ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                         ๒. ทุกนิทฺเทสวณฺณนา
     [๔๕] ทุกนิทฺเทเส โกธโนติ กุชฺฌนสีโล มหาโกโธ. เอวํ ปุคฺคลํ
ปุจฺฉิตฺวาปิ ธมฺเมเนว ปุคฺคลํ ทสฺเสตุํ ตตฺถ กตโม โกโธติอาทิมาห.
อุปนาหีนิทฺเทสาทีสุปิ เอเสว นโย. โกโธ กุชฺฌนาติอาทีนิ เหฏฺฐา วุตฺตตฺถาเนว.
ตถา อุปนาหีนิทฺเทสาทีสุ ปุพฺพกาลํ โกโธติอาทีนิ. อยํ โกโธ อปฺปหีโนติ อยํ
เอตฺตโก โกโธ วิกฺขมฺภนปฺปหาเนน วา ตทงฺคปฺปหาเนน วา สมุจฺเฉทปฺปหาเนน
วา อปฺปหีโน. ปรโต อุปนาหาทีสุปิ เอเสว นโย.
     [๕๓] อหิริกนิทฺเทสาทีสุ อิมินา อหิริเกนาติ อิมินา เอวมฺปกาเรน
อหิริกธมฺเมน สมนฺนาคโต. อิมินา อโนตฺตปฺเปนาติอาทีสุปิ เอเสว นโย.
     [๖๓] อชฺฌตฺตสญฺโญชโนติ  อชฺฌตฺตพนฺธโน. พหิทฺธาสญฺโญชโนติ
พหิทฺธาพนฺธโน. เต อุโภปิ วจฺฉกสาลูปมาย ทีเปตพฺพา:- วจฺฉกสาลายญฺหิ
อนฺโต พทฺโธ อนฺโตเยว สยิตวจฺฉโก วิย อิธ ฐิตโสตาปนฺนสกทาคามิโน. เตสญฺหิ
พนฺธนมฺปิ อิเธว, สยมฺปิ อิเธว. อนฺโต พทฺโธ ปน พหิ สยิตวจฺฉโก วิย
รูปารูปภเว โสตาปนฺนสกทาคามิโน. เตสญฺหิ พนฺธนเมว อิธ, สยมฺปน พฺรหฺม-
โลเก ฐิตา. พหิ พทฺโธ พหิ สยิตวจฺฉโก วิย รูปารูปภเว อนาคามี. ตสฺส
หิ พนฺธนมฺปิ พหิทฺธา, สยมฺปิ พหิทฺธาว. พหิ พทฺโธ ปน อนฺโต สยิตวจฺฉโก
วิย อิธฏฺฐิตานาคามี. ๑- ตสฺส หิ พนฺธนํ รูปารูปภเวสุ, สยมฺปน อิธ ฐิโต.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อิธฏฺฐกอนาคามี
     [๖๕] อกฺโกธนนิทฺเทสาทีสุ ปหีโนติ วิกฺขมฺภนปฺปหาเนน ตทงฺคปฺปหาเนน
สมุจฺเฉทปฺปหาเนน วา ปหีโน.
     [๘๓] ทุลฺลภนิทฺเทเส ทุลฺลภาติ น สุลภา. ปุพฺพการีติ ปฐมเมว การโก.
กตเวทีติ กตํ เวเทติ, วิทิตํ ปากฏํ กโรติ. เต อาคาริยานาคาริเยหิ ทีเปตพฺพา:-
อาคาริเยสุ หิ มาตาปิตโร ปุพฺพการิโน นาม, ปุตฺตธีตโร ปน มาตาปิตโร
ปฏิชคฺคนฺตา อภิวาทนาทีนิ จ ๑- เตสํ กุรุมานา กตเวทิโน นาม. อนาคาริเยสุ
อาจริยุปชฺฌายา ปุพฺพการิโน นาม, อนฺเตวาสิกสทฺธิวิหาริกา อาจริยุปชฺฌาเย
ปฏิชคฺคนฺตา อภิวาทนาทีนิ จ ๑- เตสํ กุรุมานา กตเวทิโน นาม. เตสํ
อาวิภาวนตฺถาย ๒- อุปชฺฌายโปสกโสณตฺเถราทีนํ วตฺถูนิ กเถตพฺพานิ.
     อปโร นโย:- ปเรน อกเตเยว อุปกาเร อตฺตนิ กตํ อุปการํ
อนเปกฺขิตฺวา การโก ปุพฺพการี เสยฺยถาปิ มาตาปิตโร เจว อาจริยุปชฺฌายา จ,
โส ทุลฺลโภ สตฺตานํ ตณฺหาภิภูตตฺตา. ปเรน กตสฺส อุปการสฺส อนุรูปปฺปวตฺตึ
อตฺตนิ กตํ อุปการํ อุปการโต ชานนฺโต เวทิยนฺโต กตญฺญูกตเวที เสยฺยถาปิ
มาตาปิตุอาจริยุปชฺฌาเยสุ สมฺมาปฏิปนฺโน, โสปิ ทุลฺลโภ สตฺตานํ อวิชฺชาภิภูตตฺตา.
     อปิจ อการณวจฺฉโล ปุพฺพการี, สการณวจฺฉโล กตญฺญูกตเวที. "กริสฺสติ
เม"ติ เอวมาทิการณนิรเปกฺขกิริโย ปุพฺพการี. "กริสฺสติ เม"ติ เอวมาทิ-
การณสาเปกฺขกิริโย กตญฺญูกตเวที. ตโมโชติปรายโน ปุพฺพการี, โชติโชติปรายโน
กตญฺญูกตเวที. เทเสตา ปุพฺพการี, ปฏิปชฺชิตา กตญฺญูกตเวที. สเทวเก โลเก
อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ปุพฺพการี, อริยสาวโก กตญฺญูกตเวทีติ. ทุกนิปาตฏฺฐ-
กถายมฺปน "ปุพฺพการีติ ปฐมํ อุปการสฺส การโก, กตญฺญูกตเวทีติ เตน กตํ
ญตฺวา ปจฺฉา การโก. เตสุ ปุพฺพการี `อิณํ เทมี'ติ สญฺญํ กโรติ, ปจฺฉา
การโก `อิณํ ชีราเปมี'ติ สญฺญํ กโรตี"ติ เอตฺตกเมว วุตฺตํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ   ฉ.ม. อาวิภาวตฺถาย
     [๘๔] ทุตฺตปฺปยนิทฺเทเส ทุตฺตปฺปยาติ อตปฺปยา, น สกฺกา เกนจิ
ตปฺเปตุํ. โย หิ อุปฏฺฐากกุลํ วา ญาติกุลํ วา นิสฺสาย วสมาโน จีวเร
ชิณฺเณ เตหิ ทินฺนํ จีวรํ นิกฺขิปติ, น ปริภุญฺชติ, ปุนปฺปุนํ ทินฺนมฺปิ คเหตฺวา
นิกฺขิปเตว, โย จ เตเนว นเยน ลทฺธํ ลทฺธํ วิสฺสชฺเชติ, ปรสฺส เทติ,
ปุนปฺปุนํ ลทฺธมฺปิ ตเถว กโรติ. อิเม เทฺว ปุคฺคลา สกเฏหิ ปจฺจเย อุปเนนฺเตน
ตปฺเปตุํ น สกฺกาติ ทุตฺตปฺปยา นาม.
     [๘๕] สุตปฺปยนิทฺเทเส น วิสฺสชฺเชตีติ อตฺตโน อกตฺวา ปรสฺส น เทติ,
อติเรเก ปน สติ น นิกฺขิปติ, ปรสฺส เทติ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- โย ปน
ภิกฺขุ อุปฏฺฐากกุลา วา ญาติกุลา วา ชิณฺณจีวโร สาฏกํ ลภิตฺวา จีวรํ กตฺวา
ปริภุญฺชติ, น นิกฺขิปติ, อคฺคฬํ ทตฺวา ปารุปนฺโตปิ ปุน ทิยฺยมาเน สหสา
น ปฏิคฺคณฺหาติ, โย จ ลทฺธํ ลทฺธํ อตฺตนา ปริภุญฺชติ, ปเรสํ น เทติ,
อิเม เทฺวปิ สุเขน สกฺกา ตปฺเปตุนฺติ สุตปฺปยา นาม. ๑-
     [๘๖] อาสวาติ กิเลสา. น กุกฺกุจฺจายิตพฺพํ กุกฺกุจฺจายตีติ น กุกฺกุจฺจา-
ยิตพฺพยุตฺตกํ กุกฺกุจฺจายติ, สูกรมํสํ ลภิตฺวา อจฺฉมํสนฺติ กุกฺกุจฺจายติ,
มิคมํสํ ลภิตฺวา ทีปิมํสนฺติ กุกฺกุจฺจายติ, กาเล สนฺเตเยว กาโล นตฺถีติ,
อปฺปวาเรตฺวาว ปวาริโตสฺมีติ, ปตฺเต รชสฺมึ อปติเตเยว ปติตนฺติ,
อตฺตานํ อุทฺทิสฺส มจฺฉมํเส อกเตเยว มํ อุทฺทิสฺส กตนฺติ กุกฺกุจฺจายติ.
กุกฺกุจฺจายิตพฺพํ น กุกฺกุจฺจายตีติ กุกฺกุจฺจายิตพฺพยุตฺตกํ น กุกฺกุจฺจายติ,
อจฺฉมํสํ ลภิตฺวา สูกรมํสนฺติ น กุกฺกุจฺจายติ ฯเปฯ อตฺตานํ อุทฺทิสฺส
มจฺฉมํเส กเต มํ อุทฺทิสฺส กตนฺติ น กุกฺกุจฺจายติ. องฺคุตฺตรฏฺฐกถายมฺปน
"น กุกฺกุจฺจายิตพฺพนฺติ สํฆภาคสฺส ๒- อปฏฺฐปนํ อวิจารณํ น กุกฺกุจฺจายิตพฺพํ
นาม, ตํ กุกฺกุจฺจายติ. กุกฺกุจฺจายิตพฺพนฺติ ตสฺเสว ปฏฺฐปนํ วิจารณํ,
ตํ น กุกฺกุจฺจายตี"ติ เอตฺตกเมว วุตฺตํ. อิเมสนฺติ อิเมสํ ทฺวินฺนํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. นามาติ     ฉ. สํฆโภคสฺส
ปุคฺคลานํ สุภูมิยํ ติณลตาทีนิ วิย รตฺติมฺปิ ทิวาปิ อาสวา วฑฺฒนฺติเยว.
สุกฺกปกฺเข กปฺปิยมํสํ ลภิตฺวา กปฺปิยมํสนฺเตฺวว คณฺหนฺโต น กุกฺกุจฺจายิตพฺพํ
น กุกฺกุจฺจายติ นามาติ อิมินา นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
     [๘๘] หีนาธิมุตฺโตติ หีนชฺฌาสโย. ทุสฺสีโลติ นิสฺสีโล. ปาปธมฺโมติ
ลามกธมฺโม.
     [๘๙] ปณีตาธิมุตฺโตติ ปณีตชฺฌาสโย. กลฺยาณธมฺโมติ ภทฺทกธมฺโม
สุจิธมฺโม สุนฺทรธมฺโม.
     [๙๐] ติตฺโตติ สุหิโต ปริโยสิโต. ตปฺเปตาติ อญฺเญสมฺปิ ติตฺติกโร.
ปจฺเจกสมฺพุทฺธา เย จ ตถาคตสาวกาติ เอตฺถ ปจฺเจกพุทฺธา นวหิ โลกุตฺตรธมฺเมหิ
สยํ ติตฺตา ปริปุณฺณา, อญฺเญ ปน ตปฺเปตุํ น สกฺโกนฺติ. เตสญฺหิ ธมฺมกถาย
อภิสมโย น โหติ, สาวกานํ ปน ธมฺมกถาย อปริมาณานมฺปิ เทวมนุสฺสานํ
อภิสมโย โหติ, เอวํ สนฺเตปิ ยสฺมา ปน เต ธมฺมํ เทเสนฺตา น อตฺตโน วจนํ
กตฺวา กเถนฺติ, พุทฺธานํ วจนํ กตฺวา กเถนฺติ. โสตุํ นิสินฺนปริสาปิ "อยํ ภิกฺขุ
น อตฺตนา ปฏิวิทฺธธมฺมํ กเถติ, พุทฺเธหิ ปฏิวิทฺธธมฺมํ กเถตี"ติ จิตฺตีการํ
กโรติ. อิติ โส จิตฺตีกาโร พุทฺธานํเยว โหติ. เอวํ ตตฺถ สมฺมาสมฺพุทฺโธว
ตปฺเปตา นาม. ยถา หิ "อสุกสฺส  นาม อิทญฺจิทญฺจ เทถา"ติ รญฺญา อาณตฺตา
กิญฺจาปิ อาเนตฺวา เทนฺติ, อถโข ราชาว ตตฺถ ทายโก. เยหิปิ ลทฺธํ โหติ, เต
"รญฺญา อมฺหากํ ฐานนฺตรํ ทินฺนํ, อิสฺสริยวิภโว ทินฺโน"เตฺวว คณฺหนฺติ, น
ราชปุริเสหีติ. เอวํ สมฺปทมิทํ เวทิตพฺพํ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
                       ทุกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๖๓-๖๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=1375&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=1375&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=573              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=2940              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=2967              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=2967              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_36

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]