ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ ภาษาบาลีอักษรไทย วิภงฺค.อ. (สมฺโมห.)

                       ๒. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา
     [๗๒๕] ตตฺถ ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา โลกิยา, อตฺถปฏิสมฺภิทา โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกา.
สา หิ นิพฺพานารมฺมณมคฺคผลญาณานํ วเสน โลกุตฺตราปิ โหติ, อภิธมฺมภาชนียํ ๑-
กุสลากุสลวิปากกิริยานํ วเสน จตูหิ วาเรหิ วิภตฺตํ. ตตฺถ ยตฺตกานิ เหฏฺฐา
จิตฺตุปฺปาทกณฺเฑ ๒- กุสลจิตฺตานิ วิภตฺตานิ, เตสํ สพฺเพสมฺปิ วเสน เอเกกสฺมึ
จิตฺตนิทฺเทเส จตสฺโส จตสฺโส ปฏิสมฺภิทา วิภตฺตาติ เวทิตพฺพา. อกุสลจิตฺเตสุปิ
เอเสว นโย. วิปากกิริยาวาเรสุ วิปากกิริยานํ อตฺเถน สงฺคหิตตฺตา ธมฺมปฏิสมฺภิทํ
ฉฑฺเฑตฺวา เอเกกสฺมึ วิปากจิตฺเตปิ กิริยาจิตฺเตปิ ๓- ติสฺโส ติสฺโสว
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อภิธมฺมภาชนีเย    อภิ. ๓๔/๑/๒๑      ฉ.ม. วิปากจิตฺเต จ กิริยจิตฺเต จ
ปฏิสมฺภิทา วิภตฺตา. ปาลิ ปน มุขมตฺตเมว ทสฺเสตฺวา สงฺขิตฺตา, สา เหฏฺฐา
อาคตวิตฺถารวเสเนว เวทิตพฺพา.
     กสฺมา ปน ยถา กุสลากุสลวาเรสุ "เตสํ วิปาเก ญาณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา"ติ
วุตฺตํ, เอวมิธ "เยสํ ธมฺมานํ อิเม วิปากา, เตสุ ญาณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา"ติ
เอวํ น วุตฺตนฺติ? เหฏฺฐา วุตฺตตฺตา. ยเทวํ เตสํ วิปาเก ญาณํ อตฺถปฏิสมฺภิทาติ
เหฏฺฐา วุตฺตตฺตา อยํ อตฺถปฏิสมฺภิทาปิ อิธ น วตฺตพฺพา สิยาติ. โน น
วตฺตพฺพา. กสฺมา? เหฏฺฐา วิปากกิริยาจิตฺตุปฺปาทวเสน อวุตฺตตฺตา. กิริยาวาเร
จ เยสํ ธมฺมานํ อิเม กิริยาติ วจนเมว น ยุชฺชตีติ ทฺวีสุปิ อิเมสุ วาเรสุ
ติสฺโส ติสฺโสว ปฏิสมฺภิทา วิภตฺตา.
     ตตฺถ ยาย นิรุตฺตียา เตสํ ธมฺมานํ ปญฺญตฺติ โหตีติ ยาย นิรุตฺติยา
เตสํ ผสฺโส โหตีติอาทินา นเยน วุตฺตานํ ธมฺมานํ อยํ ผสฺโส, อยํ เวทนาติ
เอวํ ปญฺญตฺติ โหติ. ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป ญาณนฺติ ตสฺมึ อตฺเถ จ ธมฺเม
จ ปวตฺตมานาย ตสฺสา ธมฺมนิรุตฺติยา สภาวปญฺญตฺติยา อภิลาเป ญาณํ.
อภิลาปสทฺทํ อารมฺมณํ กตฺวา อุปฺปนฺนํ ญาณเมว อิธาปิ กถิตํ. เยน ญาเณนาติ
เยน ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาญาเณน. ตานิ ญาณานิ ชานาตีติ อิตรานิ ตีณิ
ปฏิสมฺภิทาญาณานิ ชานาติ.
     อิทานิ ยถา ยํ ญาณํ ตานิ ญาณานิ ชานาติ, ตถา ตสฺส เตสุ ปวตฺตึ
ทสฺเสตุํ อิมานิ ญาณานิ อิทมตฺถโชตกานีติ วุตฺตํ. ตตฺถ อิทมตฺถโชตกานีติ
อิมสฺส อตฺถสฺส โชตกานิ ปกาสกานิ, อิมํ นาม อตฺถํ โชเตนฺติ ปกาเสนฺติ
ปริจฺฉินฺทนฺตีติ อตฺโถ. อิติ ญาเณสุ ญาณนฺติ อิมินา อากาเรน ปวตฺตํ ตีสุ
ญาเณสุ ญาณํ ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา นาม.
     ตตฺถ กิญฺจาปิ อยํ ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา "อิมิสฺสา อิทํ กิจฺจํ, อิมิสฺสา
อิทํ กิจฺจนฺ"ติ อิตราสํ ปฏิสมฺภิทานํ กิจฺจํ ชานาติ, สยมฺปน ตาสํ กิจฺจํ กาตุํ
น สกฺโกติ พหุสฺสุตธมฺมกถิโก วิย อปฺปสฺสุตธมฺมกถิกสฺส. เทฺว กิร ภิกฺขู เอโก
พหุสฺสุโต เอโก อปฺปสฺสุโต. เต เอกโตว เอกํ ธมฺมกถามคฺคํ อุคฺคณฺหึสุ. ตตฺถ
อปฺปสฺสุโต สรสมฺปนฺโน อโหสิ, อิตโร มนฺทสฺสโร. เตสุ อปฺปสฺสุโต คตคตฏฺฐาเน
อตฺตโน สรสมฺปตฺติยา สกลปริสํ โขเภตฺวา ธมฺมํ กเถสิ. ธมฺมํ สุณมานา
หฏฺฐตุฏฺฐมานสา หุตฺวา "ยถา เอส ธมฺมํ กเถสิ, เอโก ติปิฏกธโร มญฺเญ
ภวิสฺสตี"ติ วทนฺติ. พหุสฺสุตภิกฺขุ ปน "ธมฺมสฺสวเน ชานิสฺสถ `อยํ ติปิฏกธโร
วา โน วา"ติ อาห. โส กิญฺจาปิ เอวมาห, ยถา ปน โส สกลปริสํ โขเภตฺวา
ธมฺมํ กเถตุํ สกฺโกติ, เอวมสฺส กถนสมตฺถตา นตฺถิ. ตตฺถ กิญฺจาปิ
ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา พหุสฺสุโต วิย อปฺปสฺสุตสฺส อิตราสํ กิจฺจํ ชานาติ, สยํ
ปน ตํ กิจฺจํ กาตุํ น สกฺโกตีติ เวทิตพฺพํ. เสสเมตฺถ ๑- อุตฺตานตฺถเมว.
     [๗๔๖] เอวํ กุสลจิตฺตุปฺปาทาทิวเสน ปฏิสมฺภิทา วิภชิตฺวา อิทานิ ตาสํ
อุปฺปตฺติฏฺฐานภูตํ เขตฺตํ ทสฺเสตุํ ปุน จตสฺโส ปฏิสมฺภิทาติอาทิมาห. ตตฺถ ติสฺโส
ปฏิสมฺภิทา กามาวจรกุสลโต จตูสุ ญาณสมฺปยุตฺเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสูติ อิทํ เสกฺขานํ
วเสน วุตฺตํ. เตสมฺปิ หิ ธมฺมปจฺจเวกฺขณกาเล เหฏฺฐา วุตฺตํ ปญฺจปฺปการํ ธมฺมํ
อารมฺมณํ กตฺวา จตูสุ ญาณสมฺปยุตฺตกุสลจิตฺเตสุ ธมฺมปฏิสมฺภิทา อุปฺปชฺชติ.
ตถา นิรุตฺติปจฺจเวกฺขณกาเล สทฺทํ อารมฺมณํ กตฺวา นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา,
ญาณปจฺจเวกฺขณกาเล สพฺพตฺถกญาณํ อารมฺมณํ กตฺวา ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาติ.
     กิริยโต จตูสูติ อิทํ ปน อเสกฺขานํ วเสน วุตฺตํ. เตสญฺหิ
ธมฺมปจฺจเวกฺขณกาเล เหฏฺฐา วุตฺตํ ปญฺจปฺปการํ ธมฺมํ อารมฺมณํ กตฺวา
จตูสุ ญาณสมฺปยุตฺตกิริยาจิตฺเตสุ ธมฺมปฏิสมฺภิทา อุปฺปชฺชติ. ตถา
นิรุตฺติปจฺจเวกฺขณกาเล สทฺทํ อารมฺมณํ กตฺวา นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา,
ญาณปจฺจเวกฺขณกาเล สพฺพตฺถกญาณํ อารมฺมณํ กตฺวา ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. เสสํ
     อตฺถปฏิสมฺภิทา เอเตสุ เจว อุปฺปชฺชตีติ อิทํ ปน เสกฺขาเสกฺขานํ
วเสน วุตฺตํ. ตถา หิ เสกฺขานํ อตฺถปจฺจเวกฺขณกาเล เหฏฺฐา วุตฺตปฺปเภทํ
อตฺถํ อารมฺมณํ กตฺวา จตูสุ ญาณสมฺปยุตฺตกุสลจิตฺเตสุ อยํ อุปฺปชฺชติ, มคฺคผลกาเล
จ มคฺคผเลสุ. อเสกฺขสฺส ปนตฺถํ ปจฺจเวกฺขณกาเล เหฏฺฐา วุตฺตปฺปเภทเมว
อตฺถํ อารมฺมณํ กตฺวา จตูสุ ญาณสมฺปยุตฺตกิริยาจิตฺเตสุ อุปฺปชฺชติ,
ผลกาเล จ อุปริเม สามญฺญผเลติ เอวเมตา เสกฺขาเสกฺขานํ อุปฺปชฺชมานา
อิมาสุ ภูมีสุ อุปฺปชฺชนฺตีติ ภูมิทสฺสนตฺถํ อยํ นโย ทสฺสิโตติ.
                     อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้า ๔๑๘-๔๒๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=9890&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=9890&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=784              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=10143              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=8078              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=8078              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]