บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๕๔

๒. ปญฺหาปุจฺฉกวณฺณนา [๒๒๑] ปญฺหาปุจฺฉเก สพฺเพสมฺปิ อินฺทฺริยานํ กุสลาทิวิภาโค ปาลินยานุสาเรเนว เวทิตพฺโพ. [๒๒๓] อารมฺมณตฺติเกสุ ปน สตฺตินฺทฺริยา อนารมฺมณาติ จกฺขุโสตฆานชิวฺหากายอิตฺถีปุริสินฺทฺริยานิ สนฺธาย วุตฺตํ. ชีวิตินฺทฺริยํ ปน อรูปมิสฺสกตฺตา อิธ อนาคตํ. ^๑- ทฺวินฺทฺริยาติ เทฺว อินฺทฺริยา. สุขทุกฺขทฺวยํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. ตํ หิ เอกนฺตปริตฺตารมฺมณํ. โทมนสฺสินฺทฺริยํ สิยา ปริตฺตารมฺมณํ สิยา มหคฺคตารมฺมณนฺติ กามาวจรธมฺเม อารพฺภ ปวตฺติกาเล ปริตฺตารมฺมณํ โหติ, รูปาวจรารูปาวจเร ปน อารพฺภ ปวตฺติกาเล มหคฺคตารมฺมณํ, ปณฺณตฺตึ อารพฺภ ปวตฺติกาเล นวตฺตพฺพารมฺมณํ. นวินฺทฺริยา สิยา ปริตฺตารมฺมณาติ มนินฺทฺริยชีวิตินฺทฺริยโสมนสฺสินฺทฺริยอุเปกฺขินฺทฺริยานิ เจว สทฺธาทิปญฺจกญฺจ สนฺธาย อิทํ วุตฺตํ. ชีวิตินฺทฺริยญฺหิ รูปมิสฺสกตฺตา อนารมฺมเณสุ รูปธมฺเมสุ สงฺคหิตมฺปิ อรูปโกฏฺฐาเสน สิยาปกฺเข สงฺคหิตํ. จตฺตาริ อินฺทฺริยานีติ สุขทุกฺขโทมนสฺสอญฺญาตาวินฺทฺริยานิ. ตานิ หิ มคฺคารมฺมณตฺติเก น ภชนฺติ. มคฺคเหตุกนฺติ สหชาตเหตุ ํ สนฺธาย วุตฺตํ. วิริยวีมํสเชฏฺฐกกาเล สิยา มคฺคาธิปติ, ฉนฺทจิตฺตเชฏฺฐกกาเล สิยา นวตฺตพฺพา. ทสินฺทฺริยา สิยา อุปฺปนฺนา สียา อุปฺปาทิโนติ สตฺต รูปินฺทฺริยานิ ตีณิ จ วิปากินฺทฺริยานิ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. ทสินฺทฺริยานิ โทมนสฺเสน สทฺธึ เหฏฺฐา วุตฺตาเนว. ตตฺถ โทมนสฺสินฺทฺริยํ ปณฺณตฺตึ อารพฺภ ปวตฺติกาเล นวตฺตพฺพารมฺมณํ, เสสานิ นิพฺพานปจฺจเวกฺขณกาเลปิ. ตีณินฺทฺริยานิ พหิทฺธารมฺมณานีติ ตีณิ โลกุตฺตรินฺทฺริยานิ. จตฺตารีติ สุขทุกฺขโสมนสฺสโทมนสฺสานิ. ตานิ หิ อชฺฌตฺตธมฺเมปิ พหิทฺธาธมฺเมปิ อารพฺภ ปวตฺตนฺติ. อฏฺฐินฺทฺริยาติ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อนาภฏฺฐํ มนินฺทฺริยชีวิตินฺทฺริยอุเปกฺขินฺทฺริยานิ เจว สทฺธาทิปญฺจกญฺจ. ตตฺถ อากิญฺจญฺญายตนกาเล นวตฺตพฺพารมฺมณตา เวทิตพฺพา. อิติ อิมสฺมิมฺปิ ปญฺหาปุจฺฉเก ทสินฺทฺริยานิ กามาวจรานิ, ตีณิ โลกุตฺตรานิ, นว โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกาเนว กถิตานีติ อยมฺปิ อภิธมฺมภาชนีเยน สทฺธึ เอกปริจฺเฉโทว โหติ. อยํ ปน อินฺทฺริยวิภงฺโค เทฺว ปริวฏฺเฏ ^๑- นีหริตฺวา ภาเชตฺวา ทสฺสิโตติ. ปญฺหาปุจฺฉกวณฺณนา นิฏฺฐิตา. สมฺโมหวิโนทนิยา วิภงฺคฏฺฐกถาย อินฺทฺริยวิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา. ----------------- @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. เทฺวปริวฏฺฏํ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้า ๑๓๘-๑๓๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=3232&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=3232&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=242 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=3433 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=3348 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=3348 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_35