ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สงฺคณี.อ. (อฏฺฐสาลินี)

                     เตภูมิกกุสลวณฺณนา
     [๒๖๙] อิทานิ ยสฺมา สพฺพานิเปตานิ เตภูมิกกุสลานิ หีนาทินา ปเภเทน
วตฺตนฺติ. ตสฺมา เตสํ ตํ ปเภทํ ทสฺเสตุํ ปุน "กตเม ธมฺมา กุสลา"ติอาทิอารทฺธํ.
ตตฺถ หีนนฺติ ลามกํ, ตํ อายูหนวเสน เวทิตพฺพํ. หีนุตฺตมานํ มชฺเฌ
ภวํ มชฺฌิมํ. ปธานภาวํ นีตํ ปณีตํ, อุตฺตมนฺติ อตฺโถ. ตานิปิ อายูหนวเสเนว
เวทิตพฺพานิ. ยสฺส หิ อายูหนกฺขเณ ฉนฺโท วา หีโน โหติ วิริยํ วา จิตฺตํ
วา วีมํสา วา, ตํ หีนํ นาม. ยสฺส เต ธมฺมา มชฺฌิมา เจว ปณีตา จ, ตํ
มชฺฌิมญฺเจว ปณีตญฺจ. ยํ ปน กตฺตุกมฺยตาสงฺขาตํ ๒- ฉนฺทํ ธุรํ ฉนฺทํ เชฏฺกํ
ฉนฺทํ ปุพฺพงฺคมํ กตฺวา อายูหิตํ, ตํ ฉนฺทาธิปติโต อาคตตฺตา ฉนฺทาธิปเตยฺยํ
นาม. วิริยาธิปเตยฺยาทีสุ จ เอเสว นโย.
     อิมสฺมึ ปน าเน ตฺวา นยา คเหตพฺพา. ๓- สพฺพปมํ วิภตฺโต หิ
เอโก นโย, หีนนฺติ เอโก, มชฺฌิมนฺติ เอโก, ปณีตนฺติ เอโก, ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ
เอโก, อิเม ตาว ฉนฺทาธิปเตยฺเย ปญฺจ นยา, เอวํ วิริยาธิปเตยฺยาทีสุปีติ
@เชิงอรรถ:  วิสุทฺธิ. ๒/๑๕๔      ฉ.ม. กตฺตุกามตาสงฺขาตํ      ฉ.ม. คเณตพฺพา
จตฺตาโร ปญฺจกา วีสติ โหนฺติ. ปุริโม วา เอโก สุทฺธิกนโย, หีนนฺติอาทโย
ตโย, ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติอาทโย จตฺตาโร, ฉนฺทาธิปเตยฺยํ หีนนฺติอาทโย ทฺวาทสาติ
เอวมฺปิ วีสติ นยา โหนฺติ.
     อิเม ตาว วีสติ มหานยา กตฺถ วิภตฺตาติ? มหาปกรเณ หีนตฺติเก ๑-
วิภตฺตา. อิมสฺมึ ปน าเน หีนตฺติกโต มชฺฌิมราสึ คเหตฺวา หีนมชฺฌิมปณีตวเสน
ตโย โกฏฺาสา กาตพฺพา. ตโตปิ มชฺฌิมราสึ เปตฺวา หีนปณีเต คเหตฺวา
นว นว โกฏฺาสา กาตพฺพา. หีนสฺมึเยว หิ หีนํ อตฺถิ, มชฺฌิมํ อตฺถิ, ปณีตํ
อตฺถิ. ปณีตสฺมิมฺปิ หีนํ อตฺถิ, มชฺฌิมํ อตฺถิ, ปณีตํ อตฺถิ. ตถา หีนหีนสฺมึ
หีนํ, หีนหีนสฺมึ มชฺฌิมํ, หีนหีนสฺมึ ปณีตํ. หีนมชฺฌิมสฺมึ  หีนํ, หีนมชฺฌิมสฺมึ
มชฺฌิมํ, หีนมชฺฌิมสฺมึ ปณีตํ. หีนปณีตสฺมึ หีนํ, หีนปณีตสฺมึ มชฺฌิมํ,
หีนปณีตสฺมึ ปณีตนฺติ อยเมโก นวโก. ปณีตหีนสฺมิมฺปิ หีนํ นาม อตฺถิ, ปณีตหีนสฺมึ
มชฺฌิมํ, ปณีตหีนสฺมึ ปณีตํ. ตถา ปณีตมชฺฌิมสฺมึ หีนํ, ปณีตมชฺฌิมสฺมึ มชฺฌิมํ,
ปณีตมชฺฌิมสฺมึ ปณีตํ. ปณีตปณีตสฺมึ หีนํ, ปณีตปณีตสฺมึ มชฺฌิมํ, ปณีตปณีตสฺมึ
ปณีตนฺติ อยํ ทุติโย นวโกติ เทฺว นวกา อฏฺารส. อิมานิ อฏฺารส
กมฺมทฺวารานิ นาม. อิเมหิ ปภาวิตตฺตา อิเมสํ วเสน อฏฺารส ขตฺติยา,
อฏฺารส พฺราหฺมณา, อฏฺารส เวสฺสา, อฏฺารส สุทฺทา, อฏฺจตฺตาฬีส
โคตฺตจรณานิ เวทิตพฺพานิ.
     อิเมสุ จ ปน เตภูมิเกสุ กุสเลสุ กามาวจรกุสลํ ติเหตุกมฺปิ ทุเหตุกมฺปิ
โหติ าณสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตวเสน. รูปาวจรารูปาวจรํ ปน ติเหตุกเมว
าณสมฺปยุตฺตเมว. กามาวจรญฺเจตฺถ อธิปตินา สหาปิ อุปฺปชฺชติ วินาปิ.
รูปาวจรารูปาวจรํ อธิปติสมฺปยุตฺตเมว ๒- โหติ. กามาวจรกุสเล เจตฺถ อารมฺมณาธิปติ
สหชาตาธิปตีติ เทฺวปิ อธิปตโย ลพฺภนฺติ. รูปาวจรารูปาวจเรสุ อารมฺมณาธิปติ
น ลพฺภติ, สหชาตาธิปติเยว ลพฺภติ. ตตฺถ จิตฺตสฺส จิตฺตาธิปเตยฺยภาโว
@เชิงอรรถ:  อภิ. ๔๑/๑-๕/๓๖๔       ฉ.ม. อธิปติสมฺปนฺนเมว
สมฺปยุตฺตธมฺมานํ วเสน วุตฺโต. ทฺวินฺนํ ปน จิตฺตานํ เอกโต อภาเวน
สมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส จิตฺตาธิปติ นาม นตฺถิ. ตถา ฉนฺทาทีนํ ฉนฺทาธิปติอาทโย. เกจิ
ปน "สเจ จิตฺตวโต กุสลํ โหติ, มยฺหํ ภวิสฺสตีติ เอวํ ยํ จิตฺตํ ธุรํ กตฺวา
เชฏฺกํ กตฺวา อปรํ กุสลจิตฺตํ อายูหิตํ, ตสฺส ตํ ปุริมํ จิตฺตํ จิตฺตาธิปติ นาม
โหติ. ตโต อาคตตฺตา อิทํ จิตฺตาธิปเตยฺยํ นามา"ติ เอวํ อาคมนวเสน อธิปตึ นาม
อิจฺฉนฺติ. อยํ ปน นโย เนว ปาลิยํ, น อฏฺกถายํ ทิสฺสติ, ตสฺมา วุตฺตนเยเนว
อธิปติภาโว เวทิตพฺโพ. อิเมสุ ปน เอกูนวีสติยา มหานเยสุ ปุริเม
สุทฺธิกนเย วุตฺตปริมาณาเนว จิตฺตานิ จ นวกา จ ปาวารา จ โหนฺติ.
ตสฺมา าณสมฺปยุตฺเตสุ วุตฺตปริมาณโต วีสติคุโณ จิตฺตนวกวารเภโท เวทิตพฺโพ.
จตูสุ าณวิปฺปยุตฺเตสุ โสฬสคุโณติ อยํ เตภูมิกกุสเล ปกิณฺณกกถา นามาติ.
                         เตภูมิกกุสลํ นิฏฺิตํ.
                           -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้า ๒๖๘-๒๗๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=6717&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=6717&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=193              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=2024              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=1583              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=1583              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]