อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สงฺคณี.อ. (อฏฺฐสาลินี)

     [๑๒๑๙] อุปาทานนิทฺเทเส วตฺถุสงฺขาตํ กามํ อุปาทิยตีติ กามุปาทานํ,
กาโม จ โส อุปาทานญฺจาติปิ กามุปาทานํ, อุปาทานนฺติ ทฬฺหคฺคหณํ, ทฬฺหตฺโถ
หิ เอตฺถ อุปสทฺโท อุปายาสอุปกฏฺฐาทีสุ วิย. ตถา ทิฏฺฐิ จ สา อุปาทานญฺจาติ
ทิฏฺฐุปาทานํ, ทิฏฺฐึ อุปาทิยตีติ วา ทิฏฺฐุปาทานํ. "สสฺสโต อตฺตา จ โลโก
จา"ติอาทีสุ ๑- หิ ปุริมทิฏฺฐึ อุตฺตรทิฏฺฐิ อุปาทิยติ. ตถา สีลพฺพตํ อุปาทิยตีติ
สีลพฺพตุปาทานํ. สีลพฺพตญฺจ ตํ อุปาทานญฺจาติปิ สีลพฺพตุปาทานํ, โคสีลโควตฺตาทีนิ
หิ "เอวํ สุทฺธี"ติ อภินิเวสโต สยเมว อุปาทานานิ. ตถา วทนฺติ เอเตนาติ
@เชิงอรรถ: ๑ ที.สี. ๙/๓๑/๑๔
วาโท, อุปาทิยนฺติ เอเตนาติ อุปาทานํ, กึ วทนฺติ อุปาทิยนฺติ วา? อตฺตานํ.
อตฺตโน วาทุปาทานํ อตฺตวาทุปาทานํ, อตฺตวาทมตฺตเมว วา อตฺตาติ อุปาทิยนฺติ
เอเตนาติ อตฺตวาทุปาทานํ.
     [๑๒๒๐] โย กาเมสุ กามจฺฉนฺโทติ เอตฺถาปิ วตฺถุกามาว อนวเสสโต
กามาติ อธิปฺเปตา. ตสฺมา วตฺถุกาเมสุ กามจฺฉนฺโท อิธ กามุปาทานนฺติ
อนาคามิโนปิ ตํ สิทฺธํ โหติ. ปญฺจกามคุณวตฺถุโก ปนสฺส กามราโคว นตฺถีติ.
     [๑๒๒๑] ทิฏฺฐุปาทานนิทฺเทเส นตฺถิ ทินฺนนฺติ "ทินฺนํ นาม อตฺถิ, สกฺกา
กสฺสจิ กิญฺจิ ทาตุนฺ"ติ ชานาติ, ทานสฺส ๑- ปน ผลวิปาโก นตฺถีติ คณฺหาติ.
นตฺถิ ยิฏฺฐนฺติ ยิฏฺฐํ วุจฺจติ มหายาโค, "ตํ ยชิตุํ สกฺกา"ติ ชานาติ, ยิฏฺฐสฺส ปน
ผลวิปาโก นตฺถีติ คณฺหาติ. นตฺถิ หุตนฺติ อาหุนปาหุนมงฺคลกิริยา, "ตํ กาตุํ
สกฺกา"ติ ชานาติ, ตสฺส ปน ผลวิปาโก นตฺถีติ คณฺหาติ. นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานนฺติ
เอตฺถ ทส กุสลกมฺมปถา สุกตกมฺมานิ นาม, ทส อกุสลกมฺมปถา ทุกฺกฏกมฺมานิ
นาม. เตสํ อตฺถิภาวํ ชานาติ, ผลวิปากํ ๒- ปน นตฺถีติ คณฺหาติ. นตฺถิ อยํ โลโกติ
ปรโลเก ฐิโต อิมํ โลกํ "นตฺถี"ติ คณฺหาติ. นตฺถิ ปรโลโกติ อิธ โลเก
ฐิโต ปรโลกํ "นตฺถี"ติ คณฺหาติ. นตฺถิ มาตา นตฺถิ ปิตาติ มาตาปิตูนํ อตฺถิภาวํ
ชานาติ, เตสุ กตปจฺจเยน โกจิ ผลวิปาโก นตฺถีติ คณฺหาติ. นตฺถิ สตฺตา
โอปปาติกาติ "จวนกอุปปชฺชนกสตฺตา นตฺถี"ติ คณฺหาติ. สมฺมคฺคตา ๓-
สมฺมาปฏิปนฺนาติ "อนุโลมปฏิปทํ ปฏิปนฺนา  ธมฺมิกสมณพฺราหฺมณา โลกสฺมึ นตฺถี"ติ
คณฺหาติ. เย อิมญฺจ โลกํ, ปรญฺจ โลโก สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตีติ
อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ อตฺตนาว อภิวิสิฏฺเฐน ญาเณน ญตฺวา
ปเวทนสมตฺโถ สพฺพญฺญู พุทฺโธ นาม นตฺถีติ คณฺหาติ.
     อิมานิ ปน อุปาทานานิ กิเลสปฏิปาฏิยาปิ อาหริตุํ วฏฺฏติ มคฺคปฏิปาฏิยาปิ.
กิเลสปฏิปาฏิยา กามุปาทานํ จตูหิ มคฺเคหิ ปหียติ, เสสานิ ตีณิ โสตาปตฺติมคฺเคน.
มคฺคปฏิปาฏิยา โสตาปตฺติมคฺเคน ทิฏฺฐุปาทานาทีนิ ปหียนฺติ, จตูหิ มคฺเคหิ
กามุปาทานนฺติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ทินฺนสฺส      ๒ ฉ.ม. ผลํ วิปาโก      ๓ ม. สมคฺคตา

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้า ๔๔๒-๔๔๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=11010&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=11010&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=780
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=6823
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=6143
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=6143
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_34