว นิทฺธาเรตพฺพา. ตถา อนวเสสมหาโภคปริจฺจาคาทโย คุณานุภาวา
วิภาเวตพฺพาติ.
                    กณฺหทีปายนจริยาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                         ---------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๒ หน้า ๒๘๐-๒๘๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=6217&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=52&A=6217&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=239              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=9368              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=12143              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=12143              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]