อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                         ๗. เอกจฺจมตฺถีติกถา
                      ๑. อตีตาทิเอกจฺจกถาวณฺณนา
     [๒๙๙] อิทานิ เอกจฺจมตฺถีติกถา นาม โหติ. ๑- ตตฺถ เย "เอกจฺจํ
อตีตํ อตฺถี"ติ มญฺญนฺติ เสยฺยถาปิ กสฺสปิกา, เตสํ ลทฺธิภินฺทนตฺถํ อตีตํ อตฺถีติ
ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, เอกจฺจํ อตฺถีติ วิสฺสชฺชนํ ปรวาทิสฺส. อยญฺหิสฺส ๒-
อธิปฺปาโย:- อวิปกฺกวิปากา อตฺถิ, วิปกฺกวิปากา ๓- นตฺถีติ. เอกจฺจํ นิรุทฺธนฺติ
อนุโยโค สกวาทิสฺส. ตสฺสตฺโถ:- ยทิ เต อตีตํ เอกจฺจํ อตฺถิ เอกจฺจํ นตฺถิ,
เอวํ สนฺเต เอกจฺจํ อตีตํ นิรุทฺธํ, เอกจฺจํ อตีตํ อนิรุทฺธํ, ตเถว ฐิตนฺติ
อาปชฺชติ. วิคตนฺติอาทีสุปิ เอเสว นโย.
     อวิปกฺกวิปากธมฺมา เอกจฺเจติ อิทํ ยสฺมา เยสํ โส อวิปกฺกวิปากานํ
อตฺถิตํ อิจฺฉติ, เตปิ อตีตาเยว ธมฺมา. ๔- ตสฺมา ยถา เต อตีตํ เอกจฺจํ อตฺถิ,
กึ ตถา อวิปกฺกวิปากาปิ ธมฺมา เอกจฺเจ อตฺถิ เอกจฺเจ นตฺถีติ โจเทตุํ วุตฺตํ.
วิปกฺกวิปากาติ อิทํ เยสํ โส นตฺถิตํ อิจฺฉติ, เตสํ วเสน โจเทตุํ วุตฺตํ.
อวิปากาติ อิทํ อพฺยากตานํ วเสน โจเทตุํ วุตฺตํ. อิติ อิเมสํ ติณฺณํ ราสีนํ
วเสน สพฺเพสุ อนุโลมปฏิโลเมสุ ปฏิญฺญา จ ปฏิกฺเขโป จ เวทิตพฺพา. อตีตา
เอกเทสํ วิปกฺกวิปากา, เอกเทสํ อวิปกฺกวิปากาติ วิปฺปกตวิปากา วุจฺจนฺติ. เยน หิ
กมฺเมน ปฏิสนฺธิ นิพฺพตฺติตา, ภวงฺคมฺปิ จุติปิ ตสฺเสว วิปาโก. ตสฺมา ปฏิสนฺธิโต
ยาว จุติ, ตาว ตํ วิปฺปกตวิปากํ นาม โหติ. ตถารูเป ธมฺเม สนฺธาเยตํ วุตฺตํ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เอกจฺจํ อตฺถีติ กถา โหติ     ๒ ฉ.ม. อยญฺหิ
@๓ ฉ. วิปกฺกวิปากํ, ม. วิปกฺกมวิปากํ   ๔ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
     วิปจฺจิสฺสนฺตีติ กตฺวา เต อตฺถีติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส. ยถา ธมฺมธรสฺส
ปุคฺคลสฺส นิทฺทายนฺตสฺสาปิ พหุปวตฺติโน ธมฺมา อตฺถีติ วุจฺจนฺติ, เอวํ
โลกโวหารวเสน อตฺถิตํ สนฺธาย ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺส. วิปจฺจิสฺสนฺตีติ กตฺวา
ปจฺจุปฺปนฺนาติ ทุติยปเญฺห "กมฺมานํ อวินาสสงฺขาโต กมฺมปฺปจฺจโย ๑- นาเมโก
อตฺถี"ติ ลทฺธิยํ ฐตฺวา ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺส.
                     ๒. อนาคตาทิเอกจฺจกถาวณฺณนา
     [๓๐๐] อนาคตํ อตฺถีติอาทีสุปิ เอกจฺจํ อตฺถีติ อุปฺปาทิโน ธมฺเม
สนฺธาย วทติ. เสสํ สพฺพตฺถ เหฏฺฐา วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานตฺถเมวาติ.
                    เอกจฺจมตฺถีติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           -----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๑๗๘-๑๗๙.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=3992&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=3992&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=37&i=408
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=37&A=4912
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=37&A=3415
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=37&A=3415
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_37