ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สงฺคณี.อ. (อฏฺฐสาลินี)

                          โลกุตฺตรวิปากกถา
     [๕๐๕] โลกุตฺตรวิปากมฺปิ กุสลสทิสตฺตา กุสลานุคติกเมว กตฺวา ภาชิตํ.
ยสฺมา ปน เตภูมิกกุสลํ จุติปฏิสนฺธิวเสน วฏฺฏํ อาจินาติ วฑฺเฒติ, ตสฺมา
ตตฺร ๔- "กตตฺตา อุปจิตตฺตา"ติ วุตฺตํ. โลกุตฺตรํ ปน เตน อาจิตมฺปิ อปจินาติ,
@เชิงอรรถ:  อภิ. ๔๒/๑๐๒/๔๑     ม. รูปาวจรารูปาวจรวิปากํ    ฉ.ม. นิรธิปติกาเนว
@ ฉ.ม. ตตฺถ
สยมฺปิ จุติปฏิสนฺธิวเสน น อาจินาติ. เตเนตฺถ "กตตฺตา อุปจิตตฺตา"ติ อวตฺวา
"กตตฺตา ภาวิตตฺตา"ติ วุตฺตํ.
     สุญฺตนฺติอาทีสุ "มคฺโค ตาว อาคมนโต, สคุณโต, อารมฺมณโตติ ตีหิ
การเณหิ นามํ ลภตี"ติ อิทํ เหฏฺา กุสลาธิกาเร วิตฺถาริตํ. "ตตฺถ
สุตฺตนฺติกปริยาเยน สคุณโตปิ อารมฺมณโตปิ นามํ ลภติ. ปริยายเทสนา เหสา,
อภิธมฺมกถา ปน นิปฺปริยายเทสนา. ตสฺมา อิธ สคุณโต วา อารมฺมณโต
วา นามํ น ลภติ, อาคมนโตว ลภติ. อาคมนเมว หิ ธุรํ, ตํ ทฺวิธํ โหติ
วิปสฺสนาคมนํ, มคฺคาคมนนฺติ. ตตฺถ มคฺคสฺส อาคตฏฺาเน วิปสฺสนาคมนํ ธุรํ,
ผลสฺส อาคตฏฺาเน มคฺคาคมนํ ธุรนฺ"ติ. อิทมฺปิ เหฏฺา วุตฺตเมว.
     เตสุ อิทํ ผลสฺส อาคตฏฺานํ, ตสฺมา อิธ มคฺคาคมนํ ธุรนฺติ เวทิตพฺพํ.
โส ปเนส มคฺโค อาคมนโต "สุญฺตนฺ"ติ นามํ ลภิตฺวา สคุณโต จ
อารมฺมณโต จ "อนิมิตฺโต อปฺปณิหิโต"ติปิ วุจฺจติ, ตสฺมา สยํ อาคมนียฏฺาเน
ตฺวา อตฺตโน ผลสฺส ตีณิ นามานิ เทติ. กถํ? อยํ หิ สุทฺธอาคมนวเสเนว
ลทฺธนาโม สุญฺตมคฺโค สยํ อาคมนียฏฺาเน ตฺวา อตฺตโน ผลสฺส นามํ
ททมาโน "สุญฺตนฺ"ติ นามํ อกาสิ. สุญฺตอนีมิตฺตมคฺโค สยํ อาคมนียฏฺาเน
ตฺวา อตฺตโน ผลสฺส นามํ ททมาโน "อนิมิตฺตนฺ"ติ นามํ อกาสิ.
สุญฺตอปฺปณิหิตมคฺโค สยํ อาคมนียฏฺาเน ตฺวา อตฺตโน ผลสฺส นามํ ททมาโน
"อปฺปณิหิตนฺ"ติ นามํ อกาสิ. อิมานิ ปน ตีณิ นามานิ มคฺคานนฺตเร
ผลจิตฺตสฺมึเยว อิมินา นเยน ลพฺภนฺติ, น ๑- อปรภาเค วลญฺชนผลสมาปตฺติยา.
อปรภาเค ปน อนิจฺจาทีหิ ตีหิ วิปสฺสนาหิ วิปสฺสิตุํ สกฺโกติ, อถสฺส
วุฏฺิตวุฏฺิตวิปสฺสนาวเสน ๒- อนิมิตฺตอปฺปณิหิตสุญฺตสงฺขาตานิ ตีณิ ผลานิ
อุปฺปชฺชนฺติ, เตสํ ตาเนว สงฺขารารมฺมณานิ อนิจฺจานุปสฺสนาทีนิ าณานิ
อนุโลมาณานิ นาม โหนฺติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. โน           ม. วุฏฺิตวิปสฺสนาวเสน
     โย จายํ สุญฺตมคฺเค วุตฺโต, อปฺปณิหิตมคฺเคปิ เอเสว นโย. อยํ ๑-
หิ สุทฺธอาคมนวเสเนว ลทฺธนาโม อปฺปณิหิตมคฺโค สยํ  อาคมนียฏฺาเน ตฺวา
อตฺตโน ผลสฺส นามํ ททมาโน "อปฺปณิหิตนฺ"ติ นามํ อกาสิ.
อปฺปณิหิตอนิมิตฺตมคฺโค สยํ อาคมนียฏฺาเน ตฺวา อตฺตโน ผลสฺส นามํ ททมาโน
"อนิมิตฺตนฺ"ติ นามํ อกาสิ. อปฺปณิหิตสุญฺตมคฺโค สยํ อาคมนียฏฺาเน ตฺวา
อตฺตโน ผลสฺส นามํ ททมาโน "สุญฺตนฺ"ติ นามํ อกาสิ. อิมานิปิ ตีณิ
นามานิ มคฺคานนฺตเร ผลจิตฺตสฺมึเยว อิมินา นเยน ลพฺภนฺติ, น อปรภาเค
วลญฺชนสมาปตฺติยาติ. ๒- เอวํ อิมสฺมึ วิปากนิทฺเทเส กุสลจิตฺเตหิ ติคุณานิ
วิปากจิตฺตานิ เวทิตพฺพานิ.
     ยถา ปน เตภูมิกกุสลานิ อตฺตโน วิปากํ อธิปตึ ลภาเปตุํ น สกฺโกนฺติ,
น เอวํ โลกุตฺตรานิ. ๓- กสฺมา? เตภูมิกกุสลานญฺหิ อญฺโ อายูหนกาโล,
อญฺโ วิปจฺจนกาโล, เตเนตานิ ๔- อตฺตโน วิปากํ อธิปตึ ลภาเปตุํ น สกฺโกนฺติ.
โลกุตฺตรานิ ปน ตาย สทฺธาย ตสฺมึ วิริเย ตาย สติยา ตสฺมึ สมาธิสฺมึ
ตาย ปญฺาย อวูปสนฺตาย อปณฺณกํ อวิรุทฺธํ ๕- มคฺคานนฺตรเมว วิปากํ
ปฏิลภนฺติ, เตน อตฺตโน วิปากํ อธิปตึ ลภาเปตุํ สกฺโกนฺติ.
     ยถา หิ ปริตฺตกสฺส อคฺคิโน คตฏฺาเน อคฺคิสฺมึ นิพฺพุตมตฺเตเยว
อุณฺหากาโร นิพฺพายิตฺวา กิญฺจิ น โหติ, มหนฺตํ ปน อาทิตฺตํ อคฺคิกฺขนฺธํ
นิพฺพาเปตฺวา โคมยปริภณฺเฑ กเตปิ อุณฺหากาโร อวูปสนฺโตว โหติ, เอวเมว
เตภูมิกกุสเล อญฺโ กมฺมกฺขโณ, อญฺโ วิปากกฺขโณ, ปริตฺตอคฺคิฏฺาเน
อุณฺหาการนิพฺพาปนกาโล วิย ๖- โหติ. ตสฺมา ตํ อตฺตโน วิปากํ อธิปตึ
ลภาเปตุํ น สกฺโกติ, โลกุตฺตเร ปน ตาย สทฺธาย ฯเปฯ ตาย ปญฺาย
อวูปสนฺตาย มคฺคานนฺตรเมว ผลํ อุปฺปชฺชติ. ตสฺมา ตํ อตฺตโน วิปากํ อธิปตึ
ลภาเปตีติ เวทิตพฺพํ. เตนาหุ โปราณา "วิปาเก อธิปติ นตฺถิ เปตฺวา
โลกุตฺตรนฺ"ติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยมฺปิ       ฉ.ม. วฬญฺชนกผลสมาปตฺติยาติ     ฉ.ม. โลกุตฺตรกุสลานิ
@ ฉ.ม. เตน ตานิ    ฉ.ม. อวิรทฺธํ       ฉ.ม. อุณฺหภาวนิพฺพุตกาโล วิย
     [๕๕๓] จตุตฺถผลนิทฺเทเส อญฺาตาวินฺทฺริยนฺติ อญฺาตาวิโน จตูสุ สจฺเจสุ
นิฏฺิตาณกิจฺจสฺส อินฺทฺริยํ, อญฺาตาวีนํ วา จตูสุ สจฺเจสุ นิฏฺิตกิจฺจานํ
จตฺตาริ สจฺจานิ ตฺวา ปฏิวิชฺฌิตฺวา ิตานํ ธมฺมานํ อพฺภนฺตเร อินฺทตฺตสาธเนน
อินฺทฺริยํ.
     [๕๕๕] นิทฺเทสวาเรปิสฺส อญฺาตาวีนนฺติ อาชานิตฺวา ิตานํ. ธมฺมานนฺติ
สมฺปยุตฺตธมฺมานํ อพฺภนฺตเร. อญฺาติ อาชานนา. ปญฺา ปชานนาติอาทีนิ
วุตฺตตฺถาเนว. มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนนฺติ ผลมคฺคสฺส องฺคํ ผลมคฺเค จ
ปริยาปนฺนนฺติ อตฺโถ.
     อปิเจตฺถ อิทํ ปกิณฺณกํ:- เอกํ อินฺทฺริยํ เอกํ านํ คจฺฉติ, เอกํ
ฉฏฺานานิ คจฺฉติ, เอกํ เอกฏฺานํ คจฺฉติ. เอกํ หิ อนญฺาตญฺสฺสามีตินฺทฺริยํ
เอกฏฺานํ คจฺฉติ โสตาปตฺติมคฺคํ. เอกํ อญฺินฺทฺริยํ เหฏฺา ตีณิ ผลานิ,
อุปริ ตโย มคฺคาติ ๑- ฉฏฺานานิ คจฺฉติ. เอกํ อญฺาตาวินฺทฺริยํ เอกฏฺานํ
คจฺฉติ อรหตฺตผลํ. สพฺเพสุปิ มคฺคผเลสุ อตฺถโต อฏฺ อฏฺ อินฺทฺริยานีติ
จตุสฏฺี โลกุตฺตรอินฺทฺริยานิ กถิตานิ. ปาลิโต ปน นว นว กตฺวา ทฺวาสตฺตติ
โหนฺติ. มคฺเค "มคฺคงฺคนฺ"ติ วุตฺตํ, ผเลปิ มคฺคงฺคํ. มคฺเค "โพชฺฌงฺโค"ติ
วุตฺโต, ผเลปิ โพชฺฌงฺโค. มคฺคกฺขเณ "อารติ วิรตี"ติ วุตฺตา, ผลกฺขเณปิ
"อารติ วิรตี"ติ. ตตฺถ มคฺโค มคฺคภาเวเนว มคฺโค,  ผลํ ปน มคฺคํ อุปาทาย
มคฺโค นาม, "ผลงฺคํ ผลปริยาปนฺนนฺ"ติ วตฺตุมฺปิ วฏฺฏติ. มคฺเค พุชฺฌนกสฺส
องฺโคติ สมฺโพชฺฌงฺโค, ผเล พุทฺธสฺส องฺโคติ สมฺโพชฺฌงฺโค. มคฺเค
อารมณวิรมณวเสเนว อารติ วิรติ, ผเล ปน อารติวิรติวเสนาติ.
                      โลกุตฺตรวิปากกถา นิฏฺิตา.
                         --------------
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. มคฺเคติ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้า ๓๔๗-๓๕๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=8668&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=8668&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=422              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=3395              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=2942              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=2942              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]