อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วิภงฺค.อ. (สมฺโมห.)

                        อพฺยากตนิทฺเทสวณฺณนา
     [๓๐๖] อพฺยากตํ เหฏฺา จิตฺตุปฺปาทกณฺเฑ ๒- อาคตปฏิปาฏิยาว วิภตฺตํ.
สพฺพวาเรสุ จ อวิชฺชามูลกา นยา ปรีหีนา. กสฺมา? อวิชฺชาฏฺาเน เปตพฺพสฺส
อภาวโต. กุสลจิตฺเตสุ หิ อวิชฺชาฏฺาเน เปตพฺพํ กุสลมูลํ อตฺถิ, จกฺขุ-
วิญฺาณาทีสุ นตฺถิ. สเหตุเกสุ ปน กิญฺจาปิ อตฺถิ, เอวํ สนฺเตปิ อิธ ปจฺฉินฺนตฺตา
ตตฺถ น คหิตํ, ปญฺจวิญฺาณโสเต โสตปติตาว หุตฺวา เทสนา กตาติ เวทิตพฺพา.
     วิเสสโต ปเนตฺถ จกฺขุวิญฺาณาทีสุ ตณฺหาฏฺานํ อุปาทานฏฺานํ จ
ปริหีนํ. กสฺมา? ตณฺหาฏฺานารหสฺส พลวธมฺมสฺส อภาวา อธิโมกฺขรหิตตฺตา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. นานตฺตสมฺภวโต        ๒ อภิ. ๓๔/๔๓๑/๑๒๐
จ. เสสาเหตุเกเสุ ปน ๑- ตณฺหาฏฺานเมว ปริหีนํ. สเหตุเกสุ ปสาทสพฺภาวโต
ตณฺหาฏฺาเน ปสาเทน ปทํ ปูริตํ. เอวเมตฺถ กุสลากุสลวิปาเกสุ จกฺขุ-
วิญฺาณาทีสุ สงฺขารวิญฺาณนามสฬายตนผสฺสเวทนามูลกา ฉ ฉ, เสสาเหตุเกสุ
อธิโมกฺขมูลเกน สทฺธึ สตฺต สตฺต, สเหตุเกสุ ปน ๑- ปสาทมูลเกน สทฺธึ
อฏฺ อฏฺ นยา เวทิตพฺพา.
     ตตฺถ จกฺขุวิญฺาณาทีสุปิ จตุนฺนมฺปิ จตุกฺกานํ อาทิวาโรว วุตฺโต.
ทุติยวาโร ปจจฺยวิเสสฏฺเน ลพฺภมาโนปิ น วุตฺโต, ตติยจตุตฺถวารา อสมฺภวโตเยว.
รูปมิสฺสกา หิ เต, น จ จกฺขุวิญฺาณาทีนิ รูปํ สมุฏฺาเปนฺติ. ยถา จ
ปมจตุกฺเก เทฺว วารา ลพฺภนฺติ, เอวํ เสสจตุกฺเกสุปิ. ตสฺมา ปมจตุกฺเก
ทุติยวาโร เสสจตุกฺเกสุ จ เทฺว เทฺว วารา อวุตฺตาปิ วุตฺตาว โหนฺตีติ
เวทิตพฺพา. เสสาเหตุกาพฺยากเต สพฺพจตุกฺเกสุ สพฺเพปิ วารา ลพฺภนฺติ, อิธ
ปจฺฉินฺนตฺตา ปน ปรโต น คหิตา. โสตปติตาว หุตฺวา เทสนา กตาติ. เสส-
สเหตุกวิปาเกสุปิ เอเสว นโย อญฺตฺร อรูปาวจรวิปากา. อรูปาวจรวิปากสฺมิญฺหิ
วารทฺวยเมว ลพฺภตีติ.
                        อพฺยากตนิทฺเทสวณฺณนา.
                            ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้า ๒๒๗-๒๒๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=5372&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=5372&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=372
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=5211
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=4701
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=4701
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_35