ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ ภาษาบาลีอักษรไทย วิภงฺค.อ. (สมฺโมห.)

                         ๒. ทุกนิทฺเทสวณฺณนา
     [๘๙๑] ทุเกสุ โกธนิทฺเทสาทโย เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพา.
เหฏฺฐา อนาคเตสุ ปน อุปนาหนิทฺเทสาทีสุ ปุพฺพกาลํ โกธํ อุปนยฺหตีติ
อปรกาลโกโธ อุปนาโห นาม. อุปนยฺหนากาโร อุปนยฺหนา. อุปนยฺหิตสฺส
ภาโว อุปนยฺหิตตฺตํ. อฏฺฐปนาติ ปฐมุปฺปนฺนสฺส อนนฺตรฏฺฐปนา มริยาทฏฺฐปนา
วา. ฐปนาติ ปกติฐปนา. สณฺฐปนาติ สพฺพโตภาเคน ปุนปฺปุนํ อาฆาตฏฺฐปนา.
อนุสํสนฺทนาติ ปฐมุปฺปนฺเนน โกเธน สทฺธึ อนฺตรํ อทสฺเสตฺวา เอกีภาวกรณํ. ๓-
อนุปฺปพนฺธนาติ ปุริเมน สทฺธึ ปจฺฉิมสฺส ฆฏนา. ทฬฺหีกมฺมนฺติ ถิรกรณํ.
อยํ วุจฺจตีติ อยํ อุปนทฺธนลกฺขโณ เวรํ อปฺปฏินิสฺสชฺชนรโส อุปนาโหติ
วุจฺจติ, เยน สมนฺนาคโต ปุคฺคโล เวรํ นิสฺสชฺชิตุํ น สกฺโกติ, "เอวํ นาม
มํ เอส วตฺตุํ อนนุจฺฉวิโก"ติ อปราปรํ อนุพนฺธติ, อาทิตฺตปูติอลาตํ วิย
ชลเตว, โธวิยมานํ อจฺฉจมฺมํ วิย วสาเตลมกฺขิตปิโลติกา วิย จ น ปริสุชฺฌติ.
@เชิงอรรถ:  ม. อนวญฺญตฺติภาวปตฺถนาย      ฉ.ม. อุปฺปชฺชนวิตกฺโก
@ ฉ.ม. เอกีภาวกรณา
     [๘๙๒] มกฺขนภาววเสน มกฺโข, ปรคุณมกฺขนาย ปวตฺเตนฺโตปิ อตฺตโน
การกํ ๑- คูถปหรณกํ คูโถ วิย ปฐมตรํ มกฺเขตีติ อตฺโถ. ตโต ปรา เทฺว
อาการภาวนิทฺเทสา. นิฏฺฐุรภาโว นิฏฺฐุริยํ, "ตํ นิสฺสาย เอตฺตกมฺปิ นตฺถี"ติ
เขฬปาตนนฺติ อตฺโถ. นิฏฺฐุริยกมฺมนฺติ นิฏฺฐุริยกรณํ. คหฏฺโฐ วา หิ คหฏฺฐํ
ภิกฺขุ วา ภิกฺขุํ นิสฺสาย วสนฺโต อปฺปมตฺตเกเนว กุชฺฌิตฺวา "ตํ นิสฺสาย
เอตฺตกมฺปิ นตฺถี"ติ เขฬํ ปาเตตฺวา ปาเทน มทฺทนฺโต วิย นิฏฺฐุริยํ นาม
กโรติ, ตสฺส ตํ กมฺมํ นิฏฺฐุริยกมฺมนฺติ วุจฺจติ. ลกฺขณาทิโต ปเนส
ปรคุณมกฺขนลกฺขโณ มกฺโข, เตสํ วินาสนรโส, ปเรน สุกตานํ กิริยานํ
อวจฺฉาทนปจฺจุปฏฺฐาโน.
     ปลาสตีติ ปลาโส, ปรสฺส คุเณ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน คุเณหิ สมํ กโรตีติ
อตฺโถ. ปลาสสฺส อายนา ปลาสายนา.  ปลาโส จ โส อตฺตโน ชยาหรณโต
อาหาโร จาติ ปลาสาหาโร. วิวาทฏฺฐานนฺติ วิวาทการณํ. ยุคคฺคาโหติ สมธุรคฺคหณํ.
อปฺปฏินิสฺสคฺโคติ อตฺตนา คหิตสฺส อปฺปฏินิสฺสชฺชนํ. ลกฺขณาทิโต ปเนส
ยุคคฺคาหลกฺขโณ ปลาโส, ปรคุเณหิ อตฺตโน  คุณานํ สมกรณรโส, ปเรสํ
คุณปฺปมาเณน อุปฏฺฐานปจฺจุปฏฺฐาโน. ปลาสี หิ ปุคฺคโล ทุติยสฺส ธุรํ น
เทติ, สมํ ปสาเรตฺวา ติฏฺฐติ. สากจฺฉมณฺฑเล อญฺเญน ภิกฺขุนา พหูสุ สุตฺเตสุ
จ การเณสุ จ อาภเตสุปิ "ตว จ มม จ วาเท กินฺนาม นานากรณํ, นนุ
มชฺเฌ ภินฺนํ สุวณฺณํ วิย เอกสทิสเมว อมฺหากํ วจนนฺ"ติ สมํ ปสาเรตฺวา ๒-
วทติ. อิสฺสามจฺฉริยนิทฺเทสา วุตฺตตฺถาเอว.
     [๘๙๔] มายานิทฺเทเส วาจํ ภาสตีติ ชานํเยว "ปณฺณตฺตึ วีติกฺกมนฺตา
ภิกฺขู ภาริยํ กโรนฺติ, อมฺหากํ ปน วีติกฺกมฏฺฐานํ นาม นตฺถี"ติ อุปสนฺโต
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. การณํ        ฉ.ม. "สมํ ปสาเรตฺวา"ติ ปาโฐ น ทิสฺสติ
วิย ภาสติ. กาเยน ปรกฺกมตีติ "มยา กตํ อิทํ ปาปกมฺมํ มา เกจิ ชานึสู"ติ
กาเยน วตฺตํ กโรติ. วิชฺชมานโทสปฏิจฺฉาทนโต จกฺขุโมหนมายา วิยาติ มายา.
มายาวิโน ภาโว มายาวิตา. กตฺวา ปาปํ ปุน ปฏิจฺฉาทนโต อติจฺจ อาสรนฺติ
เอตาย สตฺตาติ อจฺจาสรา. กายวาจากิริยา หิ อญฺญถา ทสฺสนโต วญฺเจตีติ
วญฺจนา. เอตาย สตฺตา นิกโรนฺตีติ นิกติ, มิจฺฉา กโรนฺตีติ อตฺโถ. "นาหํ
เอวํ กโรมี"ติ ปาปานํ วิกฺขิปนโต วิกิรณา. "นาหํ เอวํ กโรมี"ติ ปริวชฺชนโต
ปริหรณา. กายาทีหิ สํวรณโต คูหนา. สพฺพโตภาเคน คูหนา ปริคูหนา.
ติณปณฺเณหิ วิย คูถํ กายวจีกมฺเมหิ ปาปํ ฉาเทตีติ ฉาทนา. สพฺพโตภาเคน
ฉาทนา ปฏิจฺฉาทนา. น อุตฺตานํ กตฺวา ทสฺเสตีติ อนุตฺตานีกมฺมํ. น ปากฏํ
กตฺวา ทสฺเสตีติ อนาวิกมฺมํ. สุฏฺฐุ ฉาทนา โวจฺฉาทนา. กตปฏิจฺฉาทนวเสน
ปุนปิ ปาปสฺส กรณโต ปาปกิริยา. อยํ วุจฺจตีติ อยํ กตปฏิจฺฉาทนลกฺขณา
มายา นาม วุจฺจติ, ยาย สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ภสฺมาปฏิจฺฉนฺโน วิย องฺคาโร
อุทกปฏิจฺฉนฺโน วิย ขาณุ ปิโลติกาปลิเวฐิตํ จ สตฺถํ โหติ.
     สาเถยฺยนิทฺเทเส สโถติ อสนฺตคุณปริทีปนโต น สมฺมา ภาสิตา. สพฺพโตภาเคน สโถ
ปริสโถ. ยํ ตตฺถาติ ยํ ตสฺมึ ปุคฺคเล. สถนฺติ อสนฺตคุณทีปนํ เกราฏิยํ. สถตาติ
สถากาโร. กกฺขฬตาติ ปทุมนาฬิสฺส วิย อปรามสนกฺขโม ขรผรุสภาโว. กกฺขฬิยนฺติปิ
  ตสฺเสว เววจนํ. ปริกฺขตฺตตา ปาริกฺขตฺติยนฺติ ปททฺวเยน นิขณิตฺวา ฐปิตํ วิย
ทฬฺหเกราฏิยํ วุตฺตํ. อิทํ วุจฺจตีติ อิทํ อตฺตโน อวิชฺชมานคุณปฺปกาสนลกฺขณํ
สาเถยฺยํ นาม วุจฺจติ, เยน สมนฺนาคตสฺส ปุคฺคลสฺส กุจฺฉึ  วา ปิฏฺฐึ วา
ชานิตุํ น สกฺกา.
             วาเมน สูกโร โหติ   ทกฺขิเณน อชามิโค
             สเรน เนลโก โหติ   วิสาเณน ชรคฺคโวติ
เอวํ วุตฺตยกฺขสูกรสทิโส โหติ. อวิชฺชาทินิทฺเทสา วุตฺตตฺถาเอว.
     [๙๐๒] อนชฺชวนิทเทเส อนชฺชโวติ อนุชุตากาโร. อนชฺชวภาโว
อนชฺชวตา. ชิมฺหตาติ จนฺทวงฺกตา. วงฺกตาติ โคมุตฺตวงฺกตา. กุฏิลตาติ
นงฺคลโกฏิวงฺกตา. สพฺเพหิปิ อิเมหิ ปเทหิ กายวจีจิตฺตวงฺกตาว กถิตา.
     อมทฺทวนิทฺเทเส น มุทุภาโว อมุทุตา. อมทฺทวากาโร อมทฺทวตา.
กกฺขฬภาโว กกฺขฬิยํ. มทฺทวกรสฺส สิเนหสฺส อภาวโต ผรุสภาโว ผารุสิยํ.
อนีจวุตฺติตาย อุชุกเมว ฐิตจิตฺตภาโว อุชุจิตฺตตา. ปุน อมุทุตาคหณํ ตสฺสา
วิเสสนตฺถํ "อมุทุตาสงฺขาตา อุชุจิตฺตตา, น อชฺชวสงฺขาตา อุชุจิตฺตตา"ติ.
     [๙๐๓] อกฺขนฺตินิทฺเทสาทโย ขนฺตินิทฺเทสาทิปฏิปกฺขโต เวทิตพฺพา.
     [๙๐๘] สญฺโญชนนิทฺเทเส อชฺฌตฺตนฺติ กามภโว. พหิทฺธาติ รูปารูปภโว.
กิญฺจาปิ หิ สตฺตา กามภเว อปฺปํ กาลํ วสนฺติ กปฺปสฺส จตุตฺถเมว โกฏฺฐาสํ,
อิตเรสุ ตีสุ โกฏฺฐาเสสุ กามภโว สุญฺโญ โหติ ตุจฺโฉ, รูปารูปภเว พหุกาลํ
วสนฺติ, ตถาปิ เตสํ ยสฺมา กามภเว จุติปฏิสนฺธิโย พหุกา โหนฺติ, อปฺปา
รูปารูปภเวสุ. ยตฺถ จ จุติปฏิสนฺธิโย พหุกา, ตตฺถ อาลโยปิ ปตฺถนาปิ
อภิลาโสปิ พหุ โหติ. ยตฺถ อปฺปา, ตตฺถ อปฺโป. ตสฺมา กามภโว อชฺฌตฺตํ
นาม ชาโต. รูปารูปภวา พหิทฺธา นาม. อิติ อชฺฌตฺตสงฺขาเต กามภเว
พนฺธนํ อชฺฌตฺตสญฺโญชนํ นาม, พหิทฺธาสงฺขาเตสุ รูปารูปภเวสุ พนฺธนํ
พหิทฺธาสญฺโญชนํ นาม. ตตฺถ เอเกกํ ปญฺจปญฺจวิธํ โหติ. เตน วุตฺตํ
"ปญฺโจรมฺภาคิยานิ ปญฺจุทฺธมฺภาคิยานี"ติ. ตตฺรายํ วจนตฺโถ:- โอรํ วุจฺจติ
กามธาตุ, ตตฺถ อุปปตฺตินิปฺผาทนโต ตํ โอรํ  ภชนฺตีติ โอรมฺภาคิยานิ. อุทฺธํ
วุจฺจติ รูปารูปธาตุ, ตตฺถ อุปปตฺตินิปฺผาทนโต ตํ อุทฺธํ ภชนฺตีติ
อุทฺธมฺภาคิยานีติ.
                       ทุกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้า ๕๓๒-๕๓๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=12520&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=12520&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=908              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=12174              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=9768              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=9768              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]