ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                          ๕. สพฺพมตฺถีติกถา
                         ๑. วาทยุตฺติวณฺณนา
     [๒๘๒] อิทานิ สพฺพมตฺถีติวาทกถา นาม โหติ. ตตฺถ เยสํ "ยงฺกิญฺจิ
รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ ฯเปฯ อยํ วุจฺจติ รูปกฺขนโธ"ติอาทิวจนโต ๑-
"สพฺเพปิ อตีตาทิเภทา ธมฺมา ขนฺธสภาวํ น วิชหนฺติ, ตสฺมา สพฺพํ อตฺถิเยว
นามา"ติ ลทฺธิ เสยฺยถาปิ เอตรหิ สพฺพมตฺถิวาทานํ, เตสํ ลทฺธิวิโสธนตฺถํ
สพฺพมตฺถีติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, วุตฺตปฺปการาย ทิฏฺฐิยา ๒- ฐตฺวา ปฏิญฺญา อิตรสฺส.
สพฺพตฺถาติ สพฺพสฺมึ สรีเร สพฺพมตฺถีติ ปุจฺฉติ. สพฺพทาติ สพฺพสฺมึ กาเล
สพฺพมตฺถีติ ปุจฺฉติ. สพฺเพน สพฺพนฺติ สพฺเพนากาเรน สพฺพมตฺถีติ ปุจฺฉติ.
สพฺเพสูติ สพฺพธมฺเมสุ สพฺพมตฺถีติ ปุจฺฉติ. อโยคนฺติ อยุตฺตํ. นานาสภาวานญฺหิ
โยโค โหติ, น เอกสภาวสฺส. อิติ อิมสฺมึ ปเญฺห รูปํ เวทนาย เวทนํ วา
รูเปน อนานํ เอกลกฺขณเมว กตฺวา สพฺพมตฺถีติ ปุจฺฉติ. ยมฺปิ นตฺถิ ตมฺปิ
อตฺถีติ ยมฺปิ ฉฏฺฐขนฺธาทิกํ สสวิสาณาทิกํ วา กิญฺจิ นตฺถีติ สิทฺธํ, ตมฺปิ เต
อตฺถีติ ปุจฺฉติ. สพฺพมตฺถีติ ยา ทิฏฺฐิ สา ทิฏฺฐิ มิจฺฉาทิฏฺฐีติ, ยา ทิฏฺฐิ สา
ทิฏฺฐิ สมฺมาทิฏฺฐีติ เหวมตฺถีติ อิมินา อิทํ ปุจฺฉติ:- ยา เต เอสา สพฺพมตฺถีติ
ทิฏฺฐิ, สา ทิฏฺฐิ อยาถาวกตฺตา มิจฺฉาทิฏฺฐีติ เอวํ ยา จ ๓- อมฺหากํ ทิฏฺฐิ,
สา ทิฏฺฐิ ยาถาวกตฺตา สมฺมาทิฏฺฐีติ เอวํ ตว สมเย อตฺถีติ ปุจฺฉติ. อิตโร
สพฺเพสุปิ เอเตสุ นเยสุ วุตฺตปฺปการาย อตฺถิตาย อภาวโต ปฏิกฺขิปติ. อิเมสุ
ปน สพฺเพสุปิ นเยสุ "อาชานาหิ นิคฺคหนฺ"ติ อาทิกํ กตฺวา สพฺโพ กถามคฺคเภโท
วิตฺถารโต เวทิตพฺโพติ อยํ ตาเวตฺถ วาทยุตฺติ.
                        ๒. กาลสํสนฺทนวณฺณนา
     [๒๘๓-๒๘๔] อิทานิ อตีตํ อตฺถีติ กาลสํสนฺทนํ โหติ. ตตฺถ อตีตํ อตฺถีติ-
อาทิกํ สุทฺธิกสํสนฺทนํ. อตีตํ รูปํ อตฺถีติอาทิกํ ขนฺธาทิวเสน กาลสํสนฺทนํ.
@เชิงอรรถ:  อภิ. ๓๕/๑/๑   ฉ.ม. ลทฺธิยา   ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ
     [๒๘๕] ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ อปฺปิยํ กริตฺวาติ อตีตานาคตํ ปหาย ปจฺจุปฺปนฺน-
รูปเมว อปฺปิยํ อวิภชิตพฺพํ กริตฺวา. รูปภาวํ ชหตีติ ปเญฺห นิรุทฺธสฺสาปิ
รูปสฺส รูปกฺขนฺธสงฺคหิตตฺตา ปฏิกฺขิปติ. รูปภาวํ น ชหตีติ ปฏิโลมปเญฺหปิ
รูปกฺขนฺเธน สงฺคหิตตฺตาว ปฏิชานาติ. โอทาตํ วตฺถํ อปฺปิยํ กริตฺวาติ เอตฺถ
กิญฺจาปิ น สพฺพํ วตฺถํ โอทาตํ, อิมินา ปน วตฺถนฺติ อวตฺวา "โอทาตํ วตฺถํ
อปฺปิยํ กริตฺวา"ติ วุตฺเต สกวาทินา เอกตฺถตา อนุญฺญาตา. โอทาตภาวํ ชหตีติ
ปเญฺห วณฺณวิคมํ สนฺธาย ปฏิญฺญา สกวาทิสฺส, วตฺถภาวํ ชหตีติ เอตฺถ ปน
ปญฺญตฺติยา อวิคตตฺตา ปฏิกฺเขโป ตสฺเสว. ปฏิโลเมปิ เอเสว นโย.
     [๒๘๖] อตีตํ อตีตภาวํ น ชหตีติ ปุฏฺโฐ ปน ๑- "ยทิ ชเหยฺย, อนาคตํ
วา ปจฺจุปฺปนฺนํ วา สิยา"ติ มญฺญมาโน ปฏิชานาติ. อนาคตํ อนาคตภาวํ น ชหตีติ
ปุฏฺโฐ ปน "ยทิ ชเหยฺย, ๒- อนาคตเมว, ๓- ปุจฺจุปฺปนฺนภาวํ น ปาปุเณยฺยา"ติ
มญฺญมาโน ปฏิกฺขิปติ. ปจฺจุปฺปนฺนปเญฺหปิ อตีตภาวํ อนาปชฺชนโทโส สิยาติ
ปฏิกฺขิปติ. อนุโลมปเญฺหสุปิ อิมินาว นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
     [๒๘๗] เอวํ สุทฺธิกนยํ วตฺวา ปุน ขนฺธวเสน ทสฺเสตุํ อตีตํ รูปนฺติอาทิ
วุตฺตํ. ตํ สพฺพํ ปาลิอนุสาเรเนว สกฺกา ชานิตุํ.
                          วจนโสธนวณฺณนา
     [๒๘๘] อิทานิ "อตีตํ นวตฺถี"ติอาทิวจนโต โสธนา ๔- โหติ. ตตฺถ
หญฺจิ อตีตํ นวตฺถีติ ยทิ อตีตํ โน อตฺถีติ อตฺโถ. อตีตํ อตฺถีติ มิจฺฉาติ
อตีตญฺจ ตํ อตฺถิ จาติ มิจฺฉาเอว. ตญฺเญว อนาคตํ ตํ ปจฺจุปฺปนฺนนฺติ ปุฏฺโฐ
อนาคตกฺขเณเยวสฺส ปจฺจุปฺปนฺนตาย อภาวํ สนฺธาย กาลนานตฺเตน ปฏิกฺขิปติ.
     ทุติยํ ปุฏฺโฐ ยํ อุปฺปาทโต ปุพฺเพ อนาคตํ อโหสิ, ตสฺส อุปฺปนฺนกาเล
ปจฺจุปฺปนฺนตฺตา ปฏิชานาติ. หุตฺวา โหติ หุตฺวา โหตีติ ยเทตํ ตยา "อนาคตํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ      ฉ.ม. น ชเหยฺย
@ ฉ. อนาคตเมวสฺส            ฉ.ม. วจนโสธนา
หุตฺวา ปจฺจุปฺปนฺนํ โหตี"ติ วทตา ตญฺเญว อนาคตํ ตํ ปจฺจุปฺปนฺนนฺติ
ลทฺธิวเสน "อนาคตํ วา ปจฺจุปฺปนฺนํ วา หุตฺวา โหตี"ติ วุตฺตํ, กินฺเต ตมฺปิ
หุตฺวา โหตีติ. อิตโร หุตฺวา ภูตสฺส ปุน หุตฺวา อภาวโต น เหวนฺติ
ปฏิกฺขิปติ.
     ทุติยํ ปุฏฺโฐ ยสฺมา ตํ อนาคตํ หุตฺวา ปจฺจุปฺปนฺนํ โหนฺตํ "หุตฺวา
โหตี"ติ สงฺขฺยํ คตํ, ตสฺมา ปฏิชานาติ. อถ นํ สกวาที "ยทิ เต ตํ อนาคตํ
หุตฺวา ปจฺจุปฺปนฺนํ โหนฺตํ `หุตฺวา โหตี'ติ สงฺขฺยํ คตํ, ปุน หุตฺวา โหติ, ยํ
อนาคตํ น หุตฺวา ปจฺจุปฺปนฺนํ น โหนฺตํ `น หุตฺวา น โหตี'ติ สงฺขฺยํ คตํ
สสวิสาณํ, กินฺเต ตมฺปิ ปุน น หุตฺวา น โหตี"ติ อธิปฺปาเยน น หุตฺวา น
โหติ น หุตฺวา น โหตีติ ปญฺหํ ปุจฺฉติ. อิตโร "ยํ นตฺถิ, ตํ นตฺถิตายเอว
อนาคตํ น หุตฺวา ปจฺจุปฺปนฺนํ น โหตีติ นหุตฺวานโหติ นาม ตาว โหตุ,
ปุน นหุตฺวานโหติภาโว ปนสฺส กุโต"ติ มญฺญมาโน ปฏิกฺขิปติ. ตญฺเญว
ปจฺจุปฺปนฺนํ ตํ อตีตนฺติ ปเญฺหปิ ปจฺจุปฺปนฺนลกฺขเณเยวสฺส ๑- อตีตตาย อภาวํ
สนฺธาย กาลนานตฺตา ปฏิกฺขิปติ.
     ทุติยปเญฺห ปุฏฺโฐ ยํ อตีตภาวโต ปุพฺเพ ปจฺจุปฺปนฺนํ อโหสิ, ตสฺเสว
อตีตตฺตา ปฏิชานาติ. หุตฺวา โหติ หุตฺวา โหตีติ ยเทตํ ตยา "ปจฺจุปฺปนฺนํ
หุตฺวา อตีตํ โหตี"ติ  วทตา "ตญฺเญว ปจฺจุปฺปนฺนํ ตํ อตีตนฺ"ติ ลทฺธิวเสน
"ปจฺจุปฺปนฺนํ วา อตีตํ วา หุตฺวา โหตี"ติ วุตฺตํ, กินฺเต ตมฺปิ หุตฺวา โหตีติ.
อิตโร หุตฺวา ภูตสฺส ปุน หุตฺวา อภาวโต น เหวนฺติ ปฏิกฺขิปติ.
     ทุติยปเญฺห ยสฺมา ตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ หุตฺวา อตีตํ โหนฺตํ "หุตฺวา โหตี"ติ
สงฺขฺยํ คตํ, ตสฺมา ปฏิชานาติ. อถ นํ สกวาที "ยทิ เต ตญฺเญว ปจฺจุปฺปนฺนํ
หุตฺวา อตีตํ โหนฺตํ `หุตฺวา โหตี'ติ สงฺขฺยํ คตํ, ปุน หุตฺวา โหติ, ยํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปจฺจุปฺปนฺนกฺขเณเยวสฺส
ปจฺจุปฺปนฺนํ น หุตฺวา อตีตํ น โหนฺตํ `น หุตฺวา น โหตี'ติ สงฺขฺยํ คตํ
สสวิสาณํ, กินฺเต ตมฺปิ ปุน น หุตฺวา น โหตี"ติ อธิปฺปาเยน น หุตฺวา น
โหติ น หุตฺวา น โหตีติ ปญฺหํ ปุจฺฉติ. อิตโร "ยํ นตฺถิ, ตํ นตฺถิตายเอว
ปจฺจุปฺปนฺนํ น หุตฺวา อตีตํ น โหตีติ นหุตฺวานโหติ นาม ตาว โหตุ, ปุน
นหุตฺวานโหติภาโว ปนสฺส กุโต"ติ มญฺญมาโน ปฏิกฺขิปติ. อุภยํ เอกโต
กตฺวา อาคเต ตติยปเญฺหปิ อิมินา อุปาเยน ๑- โยชนา กาตพฺพา.
     อปโร นโย:- ยทิ ตญฺเญว อนาคตํ ตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ, อนาคตสฺส
ปจฺจุปฺปนฺเน วุตฺโต โหติภาโว ปจฺจุปฺปนฺนสฺส จ อนาคเต วุตฺโต หุตฺวาภาโว
อาปชฺชติ, เอวํ สนฺเต อนาคตมฺปิ หุตฺวาโหติ นาม, ปจฺจุปฺปนฺนมฺปิ หุตฺวาโหติเยว
นาม, เตน ตํ ปุจฺฉามิ ๒- "กินฺเต เอเตสุ เอเกกํ  หุตฺวา โหติ หุตฺวา โหตี"ติ.
อิตโร "ตญฺเญว อนาคตํ ตํ ปจฺจุปฺปนฺนนฺ"ติ ปเญฺห ปฏิกฺขิตฺตนเยเนว ปฏิกฺขิปิตฺวา
ปุน ปุฏฺโฐ ทุติยปเญฺห ปฏิญฺญาตนเยเนว ปฏิชานาติ. อถ นํ สกวาที "ตญฺเญว
อนาคตํ ตํ ปจฺจุปฺปนฺนนฺ"ติ ปญฺหาวเสน เตสุ เอเกกํ หุตฺวา โหติ หุตฺวา โหตีติ
ปฏิชานนฺตํ ปุริมํ ปฏิกฺขิตฺตปญฺหํ ปริวตฺเตตฺวา ปุจฺฉนฺโต น หุตฺวา น โหติ
น หุตฺวา น โหตีติ ปุจฺฉติ. ตสฺสตฺโถ:- นนุ "ตยา ตญฺเญว อนาคตํ ตํ
ปจฺจุปฺปนฺนนฺ"ติ วุตฺเต ปฐมปญฺหํ ปฏิกฺขิปนฺเตน อนาคตสฺส โหติภาโว
ปจฺจุปฺปนฺนสฺส จ หุตฺวาภาโว ปฏิกฺขิตฺโตติ. เตน อนาคตํ น โหติ นาม,
ปจฺจุปฺปนฺนํ น หุตฺวา นาม.
     ทุติยปเญฺห จ ตญฺเญว อนาคตํ ตํ ปจฺจุปฺปนฺนนฺติ ปฏิญฺญาตํ, เอวํ สนฺเต
อนาคตมฺปิ น หุตฺวา น โหติ นาม, ปจฺจุปฺปนฺนมฺปิ น หุตฺวา น โหติเยว
นาม. เตน ตํ ปุจฺฉามิ ๒- "กินฺเต เอเตสุ เอเกกํ น หุตฺวา น โหติ น หุตฺวา
น โหตี"ติ. ปรวาที สพฺพโต อนฺธกาเรน ปริโยนทฺโธ วิย เตสํ นหุตฺวานโหติภาวํ
อปสฺสนฺโต น เหวนฺติ ปฏิกฺขิปติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อิมินาวุปาเยน    ฉ.ม. ปุจฺฉาม
     ทุติยวาเรปิ ยทิ ตญฺเญว ปจฺจุปฺปนฺนํ ตํ อตีตํ, ปจฺจุปฺปนฺนสฺส อตีเต
วุตฺโต โหติภาโว อตีตสฺส จ ปจฺจุปฺปนฺเน วุตฺโต หุตฺวาภาโว อาปชฺชติ, เอวํ
สนฺเต ปจฺจุปฺปนฺนมฺปิ หุตฺวาโหติ นาม, อตีตมฺปิ หุตฺวาโหติเยว นาม, เตน ตํ
ปุจฺฉามิ ๑- "กินฺเต เอเตสุ เอเกกํ หุตฺวา โหติ หุตฺวา โหตี"ติ. อิตโร ตญฺเญว
ปจฺจุปฺปนฺนํ ตํ อตีตนฺติ ปเญฺห ปฏิกฺขิตฺตนเยเนว ปฏิกฺขิปิตฺวา ปุน ปุฏฺโฐ
ทุติยปเญฺห ปฏิญฺญาตนเยเนว ปฏิชานาติ. อถ นํ สกวาที "ตญฺเญว ปจฺจุปฺปนฺนํ
ตํ อตีตนฺ"ติ ปญฺหาวเสน เตสุ เอเกกํ หุตฺวา โหติ หุตฺวา โหตีติ ปฏิชานนฺตํ ๒-
ปุริมํ ปฏิกฺขิตฺตปญฺหํ ปริวตฺเตตฺวา ปุจฺฉนฺโต น หุตฺวา น โหติ น หุตฺวา น
โหตีติ ปุจฺฉติ. ตสฺสตฺโถ:- นนุ ตยา ตญฺเญว ปจฺจุปฺปนฺนํ ตํ อตีตนฺติ วุตฺเต
ปฐมปญฺหํ ปฏิกฺขิปนฺเตน ปจฺจุปฺปนฺนสฺส โหติภาโว อตีตสฺส จ หุตฺวาภาโว
ปฏิกฺขิตฺโตติ. เตน ปจฺจุปฺปนฺนํ นโหติ นาม, อตีตํ นหุตฺวา นาม.
     ทุติยปเญฺห จ เต "ตญฺเญว ปจฺจุปฺปนฺนํ ตํ อตีตนฺ"ติ ปฏิญฺญาตํ, เอวํ
สนฺเต ปจฺจุปฺปนฺนมฺปิ น หุตฺวา น โหติ นาม, อตีตมฺปิ น หุตฺวา น โหติเยว
นาม, เตน ตํ ปุจฺฉามิ ๑- "กินฺเต เอเตสุ เอเกกํ น หุตฺวา น โหติ น หุตฺวา
น โหตี"ติ. ปรวาที สพฺพโต อนฺธกาเรน ปริโยนทฺโธ วิย เตสํ นหุตฺวานโหติภาวํ
อปสฺสนฺโต น เหวนฺติ ปฏิกฺขิปติ.
     ตติยวาเรปิ ยทิ ตญฺเญว อนาคตํ ตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ตํ อตีตํ, อนาคต-
ปจฺจุปฺปนฺนานํ ปจฺจุปฺปนฺนาตีเตสุ วุตฺโต โหติภาโว ปจฺจุปฺปนฺนาตีตานญฺจ อนาคต-
ปจฺจุปฺปนฺเนสุ วุตฺโต หุตฺวาภาโว อาปชฺชติ, เอวํ สนฺเต อนาคตมฺปิ หุตฺวาโหติ
นาม, ปจฺจุปฺปนฺนมฺปิ อตีตมฺปิ หุตฺวา โหติเยว นาม, เตน ตํ ปุจฺฉามิ ๑- "กินฺเต
ตีสุปิ เอเตสุ เอเกกํ หุตฺวา โหติ หุตฺวา โหตี"ติ. อิตโร "ตญฺเญว อนาคตํ ตํ
ปจฺจุปฺปนฺนํ ตํ อตีตนฺ"ติ ปเญฺห ปฏิกฺขิตฺตนเยเนว ปฏิกฺขิปิตฺวา ปุน ปุฏฺโฐ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปุจฺฉาม    ม. ปฏิชานนฺตสฺส
ทุติยปเญฺห ปฏิญฺญาตนเยเนว ปฏิชานาติ. อถ นํ สกวาที "ตญฺเญว อนาคตํ
ตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ตํ อตีตนฺ"ติ ปญฺหาวเสน เตสุ เอเกกํ หุตฺวา โหติ หุตฺวา
โหตีติ ปฏิชานนฺตํ ปุริมํ ปฏิกฺขิตฺตปญฺหํ ปริวตฺเตตฺวา ปุจฺฉนฺโต น หุตฺวา น
โหติ น หุตฺวา น โหตีติ ปุจฺฉติ. ตสฺสตฺโถ:- นนุ ตยา ตญฺเญว อนาคตํ
ตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ตํ อตีตนฺติ วุตฺเต ปฐมปญฺหํ ปฏิกฺขิปนฺเตน อนาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ
โหติภาโว ปจฺจุปฺปนฺนาตีตานญฺจ หุตฺวาภาโว ปฏิกฺขิตฺโตติ. เตน อนาคตํ
ปจฺจุปฺปนฺนญฺจ น โหติ นาม, ปจฺจุปฺปนฺนญฺจ อตีตญฺจ น หุตฺวา นาม.
     ทุติยปเญฺห จ เต "ตญฺเญว อนาคตํ ตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ตํ อตีตนฺ"ติ
ปฏิญฺญาตํ, เอวํ สนฺเต อนาคตมฺปิ น หุตฺวา น โหติ นาม, ปจฺจุปฺปนฺนมฺปิ
อตีตมฺปิ น หุตฺวา น โหติเยว นาม, เตน ตํ ปุจฺฉามิ ๑- "กินฺเต เอเตสุ เอเกกํ
น หุตฺวา น โหติ น หุตฺวา น โหตี"ติ. ปรวาที สพฺพโต อนฺธกาเรน
ปริโยนทฺโธ วิย เตสํ น หุตฺวา น โหติภาวํ อปสฺสนฺโต น เหวนฺติ ปฏิกฺขิปติ.
นิคฺคหาทีนิ ปเนตฺถ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว โยเชตพฺพานิ.
                       วจนโสธนวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          ------------
                       อตีตจกฺขุรูปาทิกถาวณฺณนา
     [๒๘๙] อตีตํ จกฺขุ อตฺถีติอาทีสุปิ จกฺขฺวาทิภาวาวิชหเนเนว อตีตํ ๒-
ปฏิชานาติ. ปสฺสตีติอาทีนิ ปุฏฺโฐ ปุน ๓- เตสํ วิญฺญาณานํ กิจฺจาภาววเสน
ปฏิกฺขิปติ.
                        อตีตญาณาทิกถาวณฺณนา
     [๒๙๐] เตน ญาเณน ญาณกรณียํ กโรตีติ ปเญฺห ตสฺส ญาณสฺส นิรุทฺธตฺตา
กิจฺจภาวมสฺส อปสฺสนฺโต ปฏิกฺขิปติ. ปุน ปุฏฺโฐ อตีตารมฺมณํ ปจฺจุปฺปนฺนํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปุจฺฉาม   ฉ.ม. อตฺถิตํ    ฉ.ม. ปน
ญาณํ อตีตารมฺมณธมฺมานํ ๑- ชานนโต อตีตญาณสฺส ๒- เลเสน ปจฺจุปฺปนฺนเมว "อตีตํ
ญาณนฺ"ติ กตฺวา เตน ญาเณน ญาณกรณียสฺส อตฺถิตาย ปฏิชานาติ. อถสฺส
สกวาที เลโสกาสํ อทตฺวา เตน ญาเณน ทุกฺขํ ปริชานาตีติอาทิมาห, อิตโร
อตีตารมฺมเณเนว ญาเณน อิเมสํ จตุนฺนํ กิจฺจานํ อภาวา ปฏิกฺขิปติ. อนาคตปเญฺหปิ
เอเสว นโย. ปจฺจุปฺปนฺนปโญฺห เจว สํสนฺทนปโญฺห จ อุตฺตานตฺถาเยว.
                         อรหนฺตาทิกถาวณฺณนา
     [๒๙๑] อรหโต อตีโต ราโค อตฺถีติอาทีสุปิ ราคาทิภาวาวิชหนโต เอวํ
ปฏิชานาติ. สราโคติอาทีสุ สุตฺตวิโรธภเยน เจว วจนยุตฺติวิโรธภเยน ๓- จ
ปฏิกฺขิปติ.
                         ปทโสธนกถาวณณนา
      [๒๙๕] เอวํ สพฺพมฺปิ ปาลิอนุสาเรเนว วิทิตฺวา ปรโต อตฺถิ สิยา อตีตํ,
สิยา นฺวาตีตนฺติ เอตฺถ เอวมตฺโถ เวทิตพฺโพ:- ยํ อตีตเมว อตฺถิ, ตํ อตีตํ.
ยํ ปจฺจุปฺปนฺนานาคตํ อตฺถิ, ตํ โน อตฺถิ, ตํ โน อตีตํ. เตนาตีตํ นฺวาตีตํ,
นฺวาตีตํ อตีตนฺติ เตน การเณน อตีตํ โน อตีตํ, โน อตีตํ อตีตนฺติ.
อนาคตปจฺจุปฺปนฺนปุจฺฉาสุปิ เอเสว นโย.
                          สุตฺตสาธนวณฺณนา
     [๒๙๖] น วตฺตพฺพํ "อตีตํ อตฺถิ อนาคตํ อตฺถี"ติ สุตฺตสาธนาย
ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, ปฏิญฺญา สกวาทิสฺส. ปุน อตฺตโน ลทฺธึ นิสฺสาย ยงฺกิญฺจิ
ภิกฺขเว รูปนฺติ อนุโยโค ปรวาทิสฺเสว. ทุติยนเย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา
อิตรสฺส. เอวํ สพฺพตฺถ ปุจฺฉา จ ปฏิญฺญา จ เวทิตพฺพา. ยมฺปเนตํ ปรวาทินา
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อตีตานํ ธมฺมานํ    ฉ.ม. อตีตํ ญาณนฺติ   ฉ.ม. ยุตฺติวิโรธภเยน
อนาคตสฺส อตฺถิภาวสาธนตฺถํ "นนุ วุตฺตํ ภควตา กพฬิงฺกาโร ๑- เจ ภิกฺขเว"ติ
สุตฺตสฺส ปริโยสาเน อตฺถิ ตตฺถ อายตึ ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺตีติอาทิ ทสฺสิตํ, น
ตํ อนาคตสฺส อตฺถิภาวสาธกํ. ตญฺหิ เหตูนํ ปรินิฏฺฐิตตฺตา อวสฺสํ ภาวิตํ
สนฺธาย ตตฺถ วุตฺตํ. อยํ สุตฺตาธิปฺปาโย. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
                     สพฺพมตฺถีติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๑๗๐-๑๗๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=3804&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=3804&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=37&i=301              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=37&A=3751              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=37&A=2692              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=37&A=2692              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_37

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]