อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วิภงฺค.อ. (สมฺโมห.)

                        ๓. ปญฺหาปุจฺฉกวณฺณนา
     [๑๕๐] อิทานิ ปญฺหาปุจฺฉกํ โหติ.  ตตฺถ ปญฺหาปุจฺฉเน "ปญฺจนฺนํ
ขนฺธานํ กติ กุสลา กติ อกสุลา กติ อพฺยากตา"ติอาทินา นเยน ยํ ลพฺภติ,
ยญฺจ น ลพฺภติ, ตํ สพฺพํ ปุจฺฉิตฺวา วิสฺสชฺชเน "รูปกฺขนฺโธ อพฺยากโต"ติอาทินา
นเยน ยํ ลพฺภติ, ตเทว อุทฺธฏนฺติ เวทิตพฺพํ. ยตฺถ ยตฺถ จ "เอโก
ขนฺโธ"ติ วา "เทฺว ขนฺธา"ติ วา ปริจฺเฉทํ อกตฺวา "สิยา อุปฺปนฺนา สิยา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ทุเกสุ จ
อนุปฺปนฺนา"ติอาทินา นเยน ตนฺติ ฐปิตา, ตตฺถ ตตฺถ ปญฺจนฺนมฺปิ ขนฺธานํ
คหณํ เวทิตพฺพํ. เสโส เตสํ เตสํ ขนฺธานํ กุสลาทิวิภาโค เหฏฺฐา
ธมฺมสงฺคหฏฺฐกถาย ๑- วุตฺโตเยว.
     อารมฺมณตฺติเกสุ ปน จตฺตาโร ขนฺธา ปญฺจปณฺณาส กามาวจรธมฺเม
อารพฺภ รชฺชนฺตสฺส ทุสฺสนฺตสฺส มุยฺหนฺตสฺส สํวรนฺตสฺส สมฺมสนฺตสฺส
ปจฺจเวกฺขนฺตสฺส จ ปริตฺตารมฺมณา โหนฺติ, สตฺตวีสติ รูปารูปาวจรธมฺเม อารพฺภ
รชฺชนฺตสฺส ทุสฺสนฺตสฺส มุยฺหนฺตสฺส สํวรนฺตสฺส ปริคฺคหํ ปฏฺฐเปนฺตสฺส
มหคฺคตารมฺมณา, มคฺคผลนิพฺพานานิ ปจฺจเวกฺขนฺตสฺส อปฺปมาณารมฺมณา, ปญฺญตฺตึ
ปจฺจเวกฺขณกาเล นวตฺตพฺพารมฺมณาติ.
     เตเยว เสขาเสขานํ มคฺคปจฺจเวกฺขณกาเล มคฺคารมฺมณา โหนฺติ, มคฺคกาเล
สหชาตเหตุนา มคฺคเหตุกา, มคฺค ครุํ กตฺวา ปจฺจเวกฺขณกาเล อารมฺมณาธิปตินา
มคฺคาธิปติโน, วิริยเชฏฺฐกํ วา วีมํสเชฏฺฐกํ วา มคฺคํ ภาเวนฺตสฺส
สหชาตาธิปตินา มคฺคาธิปติโน. ฉนฺทเชฏฺฐกํ ปน จิตฺตเชฏฺฐกํ วา ภาเวนฺตสฺส
นวตฺตพฺพารมฺมณา นาม โหนฺติ.
     อตีตานิ ปน ขนฺธธาตุอายตนานิ อารพฺภ รชฺชนฺตสฺส ทุสฺสนฺตสฺส
มุยฺหนฺตสฺส สํวรนฺตสฺส ปริคฺคหํ ปฏฺฐเปนฺตสฺส อตีตารมฺมณา โหนฺติ, อนาคตานิ
อารพฺภ อนาคตารมฺมณา โหนฺติ, ปจฺจุปฺปนฺนานิ อารพฺภ ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณา
โหนฺติ. ปญฺญตฺตึ วา นิพฺพานํ วา ปจฺจเวกฺขนฺตสฺส นวตฺตพฺพารมฺมณา
โหนฺติ.
     ตถา อตฺตโน ขนฺธธาตุอายตนานิ อารพฺภ รชฺชนฺตสฺส ทุสฺสนฺตสฺส
มุยฺหนฺตสฺส สํวรนฺตสฺส ปริคฺคหํ ปฏฺฐเปนฺตสฺส อชฺฌตฺตารมฺมณา โหนฺติ,
ปเรสํ ขนฺธธาตุอายตนานิ อารพฺภ เอวํ ปวตฺเตนฺตสฺส พหิทฺธารมฺมณา,
@เชิงอรรถ: ๑ สงฺคณี. อ. ๑/๙๘๕/๔๐๓
ปณฺณตฺตินิพฺพานปจฺจเวกฺขณกาเลปิ พหิทฺธารมฺมณาเยว, กาเลน อชฺฌตฺตํ กาเลน
พหิทฺธา ธมฺเมสุ เอวํ ปวตฺเตนฺตสฺส อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณา. อากิญฺจญฺญายตนกาเล
นวตฺตพฺพารมฺมณาติ เวทิตพฺพา.
     อิติ ภควา อิมํ ขนฺธวิภงฺคํ สุตฺตนฺตภาชนียาทิวเสน ตโย ปริวฏฺเฏ
นีหริตฺวา ภาเชนฺโต ทสฺเสสิ. ตีสุปิ หิ ปริวฏฺเฏสุ เอโกเอว ๑- ปริจฺเฉโท.
รูปกฺขนฺโธ หิ สพฺพตฺถ กามาวจโรเยว, จตฺตาโร ขนฺธา จตุภูมิกา
โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกา กถิตาติ.
                  ปญฺหาปุจฺฉกวณฺณนา   นิฏฺฐิตา.
                  สมฺโมหวิโนทนิยา    วิภงฺคฏฺฐกถาย
                  ขนฺธวิภงฺควณฺณนา    นิฏฺฐิตา.
                        -----------------
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เอโกว

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้า ๔๗-๔๙.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=1092&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=1092&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=84
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=1499
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=1444
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=1444
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_35