อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                      ๖. โพธิยาพุทฺโธติกถาวณฺณนา
     [๓๙๘] อิทานิ โพธิยา พุทฺโธติกถา นาม โหติ. ตตฺถ โพธีติ
จตุมคฺคญาณสฺสาปิ สพฺพญฺญุตญาณสฺสาปิ อธิวจนํ. ตสฺมา เยสํ ยถา โอทาเตน
วณฺเณน โอทาโต, สาเมน วณฺเณน สาโม, เอวํ โพธิยา พุทฺโธติ ลทฺธิ
เสยฺยถาปิ เอตรหิ อุตฺตราปถกานํเยว, เต สนฺธาย ปุจฺฉา จ อนุโยโค จ
สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา จ ปฏิกฺเขโป จ อิตรสฺส.
     อตีตายาติ ปเญฺห ตสฺมึ ขเณ อภาวโต ปฏิกฺขิปติ. ทุติยํ ปุฏฺโฐ
ปฏิลาภํ สนฺธาย ปฏิชานาติ. ปุน กิจฺจวเสน ปุฏฺโฐ กิจฺจาภาวโต ปฏิกฺขิปติ.
ทุติยํ ปุฏฺโฐ ยํ เตน ตาย กรณียํ กตํ, ตตฺถ สมฺโมหาภาวํ ปฏิชานาติ.
เลโสกาสํ ปน อทตฺวา ทุกฺขํ ปริชานาตีติอาทินา นเยน ปุฏฺโฐ ตสฺส กิจฺจสฺส
อภาวา ปฏิกฺขิปติ.
     อนาคตปเญฺห ตสฺมึ ขเณ มคฺคญาณสฺส อภาวา ปฏิกฺขิปติ. ทุติยํ ปุฏฺโฐ
"อคมา ราชคหํ พุทฺโธ"ติ ๑- อนาคตาย โพธิยา พุทฺธภาวํ ๒- มญฺญมาโน
ปฏิชานาติ. โพธิกรณียํ กโรตีติ ปุฏฺโฐ ตสฺมึ ขเณ กิจฺจาภาเวน ปฏิกฺขิปติ.
ทุติยํ ปุฏฺโฐ ยทิ น กเรยฺย, พุทฺโธติ น วุจฺเจยฺย. ยสฺมา อวสฺสํ กริสฺสติ,
ตสฺมา กโรติเยว นามาติ ปฏิชานาติ. ปุน เลโสกาสํ อทตฺวา ปุฏฺโฐ ปฏิกฺขิปติ.
ปจฺจุปฺปนฺนปโญฺห สทฺธึ สํสนฺทนาย อุตฺตานตฺโถว.
     [๓๙๙] ติสฺโส โพธิยา เอกโต กตฺวา ปุฏฺโฐ สพฺพญฺญุตญาณํ สนฺธาย
ตีหิปิ พุทฺโธติ วตฺตพฺพภาวโต ปฏิชานาติ. ปุน ตีหีติ ปุฏฺโฐ สพฺพาสํ
เอกกฺขเณ อภาวา ปฏิกฺขิปติ. ทุติยํ ปุฏฺโฐ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนสฺส
สพฺพญฺญุตญาณสฺส วเสน ปฏิชานาติ. ปุน เลโสกาสํ อทตฺวา สตตํ สมิตนฺติ
ปุฏฺโฐ ปฏิกฺขิปติ.
     น วตฺตพฺพํ โพธิยาติ ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, โพธิยา อภาวกฺขเณ
อพุทฺธภาวาปตฺติโต ปฏิญฺญา สกวาทิสฺส. นนุ โพธิปฏิลาภาติ ปเญฺห ปน
ยสฺมึ สนฺตาเน โพธิสงฺขาตํ มคฺคญาณํ อุปฺปนฺนํ, ตตฺถ พุทฺโธติ สมฺมติสพฺภาวโต
ปฏิญฺญา ตสฺเสว. ตสฺส อธิปฺปายํ อชานิตฺวา หญฺจีติ ลทฺธิฏฺฐปนา ปรวาทิสฺส.
อิทานิสฺส อสลฺลกฺขณํ ปากฏํ กาตุํ โพธิปฏิลาภา พุทฺโธติ โพธิยา พุทฺโธติ
ปุจฺฉา สกวาทิสฺส. ตสฺสตฺโถ "กินฺเต ยสฺมา โพธิปฏิลาภา พุทฺโธ, ตสฺมา
โพธิยา พุทฺโธ"ติ. อิตโร "โพธิปฏิลาโภ นาม โพธิยา อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺธายปิ
สนฺตาเน อุปฺปนฺนภาโวเยว, โพธิ นาม มคฺคกฺขเณ ญาณนฺ"ติ อิมํ วิภาคํ
อสลฺลกฺเขนฺโตว ปุน ปฏิชานาติ. ตโต สกวาทินา โพธิปฏิลาภา โพธีติ
ปุฏฺโฐ วจโนกาสํ อลภนฺโต ปฏิกฺขิปตีติ.
                    โพธิยาพุทฺโธติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                 อิติ อิมา ติสฺโสปิ กถา อุตฺตราปถกานํเยว.
                          ------------
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.สุ. ๒๕/๔๑๑/๔๑๓   ๒ ม. โพธิภาวํ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๒๐๔-๒๐๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=4586&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=4586&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=37&i=937
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=37&A=9195
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=37&A=6150
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=37&A=6150
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_37