ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

หน้าที่ ๑๒๑.

อภิธมฺมปิฏก กถาวตฺถุวณฺณนา -------- นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส. อารมฺภกถา นิสินฺโน เทวโลกสฺมึ เทวสงฺฆปุรกฺขโต สเทวกสฺส โลกสฺส สตฺถา อปฺปฏิปุคฺคโล. สพฺพปญฺญตฺติกุสโล ปญฺญตฺติปริทีปนํ วตฺวา ปุคฺคลปญฺญตฺตึ โลเก อุตฺตมปุคฺคโล. ยํ ปุคฺคลกถาทีนํ กถานํ วตฺถุภาวโต กถาวตฺถุปฺปกรณํ สงฺเขเปน อเทสยิ. มาติกาฐปเนเนว ฐปิตสฺส สุราลเย ตสฺส โมคฺคลิปุตฺเตน วิภตฺตสฺส มหีตเล. อิทานิ ยสฺมา สมฺปตฺโต อตฺถสํวณฺณนากฺกโม ตสฺมา ตํ วณฺณยิสฺสามิ ตํ สุณาถ สมาหิตาติ. นิทานกถา ยมกปาฏิเหราวสานสฺมิญฺหิ ภควา ติทสปุเร ปาริจฺฉตฺตกมูเล ปณฺฑุกมฺพลสิลายํ วสฺสํ อุปคนฺตฺวา มาตรํ กายสกฺขึ กตฺวา เทวปริสาย อภิธมฺมกถํ กเถนฺโต ธมฺมสงฺคณีวิภงฺคธาตุกถาปุคฺคลปญฺญตฺติปฺปกรณานิ เทสยิตฺวา กถาวตฺถุเทสนาย วาเร สมฺปตฺเต "อนาคเต มม สาวโก มหาปญฺโญ โมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถโร นาม อุปฺปนฺนํ สาสนมลํ โสเธตฺวา ตติยสงฺคีตึ กโรนฺโต ภิกฺขุสํฆสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๒.

มชฺเฌ นิสินฺโน สกวาเท ปญฺจ สุตฺตสตานิ ปรวาเท ปญฺจ สุตฺตสตานีติ สุตฺตสหสฺสานิ ๑- สโมธาเนตฺวา อิมํ ปกรณํ ภาเชสฺสตี"ติ ตสฺโสกาสํ กโรนฺโต ยา เจสา ปุคฺคลวาเท ตาว จตูสุ ปเญฺหสุ ทฺวินฺนํ ปญฺจกานํ วเสน อฏฺฐมุขา วาทยุตฺติ, ตํ อาทึ กตฺวา สพฺพกถามคฺเคสุ อสมฺปุณฺณภาณวารมตฺตาย ตนฺติยา มาติกํ ฐเปสิ. อถาวเสสํ อภิธมฺมกถํ วิตฺถารนเยเนว กเถตฺวา วุตฺถวสฺโส สุวณฺณรชตโสปานานํ มชฺเฌ ๒- มณิมเยน โสปาเนน เทวโลกโต สงฺกสฺสนคเร โอรุยฺห สตฺตหิตํ สมฺปาเทนฺโต ยาวตายุกํ ฐตฺวา อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายิ. อถสฺส มหากสฺสปปฺปมุโข วสีคโณ อชาตสตฺตุราชานํ สหายํ คเหตฺวา ธมฺมวินยสรีรํ สงฺคหํ ๓- อาโรเปสิ. ตโต วสฺสสตสฺส อจฺจเยน วชฺชิปุตฺตกา ภิกฺขู ทส วตฺถูนิ ทีปยึสุ, ตานิ สุตฺวา กากณฺฑกพฺราหฺมณสฺส ปุตฺโต ยสตฺเถโร สุสุนาคปุตฺตํ อโสกํ ๔- นาม ราชานํ สหายํ คเหตฺวา ทฺวาทสนฺนํ ภิกฺขุสตสหสฺสานํ อนฺตเร สตฺต เถรสตานิ อุจฺจินิตฺวา ตานิ ทส วตฺถูนิ มทฺทิตฺวา ธมฺมวินยสรีรํ สงฺคหํ อาโรเปสิ. เตหิ ปน ธมฺมสงฺคาหกตฺเถเรหิ นิคฺคหิตา ทสสหสฺสา วชฺชิปุตฺตกา ภิกฺขู ปกฺขํ ปริเยสมานา อตฺตโน อนุรูปํ ทุพฺพลปกฺขํ ลภิตฺวา วิสุํ มหาสํฆิกาจริยกุลํ นาม อกํสุ. ตโต ภิชฺชิตฺวา อปรานิ เทฺว อาจริยกุลานิ ชาตานิ โคกุลิกา จ เอกโพฺยหาริกา จ. โคกุลิกนิกายโต ภิชฺชิตฺวา อปรานิ เทฺว อาจริยกุลานิ ชาตานิ ปณฺณตฺติวาทา จ พาหุลิกา ๕- จ. พหุสฺสุติกาติปิ เตสํเยว นามํ. เตสํเยว อนฺตเร เจติยวาทา นาม อปเร อาจริยวาทา อุปฺปนฺนา. เอวํ มหาสํฆิกาจริยกุลโต ทุติเย วสฺสสเต ปญฺจาจริยกุลานิ อุปฺปนฺนานิ, ตานิ มหาสํฆิเกหิ สทฺธึ ฉ โหนฺติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สุตฺตสหสฺสํ ฉ.ม.....โสปานมชฺเฌ ม. สงฺคีตึ @ ฉ.ม. กาลาโสกํ ฉ.ม. พาหุลิยา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๓.

ตสฺมึเยว ทุติเย วสฺสสเต เถรวาทโต ภิชฺชิตฺวา เทฺว อาจริยวาทา อุปฺปนฺนา มหิสาสกา ๑- จ วชฺชิปุตฺตกา จ. ตตฺถ วชฺชิปุตฺตกวาทโต ภิชฺชิตฺวา อปเร จตฺตาโร อาจริยวาทา อุปฺปนฺนา ธมฺมุตฺตริยา ภทฺรยานิกา ฉนฺนาคาริกา สมิติยาติ. ปุน ตสฺมึเยว ทุติเย วสฺสสเต มหิสาสกวาทโต ภิชฺชิตฺวา สพฺพตฺถิก- วาทา ๒- ธมฺมคุตฺติกาติ เทฺว อาจริยวาทา อุปฺปนฺนา. ปุน สพฺพตฺถิกวาทกุลโต ภิชฺชิตฺวา กสฺสปิกา นาม ชาตา. กสฺสปิเกสุ ภินฺเนสุ อปเร สงฺกนฺติกา นาม ชาตา. สงฺกนฺติเกสุ ภินฺเนสุ สุตฺตวาทา นาม ชาตาติ เถรวาทโต ภิชฺชิตฺวา อิเม เอกาทส อาจริยวาทา อุปฺปนฺนา, เต เถรวาเทหิ สทฺธึ ทฺวาทส โหนฺติ. อิติ อิเม จ ทฺวาทส มหาสํฆิกานญฺจ ฉ อาจริยวาทาติ สพฺเพว อฏฺฐารส อาจริยวาทา ทุติเย วสฺสสเต อุปฺปนฺนา. อฏฺฐารสนิกายาติปิ อฏฺฐารสาจริยกุลานีติปิ เอเตสํเยว นามํ. เอเตสุ ปน สตฺตรส วาทา ภินฺนกา, เถรวาโท อสมฺภินฺนโกติ เวทิตพฺโพ. วุตฺตมฺปิ เจตํ ทีปวํเส:- "นิกฺกฑฺฒิตา ปาปภิกฺขู เถเรหิ วชฺชิปุตฺตกา อญฺญํ ปกฺขํ ลภิตฺวาน อธมฺมวาที พหู ชนา. ทสสหสฺสา สมาคนฺตฺวา อกํสุ ธมฺมสงฺคหํ ตสฺมายํ ธมฺมสงฺคีติ มหาสงฺคีติ วุจฺจติ. มหาสงฺคีติกา ภิกฺขู วิโลมํ อกํสุ สาสเน ภินฺทิตฺวา มูลสงฺคหํ อญฺญํ อกํสุ สงฺคหํ. อญฺญตฺร สงฺคหิตํ ๓- สุตฺตํ อญฺญตฺร อกรึสุ เต อตฺถํ ธมฺมญฺจ ภินฺทึสุ วินเย นิกาเยสุ จ ปญฺจสุ. @เชิงอรรถ: สี. มหึสาสกา ฉ.ม. สพฺพตฺถิวาทา ฉ.ม. สงฺคหิตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๔.

ปริยายเทสิตญฺจาปิ อโถ นิปฺปริยายเทสิตํ นีตตฺถญฺเจว เนยฺยตฺถํ อชานิตฺวาน ภิกฺขโว. อญฺญํ สนฺธาย ภณิตํ อญฺญํ อตฺถํ ฐปยึสุ เต พฺยญฺชนจฺฉายาย เต ภิกฺขู พหุํ อตฺถํ วินาสยุํ. ฉฑฺเฑตฺวาน เอกเทสํ สุตฺตํ วินยคมฺภิรํ ปฏิรูปํ สุตฺตํ วินยํ ตญฺจ อญฺญํ กรึสุ เต. ปริวารํ อตฺถุทฺธารํ อภิธมฺมํ ฉปฺปกรณํ ปฏิสมฺภิทญฺจ นิทฺเทสํ เอกเทสญฺจ ชาตกํ. เอตฺตกํ วิภชิตฺวาน ๑- อญฺญานิ อกรึสุ เต นามํ ลิงฺคํ ปริกฺขารํ อากปฺปกรณิยานิ จ. ๒- ปกติภาวํ วิชหิตฺวา ๓- ตญฺจ อญฺญํ อกํสุ เต ปุพฺพงฺคมา ภินฺนวาทา มหาสงฺคีติการกา. เตสญฺจ อนุกาเรน ภินฺนวาทา พหู อหุ ตโต อปรกาลมฺหิ ตสฺมึ เภโท อชายถ. โคกุลิกา เอกโพฺยหารี ทฺวิธา ภิชฺชิตฺถ ภิกฺขโว โคกุลิกานํ เทฺว เภทา อปรกาลมฺหิ ชายถ. พหุสฺสุติกา จ ปญฺญตฺติ ทฺวิธา ภิชฺชิตฺถ ภิกฺขโว เจติยา จ ปุนวาที มหาสงฺคีติเภทกา. ปญฺจวาทา อิเม สพฺเพ มหาสงฺคีติมูลกา อตฺถํ ธมฺมญฺจ ภินฺทึสุ เอกเทสญฺจ สงฺคหํ. @เชิงอรรถ: สี. วิสฺสชฺเชตฺวาน, ฉ.ม. วิสฺสชฺชิตฺวาน ฉ.ม. อากปฺปกรณานิ จ @ ฉ.ม. ชหิตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๕.

คนฺถญฺจ เอกเทสญฺหิ ฉฑฺเฑตฺวา อญฺญํ อกํสุ เต นามํ ลิงฺคํ ปริกฺขารํ อากปฺปกรณิยานิ จ. ปกติภาวํ วิชหิตฺวา ตญฺจ อญฺญํ อกํสุ เต วิสุทฺธตฺเถรวาทมฺหิ ปุน เภโท อชายถ. มหิสาสกา วชฺชิปุตฺตกา ทฺวิธา ภิชฺชิตฺถ ภิกฺขโว วชฺชิปุตฺตกวาทมฺหิ จตุธา เภโท อชายถ. ธมฺมุตฺตริกา ภทฺรยานิกา ฉนฺนาคาริกา จ สมิติ มหิสาสกานํ เทฺว เภทา อปรกาลมฺหิ อชายถ. สพฺพตฺถิวาทา ธมฺมคุตฺตา ทฺวิธา ภิชฺชิตฺถ ภิกฺขโว สพฺพตฺถิวาทานํ กสฺสปิกา สงฺกนฺติกสฺสปิเกน จ. สงฺกนฺติกานํ สุตฺตวาที อนุปุพฺเพน ภิชฺชถ อิเม เอกาทส วาทา สมฺภินฺนา เถรวาทโต. อตฺถํ ธมฺมญฺจ ภินฺทึสุ เอกเทสญฺจ สงฺคหํ คนฺถญฺจ เอกเทสญฺหิ ฉฑฺเฑตฺวา อญฺญํ อกํสุ เต. นามํ ลิงฺคํ ปริกฺขารํ อากปฺปกรณิยานิ จ ปกติภาวํ วิชหิตฺวา ตญฺจ อญฺญํ อกํสุ เต. สตฺตรส ภินฺนวาทา เอกวาโท อภินฺนโก สพฺเพวฏฺฐารส โหนฺติ ภินฺนวาเทน เต สห. นิโคฺรโธว มหารุกฺโข เถรวาทานมุตฺตโม อนูนํ อนธิกญฺจ เกวลํ ชินสาสนํ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๖.

สนฺตกา วิย ๑- รุกฺขมฺหิ นิพฺพตฺตา วาทเสสกา ปฐเม วสฺสสเต นตฺถิ ทุติเย วสฺสสตนฺตเร ภินฺนา สตฺตรส วาทา อุปฺปนฺนา ชินสาสเน"ติ. อปราปรํ ปน เหมวติกา ราชคิริกา สิทฺธตฺถิกา ปุพฺพเสลิยา อปรเสลิยา วาชิริยาติ อญฺเญปิ ฉ อาจริยวาทา อุปฺปนฺนา, เต อิธ อนธิปฺเปตา. ปุริมกานมฺปน อฏฺฐารสนฺนํ อาจริยวาทานํ วเสน ปวตฺตมาเน สาสเน ปฏิลทฺธสทฺโธ อโสโก ธมฺมราชา ทิวเส ทิวเส พุทฺธปูชาย สตสหสฺสํ, ธมฺมปูชาย สตสหสฺสํ, สํฆปูชาย สตสหสฺสํ, อตฺตโน อาจริยสฺส นิโครฺธตฺเถรสฺส สตสหสฺสํ, จตูสุ ทฺวาเรสุ เภสชฺชตฺถาย สตสหสฺสนฺติ ปญฺจสตสหสฺสานิ ปริจฺจชนฺโต สาสเน อุฬารํ ลาภสกฺการํ ปวตฺเตสิ. ติตฺถิยา รหิตลาภสกฺการา ๒- อนฺตมโส ฆาสจฺฉาทนมฺปิ ๓- อลภนฺตา ลาภสกฺการํ ปตฺถยมานา ภิกฺขูสุ ปพฺพชิตฺวา สกานิ สกานิ ทิฏฺฐิคตานิ "อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนนฺ"ติ ทีเปนฺติ. ปพฺพชฺชํ อลภมานาปิ สยเมว เกเส ฉินฺทิตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา วิหาเรสุ วิจรนฺตา อุโปสถกมฺมาทิกรณกาเล สํฆมชฺฌํ ปวิสนฺติ, เต ภิกฺขุสํเฆน ธมฺเมน วินเยน สตฺถุสาสเนน นิคฺคยฺหมานาปิ ธมฺมวินยานุโลมาย ปฏิปตฺติยา อสณฺฐหนฺตา อเนกรูปํ สาสนสฺส อพฺพุทญฺจ มลญฺจ กณฺฏกญฺจ สมุฏฺฐาเปนฺติ. เกจิ อคฺคึ ปริจรนฺติ, เกจิ ปญฺจาตเป ตปนฺติ, เกจิ อาทิจฺจํ อนุปริวตฺตนฺติ, เกจิ "ธมฺมญฺจ วินยญฺจ โวภินฺทิสฺสามา"ติ ตถา ตถา ปคฺคณฺหึสุ. ตทา ภิกฺขุสํโฆ น เตหิ สทฺธึ อุโปสถํ วา ปวารณํ วา อกาสิ, อโสการาเม สตฺต วสฺสานิ อุโปสโถ อุปจฺฉิชฺชิ. @เชิงอรรถ: ม. กณฺฏกา วิย ฉ.ม. หตลาภสกฺการา ฉ.ม. ฆาสจฺฉาทนมตฺตมฺปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๗.

ราชา "อาณาย กาเรสฺสามี"ติ วายมนฺโตปิ กาเรตุํ นาสกฺขิ, อญฺญทตฺถุ ทุคฺคหิตคาหินา พาเลน อมจฺเจน อเนเกสุ ภิกฺขูสุ ชีวิตา โวโรปิเตสุ วิปฺปฏิสารี อโหสิ, โส ตญฺจ วิปฺปฏิสารํ ตญฺจ สาสเน อุปฺปนฺนํ อพฺพุทํ วูปสเมตุกาโม "โก นุ โข อิมสฺมึ อตฺเถ ปฏิพโล"ติ สํฆํ ปุจฺฉิตฺวา "โมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถโร มหาราชา"ติ สุตฺวา สํฆสฺส วจเนน อโธคงฺคาปพฺพตโต ๑- เถรํ ปกฺโกสาเปตฺวา อิทฺธิปาฏิหาริยทสฺสเนน เถรสฺส อานุภาเวน ๒- นิพฺพิจิกิจฺโฉ อตฺตโน กุกฺกุจฺจํ ปุจฺฉิตฺวา วิปฺปฏิสารํ วูปสเมสิ. เถโรปิ ตํ ราชุยฺยาเนเยว วสนฺโต สตฺต ทิวสานิ สมยํ อุคฺคณฺหาเปสิ, โส อุคฺคหิตสมโย สตฺตเม ทิวเส อโสการาเม ภิกฺขุสํฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา สาณิปาการํ ปริกฺขิปาเปตฺวา สาณิปาการนฺตเร นิสินฺโน เอกลทฺธิเก เอกลทฺธิเก ภิกฺขู เอกโต เอกโต กาเรตฺวา เอกเมกํ ภิกฺขุสมูหํ ปกฺโกสาเปตฺวา ปุจฺฉิ "ภนฺเต กึวาที สมฺมาสมฺพุทฺโธ"ติ. ตโต สสฺสตวาทิโน "สสฺสตวาที"ติอาหํสุ. เอกจฺจสสฺสติกา, อนฺตานนฺติกา, อมราวิกฺเขปิกา, อธิจฺจ- สมุปฺปนฺนิกา, สญฺญีวาทา, อสญฺญีวาทา, เนวสญฺญีนาสญฺญีวาทา, อุจฺเฉทวาทา, ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาทา "ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาที"ติ อาหํสุ. ราชา ปฐมเมว สมยสฺส อุคฺคหิตตฺตา "นยิเม ภิกฺขู, อญฺญติตฺถิยา อิเม"ติ ญตฺวา เตสํ เสตกานิ วตฺถานิ ทตฺวา อุปฺปพฺพาเชสิ, เต สพฺเพปิ สฏฺฐิสหสฺสา อเหสุํ. อถญฺเญ ภิกฺขู ปกฺโกสาเปตฺวา ปุจฺฉิ "กึวาที ภนฺเต สมฺมาสมฺพุทฺโธ"ติ. วิภชฺชวาที มหาราชาติ เอวํ วุตฺเต ราชา เถรํ ปุจฺฉิ "วิภชฺชวาที ภนฺเต สมฺมาสมฺพุทฺโธ"ติ. อาม มหาราชาติ. ตโต ราชา "สุทฺธํทานิ ภนฺเต สาสนํ, กโรตุ ภิกฺขุสํโฆ อุโปสถนฺ"ติ อารกฺขํ ทตฺวา นครํ ปาวิสิ. สมคฺโค สํโฆ สนฺนิปติตฺวา อุโปสถํ อกาสิ, ตสฺมึ สนฺนิปาเต สฏฺฐิภิกฺขุสตสหสฺสานิ อเหสุํ. ตสฺมึ สมาคเม โมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถโร ยานิ จ ตทา อุปฺปนฺนานิ วตฺถูนิ ยานิ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อโหคงฺคาปพฺพตโต ฉ. อานุภาเว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๘.

จ อายตึ อุปฺปชฺชิสฺสนฺติ, สพฺเพสมฺปิ เตสํ ปฏิพาหนตฺถํ สตฺถารา ทินฺนนยวเสเนว ตถาคเตน ฐปิตมาติกํ วิภชนฺโต สกวาเท ปญฺจ สุตฺตสตานิ ปรวาเท ปญฺจ สุตฺตสตานีติ สุตฺตสหสฺสานิ อาหริตฺวา อิมํ ปรปฺปวาทมถนํ อายติลกฺขณํ กถาวตฺถุปฺปกรณํ อภาสิ. ตโต สฏฺฐิสตสหสฺสสงฺเขสุ ภิกฺขู อุจฺจินิตฺวา ติปิฏกปริยตฺติธรานํ ปภินฺน- ปฏิสมฺภิทานํ ภิกฺขูนํ สหสฺสเมกํ คเหตฺวา ยถา มหากสฺสปตฺเถโร จ ยสตฺเถโร จ ธมฺมญฺจ วินยญฺจ สงฺคายึสุ, เอวเมว สงฺคายนฺโต สาสนมลํ วิโสเธตฺวา ตติยสงฺคีตึ อกาสิ. ตตฺถ อภิธมฺมํ สงฺคายนฺโต อิมํ ยถาภาสิตํ ปกรณํ สงฺคหํ อาโรเปสิ. เตน วุตฺตํ:- "ยํ ปุคฺคลกถาทีนํ กถานํ วตฺถุภาวโต กถาวตฺถุปฺปกรณํ สงฺเขเปน อเทสยิ. มาติกาฐปเนเนว ฐปิตสฺส สุราลเย ตสฺส โมคฺคลิปุตฺเตน วิภตฺตสฺส มหีตเล. อิทานิ ยสฺมา สมฺปตฺโต อตฺถสํวณฺณนากฺกโม ตสฺมา นํ วณฺณยิสฺสามิ ตํ สุณาถ สมาหิตา"ติ. นิทานกถา นิฏฺฐิตา. ----------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๙.

๑. ปุคฺคลกถา ๑. สุทฺธสจฺฉิกฏฺฐ ๑. อนุโลมปจฺจนีกวณฺณนา สจฺฉิกฏฺฐวณฺณนา ตาว วุจฺจเต. [๑] ตตฺถ ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ อยํ ปุจฺฉา. อามนฺตาติ อยํ ปฏิชานนา. กสฺส ปนายํ ปุจฺฉา, กสฺส ปฏิชานนาติ. อสุกสฺสาติ น วตฺตพฺพา. ภควตา หิ อิมสฺมึ ปกรเณ นานปฺปการานํ ลทฺธีนํ วิโสธนตฺถํ ตนฺติวเสน มาติกา ฐปิตา, สา เถเรน สตฺถารา ทินฺนนเย ฐตฺวา ตนฺติวเสเนว วิภตฺตา. น หิ เถโร ยตฺตกา เอตฺถ วาทมคฺคา ทสฺสิตา, ตตฺตเกหิ วาเทหิ ๑- สทฺธึ วาเทน วิคฺคาหิกกถํ กเถสิ. เอวํ สนฺเตปิ ปน ตาสํ ตาสํ กถานํ อตฺถสฺส สุขาวธารณตฺถํ สกวาทีปุจฺฉา ปรวาทีปฏิญฺญา ปรวาทีปุจฺฉา สกวาทีปฏิญฺญาติ เอวํ วิภาคํ ทสฺเสตฺวาว อตฺถวณฺณนํ กริสฺสาม. ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ หิ อยํ สกวาทีปุจฺฉา. ตาย "เย อตฺถิ ปุคฺคโลติ เอวํลทฺธิกา ปุคฺคลวาทิโน, เต เอวํ ปุจฺฉิตพฺพา"ติ ทีเปติ. เก ปน ปุคฺคลวาทิโนติ? สาสเน วชฺชิปุตฺตกา เจว สมิติยา จ พหิทฺธา จ พหู อญฺญติตฺถิยา. ตตฺถ ปุคฺคโลติ อตฺตา สตฺโต ชีโว. อุปลพฺภตีติ ปญฺญาย อุปคนฺตฺวา ลพฺภติ, ญายตีติ อตฺโถ. สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ เอตฺถ สจฺฉิกฏฺโฐติ มายามรีจิอาทโย วิย อภูตากาเรน อคฺคเหตพฺโพ ภูตฏฺโฐ. ปรมตฺโถติ อนุสฺสวาทิวเสน อคฺคเหตพฺโพ อุตฺตมตฺโถ. อุภเยนาปิ โย ปรโต "ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถน, รูปญฺจ อุปลพฺภตี"ติอาทินา @เชิงอรรถ: ฉ.ม. วาทีหิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๐.

ขนฺธายตนธาตุอินฺทฺริยวเสน สตฺตปญฺญาสวิโธ ธมฺมปฺปเภโท ทสฺสิโต, ยถา โส ภูเตน สภาวฏฺเฐน อุปลพฺภติ, กึ เอวํ ตว ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติ ปุจฺฉติ. ปรวาที อามนฺตาติ ปฏิชานาติ. ปฏิชานนญฺหิ กตฺถจิ "อาม ภนฺเต"ติ อาคจฺฉติ, กตฺถจิ "อาโม"ติ ปฏิชานนํ ๑- อาคจฺฉติ, อิธ ปน "อามนฺตา"ติ อาคตํ. ตตฺรายํ อธิปฺปาโย:- โส หิ ยนฺตํ ปรโต วุตฺตํ ภควตา "อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน"ติ ๒- สุตฺตํ อาคตํ, ตํ คเหตฺวา ยสฺมา ปน ภควา สจฺจวาที น วิสํวาทนปุเรกฺขาโร วาจํ ภาสติ, นาปิ อนุสฺสวาทิวเสน ธมฺมํ เทเสติ, สเทวกํ ปน โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทติ, ตสฺมา โย เตน ภควตา ๓- วุตฺโต "อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน"ติ, โส สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถเนว อตฺถีติ ลทฺธึ คเหตฺวา "อามนฺตา"ติ ปฏิชานาติ. อถสฺส ตาทิสสฺส เลสวจนสฺส ฉลวาทสฺส โอกาสํ อททมาโน สกวาที โย สจฺฉิกฏฺโฐติอาทิมาห. ตตฺรายมาธิปฺปาโย:- ยฺวายํ ปรโต "สปฺปจฺจโย อปฺปจฺจโย, สงฺขโต อสงฺขโต, สสฺสโต อสสฺสโต, สนิมิตฺโต อนิมิตฺโต"ติ เอวํ ปริทีปิโต รูปาทิสตฺตปญฺญาสวิโธ ธมฺมปฺปเภโท อาคโต, น สมฺมติสจฺจวเสนาปิ อนุสฺสวาทิวเสน ๔- คเหตพฺโพ, อตฺตโน ปน ภูตตายเอว สจฺฉิกฏฺโฐ อตฺตปจฺจกฺขตาย จ ปรมตฺโถ, ตํ สนฺธายาห "โย สจฺฉิกฏฺโฐ ปรมตฺโถ, ตโต โส ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถนา"ติ. ตโตติ กรณวจนเมตํ, ตสฺมา เตน สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถน โส ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติ อยเมตฺถ อตฺโถ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- รุปฺปนาทิเภเทน วา สปฺปจฺจยาทิเภเทน วา อากาเรน โย สจฺฉิกฏฺโฐ ปรมตฺโถ อุปลพฺภติ, กินฺเต โส ๕- ปุคฺคโลปิ เตนากาเรน อุปลพฺภตีติ. น เหวํ วตฺตพฺเพติ อวชานนา @เชิงอรรถ: สี ปฏิชานนนฺติ องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๙๕/๑๐๘ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ @ ฉ.ม. น สมฺมุติสจฺจวเสน, นาปิ อนุสฺสวาทิวเสน ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๑.

ปรวาทิสฺส. โส หิ ตถารูปํ ปุคฺคลํ อนิจฺฉนฺโต อวชานาติ. ตตฺรายํ ปทจฺเฉโท:- น หิ เอวํ วตฺตพฺเพติ, น ห เอวนฺติปิ วฏฺฏติ. ทฺวินฺนมฺปิ เอวํ น วตฺตพฺโพติ อตฺโถ. อาชานาหิ นิคฺคหนฺติ สกวาทีวจนํ. ยสฺมา เต ปุริมาย วตฺตพฺพปฏิญฺญาย ปจฺฉิมา นวตฺตพฺพปฏิญฺญา ปจฺฉิมาย จ ปุริมา น สนฺธิยติ, ตสฺมาปิ นิคฺคหํ ปตฺโต, ตํ นิคฺคหํ โทสํ อปราธํ สมฺปฏิจฺฉาหีติ อตฺโถ. เอวํ นิคฺคหํ อาชานาเปตฺวา อิทานิ ตํ ฐปนาย เจว อนุโลมปฏิโลมโต ปาปนาโรปนานญฺจ วเสน ปากฏํ กโรนฺโต หญฺจิ ปุคฺคโลตฺยาทิมาห. ตตฺถ หญฺจิ ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติ ยทิ ปุคฺคโล อุปลพฺภติ, สเจ ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺฉิกฏฺฐ- ปรมตฺเถนาติ อตฺโถ. อยํ ตาว ปรวาทีปกฺขสฺส ฐปนโต นิคฺคหปาปนาโรปนานํ ลกฺขณภูตา อนุโลมฐปนา นาม. เตน วต เรติอาทิ อนุโลมปกฺเข นิคฺคหสฺส ปาปิตตฺตา อนุโลมปาปนา นาม. ตตฺถ เตนาติ การณวจนํ. วตาติ โอกปฺปนวจนํ. เรติ อามนฺตนวจนํ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- เตน วต เร วตฺตพฺเพติ วต เร ๑- หมฺโภ ภทฺรมุข เตน การเณน วตฺตพฺโพเยวาติ. ยํ ตตฺถ วเทสีติ อนุโลมปกฺเข นิคฺคหสฺส อาโรปิตตฺตา อนุโลมโรปนา นาม. ยญฺจสฺส ๒- ปริโยสาเน มิจฺฉาติ ปทํ, ตสฺส ปุรโต อิทนฺเตติ อาหริตพฺพํ. อิทนฺเต มิจฺฉาติ อยญฺเจตฺถ ๓- อตฺโถ, ปรโต จ ปาลิยํ เอตํ อาคตเมว. โน เจ ปน วตฺตพฺเพติอาทิ "น เหวํ วตฺตพฺเพ"ติ ปฏิกฺขิตฺตปกฺขสฺส ฐปิตตฺตา ปฏิโลมโต นิคฺคหปาปนาโรปนานํ ลกฺขณภูตา ปฏิโลมฐปนา นาม. โน จ วต เรติอาทิ ปฏิโลมปกฺเข นิคฺคหสฺส ปาปิตตฺตา ปฏิโลมปาปนา นาม. ปุน ยํ ตตฺถ วเทสีติอาทิ ปฏิโลมปกฺเข นิคฺคหสฺส อาโรปิตตฺตา ปฏิโลมโรปนา นาม. อิธาปิ ปริโยสาเน มิจฺฉาติ ปทสฺส ปุรโต อิทนฺเตติ อาหริตพฺพเมว. ปรโตปิ เอวรูเปสุ ฐาเนสุ เอเสว นโย. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. เตน เร วตฺตพฺเพ วต, เร ฉ.ม. ยํ ตสฺส ฉ.ม. อยเญฺหตฺถ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๒.

ตตฺรายํ อาทิโต ปฏฺฐาย สงฺเขปตฺโถ:- ยทิ ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถน, เตน วต เร ๑- โส อุปลพฺภตีติ วตฺตพฺโพ. ยํ ปน ตตฺถ วเทสิ "วตฺตพฺโพ โข ปุริมปเญฺห `สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถน อุปลพฺภตี'ติ, โน จ วตฺตพฺโพ ทุติยปเญฺห `ตโต โส ปุคฺคโล อุปลพฺภตี"ติ, อิทนฺเต มิจฺฉาติ เอวํ ตาว อนุโลมโต ฐปนาปาปนาโรปนา โหนฺติ. อถ น วตฺตพฺโพ ทุติยปเญฺห "ตโต โส ปุคฺคโล ๒- อุปลพฺภตี"ติ, ปุริมปเญฺหปิ น วตฺตพฺโพว. ยํ ปน ตตฺถ ๓- วเทสิ "วตฺตพฺโพ โข ปุริมปเญฺห `สจฺฉิกฏฺฐปรมตฺเถน อุปลพฺภตี'ติ, โน จ วตฺตพฺโพ ทุติยปเญฺห `ตโต โส ปุคฺคโล อุปลพฺภตี"ติ, อิทนฺเต มิจฺฉาติ เอวํ ปฏิโลมโต ฐปนาปาปนาโรปนา โหนฺติ. เอวเมตํ นิคฺคหสฺส จ อนุโลมปฏิโลมโต จตุนฺนํ ปาปนาโรปนานญฺจ วุตฺตตฺตา อุปลพฺภตีติอาทิกํ อนุโลมปญฺจกํ นาม. เอตฺถ จ กิญฺจาปิ อนุโลมโต ปาปนาโรปนาหิ เอโก, ปฏิโลมโต ปาปนาโรปนาหิ เอโกติ เทฺว นิคฺคหา กตา, อาชานาหิ นิคฺคหนฺติ เอตสฺเสว ปเนตฺถ ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติ ปฐมํ วาทํ นิสฺสาย ปฐมสฺส นิคฺคหสฺส ทฺวีหากาเรหิ อาโรปิตตฺตา เอโกวายํ นิคฺคโหติ ปฐโม นิคฺคโห. [๒] อิทานิ ปจฺจนีกนโย โหติ. ตตฺถ ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส. โส หิ "อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน"ติ คหิตตฺตา "นุปลพฺภตี"ติ อสมฺปฏิจฺฉนฺโต เอวํ ปุจฺฉติ. สกวาที ยถา รูปาทิธมฺมา อุปลพฺภนฺติ, เอวํ อนุปลพฺภนียโต อามนฺตาติ ปฏิชานาติ. ปุน อิตโร ปรวาที ๔- อตฺตนา อธิปฺเปตํ สจฺฉิกฏฺฐํเยว สนฺธาย โย สจฺฉิกฏฺโฐติอาทิมาห. สมฺมติสจฺจปรมตฺถสจฺจานิ วา เอกโต กตฺวาปิ เอวมาห. สกวาที ปุคฺคโลติ อุปาทาปญฺญตฺติสพฺภาวโตปิ ทฺวินฺนํ สจฺจานํ เอกโต กตฺวา ปุจฺฉิตตฺตาปิ น เหวนฺติ ปฏิกฺขิปติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. เตน วต โภ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ @ ฉ.ม. ปเนตฺถ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๓.

อิทานิ กิญฺจาปิ เตน ปฐมํ ปรมตฺถสจฺจวเสน นุปลพฺภนียตา สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ๑- ปจฺฉา สมฺมติสจฺจวเสน วา ๒- โวมิสฺสกวเสน วา ปฏิกฺขิตฺตา. ปรวาที ปน นุปลพฺภตีติ วจนสามญฺญมตฺตํ ฉลวาทํ นิสฺสาย ยํ ตยา ปฐมํ ปฏิญฺญาตํ, ตํ ปจฺฉา ปฏิกฺขิตฺตนฺติ ภณฺฑนสฺส ปฏิภณฺฑนํ วิย อตฺตโน กตสฺส นิคฺคหกมฺมสฺส ปฏิกมฺมํ กโรนฺโต อาชานาหิ ปฏิกมฺมนฺติ อาห. อิทานิ ยถาสฺส อนุโลมปญฺจเก สกวาทินา วาทฏฺฐปนํ กตฺวา อนุโลมปฏิโลมโต ปาปนาโรปนาหิ นิคฺคโห ปากโฏ กโต, เอวํ ปฏิกมฺมํ ปากฏํ กโรนฺโต หญฺจิ ปุคฺคโลติอาทิมาห. ตํ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว อตฺถโต เวทิตพฺพํ. ยสฺมา ปเนตฺถ ฐปนา นาม ปรวาทีปกฺขสฺส ฐปนโต "อยํ ตว โทโส"ติ ทสฺเสตุํ ฐปนมตฺตเมว โหติ, น นิคฺคหสฺส วา ปฏิกมฺมสฺส วา ปากฏภาวกรณํ, ปาปนาโรปนาหิ ปนสฺส ปากฏกรณํ โหติ, ตสฺมา อิทํ อนุโลมปฏิโลมโต ปาปนาโรปนานํ วเสน จตูหากาเรหิ ปฏิกมฺมสฺส กตตฺตา ปฏิกมฺมจตุกฺกํ นามาติ เอวํ ๓- จตุกฺกํ เวทิตพฺพํ. [๓] เอวํ ปฏิกมฺมํ กตฺวา อิทานิ ยฺวาสฺส ๔- อนุโลมปญฺจเก สกวาทินา นิคฺคโห กโต, ตสฺส ตเมว ฉลวาทํ นิสฺสาย ทุกฺกฏภาวํ ทสฺเสนฺโต ตฺวญฺเจ ปน มญฺญสีติอาทิมาห. ตตฺถ ตฺวญฺเจ ปน มญฺญสีติ ยทิ ตฺวํ มญฺญสิ. วตฺตพฺเพ โขติ อิทํ ปจฺจนีเก อามนฺตาติ ปฏิญฺญํ สนฺธาย วุตฺตํ. โน จ วตฺตพฺเพติ อิทํ ปน น เหวนฺติ ๕- อวชานนํ สนฺธาย วุตฺตํ. เตน ตว ๖- ตตฺถาติ เตน การเณน ตฺวํเยว ตสฺมึ นุปลพฺภตีติ ปกฺเข "เหวํ ปฏิชานนฺตนฺติ อามนฺตา"ติ เอวํ ปฏิชานนฺโต. เหวํ นิคฺคเหตพฺเพติ ปุน น เหวนฺติ อวชานนฺโต เอวํ นิคฺคเหตพฺโพ. อถ ตํ นิคฺคณฺหามาติ อเถวํ นิคฺคหารหํ ๗- ตํ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สมฺปฏิจฺฉิตา ฉ.ม. สมฺมุติสจฺจวเสน ฉ.ม. เอกํ @ ม. ยฺวายํ ฉ.ม. น เหวาติ ก. เตน ตฺวํ ม. นิคฺคณฺหารหํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๔.

นิคฺคณฺหาม. สุนิคฺคหิโตว ๑- โหสีติ สเกน มเตน นิคฺคหิตตฺตา สุนิคฺคหิโตว ภวสิ. เอวํ ปนสฺส ๒- นิคฺคเหตพฺพภาวํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ตํ นิคฺคณฺหนฺโต หญฺจีติอาทิมาห. ตตฺถ ฐปนาปาปนาโรปนา เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพา. ปริโยสาเน ปน อิทํ เต มิจฺฉาติ อิทํ ตว วจนํ มิจฺฉา โหตีติ อตฺโถ. อิทํ ฉลวาเทน จตูหิ อากาเรหิ นิคฺคหสฺส กตตฺตา นิคฺคหจตุกฺกํ นาม. [๔] เอวํ นิคฺคหํ กตฺวาปิ อิทานิ "ยทิ อยํ มยา ตว มเตน กโต นิคฺคโห ทุนฺนิคฺคโห, โย มม ตยา เหฏฺฐา อนุโลมปญฺจเก กโต นิคฺคโห, โสปิ ทุนฺนิคฺคโห"ติ ทสฺเสนฺโต เอเส เจ ทุนฺนิคฺคหิเตติอาทิมาห. ตตฺถ เอเส เจ ทุนฺนิคฺคหิเตติ เอโส เจ ตว วาโท มยา ทุนฺนิคฺคหิโต, อถวา เอโส เจ ตว มยา กโต นิคฺคโห ทุนฺนิคฺคโห. เหวเมวํ ตตฺถ ทกฺขาติ ตตฺราปิ ๓- ตยา มม เหฏฺฐา กเต นิคฺคเห เอวเมวํ ปสฺส. อิทานิ ยฺวาสฺส ๔- เหฏฺฐา สกวาทินา นิคฺคโห กโต, ตํ "วตฺตพฺเพ โข"ติอาทิวจเนน ทสฺเสตฺวา ปุน ตํ นิคฺคหํ อนิคฺคหภาวํ อุปเนนฺโต โน จ มยํ ตยาติอาทิมาห. ตตฺถ โน จ มยํ ตยา ตตฺถ เหตาย ปฏิญฺญายาติอาทีสุ อยมตฺโถ:- ยสฺมา โส ตยา มม กโต นิคฺคโห ทุนฺนิคฺคโห, ตสฺมา มยํ ตยา ตตฺถ อนุโลมปญฺจเก อามนฺตาติ เอตาย ปฏิญฺญาย เอวํ ปฏิชานนฺตา ปุน น เหวนฺติ ปฏิกฺเขเป กเตปิ "อาชานาหิ นิคฺคหนฺ"ติ เอวํ น นิคฺคเหตพฺพาเยว, ๕- เอวํ อนิคฺคเหตพฺพมฺปิ มํ นิคฺคณฺหาสิ, อีทิเสน ปน นิคฺคเหน ทุนฺนิคฺคหิตา มยํ โหม. อิทานิ ยํ นิคฺคหํ สนฺธาย "ทุนฺนิคฺคหิตา จ โหมา"ติ อโวจ, ตํ ทสฺเสตุํ หญฺจิ ปุคฺคโล ฯเปฯ อิทํ เต มิจฺฉาติอาทิมาห. เอวมิทํ อนุโลมปฏิโลมโต จตูหิ ปาปนาโรปนาหิ นิคฺคหสฺส อุปนีตตฺตา อุปนยนจตุกฺกํ นาม โหติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สุนิคฺคหิโต จ ฉ.ม. เอวมสฺส ฉ.ม. ตตฺถาปิ @ ม. ยฺวายํ ฉ.ม. น นิคฺคเหตพฺโพเยว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๕.

[๕] อิทานิ "น เหวํ นิคฺคเหตพฺเพ"ติอาทิกํ นิคฺคมจตุกฺกํ ๑- นาม โหติ. ตตฺถ น เหวํ นิคฺคเหตพฺเพติ ยถาหํ ตยา นิคฺคหิโต, น หิ เอวํ นิคฺคเหตพฺโพ. เอตสฺส หิ นิคฺคหสฺส ทุนฺนิคฺคหภาโว มยา สาธิโต. เตน หีติ เตน การเณน, ยสฺมา เอส นิคฺคโห ทุนฺนิคฺคโห, ตสฺมา ยํ มํ นิคฺคณฺหาสิ หญฺจิ ปุคฺคโล ฯเปฯ อิทนฺเต มิจฺฉาติ, อิทํ นิคฺคณฺหนํ ตว มิจฺฉาติ อตฺโถ. เตน หิ เย กเต นิคฺคเหติ เยน การเณน อิทํ มิจฺฉา, เตน การเณน โย ตยา นิคฺคโห กโต, โส ทุกฺกโฏ. ยํ มยา ปฏิกมฺมํ กตํ, ตเทว สุกตํ. ยาปิ เจสา ปฏิกมฺมจตุกฺกาทิวเสน กถามคฺคสมฺปฏิปาทนา กตา, สาปิ สุกตาติ. ๒- เอวเมตํ ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติอาทิกสฺส อนุโลมปญฺจกสฺส นุปลพฺภตีติอาทิกานํ ปฏิกมฺม- นิคฺคโหปนยนนิคฺคมจตุกฺกานํ วเสน อนุโลมปจฺจนีกปญฺจกํ นาม นิทฺทิฏฺฐนฺติ เวทิตพฺพํ. เอตฺตาวตา สกวาทิโน ปุพฺพปกฺเข สติ ปรวาทิโน วจนสามญฺญมตฺเตน ฉลวาเทน ชโย โหติ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๑๒๑-๑๓๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=2701&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=2701&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=37&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=37&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=37&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=37&A=1              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_37

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]