ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สงฺคณี.อ. (อฏฺฐสาลินี)

                           ทุกนิกฺเขปกถา
     [๑๐๖๒] ทุเกสุ อโทสนิทฺเทเส เมตฺตายนวเสน เมตฺติ. เมตฺตากาโร
เมตฺตายนา. เมตฺตาย อยิตสฺส เมตฺตาสมงฺคิโน จิตฺตสฺส ภาโว เมตฺตายิตตฺตํ.
อนุทยตีติ อนุทฺทา, รกฺขตีติ อตฺโถ. อนุทฺทากาโร อนุทฺทายนา. อนุทฺทายิตสฺส
ภาโว อนุทฺทายิตตฺตํ. หิตสฺส เอสนํ ๒- หิเตสิตา. อนุกมฺปนวเสน อนุกมฺปา.
สพฺเพหิปิ อิเมหิ ปเทหิ อุปจารปฺปนปฺปตฺตาว เมตฺตา วุตฺตา. เสสปเทหิ
โลกิยโลกุตฺตโร อโทโส กถิโต.
     [๑๐๖๓] อโมหนิทฺเทเส ทุกฺเข ญาณนฺติ ทุกฺขสจฺเจ ปญฺญา. ทุกฺขสมุทเยติอาทีสุปิ
เอเสว นโย. เอตฺถ จ ทุกฺเข ญาณํ สวนสมฺมสนปฏิเวธปจฺจเวกฺขณาสุ
วฏฺฏติ, ตถา ทุกฺขสมุทเย. นิโรเธ ปน สวนปฏิเวธปจฺจเวกฺขณาสุเอว, ตถา
ปฏิปทาย. ปุพฺพนฺเตติ อตีตโกฏฺฐาเส. อปรนฺเตติ อนาคตโกฏฺฐาเส.
ปุพฺพนฺตาปรนฺเตติ ตทุภเย. อิทปฺปจฺจยตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ ญาณนฺติ อยํ
ปจฺจโย, อิทํ ปจฺจยุปฺปนฺนํ, อิมํ ปฏิจฺจ อิทํ นิพฺพตฺตนฺติ เอวํ ปจฺจเยสุ จ
ปจฺจยุปฺปนฺนธมฺเมสุ จ ญาณํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สนิทสฺสนตฺติกนิทฺเทโส          ฉ.ม. เอสนวเสน
     [๑๐๖๕] โลภนิทฺเทเสปิ เหฏฺฐา อนาคตานํ ปทานํ อยมตฺโถ,
รญฺชนวเสน ราโค. พลวรญฺชนฏฺเฐน สาราโค. วิสเยสุ สตฺตานํ อนุนยนโต ๑-
อนุนโย. อนุรุชฺฌตีติ อนุโรโธ, กาเมตีติ อตฺโถ. ยตฺถ กตฺถจิ ภเว สตฺตา
เอตาย นนฺทนฺติ, สยํ วา นนฺทตีติ นนฺที. นนฺที จ สา รญฺชนฏฺเฐน ราโค
จาติ นนฺทีราโค. ตตฺถ เอกสฺมึ อารมฺมเณ สกึ อุปฺปนฺนา ตณฺหา นนฺที,
ปุนปฺปุนํ อุปฺปชฺชนฺตี ๒- นนฺทีราโคติ วุจฺจติ. จิตฺตสฺส สาราโคติ โย เหฏฺฐา
พลวรญฺชนฏฺเฐน "สาราโค"ติ วุตฺโต, โส น สตฺตสฺส, จิตฺตสฺเสว สาราโคติ
อตฺโถ.
     อิจฺฉนฺติ เอตาย อารมฺมณานีติ อิจฺฉา. พลวกิเลสภาเวน ๓- มุจฺฉนฺติ
เอตาย ปาณิโนติ มุจฺฉา. คิลิตฺวา ปรินิฏฺฐเปตฺวา คหณวเสน อชฺโฌสานํ.
อิมินา สตฺตา คิชฺฌนฺติ เคธํ อาปชฺชนฺตีติ เคโธ. ๔- พหลฏฺเฐน วา เคโธ.
"เคธํ วา ปวนสณฺฑนฺ"ติ ๕- หิ พหลฏฺเฐเนว วุตฺตํ. อนนฺตรปทํ อุปสคฺควเสน
วฑฺฒิตํ. สพฺพโต ภาเคน วา เคโธติ ปลิเคโธ. สชฺชนฺติ ๖- เอเตนาติ สงฺโค,
สคฺคนฏฺเฐน ๗- วา สงฺโค. โอสีทนฏฺเฐน วา ปงฺโก. อากฑฺฒนวเสน เอชา,
"เอชา อิมํ ปุริสํ. ปริกฑฺฒติ ตสฺส ตสฺเสว ภวสฺส อภินิพฺพตฺติยา"ติ หิ วุตฺตํ.
วญฺจนฏฺเฐน มายา. วฏฺฏสฺมึ สตฺตานํ ชนนฏฺเฐน ชนิกา, "ตณฺหา ชเนติ
ปุริสํ, จิตฺตมสฺส วิธาวตี"ติ ๘- หิ วุตฺตํ. วฏฺฏสฺมึ สตฺเต ทุกฺเขน สญฺโญชยมานา
ชเนตีติ สญฺชนนี, ฆฏฺฏนฏฺเฐน สิพฺพตีติ สิพฺพินี, อยํ หิ วฏฺฏสฺมึ สตฺเต
จุติปฏิสนฺธิวเสน สิพฺพติ ฆฏฺเฏติ. ๙- ตุนฺนกาโร วิย ปิโลติกาย ปิโลติกํ, ตสฺมา
ฆฏฺฏนฏฺเฐน "สิพฺพินี"ติ วุตฺตา. อเนกปฺปการํ วิสยชาลํ, ตณฺหา
วิปฺผนฺทิตนิเวสสงฺขาตํ วา ชาลมสฺสา อตฺถีติ ชาลินี.
@เชิงอรรถ:  ม. อนุ อนุ นยนโต      ฉ.ม. อุปฺปชฺชมานา           ฉ.ม. พหลกิเลสภาเวน
@ ก. เคธา             สี. เคธํ วา ปน วนสณฺฑํ       ฉ.ม. สญฺชนฺติ
@ ฉ.ม. ลคฺคนตฺเถน       สํ.ส. ๑๕/๕๕/๔๒            ฉ. ฆเฏติ
     อากฑฺฒนฏฺเฐน สีฆโสตา สริตา วิยาติ สริตา, อลฺลฏฺเฐน วา สริตา,
วุตฺตเญฺหตํ "สริตานิ สิเนหิตานิ จ, โสมนสฺสานิ ภวนฺติ ชนฺตุโน"ติ, ๑- อลฺลานิ
เจว สินิทฺธานิ จาติ อยํ เหตฺถ อตฺโถ. วิสตาติ วิสตฺติกา, วิสฏาติ วิสตฺติกา,
วิสาลาติ วิสตฺติกา, วิสกฺกตีติ วิสตฺติกา, วิสํวาทิกาติ วิสตฺติกา, วิสํหรตีติ
วิสตฺติกา, วิสมูลาติ วิสตฺติกา, วิสผลาติ วิสตฺติกา, วิสปริโภคาติ วิสตฺติกา,
วิสฏา ๒- วา ปน สา ตณฺหา รูเป สทฺเท คนฺเธ รเส โผฏฺฐพฺเพ ธมฺเม
กุเล คเณ วิสฏา ๓- วิตฺถตาติ วิสตฺติกา. ๔- อนยพฺยสนปาปนฏฺเฐน กมฺมานุพนฺธํ
สุตฺตกํ ๕- วิยาติ สุตฺตํ. วุตฺตเญฺหตํ "สุตฺตกนฺติ โข ภิกฺขเว นนฺทิราคสฺเสตํ
อธิวจนนฺ"ติ. ๖- รูปาทีสุ วิตฺถตฏฺเฐน วิสฏา. ตสฺส ตสฺส ปฏิลาภตฺถาย สตฺเต
อายูหาเปตีติ อายูหินี. อุกฺกณฺฐิตุํ อปฺปทานโต สหายฏฺเฐน ทุติยา. อยํ หิ
สตฺตานํ วฏฺฏสฺมึ อุกฺกณฺฐิตุํ น เทติ, คตคตฏฺฐาเน ปิยสหาโย วิย อภิรมาเปติ.
เตเนว วุตฺตํ:-
           "ตณฺหาทุติโย ปุริโส      ทีฆมทฺธาน สํสรํ
            อิตฺถภาวญฺญถาภาวํ      สํสารํ นาติวตฺตตี"ติ. ๗-
     ปณิธานกวเสน ปณิธิ. ภวํ เนตีติ ภวเนตฺติ. ๘- เอตาย หิ สตฺตา รชฺชุยา
คีวายํ พนฺธา โคณา วิย อิจฺฉิติจฺฉิตฏฺฐานํ นียนฺติ. ตํ ตํ อารมฺมณํ วนติ
ภชติ อลฺลิยตีติ วนํ. วนติ ยาจตีติ วา วนํ. วนโถติ พฺยญฺชเนน ปทํ วฑฺฒิตํ.
อนตฺถทุกฺขานํ วา สมุฏฺฐาปนฏฺเฐน คหนฏฺเฐน จ วนํ วิยาติ วนํ, พลวตณฺหาเยตํ
นามํ. คหนตรฏฺเฐน ปน ตโต พลวตรา วนโถ นาม. เตน วุตฺตํ:-
           "วนํ ฉินฺทถ มา รุกฺขํ     วนโต ชายเต ภยํ
            เฉตฺวา วนํ วนถญฺจ     นิพฺพนา โหถ ภิกฺขโว"ติ. ๙-
@เชิงอรรถ:  ขุ.ธ. ๒๕/๓๔๑/๗๕          ฉ.ม. วิสตา
@ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ     ขุ.มหา. ๒๙/๑๔/๙ (สฺยา)
@ สี. กุมฺภานุพนฺธสุตฺตกํ, ฉ.ม. กุมฺมานุพนฺธสุตฺตกํ     สํ.นิ. ๑๖/๑๕๙/๒๑๘
@ องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๙/๑๑, ขุ.อิติ. ๒๕/๑๕/๒๔๑, ขุ. มหา.
@๒๙/๘๙๑/๕๕๘ (สฺยา), ขุ.จูฬ. ๓๐/๕๙๕/๒๙๑ (สฺยา)
@ ฉ.ม. ภวเนตฺตีติ ภวรชฺชุ        ขุ.ธ. ๒๕/๒๘๓/๖๕
     สนฺถวนวเสน สนฺถโว, สํสคฺโคติ อตฺโถ. โส ทุวิโธ ตณฺหาสนฺถโว จ
มิตฺตสนฺถโว จ. เตสุ อิธ ตณฺหาสนฺถโว อธิปฺเปโต. สิเนหวเสน สิเนโห.
อาลยกรณวเสน อเปกฺขตีติ อเปกฺขา. วุตฺตมฺปิ เจตํ "อิมานิ เต เทว
จตุราสีตินครสหสฺสานิ กุสาวตีราชธานีปมุขานิ, เอตฺถ เทว ฉนฺทํ ชเนหิ, ชีวิเต
อเปกฺขํ กโรหี"ติ, ๑- อาลยํ กโรหีติ อยเญฺหตฺถ อตฺโถ. ปาฏิเอเก ปาฏิเอเก ๒-
อารมฺมเณ พนฺธตีติ ปฏิพนฺธุ, ญาตกฏฺเฐน วา ปฏิเอโก พนฺธูติปิ ปฏิพนฺธุ.
นิจฺจสนฺนิสฺสิตฏฺเฐน หิ สตฺตานํ ตณฺหาสโม พนฺธุ นาม นตฺถิ.
     อารมฺมณานํ อสนโต อาสา. อชฺโฌตฺถรณโต เจว ติตฺตึ อนุปคนฺตฺวาว
ปริภุญฺชนโต จาติ อตฺโถ. อาสึสนวเสน อาสึสนา. ๓- อาสึสิตภาโว อาสึสิตตฺตํ.
อิทานิ ตสฺสา ปวตฺติฏฺฐานํ ทสฺเสตุํ "รูปาสา"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ อาสึสนวเสน
อาสาติ อาสาย อตฺถํ คเหตฺวา รูเป อาสา รูปาสาติ เอวํ นวปิ ปทานิ เวทิตพฺพานิ.
เอตฺถ จ ปุริมานิ ปญฺจปญฺจกามคุณวเสน วุตฺตานิ, ปริกฺขารโลภวเสน ฉฏฺฐํ, ตํ
วิเสสโต ปพฺพชิตานํ. ตโต ปรานิ ตีณิ ปทานิ ๔- อติตฺติยวตฺถุวเสน คหฏฺฐานํ.
น หิ เตสํ ธนปุตฺตชีวิเตหิ อญฺญํ ปิยตรํ อตฺถิ. "เอตํ มยฺหํ, เอตํ มยฺหนฺ"ติ
วา "อสุเกน เม อิทํ ทินฺนํ, อิทํ ทินฺนนฺ"ติ วา เอวํ สตฺเต ชปฺปาเปตีติ ชปฺปา.
ปรโต เทฺว ปทานิ อุปสคฺเคน วฑฺฒิตานิ. ตโต ปรํ อญฺเญนากาเรน วิภชิตุํ
อารทฺธตฺตา ปุน "ชปฺปา"ติ วุตฺตา. ๕- ชปฺปนากาโร ชปฺปนา. ๖- ชปฺปิตภาโว
ชปฺปิตตฺตํ. ปุนปฺปุนํ วิสเย ลุปติ ๗- อากฑฺฒตีติ โลลุโป. โลลุปสฺส ภาโว
โลลุปฺปํ. โลลุปฺปากาโร โลลุปฺปายนา. โลลุปฺปสมงฺคิโน ภาโว โลลุปฺปายิตตฺตํ.
     ปุญฺจิกตาติ ๘- ยาย ตณฺหาย โลภฏฺฐาเนสุ ๙- ปุจฺฉํ จาลยมานา สุนขา วิย
กมฺปมานา วิจรนฺติ, ตํ ตสฺสา กมฺปนตณฺหาย นามํ สาธุ มนาปามนาเป
@เชิงอรรถ:  ที. ม. ๑๐/๒๖๖/๑๖๕          ฉ.ม. ปาฏิเยกฺเก ปาฏิเยกฺเก. เอวมุปริปิ
@ ฉ.ม. อาสิสนา. เอวมุปริปิ      ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
@ ฉ.ม. วุตฺตํ                  ก. ชปฺปายนา     ฉ. ลุมฺปติ, ม. ลุปฺปติ
@ ฉ.ม. ปุจฺฉญฺชิกตาติ, สี. ปุจฺฉกตา                 ฉ.ม. ลาภฏฺฐาเนสุ
วิสเย กาเมตีติ สาธุกาโม, ตสฺส ภาโว สาธุกมฺยตา. "มาตา มาตุจฺฉา"ติอาทิเก
อยุตฺตฏฺฐาเน ราโคติ อธมฺมราโค. ยุตฺตฏฺฐาเนปิ พลวา หุตฺวา อุปฺปนฺนโลโภ
วิสมโลโภ. "ราโค วิสมนฺ"ติอาทิวจนโต ๑- วา ยุตฺตฏฺฐาเน วา อยุตฺตฏฺฐาเน
วา อุปฺปนฺโน ฉนฺทราโค อธมฺมฏฺเฐน อธมฺมราโค, วิสมฏฺเฐน วิสมโลโภติ
เวทิตพฺโพ.
     อารมฺมณานํ นิกามนวเสน นิกนฺติ. นิกามนากาโร นิกามนา. ปตฺถนวเสน
ปตฺถนา. ปิหายนวเสน ปิหนา. สุฏฺฐุ ปตฺถนา สมฺปตฺถนา. ปญฺจสุ กามคุเณสุ
ตณฺหา กามตณฺหา. รูปารูปภเว ตณฺหา ภวตณฺหา. อุจฺเฉทสงฺขาเต วิภเว
ตณฺหา วิภวตณฺหา. สุทฺเธ รูปภวสฺมึเยว ตณฺหา รูปตณฺหา. อรูปภเว ตณฺหา
อรูปตณฺหา. อุจฺเฉททิฏฺฐิสหคโต ราโค ทิฏฺฐิราโค, นิโรเธ ตณฺหา นิโรธตณฺหา.
รูเป ตณฺหา รูปตณฺหา. สทฺเท ตณฺหา สทฺทตณฺหา. คนฺเธ ตณฺหา คนฺธตณฺหา.
รสาทีสุปิ เอเสว นโย. โอฆาทโย วุตฺตตฺถาว.
     กุสลธมฺเม อาวรตีติ อาวรณํ. ฉาทนวเสน ฉาทนํ. สตฺเต วฏฺฏสฺมึ พนฺธตีติ พนฺธนํ.
จิตฺตํ อุปคนฺตฺวา สงฺกิลิสฺสติ สงฺกิลิฏฺฐํ ๒- กโรตีติ อุปกฺกิเลโส.
ถามคตฏฺเฐน อนุเสตีติ ๓- อนุสโย. อุปฺปชฺชมานา จิตฺตํ ปริยุฏฺฐาตีติ ปริยุฏฺฐานํ,
อุปฺปชฺชิตุํ อปฺปทาเนน กุสลาจารํ ๔- คณฺหาตีติ อตฺโถ. "โจรา มคฺเค ปริยุฏฺฐึสุ ",
"ธุตฺตา มคฺเค ปริยุฏฺฐึสู"ติอาทีสุ ๕- หิ มคฺคํ คณฺหึสูติ อตฺโถ, เอวมิธาปิ
คหณฏฺเฐน ปริยุฏฺฐานํ เวทิตพฺพํ. ปลิเวธนฏฺเฐน ลตา วิยาติ ลตา, "ลตา
อุพฺภิชฺช ติฏฺฐตี"ติ ๖- อาคตฏฺฐาเนป อยํ ตณฺหา "ลตา"ติ วุตฺตา. วิวิธานิ วตฺถูนิ
อิจฺฉตีติ เววิจฺฉํ. วฏฺฏทุกฺขสฺส มูลนฺติ ทุกฺขมูลํ. ตสฺเสว ทุกฺขสฺส นิทานนฺติ
ทุกฺขนิทานํ. ตํ ทุกฺขํ อิโต ปภวตีติ ทุกฺขปฺปภโว. พนธนฏฺเฐน ปาโส วิยาติ
ปาโส, มารสฺส ปาโส มารปาโส. ทุรคฺคิลนฏฺเฐน ๗- พลิสํ วิยาติ พลิสํ. มารสฺส
@เชิงอรรถ:  อภิ. ๓๕/๙๒๔/๔๔๙        ฉ.ม. กิลิสฺสติ สํกิลิฏฺฐํ      ม. อนุ อนุ เสตีติ
@ ฉ.ม. กุสลจารํ           วินย. ๗/๔๓๐/๒๖๓        ขุ.ธ. ๒๕/๓๔๐/๗๕
@ ฉ.ม. ทุรุคฺคิลนฏฺเฐน
พลิสํ มารพลิสํ. ตณฺหาภิภูตา มารสฺส วิสยํ นาติกฺกมนฺติ, เตสํ อุปริ มาโร
วสํ วตฺเตตีติ อิมินา ปริยาเยน มารสฺส วิสโยติ มารวิสโย. สนฺทนฏฺเฐน
ตณฺหาว นที ตณฺหานที. อชฺโฌตฺถรณฏฺเฐน ตณฺหาว ชาลํ ตณฺหาชาลํ. ยถา
สุนขา คทฺทุลพนฺธา ยทิจฺฉกํ นียนฺติ, เอวํ ตณฺหาพนฺธา ๑- สตฺตาติ
ทฬฺหพนฺธนฏฺเฐน คทฺทุลํ วิยาติ คทฺทุลํ, ตณฺหาว คทฺทุลํ ตณฺหาคทฺทุลํ.
ทุปฺปูรณฏฺเฐน ตณฺหาว สมุทฺโทติ ๒- ตณฺหาสมุทฺโท.
     [๑๐๖๖] โทสนิทฺเทเส อนตฺถํ เม อจรีติ อวุฑฺฒึ เม อกาสิ, อิมินา
อุปาเยน สพฺพปเทสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. อฏฺฐาเน วา ปน อาฆาโตติ อการเณ
โกโป. เอกจฺโจ หิ "เทโว อติวสฺสตี"ติ กุปฺปติ, "น วสฺสตี"ติ กุปฺปติ, "สุริโย
ตปฺปตี"ติ กุปฺปติ, "น ตปฺปตี"ติ กุปฺปติ, วาเต วายนฺเตปิ กุปฺปติ, อวายนฺเตปิ
กุปฺปติ, สมฺมชฺชิตุํ อสกฺโกนฺโต โพธิปณฺณานํ กุปฺปติ, จีวรํ ปารุปิตุํ อสกฺโกนฺโต
วาตสฺส กุปฺปติ, อุปกฺขลิตฺวา ขาณุกสฺส กุปฺปตีติ. ๓- อิทํ สนฺธาย วุตฺตํ
"อฏฺฐาเน วา ปน อาฆาโต ชายตี"ติ. ตตฺถ เหฏฺฐา นวสุ ฐาเนสุ สตฺเต อารพฺภ
อุปฺปนฺนตฺตา กมฺมปถเภโท โหติ. อฏฺฐานาฆาโต ปน สงฺขาเรสุ อุปฺปนฺโน กมฺมปถเภทํ น
กโรติ. จิตฺตํ อาฆาเตนฺโต อุปฺปนฺโนติ จิตฺตสฺส อาฆาโต. ตโต พลวตโร ปฏิฆาโต.
ปฏิหญฺญนวเสน ปฏิฆํ. ปฏิวิรุชฺฌตีติ ปฏิวิโรโธ. กุปฺปนวเสน โกโป. ปโกโป
สมฺปโกโปติ อุปสคฺควเสน ๔- ปทํ วฑฺฒิตํ. ทุสฺสนวเสน โทโส. ปโทโส
สมฺปโทโสติ อุปสคฺควเสน ๔- ปทํ วฑฺฒิตํ. จิตฺตสฺส พฺยาปตฺตีติ จิตฺตสฺส
วิปนฺนตฺตา วิปริวตฺตนากาโร. มนํ ปทุสยมาโน อุปฺปชฺชตีติ มโนปโทโส. กุชฺฌนวเสน
โกโธ. กุชฺฌนากาโร กุชฺฌนา. กุชฺฌิตสฺส ภาโว กุชฺฌิตตฺตํ.
     อิทานิ อกุสลนิทฺเทเส วุตฺตนยํ ทสฺเสตุํ "โทโส ทุสฺสนา"ติอาทิ วุตฺตํ.
ตสฺมา โย เอวรูโป "จิตฺตสฺส อาฆาโต ฯเปฯ กุชฺฌิตตฺตนฺ"ติ จ อิธ
วุตฺโต, "โทโส ทุสฺสนา"ติอาทินา นเยน เหฏฺฐา วุตฺโต, อยํ วุจฺจติ โทโสติ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ตณฺหาพทฺธา       ฉ.ม. สมุทฺโท
@ ฉ.ม. กุปฺปติ           ฉ.ม. อุปสคฺเคน
เอวเมตฺถ โยชนา กาตพฺพา. เอวํ หิ สติ ปุน รุตฺติโทโส ๑- ปฏิเสธิโต โหติ.
โมหนิทฺเทโส อโมหนิทฺเทเส วุตฺตปฏิปกฺขนเยน เวทิตพฺโพ. สพฺพากาเรน
ปเนส วิภงฺคฏฺฐกถาย ๒- อาวีภวิสฺสติ.
     [๑๐๗๙] เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สเหตุกาติ เตหิ เหตุธมฺเมหิ เย
อญฺเญ เหตุธมฺมา วา นเหตุธมฺมา วา, เต สเหตุกา. อเหตุกปเทปิ เอเสว
นโย. เอตฺถ จ เหตุ เหตุเยว จ โหติ, ติณฺณํ วา ทฺวินฺนํ วา เอกโต
อุปฺปตฺติยํ สเหตุโก จ. วิจิกิจฺฉุทฺธจฺจสหคโต ปน โมโห เหตุ อเหตุโก.
เหตุสมฺปยุตฺตทุกนิทฺเทเสปิ เอเสว นโย.
     [๑๐๙๑] สงฺขตทุกนิทฺเทเส ปุริมทุเก วุตฺตํ อสงฺขตธาตุํ สนฺธาย
"โยเอว โส ธมฺโม"ติ เอกวจนนิทฺเทโส กโต. ปุริมทุเก ปน พหุวจนวเสน
ปุจฺฉาย อุทฺธตตฺตา "อิเม ธมฺมา อปฺปจฺจยา"ติ ปุจฺฉานุสนฺธินเยน พหุวจนํ
กตํ. อิเม ธมฺมา สนิทสฺสนาติอาทีสุปิ เอเสว นโย.
     [๑๑๐๑] เกนจิวิญฺเญยฺยทุกนิทฺเทเส จกฺขุวิญฺเญยฺยาติ จกฺขุวิญฺญาเณน
วิชานิตพฺพา. เสสปเทสุปิ เอเสว นโย. เอตฺถ จ เกนจิ วิญฺเญยฺยาติ
จกฺขุวิญฺญาณาทีสุ เกนจิ เอเกน จกฺขุวิญฺญาเณน วา โสตวิญฺญาเณน วา
วิชานิตพฺพา. เกนจิ น วิญฺเญยฺยาติ เตเนว จกฺขุวิญฺญาเณน วา โสตวิญฺญาเณน
วา น วิชานิตพฺพา. เอวํ สนฺเต ทฺวินฺนมฺปิ ปทานํ อตฺถนานตฺตโต ทุโก
โหตีติ เหฏฺฐา วุตฺตตฺตา เย เต ธมฺมา จกฺขุวิญฺเญยฺยา, น เต ธมฺมา
โสตวิญฺเญยฺยาติ อยํ ทุโก น โหติ. รูปํ ปน จกฺขุวิญฺเญยฺยํ, สทฺโท น
จกฺขุวิญฺเญยฺโยติ อิมมตฺถํ คเหตฺวา เย เต ธมฺมา จกฺขุวิญฺเญยฺยา, น เต ธมฺมา
โสตวิญฺเญยฺยา. เย วา ปน เต ธมฺมา โสตวิญฺเญยฺยา, น เต ธมฺมา
จกฺขุวิญฺเญยฺยาติ อยเมโก ทุโกติ เวทิตพฺโพ. เอวํ เอเกกอินฺทฺริยมูลเก จตฺตาโร
จตฺตาโร กตฺวา วีสติ ทุกา วิภตฺตาติ เวทิตพฺพา.
@เชิงอรรถ:  สี. ปุนรุตฺตโทโส       สมฺโม.วิ. ๑๐๗ สจฺจวิภงฺคนิทฺเทส (สฺยา)
     กึ ปน มโนวิญฺญาเณน เกนจิ วิญฺเญยฺยา น เกนจิ วิญฺเญยฺยาติ ๑- นตฺถิ,
เตเนตฺถ ทุกา น วุตฺตาติ? โน อตฺถิ, ววฏฺฐานาภาวโต ปน น วุตฺตา. น หิ ยถา
จกฺขุวิญฺญาเณน อวิญฺเญยฺยาเอวาติ ววฏฺฐานํ อตฺถิ, เอวํ มโนวิญฺญาเณนาปีติ
ววฏฺฐานาภาวโต เอตฺถ ทุกา น วุตฺตา. มโนวิญฺญาเณน ปน เกนจิ วิญฺเญยฺยา
เจว อวิญฺเญยฺยา จาติ อยมตฺโถ อตฺถิ, ตสฺมา โส อวุตฺโตปิ ยถาลาภวเสน
เวทิตพฺโพ. มโนวิญฺญาณนฺติ หิ สงฺขยํ คเตหิ กามาวจรธมฺเมหิ กามาวจรา
ธมฺมาเอว ตาว เกหิจิ วิญฺเญยฺยา เกหิจิ อวิญฺเญยฺยา. เตหิเยว รูปาวจราทิธมฺมาปิ
เกหิจิ วิญฺเญยฺยา เกหิจิ อวิญฺเญยฺยา. รูปาวจเรหิปิ กามาวจรา เกหิจิ วิญฺเญยฺยา
เกหิจิ อวิญฺเญยฺยา. เตหิเยว รูปาวจราทโยปิ เกหิจิ วิญฺเญยฺยา เกหิจิ
อวิญฺเญยฺยา. อรูปาวจเรหิ ปน กามาวจรา รูปาวจรา อปริยาปนฺนา จ เนว วิญฺเญยฺยา,
อรูปาวจรา ปน เกหิจิ วิญฺเญยฺยา เกหิจิ อวิญฺเญยฺยา. เตปิ จ เกจิเทว วิญฺเญยฺยา
เกจิ อวิญฺเญยฺยา. อปริยาปนฺเนหิ กามาวจราทโย เนว วิญฺเญยฺยา. อปริยาปนฺนา
ปน นิพฺพาเนน อวิญฺเญยฺยตฺตา เกหิจิ วิญฺเญยฺยา เกหิจิ อวิญฺเญยฺยา. เตปิ
จ มคฺคผลานํ อวิญฺเญยฺยตฺตา ๒- เกจิเทว วิญฺเญยฺยา เกจิ อวิญฺเญยฺยาติ.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้า ๔๒๐-๔๒๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=10453&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=10453&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=689              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=6042              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=5450              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=5450              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]