อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                         อนุโลมปจฺจนียวณฺณนา
    [๕๕๐] อนุโลมปจฺจนีเย "เหตุยา สตฺต, อารมฺมเณ นวา"ติ เอวํ อนุโลเม
"นเหตุยา ปณฺณรส, นารมฺมเณ ปณฺณรสา"ติ เอวํ ปจฺจนีเย จ ลทฺธคณเนสุ
ปจฺจเยสุ โย โย ปจฺจโย อนุโลมโต ิโต, ตสฺส ตสฺส อนุโลเม ลทฺธวาเรหิ
สทฺธึ เย ปจฺจนียโต ิตสฺส ปจฺจนีเย ลทฺธวาเรสุ สทิสวารา, เตสํ วเสน
คณนา เวทิตพฺพา. อนุโลมสฺมิญฺหิ เหตุปจฺจเย "เหตุยา สตฺตา"ติ สตฺต วารา
ลทฺธา, ปจฺจนีเย นารมฺมณปจฺจเย "นารมฺมเณ ปณฺณรสา"ติ ปณฺณรส ลทฺธา.
เตสุ เย เหตุยา สตฺต วุตฺตา, เตหิ สทฺธึ นารมฺมเณ วุตฺเตสุ ปณฺณรสสุ
"กุสโล กุสลสฺส, อพฺยากตสฺส, กุสลาพฺยากตสฺส, อกุสโล อกุสลสฺส, อพฺยากตสฺส,
อกุสลาพฺยากตสฺส, อพฺยากโต อพฺยากตสฺสา"ติ อิเม สตฺต สทิสา, เต สนฺธาย
เหตุปจฺจยา นารมฺมเณ สตฺตาติ วุตฺตํ. นาธิปติยา สตฺตาติอาทีสุปิ เอเสว นโย.
     นสหชาตสฺส ปน เหตุปจฺจยสฺส อภาวา นสหชาเต เอโกปิ น ลพฺภติ,
ตสฺมา เตน สทฺธึ โยชนา น กตาติ. ๑- นอญฺมญฺเ กุสลาทโย ตโย
รูปาพฺยากตสฺส ลพฺภนฺติ, เต สนฺธาย ตีณีติ วุตฺตํ. ตถา นสมฺปยุตฺเต. นวิปฺปยุตฺเต
ปน กุสโล ๒- กุสลสฺส, อกุสโล ๓- อกุสลสฺส, อพฺยากโต ๔- อพฺยากตสฺสาติ
อรูปธมฺมวเสน ตีณิ เวทิตพฺพานิ. นนิสฺสยโนอตฺถิโนอวิคตา นสหชาโต วิย
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. น กตา   ๒ ฉ.ม. กุสลํ   ๓ ฉ.ม. อกุสลํ   ๔ ฉ.ม. อพฺยากตํ
น ลพฺภนฺติเยวาติ เตหิปิ สทฺธึ โยชนา น กตา. เอวเมตฺถ สตฺต ตีณีติ
เทฺวเยว ปริจฺเฉทา, ๑- เตสํ วเสน อูนตรคณเนน สทฺธึ อติเรกคณนสฺสาปิ
คณนํ ปริหาเปตฺวา ปจฺจยฆฏเนสุ คณนา เวทิตพฺพา.
    [๕๕๑] ตตฺถ เหตุสหชาตนิสฺสยอตฺถิอวิคตนฺติ นารมฺมเณ สตฺตาติ กุสโล
ธมฺโม กุสลสฺส ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย, สหชาตนิสฺสยอตฺถิอวิคตปจฺจเยน
ปจฺจโย, นารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย. กุสโล เหตุ ๒- สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ
เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย, สหชาตนิสฺสยอตฺถิอวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย, นารมฺมณปจฺจเยน
ปจฺจโยติ อิมินา นเยน สตฺต วารา อุทฺธริตพฺพา. นาธิปติยา สตฺตาติอาทีสุปิ
เอเสว นโย. ทุติยฆฏเน อญฺมญฺสฺส ปวิฏฺตฺตา เปตฺวา นสมฺปยุตฺตํ
เสเสสุ ตีณีติ วุตฺตํ. นสมฺปยุตฺเต ปน อญฺมญฺวิปฺปยุตฺตํ ปฏิสนฺธินามรูปํ
สนฺธาย เอกนฺติ วุตฺตํ. อญฺมญฺปจฺจโย เจตฺถ อนุโลมฆฏเน ปวิฏฺตฺตา
ปจฺจนียโต น ลพฺภติ, ตสฺมา "นอญฺมญฺเ"ติ น วุตฺตํ. ยถา เจตฺถ, เอวํ
เสสฆฏเนสุปิ ปวิฏฺปจฺจยา ปจฺจนียโต น ลพฺภนฺตีติ น วุตฺตา. ตติยฆฏเน
สมฺปยุตฺตสฺส ปวิฏฺตฺตา สพฺพตฺถ ตีณิเยว. จตุตฺถฆฏเน วิปฺปยุตฺตสฺส ปวิฏฺตฺตา
ตีณิ กุสลาทีนิ จิตฺตสมุฏฺานรูปสฺส. ปญฺจเม วิปากสฺส ปวิฏฺตฺตา สพฺพตฺถ
เอกํ อพฺยากเตน อพฺยากตํ. อิโต ปเรสุปิ วิปากสมฺปยุตฺเตสุ เอเสว นโย.
    [๕๕๒] เหตุสหชาตนิสฺสยอินฺทฺริยมคฺคอตฺถิอวิคตนฺติ นารมฺมเณ จตฺตารีติ
กุสโล กุสลสฺส, กุสโล อพฺยากตสฺส, กุสโล กุสลาพฺยากตสฺส, อพฺยากโต
อพฺยากตสฺสาติ อิเมสํ วเสน เวทิตพฺพานิ. เสเสสุปิ เอเสว นโย. นอญฺมญฺเ
เทฺวติ ๓- กุสโล กุสลาพฺยากตสฺส, อพฺยากโต อพฺยากตสฺส. ๓- ปรโต ทฺวีสุปิ
เอเสว นโย. อิมินา อุปาเยน สพฺพฆฏเนสุ ลพฺภมานวเสน คณนา เวทิตพฺพา.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. คณนปริจฺเฉทา   ๒ ฉ.ม. กุสลา เหตู
@๓-๓ ฉ.ม. กุสโล อพฺยากตสฺส, ตถา อพฺยากโต
สพฺพานิปิ เจตานิ อิมสฺมึ อนุโลมปจฺจนีเย สหชาตวเสน เจว ปกิณฺณกวเสน
จ ปณฺณรสาธิกานิ จตฺตาริ ฆฏนสตานิ วุตฺตานิ. เตสุ ตสฺมึ ตสฺมึ ฆฏเน
เย อนุโลมโต ิตา ปจฺจยา, เตสํ เอโกปิ ปจฺจนียโต น ลพฺภติ. เหตุมูลเก
เจตฺถ ปมฆฏเน อนุโลมโต ปญฺจนฺนํ ปจฺจยานํ ิตตฺตา ปจฺจนียโต เอกูนวีสติ
ปจฺจยา อาคตา, เอวํ เสเสสุปิ อนุโลมโต ิตาวเสสา ปจฺจนียโต อาคตา.
อนุโลมโต เจตฺถ พหูสุปิ ปจฺจเยสุ ๑- ปจฺจนียโต เอเกโกว อาคโตติ เวทิตพฺโพ.
ยถา จ เหตุมูลเก, เอวํ อารมฺมณาทิมูลเกสุปิ สพฺพเมตํ วิธานํ ยถานุรูปโต
เวทิตพฺพนฺติ.
                     อนุโลมปจฺจนียวณฺณนา นิฏฺิตา.
                           ----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๕๔๘-๕๕๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=12387&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=12387&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=40&i=752
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=40&A=8903
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=40&A=5024
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=40&A=5024
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_40